Նիկոլը թշնամիի նման կը նայէր ինծի, բայց չոր ցամաք պատասխան տուաւ.
- Կ’ուզես հասկնալ թէ ես ո±վ: Սերգէյին կը ճանաչե±ս, ան մեռած չէ կարծեմ. դու անոր կողքին էիր կանգնած այն իրիկունը, որ եկած էիք մեզ Երկիր ճամբելու: Գնա՛ եւ իմ ով լինելը անկէ հասկցիր:
Մխչոնց Մարգաևը իր շէկ մօրուքը բռնեց, աչքերը չռեց եւ զարմացած կանչեց.
- Մոռնան իմ աչքերը, Եգորի (Մենակի) հետ մեր խանուքը շատ կու գար եւ քիշմիշ, լապլապու ալ ծատ կը սիրէր: Վա՜յ, քոռնամ ես, այս ի±նչպէս փոխուել էր:
Մարգարը ամօթով մնացած, ուզեր էր մօտենալ, համբուրել, բայց Նիկոլի չար աչքերուն առջեւ իր տեղը նստեր էր: Իսկ Նիկոլ-Իշխանը իր պատասխաները շարունակեր էր տալ, կարծես դասախազի առաջ նստած լինէր:
-Այն իրիկունը, երբ ձեզմէ բաժնուանք, թուրք սահմանը մտանք: Տեսան, չտեսան մեզ, ես պարզ զինուոր էի, ես մի բան չգիտեմ: Քալեցինք, քալեցինք, եւ տղաները ըսին.- «Հայ գիւղերի սահմանները եկանք»: Մեզի հրաման եղաւ դիրքեր գրաւել, նստիլ: Այդպէս ալ ըրինք եւ արշալոյսին կը սպասէինք:
«Արշալոյսին Եգորըը (Մենակ) քանի մը զինուած գիւզացիներու հետ միացաւ մեր խւմբին: Ան իմ դիրքն եկաւ եւ վերջին համբուրեցինք: Երանի էր, չգար. նոյն օրը սպաննուեց, իրեն հետ եկածներով միասին:
«Արեւը ելաւ, կռիւ սկսուեց ամբողջ օրը շարունակուեց: Մեզմէ շատերը սպաննուեցան: Թշնամիէն աւելի շատ սպաննուեց: Կռիւը դադրեցաւ երբ արեւը մայր մտաւ:
«Գիշերը երկու մաս եղանք եւ ճանապարհ ընկանք: Մեր խումբը ճանապարհը կորցուց եւ չգտաւ միւս մասը: Երկու անգամ գետը անցանք եւ ոյժէ ընկանք: Երբ լուսացած էր, մի երկու ժամ հանգստացանք, եւ մեր վրայ կռիւ սկսաւ: Մեզ պատուէր կար տեղից չշարժիլ, մինչեւ վերջ մեր բռնած հողին կպչիլ, մինչեւ որ լսենք շուոցի ձայնը: Կռուեցանք: Իրիկուն եղաւ, շուոցի ձայն չեկաւ. կարծեմ շուացնող մարդ ողջ չէր մնացած: Ես մենակ մնացի ու իմ գլխու ճարի վրայ մտածեցի եւ այստեղ հասայ:
Երբ ան վերջացած կը համարէր իր պատմութիւնը, Մխշոնց Մարգարը վրայ էր բերեր.
- Բարով դու եկար, քիչ մըն ալ կռուէն պատմիր, ո±վ սաղ է, ո±վ մեռած: Դու ինչպէ±ս եկար:
- Կռիւ էր Էլի: Անոնք կու գային, մենք ալ կը դարձնէինք: Անոնք կը զարնէին, մենք ալ կը սպաննէինք: Մեր դիրքի տղաքը ամէնքն ալ զարնուան: Ես մնացի ողջ` շնորհիւ երկու մեծ քարերի, որոնց արանքն էի մտած: Մեր առաջն ալ Շէկ Համոն եւ իր տղաներն էին: Անոնք աւելի երկար ողջ մնացին. իրիկուան մօտ էր, դեռ կը կռուէինք: Բայց վերջին յարձակումին, ես տեսայ որ ամէնքն ալ սպաննուեցին եւ անոնց դիրքերը թուրքերը առին: Միւս դիրքերը հեռուն էին, մէկ մէկ դեռ կը պատասխանէին: Արեւ որ մայր մտաւ, բոլորն ալ լռեցին:
- Յետոյ, դու ինչպէ±ս փրկուար:
- Երբ մեր եւ կողքի դիրքրեը առին, ինձ կարծես մառացել էին: Երկու զինուորներ իմ կողմը եկան: Նշան բռնեցի, մէկը եկաւ, միւսը կորաւ: Զգացի որ մէկը իմ յետեւի քարի վրայ է: Յետ դարձայ, որ խշտիկը ահա պիտի մտնի իր մէջքը: Չգիտեմ ինչպէ±ս, իմ նագանը դուրս ելաւ: Զարկի եւ ան տապալուեց իմ վրայ եւ հոգին փչեց իմ ոտքերը առջեւ: Գլուխ փչեց. մանի որ մերոնք չկան եւ մեր դիրքերը զօրքն է լցուած, ես դառնամ զօրք: Իմ հագուստները հանեցի եւ սպաննուածի պիջակն ու ֆէսը հագայ, անոր հրացանի հետ իմը փոխեցի եւ դուրս եկայ տեղէս: Դիակների մէջէն կ’երթայի: Մերոնք ու անոնք խառնուած էին: Հասայ մի թուբի: Մի ձիաւոր ինձ կանչեց. «Տղաս, արի այս կողմը»: Յետ գնալ չէր լինի: Հասայ: Ան բաներ մը ըսաւ չհասկցայ եւ, իբր պատասխան, անոր զարկի ատրճանակովս ու ձիուն վրայ թռնիլս մէկ արեցի: Գնդակները նետեցին, բայց ես ազատեցայ: Գիշերն եկած էր: ՁԻն քշեցի` առանց աջ ու ձախ նայելու, միշտ դէպի արեւելա-հիւսիս: Լեռները անցայ եւ չէի գիտեր, թէ ո±ւր էր ընկած: Եւ ահա այժմ այստեղ իբր գերի կը հարցաքննուիմ, կարխես թուրքերի մէջ եմ ընկած:
Արտասուքը աչքերուն Մարգար կ’ըսէ Նիկոլին.
-Չէ, հոգիս, մեր սիրտը կը ցաւի քու եւ տղաներուն վրայ: Լուր կ’ուզենքառնել: Մեր սիրտը կ’ուրախանայ թշնամու կորուստի վրայ: Լուր կ’ուզենք ունենալ: Դու մեզ թուրք մի՛ համարիր:
- Ինչպէ±ս չհամարեմ: Կը տեսնէք իմ վիճակը: Երեք թէ չորս օր կը լինի որ աչքս չէ փակուել, իմ փորը բան չէ մտնել, իսկ դուք ինձմէ հաշիւ կ’ուզէք, իբրեւ լրտեսէ, կարծես պարապ էի եղած որ նստէի եւ թուրք ու հայ սպաննուածների հաշիւ անէի: Եկել էք եւ իմ սիրտը կը փրփրէք, որ յիշեմ մեր եւ թշնամու ընկածները...:
Շար . 43
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
0 comments:
Հայտնեք Ձեր կարծիքը՝