Մեր տանն ենք: Ծիծաղով դուռը կը բացուի եւ համբոյրի ու աղմուկի տակ, ինքնաեռի շուրջ կը տեղաւորուինք: Ձեզ ի±նչ ըսեմ, քանի որ ամէնքդ ալ մայր, քոյր եւ եղբայր ունեցած էք եւ իմ ասածէն աւելի լաւ կը զգաք հանդիպումի եւ բաժանման պահերը: Բաժանման ուրուականը կար, որ քիչ մը կը թթուեցնէր քաղցրութիւնը եւ անոր կու տար «մայխոշ» (թթուաշ) համ մը, աւելի ցանկալի, աւելի ըմպելի:
Մայրս ըսաւ ինձ.
- Մընիկս (Մինասի, որ Ռուբէնի մկրտութեան անունն է, կրճատուած եւ փաղաքշական ձեւն է), ե՞րբ կ’երթաս:
Ուսերս թօթուեցի, որմէ հասկցաւ որ ես ալ չգիտեմ: Ես ու ան լուռ էինք ու թէյը խմելով էինք զբաղուած: Բայց ամենէն շատ տղմկողը Սերգէյն էր իր քրքջան ծիծաղով ու կատակներով:
- Քա՜, աբլա, վստահ եղիր որ առանց հիւրերի եկած ենք: Բաղնիքի մէջ թողեցինք, եկանք: Դուռը փակեցէք եկող գնացողի առջեւ, փափուկ անկողինը փռեցէք եւ ճերմակ աւանով ծածկեցէք, մենք անուշ անուշ պիտի քնենք: Պիտի ելնանք, ուտենք եւ նորէն քնենք, մինչեւ որ հանգստանալէն յոգնինք:
- Շատ լաւ, Սերգէյ ջան. դու մէկ էն ասա, ձեր վրայի հիւրերը քանի՞ ոտք ունէին, երկո՞ւս, թէ աւելին, - եւ մայրս ու Սերգէյը սկսան իրար վրայ խնդալ:
Երեք ցերեկ, երեք գիշեր աշխարհէն կտրուեցանք, քնացանք, ելանք, կերանք, խմեցինք եւ նորէն քնացանք: Երրորդ օրը, դէմ դիմաց պառկած մեր աչքերը առաստաղին սեւեռեցինք, ինչ որ արդէն նշան էր, որ յոգնութիւննիս անցած է: Տարօրինակ մեքենայ է մարդ արարծը. երբ ազատ է ընթացիկ կեանքի հոգէն, երբ յոգնած չէ եւ եռանդով լցուած, կ’ուզէ անպայման պարպուիլ աշխատանքով կամ մարմնական շարժումներով: Իսկ եթէ ատոնք չկան, ան իր համար աշխատանք կը ստեղծէ` սպառուելու, զբաղուելու: Երեւակայութիւնը, միտքը կը սրէ եւ ընթացիկ կեանքին չվերաբերող հարցերը առաջ կը քշէ: Անպայման կ’ուզէ թափանցել իր դիմացինին հոգին ու հասկնալ, թէ ի՞նչ կ’անցնի կը դառնայ անոր մէջ:
Սերգէյի աչքերը անթարթ կը նայէին մէկ կէտի: Երբեմն յօնքերը կը կիտէր: Ես չէի խանգարեր զինք: Միտքս կը թափառէր Սերգէյի եւ անոր Շուշիի ընկերնեուն շուրջը, որոնցմէ ոմանք արդէն վերջնականապէս բաժնուած էին Սերգէյէն: Եւ ես կը մտածէի, որ մնացածմներն ալ շուտով պիտի բաժնուէին անկէ եւ գուցէ ինքն ալ բաժնուէր ինձմէ, իր ընկերներուն պէս: Արդէն նահատակութեան պսակը կը տեսնէի անոր գլխուն եւ կը ցաւէի ու կը նախանձէի: Շուշիի Սերգէյի խմբակը, որմէ շատեր տեսած իսկ չէի, իմ գլխուս մէջ կը շրջէր եւ անոր բնագաւառը ինձ մարտիրոսաց քաղաք կը թուար:
- Տղայ, խո՞ւլ ես, - կը կանչէր ինձ Սերգէյը, - խելքդ ո՞ւր է, ինչո՞ւ չես պատասխաներ: Ճիշդն ասա, ի՞նչ կը մտածես: Ճիշդ ասա, կ’ուզեմ սուտգել, ենթադրութիւնս ճի՞շդ է:
Նայեցայ Սերգէյին, որ անկողնոյ մէջ նստած էր: Սեւ յօնքերուն տակ աչքերը աղաչական դարձուցած եւ մատներովը ծնօտի տակը բռնած` «մեան էօլում (քեզ մատաղ), մտքինդ ասա», կը խնդրէր ինձմէ:
Ծիծաղս եկաւ:
- Ի՞նչ Մայրամ Աստուածածնին կերպարանք ես առած: Հաւատա՛, դատարկ-դատարկ բաների վրայ կը մտածէի, քու եւ քու էշ ղարաբաղցիներու: Կը մտածէի, թէ ե±րբ պիտի կարողանամ տեսնել ձեր քաղաքը:
- Զարմանալի է, - շտկուեցաւ Սերգէյը բացականչելով , - ես գիտէի որ դրանց մասին կը մտածէիր: Ուրեմն, դու որ մտածես, ես կարող եմ գուշակել: Զգուշացի՛ր: Ի±նչ եզրակացութեան եկար:
- Եթէ լրջութեամբ կ’ուզես խօսիլ, կ’ըսեմ. եթէ ոչ՛ թո՛ղ ինծի մնայ:
Սերգէյը կ’ուզէր լրջութեամբ խօսիլ եւ, որովհետեւ մինչեւ այդ օրը իմ եւ անոր տեսակէտները մէկ յայտարարի չէին եկած, եւ որովհետեւ նոյն տարակարծութիւնները ունեցայ ե՛ւ Ջամալեանի հետ տասնեակ տարիներ յետոյ, պիտի վերյիշեմ այդ պարապ ժամու պօսակցութիւնը:
Ես սկսեցի բացատրել իմ «գիւտերը»: Ան կը լսէր լրջօրէն:
- Անշուշտ քարամաղով ոսպ կամ ցորեն մազած ես կամ դիտած, ըսի ես: Այն որ փոշի է եւ մանր հատիկ, տակէն կը թափի. դրանք անպէտք մասերն են: Մաղի մէջ` երկու շերտ կը կազմուի. մէկը` թեթեւ, որ կազմուած է մանր հատիկներէ, որոնք կ’ելլեն ու կը ծածկեն մակերեսը, իսկ միւսը` կազմուած ծանր ու լիքը հատիկներէ, որոնք առաջին ալ խաւի տակն են: Միւս կողմէ` քանի որ մաղը իր շուրջն ալ կը դարձնենք, մաղի մէջ եղած բոլոր հատիկները, թէ՛ մակերեսինը, թէ՛ տակինը, կը դասաւորուին` ըստ իրենց մեծութեան եւ ծանրութեան, մաղի շառաւիղներուն զուգահեռ: Թեթեւները, փոքրերը` կենտրոնը, իսկ մեծերը ծանրերը եւ լիքերը` շառաւիղներու ծայրերուն եւ մաղի եզերքները: Համաձա՞յն ես:
- Այո՛, եթէ այլ հանգամանքներ նկատի չառնենք, - պատասխանեց Սերգէյը:
- Եթէ ուղիղ է ըսածս, այդ պարագային դժուար չէ ճշդել թէ ո՞ւր են իսկական հայերը, որո՞նց հետ արժէ գործ ունենալ եւ որո՞նց համար արժէ կեանք զոհել:
Սերգէյը ապշահար կը լսէր. ես հանգստացրի զայն, շարունակելով.
- Ըսենք թէ Հայաստանը կլոր է եւ քարմաղի նման է: Անոր կենտրոնը համարենք Մանազկերտը, իսկ եզրերը` Սիւնիքը, Գուգարքը, Վասպուրականը եւ Ծոփքը, այսինքն` մեր հին չորս բդեշխութիւնըները եւ կամ Տաւրոս եւ փոքր Կովկաս շղթաները: Մաղի առանցքը կ’անցնի Մանազկերտով, քարմաղը վեր-վար կ’ընէ Մասիսի բարձրութեմաբ: Քարմաղի հորիզոնական շառաւիղները կը յանգին` մէկը Շուշի, միւսը` Սպեր, միւսը` Բաշկալա, միւսը` Խարբերդ, եւ այս չորս շառաւիղները ձախէն աջ կը դառնան, ջրաղացի քարէն արագ:
Շար 50
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
0 comments:
Հայտնեք Ձեր կարծիքը՝