Անթարգմանելին եւ թարգմանելին

«Հորիզոն Գրական»ի 25-ամեակին առիթով

Այս տողերուն հեղինակը յայտնի բանաստեղծ մը չէ,Այս տողերու հեղինակը անյայտ կամ սկսնակ բանաստեղծ մը չէ, Ոչ ալ օտար լեզուով արտայայտուող հայ բանաստ եղծ մը:
Այս տողերը գրելու համար օգտագործուած չէ ոչ անգլերէն եւ ոչ ալ հայերէն լեզուն. ոչ նոյնիսկ Մարաշի բարբա-
ռը: Եւ որովհետեւ ոչ մէկ յստակ լեզու օգտագործուած է այդտեղ կարելի չէ նաեւ թարգմանել զայն հայերէնի:
Ոչ մէկ լեզուաբանի տրամաբանութեամբ այս տողերը չեն սահմանուիր ոչ հայերէնի, ոչ անգլերէնի եւ ոչ ալանգլիատառ հայերէնի պարունակին մէջ:

«Քափրի» խորագրեալ այս բանաստեղծութիւնը ընդամէնը մէկ տող ունի հայերէնով դիպագրուած՝ «հայ եմ» (կրկներգի նման քանի մը անգամ օգտագործուած), «հայ եմ եւ հայ ես դուն» իբրեւ սկիզբ, իբրեւ վախճան եւ բնաբան եւ զարգացում: Կայ նաեւ միակ բառ մը «զօրաւոր»
գրուած լատինատառ «zoravor»:
ՔԱՓՐԻ
Հա’յ եմ
Երակներուս մէջ է, արեանս մէջ է
Ես այն հունտն եմ, զոր թրքութիւնը չսպաննեց
Զոր թուրքերը չսպաննեցին.
Ես սէրը գտայ Քափրի կղզիին մէջ _ գտայ արիւնս,
գտայ արիւնակիցս
Եւ այն վայրը որուն կը պատկանիմ:
Այն պահուն եnբ լսեցի Հայերէն բա’ռը
Տեսայ գեղեցի’կ սեւ աչքերը երիտասարդ աղջիկներուն եւ
հայկական ծանօթ քիթը
Հայ եմ եւ Հայ ես դուն
Հետեւաբար պէտք է սիրեմ ձեզի առանց յուզումի,
Այս սէրը, կու գայ հին գաւառներէն
Զօրաւոր (zoravor) զինուորներէ,
Որոնք կռուեցան մեր հողին համար
Որպէսզի մենք ապրինք առ այսօր _ Իտալիոյ մէջ
Քափրիի հողին վրայ եւ կարողանանք ըսել _
Հա’յ եմ, Հայ եմ եւ Հայ ես դո’ւն
ՎԷՐՈՆԻՔԱ
Քափրի, օգոստոս 2008
(Պարզ տառատեսակով բառերը բՆագրին մէջ
հայերէնով են)
Ընդամենը այսքան եւ արդիւնքը այն որ այս բա-
նաստեղծութիւնը կարելի չէ ճիշդ ձեւով ու ճշգրտօրէն
թարգմանել հայերէնի. պարզ այն պատճառով որ անիկա
թարգմանն է իր կէները Մարաշէն քաղելով, Ուրուկուէյ
ծնած ու սնուած, իտալական ափին զբueաշրջիկութեան
առաջնորդ, իր ցեղի ներկայացուցիչները որոնող այլ՝ որս
ացող, կենսաբանականօրէն քսանհինգ տոկոս այնուամե-
նայնիւ լիարժէք հայո’ւ Վերոնիքայի գերզգայական ճամ-
բanդութեան, Cբnեւ պոռթկում ու պատգամ հասցէագրու
ած Աւստրալահայ ուղեւոր Սիլվիա Մոմճեան-Իսկէնտ
էրեանի «հայ եմ եւ հայ ես դուն» ցաւին: Ձօն մը, կտակ
մը փոխանցուող սիրտէ սիրտ, արիւնէ արիւն: Մասունք մը
Վերոնիքա առ Սիլվիա հետեւեալ մակագրութեաUբ. «փա-
փաքեցայ քեզի տալ այս մէկը (բանաստեղծութիւններու
փունջը) քանի որ գիտէի որ պիտի հասկնայիր զայն...»,
պարզ այն պատճառով որ «իմ արիւնս դրոշմուած է ցե-
ղասպանութեաUբ», պարզ այն պատճառով որ «ես այն
հունտն եմ զոր թուրքերը չկրցան սպաննել...»:
«Հորիզոն»ի գրական յաւելուածի 2010 Յունուարի
թիւին մէջ արտատպուած Աւստրալիոյ «Արմինիըն Ուիքլի
»ի մէջ անգլերէնով լոյս տեսած «Ձեռքեր ծովերէն ան-
Դին» նշմարը, խորհրդածութեան առիթ ընծայեց ինծի ան-
գամ մը եւս թերթատելու եւ աւելի ուշադիր ընթերցելու
թերթի նոյեUբեր-դեկտեUբեր 2009-ի 25-ամեայ երթին
նուիրուած բացառիկը:
Սկիզբ 1979 մայիս 28, Ա. թիւ: Այսօր թեւակոխած
307-րդը, աւելի քան 300 աշխատակիցներով ստորագրութիւնն
եր արտերկրի եւ հայրենի գրողներու, մտաւորականն
երու, բանասէրներու եւ մտքի երէց եւ երիտասարդ մշակն
երու կողմէ: Այսօր, Հորիզոնի գրական յաւելուածը, որ
լոյս կը տեսնէ Գանատայի պաշտօնակից «Հորիզոն շաբա-
թաթերթ»ի առընթեր ամենամսեայ հերթականութեաUբ,
դարձած է ժամադրավայրը բազմաթիւ ականաւոր գրողնե-
րու իր բaiանդակութեաUբ, այլազանութեաUբ եւ եռալե-
զու հրատարակութեաUբ: Յիշատակելու համար քանի մը
անուն թուենք՝ Վահէ Օշական, Գրիգոր Պըլտեան, Մարկ
Նշանեան, Աբnահամ Ալիքեան, Ալեքսանդր Թոփճեան,
Արծուի Բախչինեան, Պողօս Գaoբէլեան, Մովսէս Պչաքճ-
եան, Վեհանոյշ Թէքեան, Մարուշ Երամեան եւ խոստմնա-
լից նոր գրողներ, որոնց առջեւ գրականի դռները միշտ
բաց եղած են: Եւ տակաւին բացառիկ թիւեր, որոնք գրողի
մը Uaբելեանէն անկախ կը շօշափեն բանասիրական ինչպէս
գրականագիտական, լեզուական թեմաներ եւ կլոր սեղանն
եր նուիրուած այժմէական հարցերու(համացանց):
Բնոյթով սիրողական, գործնապէս մասնագիտական
պատրաստուածութեաUբ այս թերթի ամեն մէկ թիւի լոյս
ընծայման ետին կանգնած էր սակայն անձ մը, անձ մը
ասպարէզով ճարտարապետ այնուամենայնիւ էութեաUբ ու
նուիրուածութեաUբ գրող, հրապարակախօս, EUբագիր
Վրէժ-Արմէն:
Անուն մը, ծանօթ ստորագրութիւն մը Վ. Ա. Ա., որ
մեզի համար ոչ սովորական, եզակի նախաձեռնութեաUբ
թերթի «նաւավար»ի (ինչպէս կը սիրէ անուանել ինքզինք)
ղեկը EUբագրապետի պաշտօնը ի խնդիր գործի շարունա-
կականութեան կը փոխանցէ EUբագրական կազմի ան-
դամներէն արժանաւորի մը՝ Վիգէն Աբnահամեանի, այն
յստակ համոզումով որ «EUբագրապետ»ի պաշտօնը
ցկեանս չի կրնար ըլլալ: Նոյն թիւի (25-ամեակի բացառիկ)
իր «Սահմանական եղանակ, անցման ժամանակ» խօսքին
մէջ Վրէժ-Արմէն կը ճշդէ թէ ասիկա աւելի շուտ «Փո-խանցման ժամանակ» է, խոստանալով
միաժամանակ աջակցիլ Վիգէնին:
Պաշտօնը կամովին եւ գիտակցաբար իր
հնոցին մէջ թրծուած երիտասարդի մը
յանձնումը մտաւորականի մը մեծութ
ենէն, տաղանդի գիտակցութենէն,
ինքնավստահութենէն ու լայնախոհութ
ենէն կուգայ. արժանիք մը որ տար-
բեր է վարքագիծէն այլոց, որոնք իրենց
աթոռներուն վրայ երկար տարիներ
մնալով եւ ինքզինք կրկնելու գնով կը
խափանեն նորերու յառաջընթացը,
դատապարտելով զանոնք յաճախ յուս
ահատութեան ու լռութեան:
Մեր հասկացողութեաUբ ասիկա
բՆաւ աւարտ մը չէ, այլ նոր սկիզբ մը
Հորիզոն-գրականի համար եւ սիրելի է
յուսալ որ Վ. Ա. Ա. այս անգամ ոչ Cբnեւ
«նաւապետ» այլ Cբnեւ խոնարհ նա-
ւաստի կը շարունակէ նաւարկել «Հորի-
զոն»ի ուղեւորութեան ընդմէջէն:
Ինչքանով որ անթարգմանելի
կը թուի ըլլալ Վերոնիքայի բանաստ
եղծութիւնը, նոյն ուժգնութեաUբ
թարգմանելի եւ ուսանելի է Վրէժ-
Արմէնի որոշումը, յանուն Արմենա-
կան հունտերու գոյատեւման, զորս
թուրքը չկրցաւ սպաննել:
ԷԼՕ ՀԵՐԿԵԼԵԱՆ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»