Յայտարարութիւն

Wednesday, May 6, 2009

Հայկական Նիւրեմպերկը 2

Սիմոն Վրացեան

Թերթօն Նիւրեմպերկ մաս 2


Առաջին Համաշխարհային պատերազմը վերջացաւ 1918 թ. Նոյեմբեր 11ի զինադադարով: Ատկէ առաջ ծունկի եկեր էր արդէն Թուրքիան: Իթթիհատական կառավարութեան անդամները փախեր էին Գերմանիա: Պոլիսը գրաւուեր էր դաշնակից զօրքերով: Անգլիական նաւատորմիղը տիրական էր նեղուցներուն և Միջերկրական ու Սեւ Ծովերու մէջ: Յաղթական դաշնակիցներու հակակշռին տակ էր ամբողջ Օսմանեան կայսրութիւնը: Ռուսաստանը մեկուսացած էր, յեղափոխական մոլուցքով բռնուած: Ռուսաստանի տեղը Անգլիոյ և Ֆրանսայի կողքին, գրաւեր էին Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները: Ուրախ էր նաեւ «փոքր դաշնակիցը»՝ հայութիւնը, որ ինքզինքը նոյնպէս յաղթող կը նկատէր, թէեւ ֆիզիքապէս և նիւթապէս ահռելի կորուստներու էր մատնուած: Հարիւր հազարաւոր որբեր և այրիներ ցան ու ցիր՝ անգլիական և ամերիկեան նպաստամատոյց կազմակերպութիւններու որբանոցներուն և կայաններուն մէջ: Արևմտեան Հայաստանը աւերակ, ամայացած և խոպան...:

Բայց և այնպէս, հայութիւնը յուսալից էր. մեծ դաշնակիցներէն «փոքր դաշնակցին» շռայլուած խոստումները իրականանալու վրայ էին: Եւ ամէնէն առաջ՝ պիտի պատժուէին Դաշնակիցներու կողմէ արգելափակուած կամ դուրսը մնացած ոճրագործները:

Հայերը հաւատացեալ ժողովուրդ են, ինչպէ՞ս չհաւատային Անգլիոյ կամ Ֆրանսայի նման քաղաքակիրթ ազգերու տուած խոստումներուն: Սիրազեղ և հոգեթով խօսքեր էին ըսուած հայերուն պատերազմի օրերուն:

Ոճրագործները պիտի դատուէին: Եւ, յիրաւի, Պոլսոյ մէջ սկսաւ դատավարութիւն՝ թուրք ոճրագործներու դէմ: Բայց հազիւ երկրորդական ջարդարարներէն մէկը դատուած և կախաղանի դատապարտուած էր, թուրքերու մէջ փրթաւ վլվլուկ և, Դաշնակիցները, վախնալով բարդութիւններէ՝ բանտերուն մէջ արգելափակուած և դատավարութեան ենթակայ յանցաւորները փոխադրեցին Մալթա կղզին: Ընդհանուր համոզումը այն էր, որ Մալթայի աւելի ապահով պայմաններուն մէջ տեղի պիտի ունենար դատավարութիւն՝ և ոճրագործները արժանի պատիժի պիտի ենթարկուէին: Այլ և՝ տիրող էր այն վստահութիւնը, որ Գերմանիա և այլուր ապաստանած իթթիհատական պարագլուխները պիտի ձերբակալուէին և նոյնպէս յանձնուէին Դատարանի:

Բայց հայերը շուտով հասկցան, որ ոճրագործները Մալթա փոխադրելով դաշնակիցները նպատակ չունէին զանոնք պատժել. այլ ընդհակառակն՝ պաշտպանել զանոնք հայերու վրէժխնդրութենէն: Ուշ յայտնի եղաւ, որ Անգլիան Մալթայի ոճրագործները կը պահէր՝ զանոնք փոխանակելու համար Թուրքիոյ մէջ մնացած անգլիացի գերիներու հետ: Ապա, Պերլինի Տէոյչէ պանքի մէջ իթթիհատական պարագլուխներու ի պահ դրած մի քանի միլիոն ոսկին, որ յափշտակուած էր հայերէն, փոխանակ հայերուն վերադարձնելու, անգլիական իշխանութիւնները գրաւեցին և բաժնեցին «թուրքերէն վնասուած անգլիահպատակներու» միջև: Այսպէս՝ «ի վերայ հայոց պատմուճանի վիճակս արկանէին»: Հրեաները Քրիստոսը խաչելէ ետք խաչեցեալի պատմուճանը բաժնելու համար վիճակ ձգեցին: Քաղաքակիրթ ևրոպացիները ատոր ալ պէտք չունեցան: Պարզապէս յափշտակեցին ինչ որ արիւնարբու թուրքը յափշտակած էր հայերէն:

Հայերը տեսան և համոզուեցան որ յոխորտանքով թուրքերուն սպառնացող ևրոպացին ոչ միայն մտադիր չէ պատժել թուրք ոճրագործը, այլ պաշտպանութեան տակ առած՝ սկսած է ալիշ-վերիշ ընել հետը: Հիմա ալ նոյնը չէ՞. ամէնէն ազատամիտ և քաղաքակիրթ համարուած ազգերը Լոնտոնի և Ուաշինկթընի մէջ կեանքի նոյն փիլիսոփայութեան չե՞ն հետեւիր. ալիշ-վերիշ երէկ ոճրագործ համարուած թուրքի հետ: Հայերը տեսան և հասկցան քաղաքակիրթ կոչուած մեծ ազգերու խօսքին արժէքը և ատկէ հանեցին տրամաբանական եզրակացութիւն.

Մուրճ կամ զնդան պէտք է լինիս
Ճշմարտութիւն չկայ ուրիշ...

0 comments:

Հայտնեք Ձեր կարծիքը՝