Սիրելի Ընթերցող,
Քիչ մը դադար պիտի տանք «Երազային Հալէպը» ի հրապարակման և պիտի հրապարակենք Ուիլիըմ Սարոյեանի հետ ժամանակ անցուցած մարդոց վկայութիւնները , իւրաքանչիւր վկայութիւն՝ պատառիկ մը Սարոյեանական Հիւմուրէն:
Այս վկայութիւնները առնուած են 1978 ին Պէյրութի մէջ հրատարակուած «Հանդիպումներ Ուիլեըմ Սարոյեանի Հետ» հատորէն՝ խմբագրուած գրագէտ Պօղոս Սնապեանի կողմէ:
Նախ շնորհակալութիւնս կը յայտնեմ սիրելի Պօղոս Սնապեանին , որ ամէն հանդիպման գիրք մը կը նուիրէ ինծի անուշ խօսք մը մակագրելով առաջին էջին վրայ: Շնորհակալ եմ Տալիտա Գալըպճեանին, որ առանց տրտնջալու , ընդհակառակը, մեծ սիրով մեքենաշարեց բոլոր յօդուածները:
Սիրելի Ընթերցող, յուսամ պիտի վայելես Սարոյեանի մասին այս վկայութեանց ընթերցումը: Բարեհաճիր կատարել քու գնահատանքդ ու քննադատութիւններդ : Քննադատութիւնը մարդս առաջ կը տանի, հետև աբար, սիրելի ընթերցող, մի զլանար այդ բարիքը կատարելու «Նշանակ» ին:
Շնորհակալութիւն,
Նշան Պասմաճեան
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Վարի վկայութիւնները Գուրգէն Մահարիի վկայութիւններն են 1935 ին և 1960 ին Սարոյեանի Երևան այցելութեանց ընթացքին պատահածներուն , խօսուածներուն և Սարոյեանական տարօրինակութեանց մասին :«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
«ՄՕՐԵՂԲՕՐՍ ԿԸ ՅԻՇԵՄ...»
-Քիչ առաջ ծեր կին մը ներս մտաւ եւ ըսաւ, որ իմ ազգականներէս է: Աչքերի մէջ նայեցայ եւ հասկցայ, ճիշդ որ իմ ազգականներէս է, ճիշդ այնպէս` ինչպէս Փարիզին մէջ մէկ եկաւ, նայեցաւ որպէս ազգական` աչքերին նայեցայ եւ հասկցայ, որ ազգականներէս չէ...
Ուիլեըմ Սարոյեանը շատ լաւ յիշում է իր ոչ պատահական, ինչպէս եւ պատահական ծանօթներին:
Մոսկուայում նրան մօտեցաւ Ամերիկայից վաղուց եկած մի հայ:
-Օ, Ուիլեըմ, ուրախ եմ քեզ տեսնելու:
-Չեմ յիշեր:
-Ինչպէ՞ս չես յիշեր, Տիթրոյիթի մէջ քեզ հետ, քու մօրեղբօր հետ սրճարան գացինք, սուրճ խմեցինք...
-Մօրեղբօրս կը յիշեմ,- իրեն չկորցրեց Ուիլեըմ Սարոյեանը:
ՄԵՐ ԱՐԱՄԸ
-Նշանաւոր մարդ է մեր Արամը, այնչափ նշանաւոր, որ իր վատ, ծուռ-շիտակ անգլերէնով սկսաւ փաստաբանութիւն ընել: Առաջին անգամ երբ գողի մը կը պաշտպանէր, ես ներկայ էի:Անանկ յիմար-յիմար բաներ ըսաւ, որ ես ամօթէն մէկ քանի անգամ գետին մտայ-ելայ.- Հայ ժողովուրդի տանջանք, թուրքական կոտորած, Վան, Պիթլիս, արիւն... դատաւորներ` կուլան, ժողովուրդ կուլայ, գողն ալ կուլայ, մենակ ես եմ, որ ինծի կ'ուտեմ եւ ինքն է, որ գլխուն կը զարնէ, կուրծքին կը զարնէ, սեղանին կը զարնէ, բայց մտքին մէջ հարկաւ կը խնդայ: Գողին արդարացուցին: Այսպէս իրար վրայ քանի մը դատ շահեցաւ:Ուրիշ հայ մը, որ աւելի լաւ անգլերէն գիտէր, ուզեց Արամին հետեւիլ եւ դրամ շահիլ, բայց յաջողութիւն չեղաւ.դատաւորներ կը խնդան, ժողովուրդ կը խնդայ, մինակ ինքն է, որ կուլայ: Դատը կորսնցուց: Արամ , որ ներկայ էր, դատէն վերջ մօտեցաւ փաստաբանին եւ կամաց ձայնով ըսաւ.
-Ծօ, է’շ, դուն ի՞ նչ ես, որ մարդ լացնես. Մարդ լացնել իմ գործն է: Անմիջապէս տունդ կորէ եւ ջղարադ քաշէ...
Խեղճ մարդուն առաջին եւ վերջին դատը եղաւ:
«ԲԱՆ ՄԸ ՄՏԱԾԵԼՈՒ Է...»
Ինչպէս բոլոր երեխաներին, Գուրգէնիկին նոյնպէս շատ սիրեց:
-Զարմանալի տղայ է, զարմանալի գեղեցիկ: Ըսէ խնդրեմ, քանի՞ տարեկան էիր, երբ այս տղան ունեցար:
-Յիսուներկու,- պատասխանեցի:
Աչքերը փայլեցին հրճուանքից:
-Ես գրեթէ այդչափ եմ...
Յետոյ ցած ձայնով եզրափակեց.
-Բան մը մտածելու է:
«ՄԻՏՔՍ ՉԿՐՑԻ ՀԱՍԿՑՆԵԼ...»
Գրողների տանը հանդիպումը կայացաւ յանպատրաստից: Անկախ այս հանգամանքից, մթնոլորտը ջերմ էր:
-Պիթլիսցի գրող կա՞յ այստեղ:
Սեղմեց ձեռքը.
-Շատ, շատ ուրախ եմ, Պիթլիս կը յիշե՞ս:
-Կը յիշեմ:
-Այստեղ ընտանիք ունե՞ս...
- Ունեմ, տուն, տեղ, ընտանիք:
-Ձեր տուն Պիթլիսի թթու կա՞յ:
-Կայ:
Լռութիւն:
-Պիթլիս կը յիշե՞ս:
Երբ դուրս եկանք, գանգատուեց.
-Չկրցի հասկցնել, որ Պիթլիսի թթու կ'ուզեմ ուտել...: Ինչ անպիտան մարդ եմ:
«ՈՐՈ Ւ՞Ն ԶԱՐՄԱՑՆԵՄ...»
Դեռ Մոսկուայում նրա սեղանի վրայ տեսայ իր գործերի մի քանի անգլերէն հրատարակութիւններ:
-Ինչո՞ ւ նկարդ չեն դրեր, - հարցրի:
-Հայու բեխերէս կ'ամչնան, - պատասխանեց նա կէս լուրջ, կէս կատակ, - բեխերս անգլիական չեն:
Երբ Երեւանում հանդիպեցինք, ես չկարողացայ չզարմանալ սարոյեանական զարմանքով...
Բեխերը կրճատել է յիսուներեք տոկոսով:
-Զարմանալի մարդ ես,- քրթմնջացի ես, - պատուական բեխերդ բերիր-հասցրիր մինչեւ այստեղ եւ Երեւան մտար կրճատ բեխերով...
-Օղո ՜ւլ,- գրեթէ բարկացաւ նա, - ես իմ հայու բեխերով ամրքացիներուն, ֆրանսացիներուն կրնամ զարմացնեմ: Այստեղ, Հայաստանի մէջ որո՞ւն զարմացնեմ: Հայերէն չեմ գիտեր եւ հայու բեխեր կը պահեմ: Կ'ամչնամ:
ՍԵՂԱՆԻ ՄՕՏ
Ուտում է ախորժակով, խմում է դանդաղ, կում-կում:
-Օղի՞ կ'ուզես, թէ կոնեակ, - հարցնում եմ:
-Հայրենակից մ'ունէի, երբ այդպիսի հարց կուտայի, կը պատասխանէր, - եւ գարեջուր...
Անբռնազբօսիկ է, անբռնադատ Սարոյեանի հումորը, միշտ սրամիտ է նա, բայց աւելի շէնշող է սեղանի շուրջ: Բաժակաճառեր չի սիրում, իսկ իր արտասանած ամենամեծ բաժակաճառը մի քանի բառից է.
-Ընտանիք, սեղան, պատիւ... եւ յաջողութիւն:
Սիրում է հայկական կերակուրներ...
-Երէկ տեղ մը, տեղը չեմ ըսեր, որ դուն չիմանաս, աղուոր բղլուրէ փիլաւ եմ կերեր: Պատուական:
Սիրում է առարկաներ, առածներ, կենցաղային անեկթոտներ, ժողովրդական ասացուածքներ, երգեր եւ յատկապէս ժողովրդական երգեր: Լսում է ուշադիր, զարմացած երեխայի նման:
-Շատ, շատ պատուական երգ էր:
Կամ`
-Ասիկա շատ, շատ լաւ պատմութիւն էր: Մի անգամ էլ պատմէ կը խնդրեմ, մի անգամ էլ:
Գուրգէն Մահարի
Շար.4
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»««»«»
0 comments:
Հայտնեք Ձեր կարծիքը՝