Յայտարարութիւն

Saturday, March 27, 2010

Իմ Գիրքը (Պարզացուած) Աւետիս Ահարոնեան

4. ՄԱՐՏՈՅԻՆ ՊԱՐՏԷԶԸ


- Աղբարի՛կ, մեր խաղողը հասունցեր է,- ըսաւ ինծմէ մեծ եղբայրս՝ Ահարոնը ամրան իրիկուն մը,- հայրիկը պատուի-րեց՝ այս գիշեր երթամ այգին քնանամ, հիւղակին տանիքը: Դո՛ւն ալ եկուր հետս. կ՛ուզե՞ս:

- Կու գամ,- ըսի ուրախացած:

- Չե՞ս վախնար:

- Ինչո՞ւ վախնամ. դուն հետս ես:

- Հա՛, անշուշտ, ինչո՞ւ վախնաս. հրացան ալ ունիմ:

Այդ հրացա՜նը...

Ձմրան օրերուն, Հարոնը որսի կ՛ելլէր այդ հրացանով, զիս ալ հետը առած: Ամբողջ օրը ագռաւներ հետապնդելէ ետք, շատ անգամ իրիկունները տուն կը դառնայինք պարապ ձեռ-քով:

- Դուն նշան առնել չես գիտեր,- կը ծաղրէի ես:

- Չէ, անպիտան ագռաւները շատ սատանայ են. կարծես զիս կը ճանչնան...

- Հա՛, անշուշտ, անունդ ալ գիտեն,- կը խնդայի:

Երեկոյեան դէմ, առինք հրացանը եւ ճամբայ ելանք դէպի այգի, հետերնիս տանելով մեր շունն ալ: Այդպէս աւելի լաւ էր. կարծես երեք հոգի էինք:

Սակայն շունը շատ ալ գոհ չէր: Կը վախնար դաշտերէն, խաւարէն ու լռութենէն:

Մարտոյենց պարտէզին առջեւէն անցնելու ատեն, Հարոնը վայրկեան մը կանգ առաւ, ցած պատէն ներս նայեցաւ. ես ալ նոյնը ըրի մեքենաբար: Խոշոր թթենիին տակ, բուսած էր սեխի փարթամ տունկ մը, լայն կանաչ տերեւներով, եւ անոնց տակէն՝ խոշոր սեխ մը, որ ըստ երեւոյթին մօտ էր հասնելու:

- Ի՜նչ աղուոր սեխ...,- ըսի:

- Հա՛, աղուոր է. ինչո՞ւ չեն քաղեր,- աւելցուց Հարոնը, կարծես ինքն իրեն խօսելով.- կը գողցուի...

Մարտոյին ամբողջ ընտանիքը այդ տունկին եւ անոր մէկ հատիկ սեխին շուրջ կը դառնար: Երբեմն ծեր Մարտօն ինք կը ջրէր, երբեմն աղջիկը հողը կը փորփրէր, երբեմն կինը խո-տով կը ծածկէր, որ արեւը շատ չայրէ...

Եւ մենաւոր սեխը, շքեղ ու փարթամ, կ՛աճէր, կը հասուն-նար «Մարտոյին պարտէզին» մէջ:

Հասանք մեր այգին:

Արդէն մութ գիշեր էր: Չղջիկները կը ճեղքէին օդը. բու մը կը վայէր մեր բարտիներուն մէջ: Կը ջանայի չնայիլ դէպի այ-գիին խորերը, դէպի բաց դաշտը, ուր խաւարը աւելի թանձր էր:

Հաճոյքով եկած էի եղբօրս հետ, բայց կը վախնայի...

- Հրացանդ լեցո՞ւն է,- հարցուցի կամացուկ, երբ ծառերու տակէն կը քալէինք քով-քովի:

- Այո՛, այո՛, իմ քաջ աղբարիկս. կը վախնա՛ս կոր, հը՞,- պա-տասխանեց Հարոնը՝ ուսս մխտելով մեղմ:

- Չէ, չեմ վախնար, միայն կ՛ըսեմ, որ պատրաստ ըլլաս. երբ Արհաճ գիւղի թուրքերը գան, կրակես եւ փախչին:

Շունը կապեցինք ծառի ճիւղերէ շինուած հիւղակի սիւնին, եւ մենք ելանք «տանիքը»: Մինակ մնալով, ան սկսաւ լալ, կաղկանձել:

- Մեղք է շունը,- ըսի,- հանենք վեր՝ քովերնիս:

- է՜, անոր փոխարէն ո՞վ պիտի հաջէ, աղբարիկ,- խնդաց Հարոնը: Ու մեր յարդէ անկողինը շտկելով՝ աւելցուց,- կը տես-նե՞ս ի՛նչ լաւ է հոս՝ բարձրը...

- Այո՛, լաւ է,- ըսի ես գոհունակ:

Երկնցայ. եղբայրս նստած մնաց՝ անորոշ եղանակ մը սու-լելով: Մտածկոտ կ՛երեւէր. արդեօք ի՞նք ալ կը վախնար...

Կը նայէի աստղերուն: Անհուն շշուկ մը, փսփսուք մը կար շուրջս: Խաւարին մէջ կարծես կը զգայի մայր հողին շունչը, որ օրուան լոյսին մէջ կը տկարանայ, բայց գիշերը հզօր շար-ժումով կ՛արթննայ...

Պառկեցայ, ծածկոցը վրաս քաշեցի եւ աչքերս փակեցի՝ ինքզինքս երեւակայելով տան անկողինիս մէջ:

Համատարած լռութիւն... Մեր այգիին պատին վրայ ճիւաղ-ներ նստած են. կարմիր լեզուները կախած զիս կը դիտեն...

Ընդոստ արթնցայ սոսկալի երազէն, ու ճչացի.

- Մայրի՜կ, մա՛յրիկ... Հարո՜ն... Հարո՛ն...

Ձայն չկար:

Ձեռքս երկարեցի եղբօրս կողմը: Հիւղակին տանիքին վը-րայ մինակ էի:

Մտածեցի՝ եղբայրս այգիին մէջ պտոյտի ելած կ՛ըլլայ. կանչեցի աւելի բարձր.

- Հարո՜ն... Հարո՜ն...

Պատասխան չկար. ձայնս սարսափէն խզուեցաւ, խեղդը-ւեցաւ կոկորդիս մէջ:

- Հարո՜ն, եղբա՜յր,- կանչեցի յուսահատ ճիչով, եւ ինկայ անկողինիս մէջ, գլուխս թաղելով...

Եղբայրս չկար ու չկար: Շունն ալ անհետացած էր. անոր ձայնն ալ չէր լսուեր:

Մազերս ցցուեցան գլխուս վրայ, եւ պաղ քրտինք մը պա-տեց ամբողջ մարմինս:

Որքա՞ն ատեն այդպէս մնացի. քանի մը վայրկեա՞ն, թէ՞ յաւիտենականութիւն մը... Ու յանկարծ... մարդկային ոտնա-ձայն մը:

Սիրտս թունդ ելաւ: Մէկը կը մօտենար...

Մէկը դէպի հիւղակը կը քալէր: Եղբա՞յրս է արդեօք... ձայն տա՞մ... Իսկ եթէ ան չէ՞...

Բայց ոտնաձայնը շատ մօտեցաւ. մէկը բռնեց հիւղակին սիւնը: Սոսկումս յաղթահարելով՝ վերմակիս տակէն կամաց մը կանչեցի.

- Հարո՜ն...

Կ՛երեւի ձայնս շատ լալկան էր եւ խղճալի: Խնդաց:

- Ե՛ս եմ, ե՛ս. մի՛ վախնար, ահա՛ եկայ...

Հարոնն էր... Ցատկեցի նստայ, եւ սկսայ հեկեկալ բարձ-րաձայն:

- Զիս մինակ ձգեցիր՝ գացիր... չա՛ր ես. ա՛լ երբեք պիտի չգամ հետդ... շունն ալ տարեր ես. գոնէ ա՛ն ըլլար...

- Շո՜ւնը... իրա՜ւ... վա՛յ անպիտան կենդանի. ես չտարի... կապը կտրեր եւ տուն փախեր է... Լա՛ւ, լա՛ւ. հիմա ա՛լ անցաւ վերջացաւ,- ըսաւ՝ տանիք բարձրանալով քովս.- եկո՛ւր հիմա՝ սեխ ուտենք... տե՛ս՝ ի՜նչ սեխ բերեր եմ քեզի... խենթո՛ւկ...

Ու առջեւս դրաւ խոշոր, անուշահոտ սեխ մը...

Սարսափ ապրած էի, բայց անակնկալը ամէն բան մոռ-ցուց... ամառ գիշեր, եւ այս շքե՜ղ սեխը...

- Ուրկէ՞ բերիր...

- Թուրքերու գիւղէն... Մի՛ հարցներ. կե՛ր...

Հարոնը դանակը հանեց գրպանէն, կիսեց սեխը: Սկսանք ուտել խնդալով եւ կատակելով: Կերանք եւ պառկեցանք կըր-կին, ու քով քովի՝ քուն մտանք:




Լուսաբացին, երբ տուն կը դառնայինք, պահ մը կանգ ա-ռինք Մարտոյին պարտէզին առջեւ. ներսը աղմուկ ու իրա-րանցում էր: Ամբողջ ընտանիքը թթենիին տակն էր. կինը՝ պառաւ Եղսօն, սեխի տունկը բարձրացուցած՝ ցոյց կու տար երկինքին եւ դրացիներուն ու կ՚ողբար անհետացած սեխը, կ՚անիծէր գողն ու ամբողջ գիւղը: Մարտօն ծունկերը կը ծեծէր, աղջիկը կու լար - սուգ էր...

- Մարտոյին պարտէ՜զը հաւաքեր են այս գիշեր,- կը հեգ-նէին գիւղացիները:

Հարոնին նայեցայ: Ան ուռած այտերով ուժգին խնդուք մը զսպեց, եւ աչքերուն մէջ չարաճճի ժպիտ մը փայլեցաւ:

Ա՛լ կասկած չունէի. այդ գիշեր Մարտոյենց սեխը կերած էինք:


Լեզուն Պարզացուցին՝
Յարութ և Մարօ Քիւրքճեան
Աթէնք


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

0 comments:

Հայտնեք Ձեր կարծիքը՝