Յայտարարութիւն

Tuesday, April 13, 2010

Հայ Յեղափոխականի մը Յիշատակները - 84 -Ռուբէն

Այդ երգը աւելի թթուեցուց զիս: Մէկ երկուսը կը ձայնկացէին, միւսները լուռ էին, իսկ Սարբազ Խեչոն կարեկցութեամբ ինծի կը նայէր: Կոստին կը ժպտէր: Ապա ինձ մօտենալով ըսաւ.
- Սիրտդ լայն պահիր, չար եւ վատ մարդ չէ, միտքը բարի է եւ «կազմակերպելու» իւրայատուկ ձեւեր ունի:
Խեչոն, երգը կէսին կտրեց եւ դառնալով Սարբազ Խեչոյին ըսաւ.
- Դու աշխարհ չես տեսել, բան չես հասկնայ: Նիկոլը կը գրէ. - «Քեզի կու գայ Մոսկուայից ելած ինտելիկենտ զինուորական, պատրաստ մեռնելու: Քու տասնեակի մէջ կազմակերպիր եւ լծիր»: Երբ ինտելեկենտ է, ի՞նչպէս կարելի է կազմակերպել եւ լծել: Ինտելիկենցիա, ինտելիկենտ... գիտե՞ս ինչ են դրանք: Դու չես գիտեր, ես գիտեմ, - բորբոքուելով մաղձը կը թափէր Խեչոն: «Ձին թիմարելու համար, ղաշաւին (ընտանի անասուններու վրայ մաքերլու խոզանակ) ձեռնոցով կը բռնեն: Ոջիլ որ վրանին ընկաւ, գայլ կը կարծեն, պատերազմի կ’ելլեն եւ իրենց դժբախտ-նահատակ կ’երեւակայեն: Ցուրտ ու տաք եղաւ, Աստուծոյ դէմ կռիւ կ’ելլեն: Մէկ օր անօթի մնացին, տրտունջ, զալմազալ: Վերջին խօսք չունին, երկու ժամ կը ճառեն եւ մի լաբլաբու հազիւ կ’արտասանեն: Դեռ աղբ չեղած, աթար կը շինեն եւ կը վառեն: Վայ թէ սարերն ընկնին եւ երկու անվնաս քրտեր տեսնին քարերու մէջ, բանակ կը կարծեն եւ ինչ ու ինչ հէքեաթներ կը շինեն: Իրենց լեզուն կը դառնայ թէ՛ աջ, թէ՛ ձախ: Կը խօսին, կը քարոզեն, մարդկանց խելքէ կը հանեն եւ, երբ ծափեր կը շահին, արդէն իրանց հերոս, նահատակ կը համարեն: Վայ թէ մի վանքի, բերդի կողքիցը անցնին եւ հաւանին, այդ իրենք են շինողը, պաշտպանողը: Իսկ եթէ գրելու շնորհքն ալ ունենան եւ 1000 սուտէն մէկը ճիշդ դուրս գայ, արդէն իրենք են ամէն ինչը եւ աշխարհի, տիեզերքի գործերը տնօրինողները իրենք իրենց կը համարեն: Ա՜խ, այդ «ինտելիկենցիան, ինտելիկենտը»... Անոնք անիծ են, լու են, հասկցի՛ր»:
Կոստին, կողքերը բռնած, կը ծիծաղէր: Ես ուշադրութեամբ կը լսէի եւ կը հանգստանայի: Սարբազ Խեչոն կ’առարկէր.
- Որ այդպէս է, չոբաններն են միայն լաւերը: Որ այդպէս է, Նիկոլ Դումանն ալ լու է, անիծ է. ան ալ, ի վերջոյ, ուսումնական վարժապետ է եղած, այժմ կառավարիչ նաւթահորերի:
- Չէ, կը բողոքեմ, խօսքը մի՛ շեղէ. ան «ինտելիկենտ» չէ, այլ «ինտելիկինտօ»: Ինտելիկինտոն մեր գլխուն տէրն է, մեր աչքին լոյսը: Էնպէս չէ՞, Կոստի:
Կոստու տեղը ես պատասխանեցի.
- Էնպէս չէ, Խեչօ:
Տարիներ պիտի անցնէին, որ ստուգէի եւ հասկնայի թէ որքա՜ն դառն ճշմարտութիւններ կային Դաշնակցական Խոչոյի դատողութեանց մէջ: Յամենայն դէպս ան իր դատողութիւններով «կազմակերպեց» զիս:
Իմ համաձայնութիւնը պատճառ եղաւ, որ Խեչոն ժպտէր, ինձ համբուրէր, եւ այդ թուականէն մինչեւ իր մահը (որը, Արամի վկայութեամբ, զիս փրկելու համար էր պատահեր), եղանք իրարու հաւատարիմ ընկերներ:
Դաշնակցութեան համար, ինտելիկենտը իտէալ չէր, այլ իտէալ էր լուռ եւ անհաշ զոհաբերող «ինտելիկինտոն»:
Սարբազ Խեչոն ինձ կը ներկայացնէր ընկերները, անուն առ անուն, եւ այդ դուր չեկաւ մեծ Խեչոյին:
- Որ ներկայացնել է, լաւ ներկայացուր մեր ինտելիկինտոյին: Ահաւսաիկ Կոստիան` Ռէալական դպրոցը վերջացուցած, Մոսկուա հոգեբանութիւն կարդացած եւ Գերմանիա կատարելագործած ու Ամերիկա վկայական առած, իսկ այժմս զօրանոցի կառավարիչ է: Ահա Պերլինի համալսարանի կենդանաբանական բաժնի ուսումնաւարտ Խեչոն. ինքը սարբազ եւ ձիերի հսկիչ: Ծանօթացէք` ինժինէր տեխնոլոգ` Բագուի սովետ սըեզդի կոտէլշչիկ, նա ինքն Ասատուր:
Եւ այսպէս ամէն մէկին տիտղոսներով ներկայացնելով, վերջացուց, իրեն ալ չինայելով:
- Ես ինքս ալ հասարակ մարդ չեմ, ուսումնական եմ: Այս բոլորիս մէջ փոքրը դու ես, կը խնդրեմ ուրեմն իմ ձիուն լաւ նայես: Յետոյ, քու այդ օձիքն ալ լաւ կ’ընես որ քանդես եւ մի կողմ դնես:
Հասկցայ որ Խեչոն իր ինքնայատուկ ձեւով կ’ուզէր հաշուեյարդարել մտաւորական դասի իմ մեծամտութիւնները, ցնորքները: Ներողամտութեամբ համակերպեցայ եւ ամէնքի հետ միասին ծիծաղեցի:

Շար. 84


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

0 comments:

Հայտնեք Ձեր կարծիքը՝