Խելացի մարդիկ շատ են աշխարհի մէջ, իմաստուններու թիւն է քիչ:
Մեր գիւղին մէջ անխելք մարդ համարեա չկար, իմաստուններու թիւնն ալ միշտ բարձր է եղած , այլապէս այդ գիւղը ,տասնեակ դարեր ,իր հայկական դիմագիծը պիտի չկարենար պահել:
Իմաստուն կին մըն էր ինծի շատ սիրելի, քնքուշ, գուրգուրոտ , համեստ ու լաւատես Աննա Քեռկինը, Յակոբ Սրբազանի մայրիկը: Հայր, մայր, մեծ մայր առաւել վեց զաւակներ:Քանի՞ սենեակի պէտք ունի ինը հոգինոց ընտանիք մը նորմալ պայմաններու մէջ ապրելու համար: Աննա Քեռկինը մէկ սենեակի մէջ մեծցուց վեց մտաւորական ,իմաստուն ու կիրթ զաւակներ:Անոնք իմաստութիւնը ժառանգեցին իրենց մօրմէ: Մանկութեան իմ յուշերուս մէջն է տակաւին թէ ինչպէս իւրաքանչիւրին դասը կը սորվեցնէր ան, համբերութեամբ բայց մանաւանդ սիրով ու բծախնդրութեամբ: Հաւատք ունէր իր ըրածին վրայ եւ ինքնավստահ էր որ այդ էր միակ լուծումը իր երեխաները ՄԱՐԴ դարձնելու: Վարձքդ կատար սիրելի Աննա Քեռկին: Այսօր երբ զաւակներուդ գրածները կը կարդամ եւ անոնց ըրածները կը տեսնեմ ՝ ենթահողին մէջ քու ժպիտդ կը տեսնեմ ուրուագծուած, ժպիտ մը որ այլոց ժպիտին չի նմանիր երբէք: Քու ժպիտիդ մէջ առաքելութիւն մը ամբողջացուցած ըլլալու գոհունակութիւնը կայ, պարտաւորեցնող ու թելադրող:
Դուն այն հայուհիներէն ես,որ նուիրեցիր վեց զաւակ ազգին ու եկեղեցւոյ:
Հայ Կնոջ Տարին քու եւ քեզ նմաններուն տարին է: Քեզ եւ քու նմաններն են որ պէդք է մեծարել որպէս Մեծ հայուհիներ:
Թող լոյս իջնէ հոգւոյդ ՝ բարութեան ու զոհողութեան մարմնացում Տիրամայր:
Նշան Պասմաճեան
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«..«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Հոգիս տարօրինակ խռովքի մէջ է։
Նրա խորքում լուռ թաղուած են այն մի շարք տրտմանոյշ յուշերը, որոնց •լխաւոր դերակատարները իմ հանգուցեալ հարազատներն են, իսկ թատերաբեմը՝ հայրնենի իմ գիւղը՝ Քէսապը իր գերհմայիչ բնութեամբ, երբեմնի իր անապական ու սրբաբոյր զեղումներով առլեցուն։
Այսօր նորից յառնեցին ու դէմս ելան այն սիրելի դէմքերը, մեր դիւղի անցեալի ժրաջան տէրերն ու բազմերախտ մշակները։ Դրա պատճառը մօրս զարմիկի այցն էր Լոս Անջելոսից հարաւային Ամերիկայի այս հեռաւոր ափերը, տասնեակ հազարաւոր մղոններ հեռու մեր երազ դարձած ծննդավայրից, որը քաղքենիացած մարդկանց համար գուցէ բոլորովին անարժէք մի բան է, սակայն իմ հոգում այն մի ծրարուած ու պինդ պահուած սրբութիւն է։
– Պապդ՝ Ջորջը, բնականից իմաստուն մարդ էր,– ասաց մօրս զարմիկը,– մեր գերդաստանում եղել են երեք իմաստուն անձեր. պապդ, մայրիկդ՝ Աննան եւ վաղամեռիկ քոյրս՝ Ռահէլը։
Այնուհետեւ նա բազմաթիւ դրուագներ պատմեց իմ հարազատների մասին, որոնք յուզեցին ու խռովեցին հոգիս։ Ես կեանքիս ողջ ընթացքում ի զուր էի փորձել չդառնալ գերին անցած օրերի քաղցր ու տխուր յուշերի։ Դա ինձ երբեք չէր յաջողուել, իսկ այդ պահին առաւել եւս զգացի, որ մի մասնիկն եմ իմ այդ անցեալի, որի մասին խորհելը, հաւանաբար, աւելի կ՚իմաստաւորի իմ կեանքը, որի ճոխութիւնն ու անարատութիւնը, անտարակոյս, կը ճոխացնի նաեւ իմ էութիւնը։
Ահաւասիկ ես տեսնում եմ երկու հանդիպակաց լեռներ, եւ նրանց լանջերին փռուած դալարա•եղ դարատափեր՝ անասունների մակաղատեղիներով, բերքառատ այգիներով, պտղատու եւ վայրի ծառերով կեանք ու հմայք զգեցած, որոնց մէջ աչքի են ընկնում յատկապէս մշտադալար ու սաղարթախիտ դափնիները։ Նոյնիսկ ձմրան խստաշունչ ու խելագար քամիները, տեղատարափ անձրեւները, ահեղացունց որոտումներն ու գիշերային խաւարը ոչնչով չեն աղարտում դրանց հէքիաթային գեղեցկութիւնը։
Հանդիպակաց լեռները գնալով հեռանում են միմեանցից։ Լեռնահովիտը՝ վերեւից նայելիս, պարզում է մի հրաշագեղ տեսարան։ Հեռւում, շատ հեռւում, լեռների միջից նշմարւում է երկնագոյն ջրերի մի զանգուած, որ գնալով դէպի անծանօթ հորիզոններն է տարածւում, ասես երկինքը միացած լինի երկրին։ Դա մի հատուածն է Միջերկրական Ծովի։
Գեղատեսիլ ու կախարդական հրապոյրներով լեցուն այն հողատարածքը, որ ընկած է այդ երկու լեռների միջեւ, Քէսապի շրջանի Գալատուրան անունով յայտնի դարաւոր գիւղն է հայրենի, ուր ծնուել է մայրս, ուր ապրել են ու տքնաջան աշխատել իմ պապերն ու մայրական կողմի հարազատներս՝ կազմելով մի ամբողջ թաղ՝ յայտնի »Թիթիզեանների Թաղ« անուամբ։ Նրանց շառաւիղներից թէեւ շատ քչերն են այսօր ապրում այնտեղ, բայց գիւղը ինձ համար շարունակում է մնալ իբրեւ թատերաբեմ իմ մանկական յուշերի, իբրեւ ժամադրավայր իմ մանկական անմեղութեան։
Այնտեղ օրը կարճատեւ է, որովհետեւ արեւը շուտ է թաքնւում հանդիպակաց լեռների յետեւում։ Արեւնամուտը բազմերանգ ճառագայթներով է շոյում լեռնագագաթները, ապա՝ հանգում խաղաղութեամբ։ Իջնում է խաւարը լեռներին, ձորերին ու դաշտերին, իսկ եթէ լուսինն ու աստղերը չեն շողում՝ մառախուղի կամ ամպերի կուտակման պատճառով, այն ժամանակ ամէն ինչ պարուրւում է սեւ խաւարում։ Այդուհանդերձ իրիկնամուտը կամ խաւար գիշերը երբեք տխրութեամբ չէր պատում հոգիս, այլ, ընդհակառակը, լապտերի լոյսով աղօտ լուսաւորուած տունը, սարալանջին թիկնած պապիս տունը, հէքիաթային պալատի կերպարանք էր զգենում։ Նրա կրաջրով սպիտակեցուած հաստաբեստ պատերը հարազատի հոգատարութեամբ էին պատսպարում մեզ դրսի խաւարից, քամիների մոլեգին յարձակումներից, ծմակներից յառնող չար ոգիների խարդաւանանքներից։ Այդ պահերին ընտանեկան օջախի առինքնող ջերմութիւնը աւելիով էր զգալի դառնում եւ երջանկութեամբ լցնում մեր սիրտը։
Վաղ առաւօտեան իրար ետեւից արթնանում էին պապս, տատս, ընտանիքի միւս անդամները, իսկ նրանցից առաջ արդէն արթնացել էին զուարթաձայն աղաղակներով ախոռում քնած անասունները։
Պապս հորից ջուր էր հանում եւ լուացուելուց անմիջապէս յետոյ դառնում դէպի արեւելք՝ աղօթելու։ Կեանքումս նրա ջերմեռանդութեամբ աղօթող ոչ մի տղամարդու չեմ հանդիպել։ Այդ պահերին, առաւօտուայ աղջամուղջի միջից, նրա դէմքը փայլում էր զերդ մի լուսատու։
Առեղծուածային մարդ էր նա, միշտ լրջադէմ ու լրջախոհ, բայցեւ դիմացինը չվիրաւորող հիւթեղ հումորով օժտուած, պատրաստաբան ու պարզասիրտ, ժուժկալ ու չափազանց աշխատասէր մի անձնաւորութիւն։
Երբ լեռների լանջերին արածող անասուն էր մոլորւում եւ երեկոյեան տուն չէր վերադառնում, նրա տէրը գալիս էր պապիս մօտ եւ խնդրում, որ կապի գայլի բերանը, որպէսզի նա վնաս չհասցնի անասունին։ Պապս աղօթքով կապում էր գայլերի բերանը, եւ յաջորդ օրը կորածը անվնաս էր վերադառնում ու միանում իր փարախին։
Այս մէկը մի գուցէ անհաւատալի թուայ, բայց պէտք է ընդունել այն իրականութիւնը, որ բնութեան ու տրամաբանութեան սահմաններից դուրս գոյութիւն ունեցող մի իրականութիւն է՝ ըմբռնելի հոգեւոր բարձր մակարդակներ նուաճած մարդկանց կողմից։ Կ՚ուզենայի այստեղ մի անձնական վկայութիւն տալ պապիս ունեցած հոգեկան արտասովոր կարողութեան մասին.
Մեր տան փոքրիկ պարտէզում մի բարձրուղէշ ընկուզենի ունէինք, որի վրայ ամռանը մանր ու սեւաթոյր մրջիւնների մի անհատնում շարան բարձրանում էր անդադար եւ կրկնաշարք կազմելով՝ վար իջնում։ Նրանք կրծում էին ծառի կեղեւը, կամ էլ մի փոքրիկ խոռոչից մտնում ու մեծ վնաս էին պատճառում նրա գոյութեանը։ Ամէն ինչ էինք անում, ամէն տեսակ քիմիական բաղադրութիւններ սրսկում՝ ձերբազատուելու համար այդ գարշահոտ մրջիւններից, բայց անօ•ուտ։ Մի քանի օր նրանք անհետանում էին, բայց նորից յայտնւում։
Պապս մի ան•ամ իմանալով այդ մասին, գնաց կանգնեց ընկուզենու դիմաց, ես էլ՝ նրա կողքին։ Ձեռքերը խաչաձեւ դրեց կրծքին եւ ինձ համար անհասկանալի բառեր արտասանեց։ Մրջիւններն անմիջապէս փոխեցին իրենց ճանապարհը, հեռացան ծառից եւ այլեւս այդտեղ չերեւացին։ Ես ապշել էի։ Պապիս դէմքն այդ պահին այնքան լուրջ էր, որ չհամարձակուեցի մի բան հարցնել նրան։ Այս դէպքի մասին եթէ ուրիշը պատմէր ինձ, հաւանաբար չհաւատայի։
Երբ վերոյիշեալ դէպքի վերաբերեալ պատմեցի բնազանցական գիտելիքների տէր բարեկամիս, նա ամենեւին չզարմացաւ եւ բացատրեց ինձ, թէ հոգեկան որոշ կարողութիւններ ունեցող անձինք •իտեն ազդել բնութեան ու կենդանական աշխարհի զգացական ոգու վրայ։
Սրանից ուղիղ երեսուն երեք տարի առաջ, 1977 թ. 80–ամեայ պապս պառկած էր անկողնում։ Առաջին անգամ էի տեսնում նրան այդ վիճակում։ Ցուրտ ձմեռ էր, գիշեր։ Քաղցր ու հոյակապ յուշերով լեցուն հնադարեան տան երկրորդ յարկում տիրում էր ճնշող լռութիւն։ Միայն լսւում էին բուխերիկում ճարճատող փայտերի ձայնն ու ծխնելոյզի կատարին մոլեգնող քամու ոռնոցը։ Պապս մահանում էր։ Նրա թոռներից միայն ես կայի մօտը։ Նա նայեց ինձ տենդագին, ուզում էր մի բան ասել, բայց շուրթերը մնացին փակուած, իսկ քիչ յետոյ էլ դադարեց բաբախելուց նրա ազնուական ու անզուգական սիրտը, մահուան չարաշունչ ու ցնցիչ դալկութիւնը իջաւ նրա ազնուական դէմքին, մինչ դրսում ցուրտ քամին շարունակում էր փչել ուժգին, իսկ կրակարանում կրակն էլ՝ բոցկլտում տխրադէմ։ Մայրս ու մօրաքոյրս մինչեւ առաւօտ չպոկուեցին նրա սնարից, թէժացրին կրակը, որպէսզի երբեք չհանգի ծուխն իրենց հարազատ ու արդար օջախի։
Մահն ինքնին մեր կեանքի անբաժանելի մասն է, բայց քչերին է տրուած առաքինութեամբ ու պատւով ապրել, ինչպէս նաեւ քչերին է տրուած յատկապէս փառքով ու բարեյիշատակ մեռնել, թէեւ անաղմուկ, բայց սրտակից հարազատներով շրջապատուած, ինչպէս պատահեց իմ պապի հետ։
Հոգուդ վրայ լոյս ու խաղաղութիւն թող իջնի ի՛մ սիրելի, իմաստուն ու վաստակաշատ պապ։ Դու հիմա գտնւում ես այնտեղ, ուր ամէն ինչ ջինջ է ու բերկրալի։ Արա՛ այնպէս, որ քո թոռներից ու ծոռներից միշտ հեռու լինեն այս աշխարհի գարշահոտ ու սեւաթոյր կրծողնորը, նենգ ու խաւարածին մարդիկ, մեր հո•ին մաշեցնող մակաբոյծները։
Նաեւ քո հոգուն լոյս ու խաղաղութիւն թող իջնի, ո՛վ իմ սիրելի տատ՝ Գալամտարենց Հռիփսիմէ։ Քիչ եմ վայելել քո ներկայութիւնը, որովհետեւ դու վաղուց հեռացար այս աշխարհից։ Վերջին անգամ երբ բաժանւում էի քեզանից, դու գրկեցիր ինձ ու ասացիր. »Հալալեցէ՛ք ինձ«։ Այդ արտայայտութիւնը քեզանից սովորեցի։ Այն ժամանակ, դեռ պատանի, չգիտէի դրա իմաստը, սակայն, այսօր, կատարելով քո յանձնարարութիւնը, ի խորոց սրտի ասում եմ. »Ինչպէս այս աշխարհում հալալ եղաւ, թող անդենականում էլ հալալ լինի կեանքդ, ո՛վ դու առաքինի, պարզասիրտ ու հրեշտականման տատիկ։ Մայրս Քէսապի մեր տանը, առնելով քո մահուան լուրը, ինչքա՜ն արտասուեց քեզ համար, դու արժանի էիր նրա՝ ինձ համար շատ թանկ արցունքներրին«։
Տարիներ յետոյ, այժմ լուսաբնակ մայրս, այս աշխարհին հրաժեշտ տալուց առաջ, ջուր խնդրեց, մի քիչ զուլալ ջուր իր պապենական տան առջեւ գտնւող ջրառատ հորից, որպէսզի նրանով մի քիչ հովացնի յանուն սուրբ օջախի ողջակիզուած իր մայրական սիրտը եւ մի անգամ էլ կարօտալից ողջագուրուի իր մանկական քաղցր յուշերի ու բարի ծնողաց յիշատակի հետ...։
Հոգուս խորքում անթեղուած յուշերն այսօր տողանցեցին իմ մտքի հորիզոնին, որից յետոյ քաղցրածաւալ մի անդորր համակեց ողջ էութիւնս։ Լեռների լանջերին տարածուած հրաշագեղ բնութիւնը ծննդավայրն է իմ թանկագին մայրիկի։ Այդ գիւղի տէրերը, նրա անցեալի արիասիրտ եւ առաքինի բնակիչները խառնեցին իրենց քրտինքն ու աճիւնը այդ հողին, գրկախառնուեցին նրա հետ, իսկ իրենց հոգիներն էլ ճախրեցին դէպի ազատութիւնը երկնքի, դէպի անմահութիւն եւ յաւիտենականութիւն։
Երանի թէ նրանց ժառանգորդները կարողանան պահել նրանց անպարտելի ոգին ու շէնացնել այն, ինչ որ ժառանդ ստացան նրանցից։ Միայն աւերակուած հոգիները աւերակի կը վերածեն իրենց տունն ու տեղը։
Գրեց՝ Յակոբ Արք. Գլնճեան
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Saturday, July 31, 2010
ԼՈՅՍ ԹՈՂ ԻՋՆԻ ՁԵՐ ՀՈԳՈՒՆ
Խելացի մարդիկ շատ են աշխարհի մէջ, իմաստուններու թիւն է քիչ:
Մեր գիւղին մէջ անխելք մարդ համարեա չկար, իմաստուններու թիւնն ալ միշտ բարձր է եղած , այլապէս այդ գիւղը ,տասնեակ դարեր ,իր հայկական դիմագիծը պիտի չկարենար պահել:
Իմաստուն կին մըն էր ինծի շատ սիրելի, քնքուշ, գուրգուրոտ , համեստ ու լաւատես Աննա Քեռկինը, Յակոբ Սրբազանի մայրիկը: Հայր, մայր, մեծ մայր առաւել վեց զաւակներ:Քանի՞ սենեակի պէտք ունի ինը հոգինոց ընտանիք մը նորմալ պայմաններու մէջ ապրելու համար: Աննա Քեռկինը մէկ սենեակի մէջ մեծցուց վեց մտաւորական ,իմաստուն ու կիրթ զաւակներ:Անոնք իմաստութիւնը ժառանգեցին իրենց մօրմէ: Մանկութեան իմ յուշերուս մէջն է տակաւին թէ ինչպէս իւրաքանչիւրին դասը կը սորվեցնէր ան, համբերութեամբ բայց մանաւանդ սիրով ու բծախնդրութեամբ: Հաւատք ունէր իր ըրածին վրայ եւ ինքնավստահ էր որ այդ էր միակ լուծումը իր երեխաները ՄԱՐԴ դարձնելու: Վարձքդ կատար սիրելի Աննա Քեռկին: Այսօր երբ զաւակներուդ գրածները կը կարդամ եւ անոնց ըրածները կը տեսնեմ ՝ ենթահողին մէջ քու ժպիտդ կը տեսնեմ ուրուագծուած, ժպիտ մը որ այլոց ժպիտին չի նմանիր երբէք: Քու ժպիտիդ մէջ առաքելութիւն մը ամբողջացուցած ըլլալու գոհունակութիւնը կայ, պարտաւորեցնող ու թելադրող:
Դուն այն հայուհիներէն ես,որ նուիրեցիր վեց զաւակ ազգին ու եկեղեցւոյ:
Հայ Կնոջ Տարին քու եւ քեզ նմաններուն տարին է: Քեզ եւ քու նմաններն են որ պէդք է մեծարել որպէս Մեծ հայուհիներ:
Թող լոյս իջնէ հոգւոյդ ՝ բարութեան ու զոհողութեան մարմնացում Տիրամայր:
Նշան Պասմաճեան
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«..«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Հոգիս տարօրինակ խռովքի մէջ է։
Նրա խորքում լուռ թաղուած են այն մի շարք տրտմանոյշ յուշերը, որոնց •լխաւոր դերակատարները իմ հանգուցեալ հարազատներն են, իսկ թատերաբեմը՝ հայրնենի իմ գիւղը՝ Քէսապը իր գերհմայիչ բնութեամբ, երբեմնի իր անապական ու սրբաբոյր զեղումներով առլեցուն։
Այսօր նորից յառնեցին ու դէմս ելան այն սիրելի դէմքերը, մեր դիւղի անցեալի ժրաջան տէրերն ու բազմերախտ մշակները։ Դրա պատճառը մօրս զարմիկի այցն էր Լոս Անջելոսից հարաւային Ամերիկայի այս հեռաւոր ափերը, տասնեակ հազարաւոր մղոններ հեռու մեր երազ դարձած ծննդավայրից, որը քաղքենիացած մարդկանց համար գուցէ բոլորովին անարժէք մի բան է, սակայն իմ հոգում այն մի ծրարուած ու պինդ պահուած սրբութիւն է։
– Պապդ՝ Ջորջը, բնականից իմաստուն մարդ էր,– ասաց մօրս զարմիկը,– մեր գերդաստանում եղել են երեք իմաստուն անձեր. պապդ, մայրիկդ՝ Աննան եւ վաղամեռիկ քոյրս՝ Ռահէլը։
Այնուհետեւ նա բազմաթիւ դրուագներ պատմեց իմ հարազատների մասին, որոնք յուզեցին ու խռովեցին հոգիս։ Ես կեանքիս ողջ ընթացքում ի զուր էի փորձել չդառնալ գերին անցած օրերի քաղցր ու տխուր յուշերի։ Դա ինձ երբեք չէր յաջողուել, իսկ այդ պահին առաւել եւս զգացի, որ մի մասնիկն եմ իմ այդ անցեալի, որի մասին խորհելը, հաւանաբար, աւելի կ՚իմաստաւորի իմ կեանքը, որի ճոխութիւնն ու անարատութիւնը, անտարակոյս, կը ճոխացնի նաեւ իմ էութիւնը։
Ահաւասիկ ես տեսնում եմ երկու հանդիպակաց լեռներ, եւ նրանց լանջերին փռուած դալարա•եղ դարատափեր՝ անասունների մակաղատեղիներով, բերքառատ այգիներով, պտղատու եւ վայրի ծառերով կեանք ու հմայք զգեցած, որոնց մէջ աչքի են ընկնում յատկապէս մշտադալար ու սաղարթախիտ դափնիները։ Նոյնիսկ ձմրան խստաշունչ ու խելագար քամիները, տեղատարափ անձրեւները, ահեղացունց որոտումներն ու գիշերային խաւարը ոչնչով չեն աղարտում դրանց հէքիաթային գեղեցկութիւնը։
Հանդիպակաց լեռները գնալով հեռանում են միմեանցից։ Լեռնահովիտը՝ վերեւից նայելիս, պարզում է մի հրաշագեղ տեսարան։ Հեռւում, շատ հեռւում, լեռների միջից նշմարւում է երկնագոյն ջրերի մի զանգուած, որ գնալով դէպի անծանօթ հորիզոններն է տարածւում, ասես երկինքը միացած լինի երկրին։ Դա մի հատուածն է Միջերկրական Ծովի։
Գեղատեսիլ ու կախարդական հրապոյրներով լեցուն այն հողատարածքը, որ ընկած է այդ երկու լեռների միջեւ, Քէսապի շրջանի Գալատուրան անունով յայտնի դարաւոր գիւղն է հայրենի, ուր ծնուել է մայրս, ուր ապրել են ու տքնաջան աշխատել իմ պապերն ու մայրական կողմի հարազատներս՝ կազմելով մի ամբողջ թաղ՝ յայտնի »Թիթիզեանների Թաղ« անուամբ։ Նրանց շառաւիղներից թէեւ շատ քչերն են այսօր ապրում այնտեղ, բայց գիւղը ինձ համար շարունակում է մնալ իբրեւ թատերաբեմ իմ մանկական յուշերի, իբրեւ ժամադրավայր իմ մանկական անմեղութեան։
Այնտեղ օրը կարճատեւ է, որովհետեւ արեւը շուտ է թաքնւում հանդիպակաց լեռների յետեւում։ Արեւնամուտը բազմերանգ ճառագայթներով է շոյում լեռնագագաթները, ապա՝ հանգում խաղաղութեամբ։ Իջնում է խաւարը լեռներին, ձորերին ու դաշտերին, իսկ եթէ լուսինն ու աստղերը չեն շողում՝ մառախուղի կամ ամպերի կուտակման պատճառով, այն ժամանակ ամէն ինչ պարուրւում է սեւ խաւարում։ Այդուհանդերձ իրիկնամուտը կամ խաւար գիշերը երբեք տխրութեամբ չէր պատում հոգիս, այլ, ընդհակառակը, լապտերի լոյսով աղօտ լուսաւորուած տունը, սարալանջին թիկնած պապիս տունը, հէքիաթային պալատի կերպարանք էր զգենում։ Նրա կրաջրով սպիտակեցուած հաստաբեստ պատերը հարազատի հոգատարութեամբ էին պատսպարում մեզ դրսի խաւարից, քամիների մոլեգին յարձակումներից, ծմակներից յառնող չար ոգիների խարդաւանանքներից։ Այդ պահերին ընտանեկան օջախի առինքնող ջերմութիւնը աւելիով էր զգալի դառնում եւ երջանկութեամբ լցնում մեր սիրտը։
Վաղ առաւօտեան իրար ետեւից արթնանում էին պապս, տատս, ընտանիքի միւս անդամները, իսկ նրանցից առաջ արդէն արթնացել էին զուարթաձայն աղաղակներով ախոռում քնած անասունները։
Պապս հորից ջուր էր հանում եւ լուացուելուց անմիջապէս յետոյ դառնում դէպի արեւելք՝ աղօթելու։ Կեանքումս նրա ջերմեռանդութեամբ աղօթող ոչ մի տղամարդու չեմ հանդիպել։ Այդ պահերին, առաւօտուայ աղջամուղջի միջից, նրա դէմքը փայլում էր զերդ մի լուսատու։
Առեղծուածային մարդ էր նա, միշտ լրջադէմ ու լրջախոհ, բայցեւ դիմացինը չվիրաւորող հիւթեղ հումորով օժտուած, պատրաստաբան ու պարզասիրտ, ժուժկալ ու չափազանց աշխատասէր մի անձնաւորութիւն։
Երբ լեռների լանջերին արածող անասուն էր մոլորւում եւ երեկոյեան տուն չէր վերադառնում, նրա տէրը գալիս էր պապիս մօտ եւ խնդրում, որ կապի գայլի բերանը, որպէսզի նա վնաս չհասցնի անասունին։ Պապս աղօթքով կապում էր գայլերի բերանը, եւ յաջորդ օրը կորածը անվնաս էր վերադառնում ու միանում իր փարախին։
Այս մէկը մի գուցէ անհաւատալի թուայ, բայց պէտք է ընդունել այն իրականութիւնը, որ բնութեան ու տրամաբանութեան սահմաններից դուրս գոյութիւն ունեցող մի իրականութիւն է՝ ըմբռնելի հոգեւոր բարձր մակարդակներ նուաճած մարդկանց կողմից։ Կ՚ուզենայի այստեղ մի անձնական վկայութիւն տալ պապիս ունեցած հոգեկան արտասովոր կարողութեան մասին.
Մեր տան փոքրիկ պարտէզում մի բարձրուղէշ ընկուզենի ունէինք, որի վրայ ամռանը մանր ու սեւաթոյր մրջիւնների մի անհատնում շարան բարձրանում էր անդադար եւ կրկնաշարք կազմելով՝ վար իջնում։ Նրանք կրծում էին ծառի կեղեւը, կամ էլ մի փոքրիկ խոռոչից մտնում ու մեծ վնաս էին պատճառում նրա գոյութեանը։ Ամէն ինչ էինք անում, ամէն տեսակ քիմիական բաղադրութիւններ սրսկում՝ ձերբազատուելու համար այդ գարշահոտ մրջիւններից, բայց անօ•ուտ։ Մի քանի օր նրանք անհետանում էին, բայց նորից յայտնւում։
Պապս մի ան•ամ իմանալով այդ մասին, գնաց կանգնեց ընկուզենու դիմաց, ես էլ՝ նրա կողքին։ Ձեռքերը խաչաձեւ դրեց կրծքին եւ ինձ համար անհասկանալի բառեր արտասանեց։ Մրջիւններն անմիջապէս փոխեցին իրենց ճանապարհը, հեռացան ծառից եւ այլեւս այդտեղ չերեւացին։ Ես ապշել էի։ Պապիս դէմքն այդ պահին այնքան լուրջ էր, որ չհամարձակուեցի մի բան հարցնել նրան։ Այս դէպքի մասին եթէ ուրիշը պատմէր ինձ, հաւանաբար չհաւատայի։
Երբ վերոյիշեալ դէպքի վերաբերեալ պատմեցի բնազանցական գիտելիքների տէր բարեկամիս, նա ամենեւին չզարմացաւ եւ բացատրեց ինձ, թէ հոգեկան որոշ կարողութիւններ ունեցող անձինք •իտեն ազդել բնութեան ու կենդանական աշխարհի զգացական ոգու վրայ։
Սրանից ուղիղ երեսուն երեք տարի առաջ, 1977 թ. 80–ամեայ պապս պառկած էր անկողնում։ Առաջին անգամ էի տեսնում նրան այդ վիճակում։ Ցուրտ ձմեռ էր, գիշեր։ Քաղցր ու հոյակապ յուշերով լեցուն հնադարեան տան երկրորդ յարկում տիրում էր ճնշող լռութիւն։ Միայն լսւում էին բուխերիկում ճարճատող փայտերի ձայնն ու ծխնելոյզի կատարին մոլեգնող քամու ոռնոցը։ Պապս մահանում էր։ Նրա թոռներից միայն ես կայի մօտը։ Նա նայեց ինձ տենդագին, ուզում էր մի բան ասել, բայց շուրթերը մնացին փակուած, իսկ քիչ յետոյ էլ դադարեց բաբախելուց նրա ազնուական ու անզուգական սիրտը, մահուան չարաշունչ ու ցնցիչ դալկութիւնը իջաւ նրա ազնուական դէմքին, մինչ դրսում ցուրտ քամին շարունակում էր փչել ուժգին, իսկ կրակարանում կրակն էլ՝ բոցկլտում տխրադէմ։ Մայրս ու մօրաքոյրս մինչեւ առաւօտ չպոկուեցին նրա սնարից, թէժացրին կրակը, որպէսզի երբեք չհանգի ծուխն իրենց հարազատ ու արդար օջախի։
Մահն ինքնին մեր կեանքի անբաժանելի մասն է, բայց քչերին է տրուած առաքինութեամբ ու պատւով ապրել, ինչպէս նաեւ քչերին է տրուած յատկապէս փառքով ու բարեյիշատակ մեռնել, թէեւ անաղմուկ, բայց սրտակից հարազատներով շրջապատուած, ինչպէս պատահեց իմ պապի հետ։
Հոգուդ վրայ լոյս ու խաղաղութիւն թող իջնի ի՛մ սիրելի, իմաստուն ու վաստակաշատ պապ։ Դու հիմա գտնւում ես այնտեղ, ուր ամէն ինչ ջինջ է ու բերկրալի։ Արա՛ այնպէս, որ քո թոռներից ու ծոռներից միշտ հեռու լինեն այս աշխարհի գարշահոտ ու սեւաթոյր կրծողնորը, նենգ ու խաւարածին մարդիկ, մեր հո•ին մաշեցնող մակաբոյծները։
Նաեւ քո հոգուն լոյս ու խաղաղութիւն թող իջնի, ո՛վ իմ սիրելի տատ՝ Գալամտարենց Հռիփսիմէ։ Քիչ եմ վայելել քո ներկայութիւնը, որովհետեւ դու վաղուց հեռացար այս աշխարհից։ Վերջին անգամ երբ բաժանւում էի քեզանից, դու գրկեցիր ինձ ու ասացիր. »Հալալեցէ՛ք ինձ«։ Այդ արտայայտութիւնը քեզանից սովորեցի։ Այն ժամանակ, դեռ պատանի, չգիտէի դրա իմաստը, սակայն, այսօր, կատարելով քո յանձնարարութիւնը, ի խորոց սրտի ասում եմ. »Ինչպէս այս աշխարհում հալալ եղաւ, թող անդենականում էլ հալալ լինի կեանքդ, ո՛վ դու առաքինի, պարզասիրտ ու հրեշտականման տատիկ։ Մայրս Քէսապի մեր տանը, առնելով քո մահուան լուրը, ինչքա՜ն արտասուեց քեզ համար, դու արժանի էիր նրա՝ ինձ համար շատ թանկ արցունքներրին«։
Տարիներ յետոյ, այժմ լուսաբնակ մայրս, այս աշխարհին հրաժեշտ տալուց առաջ, ջուր խնդրեց, մի քիչ զուլալ ջուր իր պապենական տան առջեւ գտնւող ջրառատ հորից, որպէսզի նրանով մի քիչ հովացնի յանուն սուրբ օջախի ողջակիզուած իր մայրական սիրտը եւ մի անգամ էլ կարօտալից ողջագուրուի իր մանկական քաղցր յուշերի ու բարի ծնողաց յիշատակի հետ...։
Հոգուս խորքում անթեղուած յուշերն այսօր տողանցեցին իմ մտքի հորիզոնին, որից յետոյ քաղցրածաւալ մի անդորր համակեց ողջ էութիւնս։ Լեռների լանջերին տարածուած հրաշագեղ բնութիւնը ծննդավայրն է իմ թանկագին մայրիկի։ Այդ գիւղի տէրերը, նրա անցեալի արիասիրտ եւ առաքինի բնակիչները խառնեցին իրենց քրտինքն ու աճիւնը այդ հողին, գրկախառնուեցին նրա հետ, իսկ իրենց հոգիներն էլ ճախրեցին դէպի ազատութիւնը երկնքի, դէպի անմահութիւն եւ յաւիտենականութիւն։
Երանի թէ նրանց ժառանգորդները կարողանան պահել նրանց անպարտելի ոգին ու շէնացնել այն, ինչ որ ժառանդ ստացան նրանցից։ Միայն աւերակուած հոգիները աւերակի կը վերածեն իրենց տունն ու տեղը։
Գրեց՝ Յակոբ Արք. Գլնճեան
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Մեր գիւղին մէջ անխելք մարդ համարեա չկար, իմաստուններու թիւնն ալ միշտ բարձր է եղած , այլապէս այդ գիւղը ,տասնեակ դարեր ,իր հայկական դիմագիծը պիտի չկարենար պահել:
Իմաստուն կին մըն էր ինծի շատ սիրելի, քնքուշ, գուրգուրոտ , համեստ ու լաւատես Աննա Քեռկինը, Յակոբ Սրբազանի մայրիկը: Հայր, մայր, մեծ մայր առաւել վեց զաւակներ:Քանի՞ սենեակի պէտք ունի ինը հոգինոց ընտանիք մը նորմալ պայմաններու մէջ ապրելու համար: Աննա Քեռկինը մէկ սենեակի մէջ մեծցուց վեց մտաւորական ,իմաստուն ու կիրթ զաւակներ:Անոնք իմաստութիւնը ժառանգեցին իրենց մօրմէ: Մանկութեան իմ յուշերուս մէջն է տակաւին թէ ինչպէս իւրաքանչիւրին դասը կը սորվեցնէր ան, համբերութեամբ բայց մանաւանդ սիրով ու բծախնդրութեամբ: Հաւատք ունէր իր ըրածին վրայ եւ ինքնավստահ էր որ այդ էր միակ լուծումը իր երեխաները ՄԱՐԴ դարձնելու: Վարձքդ կատար սիրելի Աննա Քեռկին: Այսօր երբ զաւակներուդ գրածները կը կարդամ եւ անոնց ըրածները կը տեսնեմ ՝ ենթահողին մէջ քու ժպիտդ կը տեսնեմ ուրուագծուած, ժպիտ մը որ այլոց ժպիտին չի նմանիր երբէք: Քու ժպիտիդ մէջ առաքելութիւն մը ամբողջացուցած ըլլալու գոհունակութիւնը կայ, պարտաւորեցնող ու թելադրող:
Դուն այն հայուհիներէն ես,որ նուիրեցիր վեց զաւակ ազգին ու եկեղեցւոյ:
Հայ Կնոջ Տարին քու եւ քեզ նմաններուն տարին է: Քեզ եւ քու նմաններն են որ պէդք է մեծարել որպէս Մեծ հայուհիներ:
Թող լոյս իջնէ հոգւոյդ ՝ բարութեան ու զոհողութեան մարմնացում Տիրամայր:
Նշան Պասմաճեան
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«..«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Հոգիս տարօրինակ խռովքի մէջ է։
Նրա խորքում լուռ թաղուած են այն մի շարք տրտմանոյշ յուշերը, որոնց •լխաւոր դերակատարները իմ հանգուցեալ հարազատներն են, իսկ թատերաբեմը՝ հայրնենի իմ գիւղը՝ Քէսապը իր գերհմայիչ բնութեամբ, երբեմնի իր անապական ու սրբաբոյր զեղումներով առլեցուն։
Այսօր նորից յառնեցին ու դէմս ելան այն սիրելի դէմքերը, մեր դիւղի անցեալի ժրաջան տէրերն ու բազմերախտ մշակները։ Դրա պատճառը մօրս զարմիկի այցն էր Լոս Անջելոսից հարաւային Ամերիկայի այս հեռաւոր ափերը, տասնեակ հազարաւոր մղոններ հեռու մեր երազ դարձած ծննդավայրից, որը քաղքենիացած մարդկանց համար գուցէ բոլորովին անարժէք մի բան է, սակայն իմ հոգում այն մի ծրարուած ու պինդ պահուած սրբութիւն է։
– Պապդ՝ Ջորջը, բնականից իմաստուն մարդ էր,– ասաց մօրս զարմիկը,– մեր գերդաստանում եղել են երեք իմաստուն անձեր. պապդ, մայրիկդ՝ Աննան եւ վաղամեռիկ քոյրս՝ Ռահէլը։
Այնուհետեւ նա բազմաթիւ դրուագներ պատմեց իմ հարազատների մասին, որոնք յուզեցին ու խռովեցին հոգիս։ Ես կեանքիս ողջ ընթացքում ի զուր էի փորձել չդառնալ գերին անցած օրերի քաղցր ու տխուր յուշերի։ Դա ինձ երբեք չէր յաջողուել, իսկ այդ պահին առաւել եւս զգացի, որ մի մասնիկն եմ իմ այդ անցեալի, որի մասին խորհելը, հաւանաբար, աւելի կ՚իմաստաւորի իմ կեանքը, որի ճոխութիւնն ու անարատութիւնը, անտարակոյս, կը ճոխացնի նաեւ իմ էութիւնը։
Ահաւասիկ ես տեսնում եմ երկու հանդիպակաց լեռներ, եւ նրանց լանջերին փռուած դալարա•եղ դարատափեր՝ անասունների մակաղատեղիներով, բերքառատ այգիներով, պտղատու եւ վայրի ծառերով կեանք ու հմայք զգեցած, որոնց մէջ աչքի են ընկնում յատկապէս մշտադալար ու սաղարթախիտ դափնիները։ Նոյնիսկ ձմրան խստաշունչ ու խելագար քամիները, տեղատարափ անձրեւները, ահեղացունց որոտումներն ու գիշերային խաւարը ոչնչով չեն աղարտում դրանց հէքիաթային գեղեցկութիւնը։
Հանդիպակաց լեռները գնալով հեռանում են միմեանցից։ Լեռնահովիտը՝ վերեւից նայելիս, պարզում է մի հրաշագեղ տեսարան։ Հեռւում, շատ հեռւում, լեռների միջից նշմարւում է երկնագոյն ջրերի մի զանգուած, որ գնալով դէպի անծանօթ հորիզոններն է տարածւում, ասես երկինքը միացած լինի երկրին։ Դա մի հատուածն է Միջերկրական Ծովի։
Գեղատեսիլ ու կախարդական հրապոյրներով լեցուն այն հողատարածքը, որ ընկած է այդ երկու լեռների միջեւ, Քէսապի շրջանի Գալատուրան անունով յայտնի դարաւոր գիւղն է հայրենի, ուր ծնուել է մայրս, ուր ապրել են ու տքնաջան աշխատել իմ պապերն ու մայրական կողմի հարազատներս՝ կազմելով մի ամբողջ թաղ՝ յայտնի »Թիթիզեանների Թաղ« անուամբ։ Նրանց շառաւիղներից թէեւ շատ քչերն են այսօր ապրում այնտեղ, բայց գիւղը ինձ համար շարունակում է մնալ իբրեւ թատերաբեմ իմ մանկական յուշերի, իբրեւ ժամադրավայր իմ մանկական անմեղութեան։
Այնտեղ օրը կարճատեւ է, որովհետեւ արեւը շուտ է թաքնւում հանդիպակաց լեռների յետեւում։ Արեւնամուտը բազմերանգ ճառագայթներով է շոյում լեռնագագաթները, ապա՝ հանգում խաղաղութեամբ։ Իջնում է խաւարը լեռներին, ձորերին ու դաշտերին, իսկ եթէ լուսինն ու աստղերը չեն շողում՝ մառախուղի կամ ամպերի կուտակման պատճառով, այն ժամանակ ամէն ինչ պարուրւում է սեւ խաւարում։ Այդուհանդերձ իրիկնամուտը կամ խաւար գիշերը երբեք տխրութեամբ չէր պատում հոգիս, այլ, ընդհակառակը, լապտերի լոյսով աղօտ լուսաւորուած տունը, սարալանջին թիկնած պապիս տունը, հէքիաթային պալատի կերպարանք էր զգենում։ Նրա կրաջրով սպիտակեցուած հաստաբեստ պատերը հարազատի հոգատարութեամբ էին պատսպարում մեզ դրսի խաւարից, քամիների մոլեգին յարձակումներից, ծմակներից յառնող չար ոգիների խարդաւանանքներից։ Այդ պահերին ընտանեկան օջախի առինքնող ջերմութիւնը աւելիով էր զգալի դառնում եւ երջանկութեամբ լցնում մեր սիրտը։
Վաղ առաւօտեան իրար ետեւից արթնանում էին պապս, տատս, ընտանիքի միւս անդամները, իսկ նրանցից առաջ արդէն արթնացել էին զուարթաձայն աղաղակներով ախոռում քնած անասունները։
Պապս հորից ջուր էր հանում եւ լուացուելուց անմիջապէս յետոյ դառնում դէպի արեւելք՝ աղօթելու։ Կեանքումս նրա ջերմեռանդութեամբ աղօթող ոչ մի տղամարդու չեմ հանդիպել։ Այդ պահերին, առաւօտուայ աղջամուղջի միջից, նրա դէմքը փայլում էր զերդ մի լուսատու։
Առեղծուածային մարդ էր նա, միշտ լրջադէմ ու լրջախոհ, բայցեւ դիմացինը չվիրաւորող հիւթեղ հումորով օժտուած, պատրաստաբան ու պարզասիրտ, ժուժկալ ու չափազանց աշխատասէր մի անձնաւորութիւն։
Երբ լեռների լանջերին արածող անասուն էր մոլորւում եւ երեկոյեան տուն չէր վերադառնում, նրա տէրը գալիս էր պապիս մօտ եւ խնդրում, որ կապի գայլի բերանը, որպէսզի նա վնաս չհասցնի անասունին։ Պապս աղօթքով կապում էր գայլերի բերանը, եւ յաջորդ օրը կորածը անվնաս էր վերադառնում ու միանում իր փարախին։
Այս մէկը մի գուցէ անհաւատալի թուայ, բայց պէտք է ընդունել այն իրականութիւնը, որ բնութեան ու տրամաբանութեան սահմաններից դուրս գոյութիւն ունեցող մի իրականութիւն է՝ ըմբռնելի հոգեւոր բարձր մակարդակներ նուաճած մարդկանց կողմից։ Կ՚ուզենայի այստեղ մի անձնական վկայութիւն տալ պապիս ունեցած հոգեկան արտասովոր կարողութեան մասին.
Մեր տան փոքրիկ պարտէզում մի բարձրուղէշ ընկուզենի ունէինք, որի վրայ ամռանը մանր ու սեւաթոյր մրջիւնների մի անհատնում շարան բարձրանում էր անդադար եւ կրկնաշարք կազմելով՝ վար իջնում։ Նրանք կրծում էին ծառի կեղեւը, կամ էլ մի փոքրիկ խոռոչից մտնում ու մեծ վնաս էին պատճառում նրա գոյութեանը։ Ամէն ինչ էինք անում, ամէն տեսակ քիմիական բաղադրութիւններ սրսկում՝ ձերբազատուելու համար այդ գարշահոտ մրջիւններից, բայց անօ•ուտ։ Մի քանի օր նրանք անհետանում էին, բայց նորից յայտնւում։
Պապս մի ան•ամ իմանալով այդ մասին, գնաց կանգնեց ընկուզենու դիմաց, ես էլ՝ նրա կողքին։ Ձեռքերը խաչաձեւ դրեց կրծքին եւ ինձ համար անհասկանալի բառեր արտասանեց։ Մրջիւններն անմիջապէս փոխեցին իրենց ճանապարհը, հեռացան ծառից եւ այլեւս այդտեղ չերեւացին։ Ես ապշել էի։ Պապիս դէմքն այդ պահին այնքան լուրջ էր, որ չհամարձակուեցի մի բան հարցնել նրան։ Այս դէպքի մասին եթէ ուրիշը պատմէր ինձ, հաւանաբար չհաւատայի։
Երբ վերոյիշեալ դէպքի վերաբերեալ պատմեցի բնազանցական գիտելիքների տէր բարեկամիս, նա ամենեւին չզարմացաւ եւ բացատրեց ինձ, թէ հոգեկան որոշ կարողութիւններ ունեցող անձինք •իտեն ազդել բնութեան ու կենդանական աշխարհի զգացական ոգու վրայ։
Սրանից ուղիղ երեսուն երեք տարի առաջ, 1977 թ. 80–ամեայ պապս պառկած էր անկողնում։ Առաջին անգամ էի տեսնում նրան այդ վիճակում։ Ցուրտ ձմեռ էր, գիշեր։ Քաղցր ու հոյակապ յուշերով լեցուն հնադարեան տան երկրորդ յարկում տիրում էր ճնշող լռութիւն։ Միայն լսւում էին բուխերիկում ճարճատող փայտերի ձայնն ու ծխնելոյզի կատարին մոլեգնող քամու ոռնոցը։ Պապս մահանում էր։ Նրա թոռներից միայն ես կայի մօտը։ Նա նայեց ինձ տենդագին, ուզում էր մի բան ասել, բայց շուրթերը մնացին փակուած, իսկ քիչ յետոյ էլ դադարեց բաբախելուց նրա ազնուական ու անզուգական սիրտը, մահուան չարաշունչ ու ցնցիչ դալկութիւնը իջաւ նրա ազնուական դէմքին, մինչ դրսում ցուրտ քամին շարունակում էր փչել ուժգին, իսկ կրակարանում կրակն էլ՝ բոցկլտում տխրադէմ։ Մայրս ու մօրաքոյրս մինչեւ առաւօտ չպոկուեցին նրա սնարից, թէժացրին կրակը, որպէսզի երբեք չհանգի ծուխն իրենց հարազատ ու արդար օջախի։
Մահն ինքնին մեր կեանքի անբաժանելի մասն է, բայց քչերին է տրուած առաքինութեամբ ու պատւով ապրել, ինչպէս նաեւ քչերին է տրուած յատկապէս փառքով ու բարեյիշատակ մեռնել, թէեւ անաղմուկ, բայց սրտակից հարազատներով շրջապատուած, ինչպէս պատահեց իմ պապի հետ։
Հոգուդ վրայ լոյս ու խաղաղութիւն թող իջնի ի՛մ սիրելի, իմաստուն ու վաստակաշատ պապ։ Դու հիմա գտնւում ես այնտեղ, ուր ամէն ինչ ջինջ է ու բերկրալի։ Արա՛ այնպէս, որ քո թոռներից ու ծոռներից միշտ հեռու լինեն այս աշխարհի գարշահոտ ու սեւաթոյր կրծողնորը, նենգ ու խաւարածին մարդիկ, մեր հո•ին մաշեցնող մակաբոյծները։
Նաեւ քո հոգուն լոյս ու խաղաղութիւն թող իջնի, ո՛վ իմ սիրելի տատ՝ Գալամտարենց Հռիփսիմէ։ Քիչ եմ վայելել քո ներկայութիւնը, որովհետեւ դու վաղուց հեռացար այս աշխարհից։ Վերջին անգամ երբ բաժանւում էի քեզանից, դու գրկեցիր ինձ ու ասացիր. »Հալալեցէ՛ք ինձ«։ Այդ արտայայտութիւնը քեզանից սովորեցի։ Այն ժամանակ, դեռ պատանի, չգիտէի դրա իմաստը, սակայն, այսօր, կատարելով քո յանձնարարութիւնը, ի խորոց սրտի ասում եմ. »Ինչպէս այս աշխարհում հալալ եղաւ, թող անդենականում էլ հալալ լինի կեանքդ, ո՛վ դու առաքինի, պարզասիրտ ու հրեշտականման տատիկ։ Մայրս Քէսապի մեր տանը, առնելով քո մահուան լուրը, ինչքա՜ն արտասուեց քեզ համար, դու արժանի էիր նրա՝ ինձ համար շատ թանկ արցունքներրին«։
Տարիներ յետոյ, այժմ լուսաբնակ մայրս, այս աշխարհին հրաժեշտ տալուց առաջ, ջուր խնդրեց, մի քիչ զուլալ ջուր իր պապենական տան առջեւ գտնւող ջրառատ հորից, որպէսզի նրանով մի քիչ հովացնի յանուն սուրբ օջախի ողջակիզուած իր մայրական սիրտը եւ մի անգամ էլ կարօտալից ողջագուրուի իր մանկական քաղցր յուշերի ու բարի ծնողաց յիշատակի հետ...։
Հոգուս խորքում անթեղուած յուշերն այսօր տողանցեցին իմ մտքի հորիզոնին, որից յետոյ քաղցրածաւալ մի անդորր համակեց ողջ էութիւնս։ Լեռների լանջերին տարածուած հրաշագեղ բնութիւնը ծննդավայրն է իմ թանկագին մայրիկի։ Այդ գիւղի տէրերը, նրա անցեալի արիասիրտ եւ առաքինի բնակիչները խառնեցին իրենց քրտինքն ու աճիւնը այդ հողին, գրկախառնուեցին նրա հետ, իսկ իրենց հոգիներն էլ ճախրեցին դէպի ազատութիւնը երկնքի, դէպի անմահութիւն եւ յաւիտենականութիւն։
Երանի թէ նրանց ժառանգորդները կարողանան պահել նրանց անպարտելի ոգին ու շէնացնել այն, ինչ որ ժառանդ ստացան նրանցից։ Միայն աւերակուած հոգիները աւերակի կը վերածեն իրենց տունն ու տեղը։
Գրեց՝ Յակոբ Արք. Գլնճեան
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Friday, July 30, 2010
ԿԱՍԻՈՍ ԼԵՌԸ
Կարօտը սրտին մէջ...
Յակոբ Արք.Գլընճեանը Առաջնորդն է Հարաւային Ամերիկայի Թեմին: Հինգ կամ աւելի տարիներ առաջ լոյս տեսաւ իր պատմուածքներու հաւաքածօն՝ Ծիրանի Գօտի ընդհանուր խորագրի տակ: Անցեալները «Բագին» ի մէջ կարդացի իր մէկ պատմուածքը Գարա Ճորճէ վերնագրով:Պատմելու իր յատուկ ոճը կը յիշեցնէ իր հայրը, որ չէր գրեր բայց այնքան լաւ կը պատմէր եւ այնքան սուր յիշողութիւն ունէր , որ ոչ միայն մենք՝ երեխաներս բերնէն կախուած զինք մտիկ կ՜ընէինք, այլ բոլոր մեծահասակները:Անծանօթ հայերէն գիրք չկար Յովհաննէս Քեռիին համար:Մոլի ընթերցասէր : Ծնունդով մտաւորական:Դպրոցական կրթութիւ՞ն՝ համեստ:Նիւթական վիճա՞կ՝ ոչ նախանձելի: Հարստութիւ՞ն ՝ վեց մտաւորական ,ազգին նուիրուած զաւակներ յանձինս վաղամեռիկ մտաւորական Մխիթարեան միաբան Հայր Համազասպ, աւազանի անունով Վահէ, բանաստեղծական մի քանի հատորներու հեղինակ՝ Վրէժ Թուրեան,Շարժայի հայկական վարժարանի հիմնադիրներէն եւ անոր քսաներեք տարուան տնօրէն՝ Վիգէն, այս յօդուածին հեղինակը՝ Յակոբ Արքեպիսկոպոս, աւազանի անունով՝ Յակոբ, ծառայասէր եւ մտաւորական ամուսնացեալ քահանայ՝Տէր Արամ, աւազանի անունով՝ Արամ եւ այս հինգ եղբայրներուն քոյրիկ՝ Սօնիա, Քեսապի Ուսումնասիրաց Միացեալ Վարժարանի ուսուցչուհի:
«Հարուստներ» չէին Յովհաննէս Քեռին ու Աննա Քեռկինը: Մեծահարուստներ էին՝ գլխատառ եւ բարոյական ամբողջական իմաստով:
Երկու պատմուածք ուղարկեց Սրբազան Հայրը հրապարակելու համար «Նշանակ»ին մէջ: Ուշի ուշով կարդացի երկուքն ալ՝ «Կասիոս Լեռը» եւ «Լոյս Թող Իջնի Ձեր Հոգուն» : Սրբազանը տարիներ շարունակ հեռու ապրած է իր սիրելի Քեսապէն .նախ Պէյրութ ապա Էջմիածին, Միւնիխ, Մոնթէվիտէօ սակայն իր հետ է տարած իր գիւղը, իր ընտանիքը, իր գիւղացիները , իր դպրոցն ու ուսուցիչները, իր ընկուզենին , իր անուանակից մեծ հայրը,Յակոբը, որ չէ ճանչցած բնաւ, իր հայրիկը, բայց մանաւանդ իր աննման մայրիկը, որուն մասին յատուկ պիտի անդրադառնամ յաջորդ յօդուածի հրապարակման ժամանակ:
Յաջորդ պատմուածքը լոյս կը տեսնէ մի քանի օրէն:
Կարելի չէ կարդալ այս երկու պատմուածքները եւ նօսթալժիք չդառնալ Սրբազան Հօր նման...
Նշան Պասմաճեան
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Աշնան վերջին օրերն էին։ Քէսապում մարդիկ բերքահաւաքից յետոյ պատրաստութիւն էին տեսնում դիմագրաւելու ցրտաշունչ ձմեռը։ Թէեւ արեւը դեռ շողում էր, սակայն նրա ջերմութիւնը չափազանց նուազել էր, իսկ փայլն էլ կորցրել էր իր երիտասարդական թարմութիւնը։ Օրերը կարճացել էին։
Հայրս աշխատանքի գնալուց առաջ ջուր խնդրեց, եւ մայրս մեր տան արծաթափայլ թասը ջրով լցրեց ու տուեց նրան, որից մի քիչ ըմպելուց յետոյ՝ ասաց.
– ջուրն իր համը փոխել է, Կասիոսի կատարին անպայման ձիւն է իջել։
Անմիջապէս դուրս ելայ նայելու Կասիոսի գագաթին, եւ իրօք այնտեղ գիշերով ձիւն էր իջել։ Տեսարանը հոյակապ էր։ Արեւի հետ միառժամանակ փայլում էր ալեհեր Կասիոսը՝ նորահարսի պէս սպիտակ քօղով պճնազարդուած, բայց ցրտաշունչ ու մենակ։
Գարնան ձնհալին դարձեալ երեւում էր նրա լերկ ու վրանաձեւ գագաթը, մինչ նրա դալարա•եղ լանջերին յորդում էր վերանորոգ ու ցնծալից կեանքը՝ գունա•եղ ծաղիկների հազարաբնոյթ հրապոյրներով պսակուած եւ առուակների ու թռչունների քաղցրահնչիւն մեղեդիներով ճոխացած։
Երբեմն նրագագաթն ամբողջովին կորչում էր մառախուղի կամ թխպոտ ամպերի մէջ։ Այնուհետեւ անձրեւն սկսում էր մաղել՝ խորհրդաւոր եւ ախորժալուր մի շրշիւնով։ Մեկէն լսւում էր ամպրոպի ահեղահունչ ձայնը, շանթեր էին փայլատակում նրա բարձունքներում, անձրեւը դառնում էր տեղատարափ։ Փայլատակումներն աւելի սարսափազդու էին յատկապէս գիշերով, երբ խոր մթութեան միջից մի ակնթարթ լուսաւորւում էր լերան կատարը, իսկ որոտի ձայնից էլ դղրդում էր երկիրը, մինչ շանթերը բեկանւում էին Կասիոսի կողից դուրս ցցուած մի անմատչելի ժայռազանգուածի պռունկին, որը գիւղացիների կողմից կոչւում էր Կայծակի սար, որից ներքեւ բացւում էր մի անդնդախոր կիրճ՝ շտեմարան մոլեգնող քամիների։
Կայծակի սարից ոչ հեռու հայ գիւղացիք մի ուխտատեղի ունէին՝ Բալլում (Պալլում) անունով։ Նրանից մի քիչ ներքեւ կար սառնորակ ջրով մի զուլալ աղբիւր։ Այսօր թէ՛ այդ ուխտատեղին եւ թէ՛ Կասիոս լեռը մնում են սահմանից այն կողմ, թուրքերի ձեռքում, այդուհանդերձ նրանց անմահական ու քաղցրաթախիծ տեսքին ոչ մի բիրտ ոյժ չի կարող վարագոյր քաշել։
Տխրահռչակ սահմանից այս կողմ հէնց որ աչք բացեցինք՝ մեր հայեացքը դիպաւ Կասիոսի ճաղատ գագաթին, որ կարծես թէ մի դարաւոր ու խորհրդաւոր պատ•ամ ունէր մեզ հաղորդելու։ Այնուհետեւ մեր մեծերից յաճախ լսում էինք, որ այդ լեռան բարձունքներում գտնուել են բազմաթիւ հնութիւններ, որ այնտեղ է փորձել Աբրահամը զոհել իր որդուն Աստծուն, որ այնտեղ են հաւաքւում դիւցազունների ոգիները ու ժողովներ գումարում՝ որոշելու աշխարհի ճակատագիրը, որ Բալլումի մօտով հոսող աղբիւրի ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունի եւ նրանից խմողը էլ ուրիշ ջրի համը չի զգայ։ Եւ, իսկապէս էլ, մեծահասակ մարդիկ կարօտն էին քաշում այդ սրբազան աղբիւրի ախորժահամ ջրի։
Կասիոսի շուրջբոլորըգտնւող գիւղերն ու աւանները ամբողջութեամբ կանաչապատ են, մինչդեռ ինքը՝ լեռը, բոլորովին լերկ, այն աստիճան, որ այսօր արաբները այն կոչում են Ջեբէլ էլ–Ակրա, այսինքն՝ Ճաղատ լեռ։ Ժամանակին նրա գագաթից կրակ է ժայթքել եւ հրաշէկ լաւաները հոսել են նրա կողերն ի վար՝ ձեւաւորելով նրա այսօրուայ բնանկարը։
Մեզանից համարեա չորս հազար տարի առաջ Հայաստանի եւ Զագրոշեան լեռների կողմերից եկած ու Միջագետքում բնակութիւն հաստատած խուրրիները վերոյիշեալ լեռը կոչել են Քազզի կամ Խազզի, որից գալիս է լատինացած Կասիոս անունը՝ հռոմէացիների տիրապետութեան ժամանակից։ Հիւքսոսները ն. Ք. ԺԸ դարում Սիրիայից գնալով՝ գրաւել են Եգիպտոսը եւ իրենց հետ են տարել ոչ միայն փիւնիկեան աստուածների պաշտամունքը, այլեւ Քազզի լերան անունը, որն հետագայում եգիպտացիների կողմից աղաւաղուելով՝ դարձել է Քասավ, որից մեծ հաւանականութեամբ ծագում է Կասիոսի լանջին գտնւող գիւղի անուանումը, դասական հնչումով յայտնի որպէս Քեսաբ, քանի որ »վ« եւ »բ« տառերը հնչիւնային առումով իրար լծորդ են։
Փիւնիկեցիները Կասիոս լեռը անուանել են Սափոն կամ Սափունու, որ Հին կտակարանում հանդէս է գալիս Ցեփոն անունով (տե՛ս Ելից ԺԴ, 1–3, Թիւք ԼԳ, 6–8, ուր Բահալ–Ցեփոնը գրաբարում նշուել է իբրեւ Բեհէլսեփոն)։
Սափոն լեռը կամ Կասիոսը եղել է փիւնիկ–քանանական Բահալ (Բահաղ) աստծոյ նստավայրը, որի համար էլ այդ աստուածը կոչուել է Բահալ–Սափոն՝ ի տարբերութիւն Բահալ–Հադադի կամ Բահալ–Կարմելոսի։ Այս վերջինը հրեաների պաշտած Աստծու՝ Եհովայի մրցակիցն է եղել, որի քուրմերի դէմ ուժեղ պայքար է մղել Եղիա մարգարէն։
Բահալ նշանակում է տէր կամ սեփականատէր, իսկ Բահալ–Սափոն ՝ տէր հիւսիսի, քանզի Կասիոսը Պաղեստինի հիւսիսում է։ Բահալ–Սափոնը եղել է նաեւ Կասիոսի ստորոտում գտնուող հռչակաւոր Ու•արիտ քաղաքի (Ռաս էլ–Շամրա) պաշտպան աստուածը՝ փոխարինելով Էլ աստծուն։ Բահալը Բաբելոնում եւ Պալմիրայում կոչուել է Բէլ, որն աքքադերէն նոյնպէս նշանակում է տէր։ Նա հանդէս է եկել իբրեւ ամպրոպի ու պտղաբերութեան աստուած։
Բահալ–Սափոնը համեմատուել է յունական Զեւսի կամ հռոմէական Յուպիտերի հետ, իսկ Սափոն կամ Կասիոս լեռը նոյն արժէքն է ունեցել ինչ որ Օլիմպոսը՝ յոյների համար, իբրեւ Զեւսի եւ այլ աստուածների բնակավայր։ Այդ պատճառով էլ Կասիոսի լանջին գտնուող գեղատեսիլ վայրը կոչուել է Բահալիմ կամ Բահալում՝ իբրեւ օթեւան բոլոր աստուածների, որն այսօր յայտնի է Բալլում (Պալլում) անունով։
Աւանդապատումները եւ Ուգարիտում յայտնաբերուած տեքստերը խօսում են Կասիոսի գագաթին իր բնակավայրն հաստատած Բահալի կառուցած շքեղ ապարանքի մասին։ Այնուհետեւ այնտեղ տեղի է ունում մի կատաղի պայքար, մի արիւնալի բախում Բահալի եւ Մովթի միջեւ։ Վերջինս փիւնիկեցիների անբերրիութեան, երաշտի ու մահուան աստուածն էր՝ տէրը ստորերկրեայ աշխարհի կամ »դիակների հաւաքավայրի«։ Նա թէեւ եղբայրն էր Բահալի, բայց զայրացել էր նրա դէմ, քանի որ այս վերջինը ժառան•ել էր բարձրագոյն աստծոյ՝ Էլի աթոռը։
Բահալի եւ Մովթի զէնքերի շաչիւնից երկրաշարժ է տեղի ունենում, Սափոնայի բարձունքներից ժայռաբեկորներ են պոկւում ու ցած գլորուելով՝ բլուրներ կազմում, կիրճեր են գոյանում ու յաճախ լցւում ծովի ջրով։ Կատաղում է նաեւ ծովի աստուած Եամը։
Ի վերջոյ Մովթին յաջողւում է սպանել Բահալին։ Դրա վրայ Անատ աստուածուհին, որը քոյրն էր Բահալի, արդար վրէժխնդրութեան կրակով բորբոքուած՝ իջնում է ստորերկրեայ աշխարհ, գտնում է Մովթին եւ իր սրով կտրատում նրա մարմինը։ Մովթի ոչնչացումից անմիջապէս յետոյ՝ Բահալը յարութիւն է առնում ու վերստին յայտնւում Կասիոսի վրայ։ Նրան այնուհետեւ սկսում են կոչել՝ »անպարտելի տէր Սափոնի«, իսկ Կասիոս լեռն էլ դրանից յետոյ նկատի է առնւում իբրեւ »Յաղթանակի բարձունք«։
Այս բոլորից յետոյ, հիմա առաւել եւս հասկանալի է, թէ Կասիոսի հիասքանչ ու կախարդական գեղեցկութիւնը ըմբոշխնած մեր տարեց գիւղացիները ինչպիսի՜ կարօտով էին նայում նրա խորհրդաւոր գագաթին։ Իսկ նրանք, ովքեր խմել էին Բալլումի մօտակայքից բխող սառնորակ աղբիւրի քաղցրահամ ջրից, պատահում էր, որ իրենց մահուան պահին բուռն ցանկութիւն ունենային մի վերջին անգամ ըմպելու նրանից, այդպիսով մարելու իրենց կարօտը եւ հովացած սրտով բաժանուելու այս աշխարհից, բայց այդ անիծեալ սահմանը արգելք էր մարդկային այդ նուիրական փափաքի յագեցմանը...։
Այս պահին միտքս ընկաւ վանեցի Ասանէթը, թող Աստուած ողորմի հոգուն, որն իր պաշտելի ծննդավայրից տասնեակ հազարաւոր քիլոմեթր հեռու, մահուանից առաջ, հոգեվարքի ժամանակ, Արտամետի խնձոր էր ուզում կամ մի թաս ջուր՝ Ապարանջան աղբիւրից։ Համարեա ոչ ոք չէր հասկանում նրա ուզածի իմաստը, մինչդեռ ես, լինելով նոյնպէս վտարանդի, լաւ էի ըմբռնում խեղճ Ասանէթի ապրած տագնապը։
Գալով ինձ, եթէ պատահի, որ այս հեռաւոր եւ օտարամերժ (այն դէպքում, երբ ցանկանաս պահել ազգային մշակոյթդ եւ ինքնութիւնդ) ափերում •տնեմ իմ վախճանը, պիտի ուզէի կենացս գէթ վերջին պահին մտքով գնալ–հասնել այնտեղ, ուր եղել է իմ ծննդավայրը, ուր անցել է իմ մանկութիւնը, ուր այն երանական օրերին բնութիւնը սուրբ էր եւ անարատ։ Կ՚ուզենայի վերջին ան•ամ նայել Կասիոսի ձիւնապատ գա•աթին, որպէսզի հովացնեմ կարօտակէզ սիրտս։ Իսկ եթէ կենացս այդ վերջին պահը համընկնի ձնհալին, կ՚ուզենայի տեսնել մեր գիւղի արեւաձագը, երբ արեգակի առաջին ճառա•այթները դիպչում են Կասիոսին եւ կարմիր գոյնով ներկում նրա դարաւոր գագաթը՝ ինձ յիշեցնելով Բահալի ու Մովթի արիւնալի բախումը, երբ ձիւնի նօսրացող սպիտակ շերտերը վերածւում են արեան վտակների։ Իսկ ես հիմակուանից արդէն զգում եմ Մովթի պարտութիւնը։ Որքա՜ն պիտի ուզէի ըմբոշխնել այդ տեսարանը. Մովթը՝ մարդկութեան այդ անխիղճ ոսոխը, ծնկի եկած ու պարտուած յաւիտեան...։
Յակոբ Արք. Գլնճեան
Մոնթէվիտէօ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Յակոբ Արք.Գլընճեանը Առաջնորդն է Հարաւային Ամերիկայի Թեմին: Հինգ կամ աւելի տարիներ առաջ լոյս տեսաւ իր պատմուածքներու հաւաքածօն՝ Ծիրանի Գօտի ընդհանուր խորագրի տակ: Անցեալները «Բագին» ի մէջ կարդացի իր մէկ պատմուածքը Գարա Ճորճէ վերնագրով:Պատմելու իր յատուկ ոճը կը յիշեցնէ իր հայրը, որ չէր գրեր բայց այնքան լաւ կը պատմէր եւ այնքան սուր յիշողութիւն ունէր , որ ոչ միայն մենք՝ երեխաներս բերնէն կախուած զինք մտիկ կ՜ընէինք, այլ բոլոր մեծահասակները:Անծանօթ հայերէն գիրք չկար Յովհաննէս Քեռիին համար:Մոլի ընթերցասէր : Ծնունդով մտաւորական:Դպրոցական կրթութիւ՞ն՝ համեստ:Նիւթական վիճա՞կ՝ ոչ նախանձելի: Հարստութիւ՞ն ՝ վեց մտաւորական ,ազգին նուիրուած զաւակներ յանձինս վաղամեռիկ մտաւորական Մխիթարեան միաբան Հայր Համազասպ, աւազանի անունով Վահէ, բանաստեղծական մի քանի հատորներու հեղինակ՝ Վրէժ Թուրեան,Շարժայի հայկական վարժարանի հիմնադիրներէն եւ անոր քսաներեք տարուան տնօրէն՝ Վիգէն, այս յօդուածին հեղինակը՝ Յակոբ Արքեպիսկոպոս, աւազանի անունով՝ Յակոբ, ծառայասէր եւ մտաւորական ամուսնացեալ քահանայ՝Տէր Արամ, աւազանի անունով՝ Արամ եւ այս հինգ եղբայրներուն քոյրիկ՝ Սօնիա, Քեսապի Ուսումնասիրաց Միացեալ Վարժարանի ուսուցչուհի:
«Հարուստներ» չէին Յովհաննէս Քեռին ու Աննա Քեռկինը: Մեծահարուստներ էին՝ գլխատառ եւ բարոյական ամբողջական իմաստով:
Երկու պատմուածք ուղարկեց Սրբազան Հայրը հրապարակելու համար «Նշանակ»ին մէջ: Ուշի ուշով կարդացի երկուքն ալ՝ «Կասիոս Լեռը» եւ «Լոյս Թող Իջնի Ձեր Հոգուն» : Սրբազանը տարիներ շարունակ հեռու ապրած է իր սիրելի Քեսապէն .նախ Պէյրութ ապա Էջմիածին, Միւնիխ, Մոնթէվիտէօ սակայն իր հետ է տարած իր գիւղը, իր ընտանիքը, իր գիւղացիները , իր դպրոցն ու ուսուցիչները, իր ընկուզենին , իր անուանակից մեծ հայրը,Յակոբը, որ չէ ճանչցած բնաւ, իր հայրիկը, բայց մանաւանդ իր աննման մայրիկը, որուն մասին յատուկ պիտի անդրադառնամ յաջորդ յօդուածի հրապարակման ժամանակ:
Յաջորդ պատմուածքը լոյս կը տեսնէ մի քանի օրէն:
Կարելի չէ կարդալ այս երկու պատմուածքները եւ նօսթալժիք չդառնալ Սրբազան Հօր նման...
Նշան Պասմաճեան
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Աշնան վերջին օրերն էին։ Քէսապում մարդիկ բերքահաւաքից յետոյ պատրաստութիւն էին տեսնում դիմագրաւելու ցրտաշունչ ձմեռը։ Թէեւ արեւը դեռ շողում էր, սակայն նրա ջերմութիւնը չափազանց նուազել էր, իսկ փայլն էլ կորցրել էր իր երիտասարդական թարմութիւնը։ Օրերը կարճացել էին։
Հայրս աշխատանքի գնալուց առաջ ջուր խնդրեց, եւ մայրս մեր տան արծաթափայլ թասը ջրով լցրեց ու տուեց նրան, որից մի քիչ ըմպելուց յետոյ՝ ասաց.
– ջուրն իր համը փոխել է, Կասիոսի կատարին անպայման ձիւն է իջել։
Անմիջապէս դուրս ելայ նայելու Կասիոսի գագաթին, եւ իրօք այնտեղ գիշերով ձիւն էր իջել։ Տեսարանը հոյակապ էր։ Արեւի հետ միառժամանակ փայլում էր ալեհեր Կասիոսը՝ նորահարսի պէս սպիտակ քօղով պճնազարդուած, բայց ցրտաշունչ ու մենակ։
Գարնան ձնհալին դարձեալ երեւում էր նրա լերկ ու վրանաձեւ գագաթը, մինչ նրա դալարա•եղ լանջերին յորդում էր վերանորոգ ու ցնծալից կեանքը՝ գունա•եղ ծաղիկների հազարաբնոյթ հրապոյրներով պսակուած եւ առուակների ու թռչունների քաղցրահնչիւն մեղեդիներով ճոխացած։
Երբեմն նրագագաթն ամբողջովին կորչում էր մառախուղի կամ թխպոտ ամպերի մէջ։ Այնուհետեւ անձրեւն սկսում էր մաղել՝ խորհրդաւոր եւ ախորժալուր մի շրշիւնով։ Մեկէն լսւում էր ամպրոպի ահեղահունչ ձայնը, շանթեր էին փայլատակում նրա բարձունքներում, անձրեւը դառնում էր տեղատարափ։ Փայլատակումներն աւելի սարսափազդու էին յատկապէս գիշերով, երբ խոր մթութեան միջից մի ակնթարթ լուսաւորւում էր լերան կատարը, իսկ որոտի ձայնից էլ դղրդում էր երկիրը, մինչ շանթերը բեկանւում էին Կասիոսի կողից դուրս ցցուած մի անմատչելի ժայռազանգուածի պռունկին, որը գիւղացիների կողմից կոչւում էր Կայծակի սար, որից ներքեւ բացւում էր մի անդնդախոր կիրճ՝ շտեմարան մոլեգնող քամիների։
Կայծակի սարից ոչ հեռու հայ գիւղացիք մի ուխտատեղի ունէին՝ Բալլում (Պալլում) անունով։ Նրանից մի քիչ ներքեւ կար սառնորակ ջրով մի զուլալ աղբիւր։ Այսօր թէ՛ այդ ուխտատեղին եւ թէ՛ Կասիոս լեռը մնում են սահմանից այն կողմ, թուրքերի ձեռքում, այդուհանդերձ նրանց անմահական ու քաղցրաթախիծ տեսքին ոչ մի բիրտ ոյժ չի կարող վարագոյր քաշել։
Տխրահռչակ սահմանից այս կողմ հէնց որ աչք բացեցինք՝ մեր հայեացքը դիպաւ Կասիոսի ճաղատ գագաթին, որ կարծես թէ մի դարաւոր ու խորհրդաւոր պատ•ամ ունէր մեզ հաղորդելու։ Այնուհետեւ մեր մեծերից յաճախ լսում էինք, որ այդ լեռան բարձունքներում գտնուել են բազմաթիւ հնութիւններ, որ այնտեղ է փորձել Աբրահամը զոհել իր որդուն Աստծուն, որ այնտեղ են հաւաքւում դիւցազունների ոգիները ու ժողովներ գումարում՝ որոշելու աշխարհի ճակատագիրը, որ Բալլումի մօտով հոսող աղբիւրի ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունի եւ նրանից խմողը էլ ուրիշ ջրի համը չի զգայ։ Եւ, իսկապէս էլ, մեծահասակ մարդիկ կարօտն էին քաշում այդ սրբազան աղբիւրի ախորժահամ ջրի։
Կասիոսի շուրջբոլորըգտնւող գիւղերն ու աւանները ամբողջութեամբ կանաչապատ են, մինչդեռ ինքը՝ լեռը, բոլորովին լերկ, այն աստիճան, որ այսօր արաբները այն կոչում են Ջեբէլ էլ–Ակրա, այսինքն՝ Ճաղատ լեռ։ Ժամանակին նրա գագաթից կրակ է ժայթքել եւ հրաշէկ լաւաները հոսել են նրա կողերն ի վար՝ ձեւաւորելով նրա այսօրուայ բնանկարը։
Մեզանից համարեա չորս հազար տարի առաջ Հայաստանի եւ Զագրոշեան լեռների կողմերից եկած ու Միջագետքում բնակութիւն հաստատած խուրրիները վերոյիշեալ լեռը կոչել են Քազզի կամ Խազզի, որից գալիս է լատինացած Կասիոս անունը՝ հռոմէացիների տիրապետութեան ժամանակից։ Հիւքսոսները ն. Ք. ԺԸ դարում Սիրիայից գնալով՝ գրաւել են Եգիպտոսը եւ իրենց հետ են տարել ոչ միայն փիւնիկեան աստուածների պաշտամունքը, այլեւ Քազզի լերան անունը, որն հետագայում եգիպտացիների կողմից աղաւաղուելով՝ դարձել է Քասավ, որից մեծ հաւանականութեամբ ծագում է Կասիոսի լանջին գտնւող գիւղի անուանումը, դասական հնչումով յայտնի որպէս Քեսաբ, քանի որ »վ« եւ »բ« տառերը հնչիւնային առումով իրար լծորդ են։
Փիւնիկեցիները Կասիոս լեռը անուանել են Սափոն կամ Սափունու, որ Հին կտակարանում հանդէս է գալիս Ցեփոն անունով (տե՛ս Ելից ԺԴ, 1–3, Թիւք ԼԳ, 6–8, ուր Բահալ–Ցեփոնը գրաբարում նշուել է իբրեւ Բեհէլսեփոն)։
Սափոն լեռը կամ Կասիոսը եղել է փիւնիկ–քանանական Բահալ (Բահաղ) աստծոյ նստավայրը, որի համար էլ այդ աստուածը կոչուել է Բահալ–Սափոն՝ ի տարբերութիւն Բահալ–Հադադի կամ Բահալ–Կարմելոսի։ Այս վերջինը հրեաների պաշտած Աստծու՝ Եհովայի մրցակիցն է եղել, որի քուրմերի դէմ ուժեղ պայքար է մղել Եղիա մարգարէն։
Բահալ նշանակում է տէր կամ սեփականատէր, իսկ Բահալ–Սափոն ՝ տէր հիւսիսի, քանզի Կասիոսը Պաղեստինի հիւսիսում է։ Բահալ–Սափոնը եղել է նաեւ Կասիոսի ստորոտում գտնուող հռչակաւոր Ու•արիտ քաղաքի (Ռաս էլ–Շամրա) պաշտպան աստուածը՝ փոխարինելով Էլ աստծուն։ Բահալը Բաբելոնում եւ Պալմիրայում կոչուել է Բէլ, որն աքքադերէն նոյնպէս նշանակում է տէր։ Նա հանդէս է եկել իբրեւ ամպրոպի ու պտղաբերութեան աստուած։
Բահալ–Սափոնը համեմատուել է յունական Զեւսի կամ հռոմէական Յուպիտերի հետ, իսկ Սափոն կամ Կասիոս լեռը նոյն արժէքն է ունեցել ինչ որ Օլիմպոսը՝ յոյների համար, իբրեւ Զեւսի եւ այլ աստուածների բնակավայր։ Այդ պատճառով էլ Կասիոսի լանջին գտնուող գեղատեսիլ վայրը կոչուել է Բահալիմ կամ Բահալում՝ իբրեւ օթեւան բոլոր աստուածների, որն այսօր յայտնի է Բալլում (Պալլում) անունով։
Աւանդապատումները եւ Ուգարիտում յայտնաբերուած տեքստերը խօսում են Կասիոսի գագաթին իր բնակավայրն հաստատած Բահալի կառուցած շքեղ ապարանքի մասին։ Այնուհետեւ այնտեղ տեղի է ունում մի կատաղի պայքար, մի արիւնալի բախում Բահալի եւ Մովթի միջեւ։ Վերջինս փիւնիկեցիների անբերրիութեան, երաշտի ու մահուան աստուածն էր՝ տէրը ստորերկրեայ աշխարհի կամ »դիակների հաւաքավայրի«։ Նա թէեւ եղբայրն էր Բահալի, բայց զայրացել էր նրա դէմ, քանի որ այս վերջինը ժառան•ել էր բարձրագոյն աստծոյ՝ Էլի աթոռը։
Բահալի եւ Մովթի զէնքերի շաչիւնից երկրաշարժ է տեղի ունենում, Սափոնայի բարձունքներից ժայռաբեկորներ են պոկւում ու ցած գլորուելով՝ բլուրներ կազմում, կիրճեր են գոյանում ու յաճախ լցւում ծովի ջրով։ Կատաղում է նաեւ ծովի աստուած Եամը։
Ի վերջոյ Մովթին յաջողւում է սպանել Բահալին։ Դրա վրայ Անատ աստուածուհին, որը քոյրն էր Բահալի, արդար վրէժխնդրութեան կրակով բորբոքուած՝ իջնում է ստորերկրեայ աշխարհ, գտնում է Մովթին եւ իր սրով կտրատում նրա մարմինը։ Մովթի ոչնչացումից անմիջապէս յետոյ՝ Բահալը յարութիւն է առնում ու վերստին յայտնւում Կասիոսի վրայ։ Նրան այնուհետեւ սկսում են կոչել՝ »անպարտելի տէր Սափոնի«, իսկ Կասիոս լեռն էլ դրանից յետոյ նկատի է առնւում իբրեւ »Յաղթանակի բարձունք«։
Այս բոլորից յետոյ, հիմա առաւել եւս հասկանալի է, թէ Կասիոսի հիասքանչ ու կախարդական գեղեցկութիւնը ըմբոշխնած մեր տարեց գիւղացիները ինչպիսի՜ կարօտով էին նայում նրա խորհրդաւոր գագաթին։ Իսկ նրանք, ովքեր խմել էին Բալլումի մօտակայքից բխող սառնորակ աղբիւրի քաղցրահամ ջրից, պատահում էր, որ իրենց մահուան պահին բուռն ցանկութիւն ունենային մի վերջին անգամ ըմպելու նրանից, այդպիսով մարելու իրենց կարօտը եւ հովացած սրտով բաժանուելու այս աշխարհից, բայց այդ անիծեալ սահմանը արգելք էր մարդկային այդ նուիրական փափաքի յագեցմանը...։
Այս պահին միտքս ընկաւ վանեցի Ասանէթը, թող Աստուած ողորմի հոգուն, որն իր պաշտելի ծննդավայրից տասնեակ հազարաւոր քիլոմեթր հեռու, մահուանից առաջ, հոգեվարքի ժամանակ, Արտամետի խնձոր էր ուզում կամ մի թաս ջուր՝ Ապարանջան աղբիւրից։ Համարեա ոչ ոք չէր հասկանում նրա ուզածի իմաստը, մինչդեռ ես, լինելով նոյնպէս վտարանդի, լաւ էի ըմբռնում խեղճ Ասանէթի ապրած տագնապը։
Գալով ինձ, եթէ պատահի, որ այս հեռաւոր եւ օտարամերժ (այն դէպքում, երբ ցանկանաս պահել ազգային մշակոյթդ եւ ինքնութիւնդ) ափերում •տնեմ իմ վախճանը, պիտի ուզէի կենացս գէթ վերջին պահին մտքով գնալ–հասնել այնտեղ, ուր եղել է իմ ծննդավայրը, ուր անցել է իմ մանկութիւնը, ուր այն երանական օրերին բնութիւնը սուրբ էր եւ անարատ։ Կ՚ուզենայի վերջին ան•ամ նայել Կասիոսի ձիւնապատ գա•աթին, որպէսզի հովացնեմ կարօտակէզ սիրտս։ Իսկ եթէ կենացս այդ վերջին պահը համընկնի ձնհալին, կ՚ուզենայի տեսնել մեր գիւղի արեւաձագը, երբ արեգակի առաջին ճառա•այթները դիպչում են Կասիոսին եւ կարմիր գոյնով ներկում նրա դարաւոր գագաթը՝ ինձ յիշեցնելով Բահալի ու Մովթի արիւնալի բախումը, երբ ձիւնի նօսրացող սպիտակ շերտերը վերածւում են արեան վտակների։ Իսկ ես հիմակուանից արդէն զգում եմ Մովթի պարտութիւնը։ Որքա՜ն պիտի ուզէի ըմբոշխնել այդ տեսարանը. Մովթը՝ մարդկութեան այդ անխիղճ ոսոխը, ծնկի եկած ու պարտուած յաւիտեան...։
Յակոբ Արք. Գլնճեան
Մոնթէվիտէօ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ԿԱՍԻՈՍ ԼԵՌԸ
Կարօտը սրտին մէջ...
Յակոբ Արք.Գլընճեանը Առաջնորդն է Հարաւային Ամերիկայի Թեմին: Հինգ կամ աւելի տարիներ առաջ լոյս տեսաւ իր պատմուածքներու հաւաքածօն՝ Ծիրանի Գօտի ընդհանուր խորագրի տակ: Անցեալները «Բագին» ի մէջ կարդացի իր մէկ պատմուածքը Գարա Ճորճէ վերնագրով:Պատմելու իր յատուկ ոճը կը յիշեցնէ իր հայրը, որ չէր գրեր բայց այնքան լաւ կը պատմէր եւ այնքան սուր յիշողութիւն ունէր , որ ոչ միայն մենք՝ երեխաներս բերնէն կախուած զինք մտիկ կ՜ընէինք, այլ բոլոր մեծահասակները:Անծանօթ հայերէն գիրք չկար Յովհաննէս Քեռիին համար:Մոլի ընթերցասէր : Ծնունդով մտաւորական:Դպրոցական կրթութիւ՞ն՝ համեստ:Նիւթական վիճա՞կ՝ ոչ նախանձելի: Հարստութիւ՞ն ՝ վեց մտաւորական ,ազգին նուիրուած զաւակներ յանձինս վաղամեռիկ մտաւորական Մխիթարեան միաբան Հայր Համազասպ, աւազանի անունով Վահէ, բանաստեղծական մի քանի հատորներու հեղինակ՝ Վրէժ Թուրեան,Շարժայի հայկական վարժարանի հիմնադիրներէն եւ անոր քսաներեք տարուան տնօրէն՝ Վիգէն, այս յօդուածին հեղինակը՝ Յակոբ Արքեպիսկոպոս, աւազանի անունով՝ Յակոբ, ծառայասէր եւ մտաւորական ամուսնացեալ քահանայ՝Տէր Արամ, աւազանի անունով՝ Արամ եւ այս հինգ եղբայրներուն քոյրիկ՝ Սօնիա, Քեսապի Ուսումնասիրաց Միացեալ Վարժարանի ուսուցչուհի:
«Հարուստներ» չէին Յովհաննէս Քեռին ու Աննա Քեռկինը: Մեծահարուստներ էին՝ գլխատառ եւ բարոյական ամբողջական իմաստով:
Երկու պատմուածք ուղարկեց Սրբազան Հայրը հրապարակելու համար «Նշանակ»ին մէջ: Ուշի ուշով կարդացի երկուքն ալ՝ «Կասիոս Լեռը» եւ «Լոյս Թող Իջնի Ձեր Հոգուն» : Սրբազանը տարիներ շարունակ հեռու ապրած է իր սիրելի Քեսապէն .նախ Պէյրութ ապա Էջմիածին, Միւնիխ, Մոնթէվիտէօ սակայն իր հետ է տարած իր գիւղը, իր ընտանիքը, իր գիւղացիները , իր դպրոցն ու ուսուցիչները, իր ընկուզենին , իր անուանակից մեծ հայրը,Յակոբը, որ չէ ճանչցած բնաւ, իր հայրիկը, բայց մանաւանդ իր աննման մայրիկը, որուն մասին յատուկ պիտի անդրադառնամ յաջորդ յօդուածի հրապարակման ժամանակ:
Յաջորդ պատմուածքը լոյս կը տեսնէ մի քանի օրէն:
Կարելի չէ կարդալ այս երկու պատմուածքները եւ նօսթալժիք չդառնալ Սրբազան Հօր նման...
Նշան Պասմաճեան
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Աշնան վերջին օրերն էին։ Քէսապում մարդիկ բերքահաւաքից յետոյ պատրաստութիւն էին տեսնում դիմագրաւելու ցրտաշունչ ձմեռը։ Թէեւ արեւը դեռ շողում էր, սակայն նրա ջերմութիւնը չափազանց նուազել էր, իսկ փայլն էլ կորցրել էր իր երիտասարդական թարմութիւնը։ Օրերը կարճացել էին։
Հայրս աշխատանքի գնալուց առաջ ջուր խնդրեց, եւ մայրս մեր տան արծաթափայլ թասը ջրով լցրեց ու տուեց նրան, որից մի քիչ ըմպելուց յետոյ՝ ասաց.
– ջուրն իր համը փոխել է, Կասիոսի կատարին անպայման ձիւն է իջել։
Անմիջապէս դուրս ելայ նայելու Կասիոսի գագաթին, եւ իրօք այնտեղ գիշերով ձիւն էր իջել։ Տեսարանը հոյակապ էր։ Արեւի հետ միառժամանակ փայլում էր ալեհեր Կասիոսը՝ նորահարսի պէս սպիտակ քօղով պճնազարդուած, բայց ցրտաշունչ ու մենակ։
Գարնան ձնհալին դարձեալ երեւում էր նրա լերկ ու վրանաձեւ գագաթը, մինչ նրա դալարա•եղ լանջերին յորդում էր վերանորոգ ու ցնծալից կեանքը՝ գունա•եղ ծաղիկների հազարաբնոյթ հրապոյրներով պսակուած եւ առուակների ու թռչունների քաղցրահնչիւն մեղեդիներով ճոխացած։
Երբեմն նրագագաթն ամբողջովին կորչում էր մառախուղի կամ թխպոտ ամպերի մէջ։ Այնուհետեւ անձրեւն սկսում էր մաղել՝ խորհրդաւոր եւ ախորժալուր մի շրշիւնով։ Մեկէն լսւում էր ամպրոպի ահեղահունչ ձայնը, շանթեր էին փայլատակում նրա բարձունքներում, անձրեւը դառնում էր տեղատարափ։ Փայլատակումներն աւելի սարսափազդու էին յատկապէս գիշերով, երբ խոր մթութեան միջից մի ակնթարթ լուսաւորւում էր լերան կատարը, իսկ որոտի ձայնից էլ դղրդում էր երկիրը, մինչ շանթերը բեկանւում էին Կասիոսի կողից դուրս ցցուած մի անմատչելի ժայռազանգուածի պռունկին, որը գիւղացիների կողմից կոչւում էր Կայծակի սար, որից ներքեւ բացւում էր մի անդնդախոր կիրճ՝ շտեմարան մոլեգնող քամիների։
Կայծակի սարից ոչ հեռու հայ գիւղացիք մի ուխտատեղի ունէին՝ Բալլում (Պալլում) անունով։ Նրանից մի քիչ ներքեւ կար սառնորակ ջրով մի զուլալ աղբիւր։ Այսօր թէ՛ այդ ուխտատեղին եւ թէ՛ Կասիոս լեռը մնում են սահմանից այն կողմ, թուրքերի ձեռքում, այդուհանդերձ նրանց անմահական ու քաղցրաթախիծ տեսքին ոչ մի բիրտ ոյժ չի կարող վարագոյր քաշել։
Տխրահռչակ սահմանից այս կողմ հէնց որ աչք բացեցինք՝ մեր հայեացքը դիպաւ Կասիոսի ճաղատ գագաթին, որ կարծես թէ մի դարաւոր ու խորհրդաւոր պատ•ամ ունէր մեզ հաղորդելու։ Այնուհետեւ մեր մեծերից յաճախ լսում էինք, որ այդ լեռան բարձունքներում գտնուել են բազմաթիւ հնութիւններ, որ այնտեղ է փորձել Աբրահամը զոհել իր որդուն Աստծուն, որ այնտեղ են հաւաքւում դիւցազունների ոգիները ու ժողովներ գումարում՝ որոշելու աշխարհի ճակատագիրը, որ Բալլումի մօտով հոսող աղբիւրի ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունի եւ նրանից խմողը էլ ուրիշ ջրի համը չի զգայ։ Եւ, իսկապէս էլ, մեծահասակ մարդիկ կարօտն էին քաշում այդ սրբազան աղբիւրի ախորժահամ ջրի։
Կասիոսի շուրջբոլորըգտնւող գիւղերն ու աւանները ամբողջութեամբ կանաչապատ են, մինչդեռ ինքը՝ լեռը, բոլորովին լերկ, այն աստիճան, որ այսօր արաբները այն կոչում են Ջեբէլ էլ–Ակրա, այսինքն՝ Ճաղատ լեռ։ Ժամանակին նրա գագաթից կրակ է ժայթքել եւ հրաշէկ լաւաները հոսել են նրա կողերն ի վար՝ ձեւաւորելով նրա այսօրուայ բնանկարը։
Մեզանից համարեա չորս հազար տարի առաջ Հայաստանի եւ Զագրոշեան լեռների կողմերից եկած ու Միջագետքում բնակութիւն հաստատած խուրրիները վերոյիշեալ լեռը կոչել են Քազզի կամ Խազզի, որից գալիս է լատինացած Կասիոս անունը՝ հռոմէացիների տիրապետութեան ժամանակից։ Հիւքսոսները ն. Ք. ԺԸ դարում Սիրիայից գնալով՝ գրաւել են Եգիպտոսը եւ իրենց հետ են տարել ոչ միայն փիւնիկեան աստուածների պաշտամունքը, այլեւ Քազզի լերան անունը, որն հետագայում եգիպտացիների կողմից աղաւաղուելով՝ դարձել է Քասավ, որից մեծ հաւանականութեամբ ծագում է Կասիոսի լանջին գտնւող գիւղի անուանումը, դասական հնչումով յայտնի որպէս Քեսաբ, քանի որ »վ« եւ »բ« տառերը հնչիւնային առումով իրար լծորդ են։
Փիւնիկեցիները Կասիոս լեռը անուանել են Սափոն կամ Սափունու, որ Հին կտակարանում հանդէս է գալիս Ցեփոն անունով (տե՛ս Ելից ԺԴ, 1–3, Թիւք ԼԳ, 6–8, ուր Բահալ–Ցեփոնը գրաբարում նշուել է իբրեւ Բեհէլսեփոն)։
Սափոն լեռը կամ Կասիոսը եղել է փիւնիկ–քանանական Բահալ (Բահաղ) աստծոյ նստավայրը, որի համար էլ այդ աստուածը կոչուել է Բահալ–Սափոն՝ ի տարբերութիւն Բահալ–Հադադի կամ Բահալ–Կարմելոսի։ Այս վերջինը հրեաների պաշտած Աստծու՝ Եհովայի մրցակիցն է եղել, որի քուրմերի դէմ ուժեղ պայքար է մղել Եղիա մարգարէն։
Բահալ նշանակում է տէր կամ սեփականատէր, իսկ Բահալ–Սափոն ՝ տէր հիւսիսի, քանզի Կասիոսը Պաղեստինի հիւսիսում է։ Բահալ–Սափոնը եղել է նաեւ Կասիոսի ստորոտում գտնուող հռչակաւոր Ու•արիտ քաղաքի (Ռաս էլ–Շամրա) պաշտպան աստուածը՝ փոխարինելով Էլ աստծուն։ Բահալը Բաբելոնում եւ Պալմիրայում կոչուել է Բէլ, որն աքքադերէն նոյնպէս նշանակում է տէր։ Նա հանդէս է եկել իբրեւ ամպրոպի ու պտղաբերութեան աստուած։
Բահալ–Սափոնը համեմատուել է յունական Զեւսի կամ հռոմէական Յուպիտերի հետ, իսկ Սափոն կամ Կասիոս լեռը նոյն արժէքն է ունեցել ինչ որ Օլիմպոսը՝ յոյների համար, իբրեւ Զեւսի եւ այլ աստուածների բնակավայր։ Այդ պատճառով էլ Կասիոսի լանջին գտնուող գեղատեսիլ վայրը կոչուել է Բահալիմ կամ Բահալում՝ իբրեւ օթեւան բոլոր աստուածների, որն այսօր յայտնի է Բալլում (Պալլում) անունով։
Աւանդապատումները եւ Ուգարիտում յայտնաբերուած տեքստերը խօսում են Կասիոսի գագաթին իր բնակավայրն հաստատած Բահալի կառուցած շքեղ ապարանքի մասին։ Այնուհետեւ այնտեղ տեղի է ունում մի կատաղի պայքար, մի արիւնալի բախում Բահալի եւ Մովթի միջեւ։ Վերջինս փիւնիկեցիների անբերրիութեան, երաշտի ու մահուան աստուածն էր՝ տէրը ստորերկրեայ աշխարհի կամ »դիակների հաւաքավայրի«։ Նա թէեւ եղբայրն էր Բահալի, բայց զայրացել էր նրա դէմ, քանի որ այս վերջինը ժառան•ել էր բարձրագոյն աստծոյ՝ Էլի աթոռը։
Բահալի եւ Մովթի զէնքերի շաչիւնից երկրաշարժ է տեղի ունենում, Սափոնայի բարձունքներից ժայռաբեկորներ են պոկւում ու ցած գլորուելով՝ բլուրներ կազմում, կիրճեր են գոյանում ու յաճախ լցւում ծովի ջրով։ Կատաղում է նաեւ ծովի աստուած Եամը։
Ի վերջոյ Մովթին յաջողւում է սպանել Բահալին։ Դրա վրայ Անատ աստուածուհին, որը քոյրն էր Բահալի, արդար վրէժխնդրութեան կրակով բորբոքուած՝ իջնում է ստորերկրեայ աշխարհ, գտնում է Մովթին եւ իր սրով կտրատում նրա մարմինը։ Մովթի ոչնչացումից անմիջապէս յետոյ՝ Բահալը յարութիւն է առնում ու վերստին յայտնւում Կասիոսի վրայ։ Նրան այնուհետեւ սկսում են կոչել՝ »անպարտելի տէր Սափոնի«, իսկ Կասիոս լեռն էլ դրանից յետոյ նկատի է առնւում իբրեւ »Յաղթանակի բարձունք«։
Այս բոլորից յետոյ, հիմա առաւել եւս հասկանալի է, թէ Կասիոսի հիասքանչ ու կախարդական գեղեցկութիւնը ըմբոշխնած մեր տարեց գիւղացիները ինչպիսի՜ կարօտով էին նայում նրա խորհրդաւոր գագաթին։ Իսկ նրանք, ովքեր խմել էին Բալլումի մօտակայքից բխող սառնորակ աղբիւրի քաղցրահամ ջրից, պատահում էր, որ իրենց մահուան պահին բուռն ցանկութիւն ունենային մի վերջին անգամ ըմպելու նրանից, այդպիսով մարելու իրենց կարօտը եւ հովացած սրտով բաժանուելու այս աշխարհից, բայց այդ անիծեալ սահմանը արգելք էր մարդկային այդ նուիրական փափաքի յագեցմանը...։
Այս պահին միտքս ընկաւ վանեցի Ասանէթը, թող Աստուած ողորմի հոգուն, որն իր պաշտելի ծննդավայրից տասնեակ հազարաւոր քիլոմեթր հեռու, մահուանից առաջ, հոգեվարքի ժամանակ, Արտամետի խնձոր էր ուզում կամ մի թաս ջուր՝ Ապարանջան աղբիւրից։ Համարեա ոչ ոք չէր հասկանում նրա ուզածի իմաստը, մինչդեռ ես, լինելով նոյնպէս վտարանդի, լաւ էի ըմբռնում խեղճ Ասանէթի ապրած տագնապը։
Գալով ինձ, եթէ պատահի, որ այս հեռաւոր եւ օտարամերժ (այն դէպքում, երբ ցանկանաս պահել ազգային մշակոյթդ եւ ինքնութիւնդ) ափերում •տնեմ իմ վախճանը, պիտի ուզէի կենացս գէթ վերջին պահին մտքով գնալ–հասնել այնտեղ, ուր եղել է իմ ծննդավայրը, ուր անցել է իմ մանկութիւնը, ուր այն երանական օրերին բնութիւնը սուրբ էր եւ անարատ։ Կ՚ուզենայի վերջին ան•ամ նայել Կասիոսի ձիւնապատ գա•աթին, որպէսզի հովացնեմ կարօտակէզ սիրտս։ Իսկ եթէ կենացս այդ վերջին պահը համընկնի ձնհալին, կ՚ուզենայի տեսնել մեր գիւղի արեւաձագը, երբ արեգակի առաջին ճառա•այթները դիպչում են Կասիոսին եւ կարմիր գոյնով ներկում նրա դարաւոր գագաթը՝ ինձ յիշեցնելով Բահալի ու Մովթի արիւնալի բախումը, երբ ձիւնի նօսրացող սպիտակ շերտերը վերածւում են արեան վտակների։ Իսկ ես հիմակուանից արդէն զգում եմ Մովթի պարտութիւնը։ Որքա՜ն պիտի ուզէի ըմբոշխնել այդ տեսարանը. Մովթը՝ մարդկութեան այդ անխիղճ ոսոխը, ծնկի եկած ու պարտուած յաւիտեան...։
Յակոբ Արք. Գլնճեան
Մոնթէվիտէօ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Յակոբ Արք.Գլընճեանը Առաջնորդն է Հարաւային Ամերիկայի Թեմին: Հինգ կամ աւելի տարիներ առաջ լոյս տեսաւ իր պատմուածքներու հաւաքածօն՝ Ծիրանի Գօտի ընդհանուր խորագրի տակ: Անցեալները «Բագին» ի մէջ կարդացի իր մէկ պատմուածքը Գարա Ճորճէ վերնագրով:Պատմելու իր յատուկ ոճը կը յիշեցնէ իր հայրը, որ չէր գրեր բայց այնքան լաւ կը պատմէր եւ այնքան սուր յիշողութիւն ունէր , որ ոչ միայն մենք՝ երեխաներս բերնէն կախուած զինք մտիկ կ՜ընէինք, այլ բոլոր մեծահասակները:Անծանօթ հայերէն գիրք չկար Յովհաննէս Քեռիին համար:Մոլի ընթերցասէր : Ծնունդով մտաւորական:Դպրոցական կրթութիւ՞ն՝ համեստ:Նիւթական վիճա՞կ՝ ոչ նախանձելի: Հարստութիւ՞ն ՝ վեց մտաւորական ,ազգին նուիրուած զաւակներ յանձինս վաղամեռիկ մտաւորական Մխիթարեան միաբան Հայր Համազասպ, աւազանի անունով Վահէ, բանաստեղծական մի քանի հատորներու հեղինակ՝ Վրէժ Թուրեան,Շարժայի հայկական վարժարանի հիմնադիրներէն եւ անոր քսաներեք տարուան տնօրէն՝ Վիգէն, այս յօդուածին հեղինակը՝ Յակոբ Արքեպիսկոպոս, աւազանի անունով՝ Յակոբ, ծառայասէր եւ մտաւորական ամուսնացեալ քահանայ՝Տէր Արամ, աւազանի անունով՝ Արամ եւ այս հինգ եղբայրներուն քոյրիկ՝ Սօնիա, Քեսապի Ուսումնասիրաց Միացեալ Վարժարանի ուսուցչուհի:
«Հարուստներ» չէին Յովհաննէս Քեռին ու Աննա Քեռկինը: Մեծահարուստներ էին՝ գլխատառ եւ բարոյական ամբողջական իմաստով:
Երկու պատմուածք ուղարկեց Սրբազան Հայրը հրապարակելու համար «Նշանակ»ին մէջ: Ուշի ուշով կարդացի երկուքն ալ՝ «Կասիոս Լեռը» եւ «Լոյս Թող Իջնի Ձեր Հոգուն» : Սրբազանը տարիներ շարունակ հեռու ապրած է իր սիրելի Քեսապէն .նախ Պէյրութ ապա Էջմիածին, Միւնիխ, Մոնթէվիտէօ սակայն իր հետ է տարած իր գիւղը, իր ընտանիքը, իր գիւղացիները , իր դպրոցն ու ուսուցիչները, իր ընկուզենին , իր անուանակից մեծ հայրը,Յակոբը, որ չէ ճանչցած բնաւ, իր հայրիկը, բայց մանաւանդ իր աննման մայրիկը, որուն մասին յատուկ պիտի անդրադառնամ յաջորդ յօդուածի հրապարակման ժամանակ:
Յաջորդ պատմուածքը լոյս կը տեսնէ մի քանի օրէն:
Կարելի չէ կարդալ այս երկու պատմուածքները եւ նօսթալժիք չդառնալ Սրբազան Հօր նման...
Նշան Պասմաճեան
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Աշնան վերջին օրերն էին։ Քէսապում մարդիկ բերքահաւաքից յետոյ պատրաստութիւն էին տեսնում դիմագրաւելու ցրտաշունչ ձմեռը։ Թէեւ արեւը դեռ շողում էր, սակայն նրա ջերմութիւնը չափազանց նուազել էր, իսկ փայլն էլ կորցրել էր իր երիտասարդական թարմութիւնը։ Օրերը կարճացել էին։
Հայրս աշխատանքի գնալուց առաջ ջուր խնդրեց, եւ մայրս մեր տան արծաթափայլ թասը ջրով լցրեց ու տուեց նրան, որից մի քիչ ըմպելուց յետոյ՝ ասաց.
– ջուրն իր համը փոխել է, Կասիոսի կատարին անպայման ձիւն է իջել։
Անմիջապէս դուրս ելայ նայելու Կասիոսի գագաթին, եւ իրօք այնտեղ գիշերով ձիւն էր իջել։ Տեսարանը հոյակապ էր։ Արեւի հետ միառժամանակ փայլում էր ալեհեր Կասիոսը՝ նորահարսի պէս սպիտակ քօղով պճնազարդուած, բայց ցրտաշունչ ու մենակ։
Գարնան ձնհալին դարձեալ երեւում էր նրա լերկ ու վրանաձեւ գագաթը, մինչ նրա դալարա•եղ լանջերին յորդում էր վերանորոգ ու ցնծալից կեանքը՝ գունա•եղ ծաղիկների հազարաբնոյթ հրապոյրներով պսակուած եւ առուակների ու թռչունների քաղցրահնչիւն մեղեդիներով ճոխացած։
Երբեմն նրագագաթն ամբողջովին կորչում էր մառախուղի կամ թխպոտ ամպերի մէջ։ Այնուհետեւ անձրեւն սկսում էր մաղել՝ խորհրդաւոր եւ ախորժալուր մի շրշիւնով։ Մեկէն լսւում էր ամպրոպի ահեղահունչ ձայնը, շանթեր էին փայլատակում նրա բարձունքներում, անձրեւը դառնում էր տեղատարափ։ Փայլատակումներն աւելի սարսափազդու էին յատկապէս գիշերով, երբ խոր մթութեան միջից մի ակնթարթ լուսաւորւում էր լերան կատարը, իսկ որոտի ձայնից էլ դղրդում էր երկիրը, մինչ շանթերը բեկանւում էին Կասիոսի կողից դուրս ցցուած մի անմատչելի ժայռազանգուածի պռունկին, որը գիւղացիների կողմից կոչւում էր Կայծակի սար, որից ներքեւ բացւում էր մի անդնդախոր կիրճ՝ շտեմարան մոլեգնող քամիների։
Կայծակի սարից ոչ հեռու հայ գիւղացիք մի ուխտատեղի ունէին՝ Բալլում (Պալլում) անունով։ Նրանից մի քիչ ներքեւ կար սառնորակ ջրով մի զուլալ աղբիւր։ Այսօր թէ՛ այդ ուխտատեղին եւ թէ՛ Կասիոս լեռը մնում են սահմանից այն կողմ, թուրքերի ձեռքում, այդուհանդերձ նրանց անմահական ու քաղցրաթախիծ տեսքին ոչ մի բիրտ ոյժ չի կարող վարագոյր քաշել։
Տխրահռչակ սահմանից այս կողմ հէնց որ աչք բացեցինք՝ մեր հայեացքը դիպաւ Կասիոսի ճաղատ գագաթին, որ կարծես թէ մի դարաւոր ու խորհրդաւոր պատ•ամ ունէր մեզ հաղորդելու։ Այնուհետեւ մեր մեծերից յաճախ լսում էինք, որ այդ լեռան բարձունքներում գտնուել են բազմաթիւ հնութիւններ, որ այնտեղ է փորձել Աբրահամը զոհել իր որդուն Աստծուն, որ այնտեղ են հաւաքւում դիւցազունների ոգիները ու ժողովներ գումարում՝ որոշելու աշխարհի ճակատագիրը, որ Բալլումի մօտով հոսող աղբիւրի ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունի եւ նրանից խմողը էլ ուրիշ ջրի համը չի զգայ։ Եւ, իսկապէս էլ, մեծահասակ մարդիկ կարօտն էին քաշում այդ սրբազան աղբիւրի ախորժահամ ջրի։
Կասիոսի շուրջբոլորըգտնւող գիւղերն ու աւանները ամբողջութեամբ կանաչապատ են, մինչդեռ ինքը՝ լեռը, բոլորովին լերկ, այն աստիճան, որ այսօր արաբները այն կոչում են Ջեբէլ էլ–Ակրա, այսինքն՝ Ճաղատ լեռ։ Ժամանակին նրա գագաթից կրակ է ժայթքել եւ հրաշէկ լաւաները հոսել են նրա կողերն ի վար՝ ձեւաւորելով նրա այսօրուայ բնանկարը։
Մեզանից համարեա չորս հազար տարի առաջ Հայաստանի եւ Զագրոշեան լեռների կողմերից եկած ու Միջագետքում բնակութիւն հաստատած խուրրիները վերոյիշեալ լեռը կոչել են Քազզի կամ Խազզի, որից գալիս է լատինացած Կասիոս անունը՝ հռոմէացիների տիրապետութեան ժամանակից։ Հիւքսոսները ն. Ք. ԺԸ դարում Սիրիայից գնալով՝ գրաւել են Եգիպտոսը եւ իրենց հետ են տարել ոչ միայն փիւնիկեան աստուածների պաշտամունքը, այլեւ Քազզի լերան անունը, որն հետագայում եգիպտացիների կողմից աղաւաղուելով՝ դարձել է Քասավ, որից մեծ հաւանականութեամբ ծագում է Կասիոսի լանջին գտնւող գիւղի անուանումը, դասական հնչումով յայտնի որպէս Քեսաբ, քանի որ »վ« եւ »բ« տառերը հնչիւնային առումով իրար լծորդ են։
Փիւնիկեցիները Կասիոս լեռը անուանել են Սափոն կամ Սափունու, որ Հին կտակարանում հանդէս է գալիս Ցեփոն անունով (տե՛ս Ելից ԺԴ, 1–3, Թիւք ԼԳ, 6–8, ուր Բահալ–Ցեփոնը գրաբարում նշուել է իբրեւ Բեհէլսեփոն)։
Սափոն լեռը կամ Կասիոսը եղել է փիւնիկ–քանանական Բահալ (Բահաղ) աստծոյ նստավայրը, որի համար էլ այդ աստուածը կոչուել է Բահալ–Սափոն՝ ի տարբերութիւն Բահալ–Հադադի կամ Բահալ–Կարմելոսի։ Այս վերջինը հրեաների պաշտած Աստծու՝ Եհովայի մրցակիցն է եղել, որի քուրմերի դէմ ուժեղ պայքար է մղել Եղիա մարգարէն։
Բահալ նշանակում է տէր կամ սեփականատէր, իսկ Բահալ–Սափոն ՝ տէր հիւսիսի, քանզի Կասիոսը Պաղեստինի հիւսիսում է։ Բահալ–Սափոնը եղել է նաեւ Կասիոսի ստորոտում գտնուող հռչակաւոր Ու•արիտ քաղաքի (Ռաս էլ–Շամրա) պաշտպան աստուածը՝ փոխարինելով Էլ աստծուն։ Բահալը Բաբելոնում եւ Պալմիրայում կոչուել է Բէլ, որն աքքադերէն նոյնպէս նշանակում է տէր։ Նա հանդէս է եկել իբրեւ ամպրոպի ու պտղաբերութեան աստուած։
Բահալ–Սափոնը համեմատուել է յունական Զեւսի կամ հռոմէական Յուպիտերի հետ, իսկ Սափոն կամ Կասիոս լեռը նոյն արժէքն է ունեցել ինչ որ Օլիմպոսը՝ յոյների համար, իբրեւ Զեւսի եւ այլ աստուածների բնակավայր։ Այդ պատճառով էլ Կասիոսի լանջին գտնուող գեղատեսիլ վայրը կոչուել է Բահալիմ կամ Բահալում՝ իբրեւ օթեւան բոլոր աստուածների, որն այսօր յայտնի է Բալլում (Պալլում) անունով։
Աւանդապատումները եւ Ուգարիտում յայտնաբերուած տեքստերը խօսում են Կասիոսի գագաթին իր բնակավայրն հաստատած Բահալի կառուցած շքեղ ապարանքի մասին։ Այնուհետեւ այնտեղ տեղի է ունում մի կատաղի պայքար, մի արիւնալի բախում Բահալի եւ Մովթի միջեւ։ Վերջինս փիւնիկեցիների անբերրիութեան, երաշտի ու մահուան աստուածն էր՝ տէրը ստորերկրեայ աշխարհի կամ »դիակների հաւաքավայրի«։ Նա թէեւ եղբայրն էր Բահալի, բայց զայրացել էր նրա դէմ, քանի որ այս վերջինը ժառան•ել էր բարձրագոյն աստծոյ՝ Էլի աթոռը։
Բահալի եւ Մովթի զէնքերի շաչիւնից երկրաշարժ է տեղի ունենում, Սափոնայի բարձունքներից ժայռաբեկորներ են պոկւում ու ցած գլորուելով՝ բլուրներ կազմում, կիրճեր են գոյանում ու յաճախ լցւում ծովի ջրով։ Կատաղում է նաեւ ծովի աստուած Եամը։
Ի վերջոյ Մովթին յաջողւում է սպանել Բահալին։ Դրա վրայ Անատ աստուածուհին, որը քոյրն էր Բահալի, արդար վրէժխնդրութեան կրակով բորբոքուած՝ իջնում է ստորերկրեայ աշխարհ, գտնում է Մովթին եւ իր սրով կտրատում նրա մարմինը։ Մովթի ոչնչացումից անմիջապէս յետոյ՝ Բահալը յարութիւն է առնում ու վերստին յայտնւում Կասիոսի վրայ։ Նրան այնուհետեւ սկսում են կոչել՝ »անպարտելի տէր Սափոնի«, իսկ Կասիոս լեռն էլ դրանից յետոյ նկատի է առնւում իբրեւ »Յաղթանակի բարձունք«։
Այս բոլորից յետոյ, հիմա առաւել եւս հասկանալի է, թէ Կասիոսի հիասքանչ ու կախարդական գեղեցկութիւնը ըմբոշխնած մեր տարեց գիւղացիները ինչպիսի՜ կարօտով էին նայում նրա խորհրդաւոր գագաթին։ Իսկ նրանք, ովքեր խմել էին Բալլումի մօտակայքից բխող սառնորակ աղբիւրի քաղցրահամ ջրից, պատահում էր, որ իրենց մահուան պահին բուռն ցանկութիւն ունենային մի վերջին անգամ ըմպելու նրանից, այդպիսով մարելու իրենց կարօտը եւ հովացած սրտով բաժանուելու այս աշխարհից, բայց այդ անիծեալ սահմանը արգելք էր մարդկային այդ նուիրական փափաքի յագեցմանը...։
Այս պահին միտքս ընկաւ վանեցի Ասանէթը, թող Աստուած ողորմի հոգուն, որն իր պաշտելի ծննդավայրից տասնեակ հազարաւոր քիլոմեթր հեռու, մահուանից առաջ, հոգեվարքի ժամանակ, Արտամետի խնձոր էր ուզում կամ մի թաս ջուր՝ Ապարանջան աղբիւրից։ Համարեա ոչ ոք չէր հասկանում նրա ուզածի իմաստը, մինչդեռ ես, լինելով նոյնպէս վտարանդի, լաւ էի ըմբռնում խեղճ Ասանէթի ապրած տագնապը։
Գալով ինձ, եթէ պատահի, որ այս հեռաւոր եւ օտարամերժ (այն դէպքում, երբ ցանկանաս պահել ազգային մշակոյթդ եւ ինքնութիւնդ) ափերում •տնեմ իմ վախճանը, պիտի ուզէի կենացս գէթ վերջին պահին մտքով գնալ–հասնել այնտեղ, ուր եղել է իմ ծննդավայրը, ուր անցել է իմ մանկութիւնը, ուր այն երանական օրերին բնութիւնը սուրբ էր եւ անարատ։ Կ՚ուզենայի վերջին ան•ամ նայել Կասիոսի ձիւնապատ գա•աթին, որպէսզի հովացնեմ կարօտակէզ սիրտս։ Իսկ եթէ կենացս այդ վերջին պահը համընկնի ձնհալին, կ՚ուզենայի տեսնել մեր գիւղի արեւաձագը, երբ արեգակի առաջին ճառա•այթները դիպչում են Կասիոսին եւ կարմիր գոյնով ներկում նրա դարաւոր գագաթը՝ ինձ յիշեցնելով Բահալի ու Մովթի արիւնալի բախումը, երբ ձիւնի նօսրացող սպիտակ շերտերը վերածւում են արեան վտակների։ Իսկ ես հիմակուանից արդէն զգում եմ Մովթի պարտութիւնը։ Որքա՜ն պիտի ուզէի ըմբոշխնել այդ տեսարանը. Մովթը՝ մարդկութեան այդ անխիղճ ոսոխը, ծնկի եկած ու պարտուած յաւիտեան...։
Յակոբ Արք. Գլնճեան
Մոնթէվիտէօ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Thursday, July 29, 2010
Վահան Գէորգեանի Բանաստեղծութիւններէն
Հայրս ամպոտած , գինովցած պահին
Ասում էր տղաս ձայներիզը դիր..
Ինքս անորոշ ցավից շփոթված
Լուռ մոտենում էի նվագարկիչին:
Ասեղն էր սահում ու հաջորդ պահին
Տատս արցունքոտ զարկում էր ծնկին.
Լսվում էր ձայնը նվագարկիչից
«Ձախորդ օրեր կուգան ու կերթան...»:
Ջիվանու երգն էր պապիս պատգամը՝
Իմ կորած պապը... ու ես արցունքոտ
Յոթամյա տղեկ սեւ հագած տատուս
Տաք գրկի մեջ էի արցունքս թաղում:
***
Եռաբլուրը....
Որտեղ չեմ գնում , ե'ս գիտակցորեն.
Գայթակղության ուղին քմայքոտ
Միշտ գոց է պահում։
Ուղեփակոց է, խրված ուղեղի
Տաք գալարներում։
Սումգայի'թը՝ արցո՜ւնքն է ցեղիս,
Մո'րմոքն՝ ուղեղիս ։
Մեղավոր աշխարհի մեղքերի դիմաց
Իմ նախնիների շիրմաքարերը
Անգամ աղացիր....
Համբերությունս օվկիան է անծիր,
Որի ծփանքից ինքս սարսափած
Քո իսկ փրկության աղոթքը շուրթիս.
Աչքերս դեռ թաց մոմեր եմ վառում։
Ու գիտեմ երկար արյուն կծորա
Քո բաց ռեխից՝
Բորենի աշխարհ , որ չես հագենա
Առանց լլկելու արյունը մեր տաք ...
***
Մայրամուտը ծովում
Նավազների կորած
Երազներն է պեղում...
Ալիքների խաղին
Քնքշանքով սիրով
Աստղերն են հսկում:
Նրանք ծովի խորքից
Խեցիներ են հանում,
Խեցիները լեցուն
Նավազների մասին
Երազների լույսով:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Ասում էր տղաս ձայներիզը դիր..
Ինքս անորոշ ցավից շփոթված
Լուռ մոտենում էի նվագարկիչին:
Ասեղն էր սահում ու հաջորդ պահին
Տատս արցունքոտ զարկում էր ծնկին.
Լսվում էր ձայնը նվագարկիչից
«Ձախորդ օրեր կուգան ու կերթան...»:
Ջիվանու երգն էր պապիս պատգամը՝
Իմ կորած պապը... ու ես արցունքոտ
Յոթամյա տղեկ սեւ հագած տատուս
Տաք գրկի մեջ էի արցունքս թաղում:
***
Եռաբլուրը....
Որտեղ չեմ գնում , ե'ս գիտակցորեն.
Գայթակղության ուղին քմայքոտ
Միշտ գոց է պահում։
Ուղեփակոց է, խրված ուղեղի
Տաք գալարներում։
Սումգայի'թը՝ արցո՜ւնքն է ցեղիս,
Մո'րմոքն՝ ուղեղիս ։
Մեղավոր աշխարհի մեղքերի դիմաց
Իմ նախնիների շիրմաքարերը
Անգամ աղացիր....
Համբերությունս օվկիան է անծիր,
Որի ծփանքից ինքս սարսափած
Քո իսկ փրկության աղոթքը շուրթիս.
Աչքերս դեռ թաց մոմեր եմ վառում։
Ու գիտեմ երկար արյուն կծորա
Քո բաց ռեխից՝
Բորենի աշխարհ , որ չես հագենա
Առանց լլկելու արյունը մեր տաք ...
***
Մայրամուտը ծովում
Նավազների կորած
Երազներն է պեղում...
Ալիքների խաղին
Քնքշանքով սիրով
Աստղերն են հսկում:
Նրանք ծովի խորքից
Խեցիներ են հանում,
Խեցիները լեցուն
Նավազների մասին
Երազների լույսով:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Վահան Գէորգեանի Բանաստեղծութիւններէն
Հայրս ամպոտած , գինովցած պահին
Ասում էր տղաս ձայներիզը դիր..
Ինքս անորոշ ցավից շփոթված
Լուռ մոտենում էի նվագարկիչին:
Ասեղն էր սահում ու հաջորդ պահին
Տատս արցունքոտ զարկում էր ծնկին.
Լսվում էր ձայնը նվագարկիչից
«Ձախորդ օրեր կուգան ու կերթան...»:
Ջիվանու երգն էր պապիս պատգամը՝
Իմ կորած պապը... ու ես արցունքոտ
Յոթամյա տղեկ սեւ հագած տատուս
Տաք գրկի մեջ էի արցունքս թաղում:
***
Եռաբլուրը....
Որտեղ չեմ գնում , ե'ս գիտակցորեն.
Գայթակղության ուղին քմայքոտ
Միշտ գոց է պահում։
Ուղեփակոց է, խրված ուղեղի
Տաք գալարներում։
Սումգայի'թը՝ արցո՜ւնքն է ցեղիս,
Մո'րմոքն՝ ուղեղիս ։
Մեղավոր աշխարհի մեղքերի դիմաց
Իմ նախնիների շիրմաքարերը
Անգամ աղացիր....
Համբերությունս օվկիան է անծիր,
Որի ծփանքից ինքս սարսափած
Քո իսկ փրկության աղոթքը շուրթիս.
Աչքերս դեռ թաց մոմեր եմ վառում։
Ու գիտեմ երկար արյուն կծորա
Քո բաց ռեխից՝
Բորենի աշխարհ , որ չես հագենա
Առանց լլկելու արյունը մեր տաք ...
***
Մայրամուտը ծովում
Նավազների կորած
Երազներն է պեղում...
Ալիքների խաղին
Քնքշանքով սիրով
Աստղերն են հսկում:
Նրանք ծովի խորքից
Խեցիներ են հանում,
Խեցիները լեցուն
Նավազների մասին
Երազների լույսով:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Ասում էր տղաս ձայներիզը դիր..
Ինքս անորոշ ցավից շփոթված
Լուռ մոտենում էի նվագարկիչին:
Ասեղն էր սահում ու հաջորդ պահին
Տատս արցունքոտ զարկում էր ծնկին.
Լսվում էր ձայնը նվագարկիչից
«Ձախորդ օրեր կուգան ու կերթան...»:
Ջիվանու երգն էր պապիս պատգամը՝
Իմ կորած պապը... ու ես արցունքոտ
Յոթամյա տղեկ սեւ հագած տատուս
Տաք գրկի մեջ էի արցունքս թաղում:
***
Եռաբլուրը....
Որտեղ չեմ գնում , ե'ս գիտակցորեն.
Գայթակղության ուղին քմայքոտ
Միշտ գոց է պահում։
Ուղեփակոց է, խրված ուղեղի
Տաք գալարներում։
Սումգայի'թը՝ արցո՜ւնքն է ցեղիս,
Մո'րմոքն՝ ուղեղիս ։
Մեղավոր աշխարհի մեղքերի դիմաց
Իմ նախնիների շիրմաքարերը
Անգամ աղացիր....
Համբերությունս օվկիան է անծիր,
Որի ծփանքից ինքս սարսափած
Քո իսկ փրկության աղոթքը շուրթիս.
Աչքերս դեռ թաց մոմեր եմ վառում։
Ու գիտեմ երկար արյուն կծորա
Քո բաց ռեխից՝
Բորենի աշխարհ , որ չես հագենա
Առանց լլկելու արյունը մեր տաք ...
***
Մայրամուտը ծովում
Նավազների կորած
Երազներն է պեղում...
Ալիքների խաղին
Քնքշանքով սիրով
Աստղերն են հսկում:
Նրանք ծովի խորքից
Խեցիներ են հանում,
Խեցիները լեցուն
Նավազների մասին
Երազների լույսով:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Wednesday, July 28, 2010
Հայերենը մատաղացու չէ Արա Պապեան
Արա պապեանի «Հայերենը մատաղացու չէ» այս յօդուածը շատ հոգեհարազատ է ինծի: Պապեանի մտահոգութիւնը արգանդ ծառայեց «Նշանակ» ի ծնունդին: Ընթերցողէն կը խնդրեմ մեծ կարեւորութիւն ընծայել «Հայերէնը մատաղցու » չդարձնելու հանգամանքին: Արտօնուած չենք: Ուստի՝ չընենք:
Նշան Պասմաճեան
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Գնացե՜ք Եռաբլուր: Այնտեղ մեր միջի լավագույններն են թաղված: Գուցե նրանցից շատերը մեզանից քիչ գիտեին, գուցե նրանց ռուսերենը կաղում էր, անգլերեն էլ չգիտեին: Սակայն հայ էին: Հայ էին, որովհետև հայերեն էին մտածում: Լեզուն առաջին հերթին մտածողություն է, հետո միայն՝ խոսք: Եռաբլուրի տապանաքարերից վերցրեք պատահական հարյուր անուն և ապա ստուգեք, թե քանիսը հայկական կրթություն ունեին, քանիսը` օտար: Թվերը չեն խաբում:
Ամաչում եմ, որ նման տարրական բաներ պիտի գրեմ: Կարդացեք Լյուդվիգ Վիտգենշտեյնի լեզվի փիլիսոփայությանը նվիրված աշխատությունները և ամեն ինչ պարզ կլինի: Միթե՞ առանց Վիտգենշտեյնի էլ հասկանալի չէ, որ հայերեն «հաց» և ռուսերեն «хлеб» բառերը նույն նշանակությունն ունեն, սակայն էապես տարբեր ընդգրկումներ: Միթե՞ պարզ չէ, որ Պուշկինի հեքիաթներով մեծացած հայ մանուկը և Թումանյանի հեքիաթներով մեծացած մարդը տարբեր հայեր են: Կեղծ են այն պնդումները` իբր միայն օտար լեզվով է կարելի բարձրորակ կրթություն ստանալ: Սովորողը սովորում է, չսովորողը պատճառ է ման գալիս իր անկրթությունը հիմնավորելու համար: Եթե գիտելիքը վտարված է, օրինակ, խորհրդարանից, աշակերտն ինչո՞ւ պիտի ընդհանրապես սովորի: Ճիշտ ասած, զարմանում եմ, որ դեռ այսքան էլ սովորում են: Ապահովեք գիտելիքի արդար մրցակցություն աշխատանքի շուկայում և ամեն հայ առնվազն երեք օտար լեզու կիմանա:
Պետք չէ կրթական համակարգի թերությունները և նրա ղեկավարի ապիկարությունը կոծկել` Հայկական աշխարհում (սույն արտահայտության հեղինակային իրավունքը վարչապետինն է) հայերենին տնվորի կարգավիճակ տալով: Իհարկե օտար և խուճուճ բառերով միշտ էլ ավելի դյուրին է սեփական տգիտությունը շղարշել: Ես հայկական կրթություն ունեմ, սակայն աշխատանքս սկսել եմ մի օտար լեզվից մեկ այլ օտար լեզու թարգմանություններ անելով: Դա իմ կյանքի այդ հատվածի պահանջն էր:
Հայաստանն առաջին հերթին հայերենն է: Առանց հայերենի չկա Հայաստան: Պետք չէ ուրանալ սեփական Հայրենիքը, պարզապես պետք է բոլոր դպրոցներում բարելավել օտար լեզուների դասավանդումը: Հասկանում եմ, որ դա անելն ավելի դժվար է, քան հայերենը մատաղացու դարձնելը:
Արա Պապյան
Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի
13 մայիսի, 2010թ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Հայերենը մատաղացու չէ Արա Պապեան
Արա պապեանի «Հայերենը մատաղացու չէ» այս յօդուածը շատ հոգեհարազատ է ինծի: Պապեանի մտահոգութիւնը արգանդ ծառայեց «Նշանակ» ի ծնունդին: Ընթերցողէն կը խնդրեմ մեծ կարեւորութիւն ընծայել «Հայերէնը մատաղցու » չդարձնելու հանգամանքին: Արտօնուած չենք: Ուստի՝ չընենք:
Նշան Պասմաճեան
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Գնացե՜ք Եռաբլուր: Այնտեղ մեր միջի լավագույններն են թաղված: Գուցե նրանցից շատերը մեզանից քիչ գիտեին, գուցե նրանց ռուսերենը կաղում էր, անգլերեն էլ չգիտեին: Սակայն հայ էին: Հայ էին, որովհետև հայերեն էին մտածում: Լեզուն առաջին հերթին մտածողություն է, հետո միայն՝ խոսք: Եռաբլուրի տապանաքարերից վերցրեք պատահական հարյուր անուն և ապա ստուգեք, թե քանիսը հայկական կրթություն ունեին, քանիսը` օտար: Թվերը չեն խաբում:
Ամաչում եմ, որ նման տարրական բաներ պիտի գրեմ: Կարդացեք Լյուդվիգ Վիտգենշտեյնի լեզվի փիլիսոփայությանը նվիրված աշխատությունները և ամեն ինչ պարզ կլինի: Միթե՞ առանց Վիտգենշտեյնի էլ հասկանալի չէ, որ հայերեն «հաց» և ռուսերեն «хлеб» բառերը նույն նշանակությունն ունեն, սակայն էապես տարբեր ընդգրկումներ: Միթե՞ պարզ չէ, որ Պուշկինի հեքիաթներով մեծացած հայ մանուկը և Թումանյանի հեքիաթներով մեծացած մարդը տարբեր հայեր են: Կեղծ են այն պնդումները` իբր միայն օտար լեզվով է կարելի բարձրորակ կրթություն ստանալ: Սովորողը սովորում է, չսովորողը պատճառ է ման գալիս իր անկրթությունը հիմնավորելու համար: Եթե գիտելիքը վտարված է, օրինակ, խորհրդարանից, աշակերտն ինչո՞ւ պիտի ընդհանրապես սովորի: Ճիշտ ասած, զարմանում եմ, որ դեռ այսքան էլ սովորում են: Ապահովեք գիտելիքի արդար մրցակցություն աշխատանքի շուկայում և ամեն հայ առնվազն երեք օտար լեզու կիմանա:
Պետք չէ կրթական համակարգի թերությունները և նրա ղեկավարի ապիկարությունը կոծկել` Հայկական աշխարհում (սույն արտահայտության հեղինակային իրավունքը վարչապետինն է) հայերենին տնվորի կարգավիճակ տալով: Իհարկե օտար և խուճուճ բառերով միշտ էլ ավելի դյուրին է սեփական տգիտությունը շղարշել: Ես հայկական կրթություն ունեմ, սակայն աշխատանքս սկսել եմ մի օտար լեզվից մեկ այլ օտար լեզու թարգմանություններ անելով: Դա իմ կյանքի այդ հատվածի պահանջն էր:
Հայաստանն առաջին հերթին հայերենն է: Առանց հայերենի չկա Հայաստան: Պետք չէ ուրանալ սեփական Հայրենիքը, պարզապես պետք է բոլոր դպրոցներում բարելավել օտար լեզուների դասավանդումը: Հասկանում եմ, որ դա անելն ավելի դժվար է, քան հայերենը մատաղացու դարձնելը:
Արա Պապյան
Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի
13 մայիսի, 2010թ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Monday, July 26, 2010
Վահան Գէորգեանի Բանաստեղծութիւններէն
Սոկրատից Հիսուս տարածքն է թափուր,
Ինչքան հանճարեղ այրեր իմաստուն
Աստղերից շատ՝ անթիվ , անհամար…
Բայց ուր են նրանք , ու՜մ ցավ են մեղմում։
Սոկրատ ու Հիսուս ՝ պարզ ու անպաճույճ
Մոմերի նման վառվում են հառնում։
***
Մտքումս հաճախ բառերը անձայն
Ալիքվում, ծփում, շուրթիս չեն հասնում,
Եւ ինձ թվում է, թե գայթակղության
Ճամփան է միայն անվերջ երկարում:
Ինձ մեղսավորիս ծով վայելքների
Պատկերն է թովում, ինչպես անցյալում:
Հին երազներից արյունս գժված
Սրտիս խռովքին նոր թափ հաղորդած
Վազում է անվերջ ծով երազանքի
Պատկերը գրկած միամիտ մարդու
Աճապարանքով:
***
Գնա՛մ, մնա՛մ: Ի՛մ գնալով ,
Ի՛մ մնալով ի՜նչ կը՛փոխվի...
Հազար տարվա երկմտանքի
Ակունքն արթուն՝
Կասկածների ծո՜վ է մթին:
Ու այդ ծովում միտքս մոլոր՝
Լողորդ մի նոր...
Երազանքիս ափն է հեռու
Թեկուզ անցնի հազար տարի...
Ես կհասնեմ ափն հայրենի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Ինչքան հանճարեղ այրեր իմաստուն
Աստղերից շատ՝ անթիվ , անհամար…
Բայց ուր են նրանք , ու՜մ ցավ են մեղմում։
Սոկրատ ու Հիսուս ՝ պարզ ու անպաճույճ
Մոմերի նման վառվում են հառնում։
***
Մտքումս հաճախ բառերը անձայն
Ալիքվում, ծփում, շուրթիս չեն հասնում,
Եւ ինձ թվում է, թե գայթակղության
Ճամփան է միայն անվերջ երկարում:
Ինձ մեղսավորիս ծով վայելքների
Պատկերն է թովում, ինչպես անցյալում:
Հին երազներից արյունս գժված
Սրտիս խռովքին նոր թափ հաղորդած
Վազում է անվերջ ծով երազանքի
Պատկերը գրկած միամիտ մարդու
Աճապարանքով:
***
Գնա՛մ, մնա՛մ: Ի՛մ գնալով ,
Ի՛մ մնալով ի՜նչ կը՛փոխվի...
Հազար տարվա երկմտանքի
Ակունքն արթուն՝
Կասկածների ծո՜վ է մթին:
Ու այդ ծովում միտքս մոլոր՝
Լողորդ մի նոր...
Երազանքիս ափն է հեռու
Թեկուզ անցնի հազար տարի...
Ես կհասնեմ ափն հայրենի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Վահան Գէորգեանի Բանաստեղծութիւններէն
Սոկրատից Հիսուս տարածքն է թափուր,
Ինչքան հանճարեղ այրեր իմաստուն
Աստղերից շատ՝ անթիվ , անհամար…
Բայց ուր են նրանք , ու՜մ ցավ են մեղմում։
Սոկրատ ու Հիսուս ՝ պարզ ու անպաճույճ
Մոմերի նման վառվում են հառնում։
***
Մտքումս հաճախ բառերը անձայն
Ալիքվում, ծփում, շուրթիս չեն հասնում,
Եւ ինձ թվում է, թե գայթակղության
Ճամփան է միայն անվերջ երկարում:
Ինձ մեղսավորիս ծով վայելքների
Պատկերն է թովում, ինչպես անցյալում:
Հին երազներից արյունս գժված
Սրտիս խռովքին նոր թափ հաղորդած
Վազում է անվերջ ծով երազանքի
Պատկերը գրկած միամիտ մարդու
Աճապարանքով:
***
Գնա՛մ, մնա՛մ: Ի՛մ գնալով ,
Ի՛մ մնալով ի՜նչ կը՛փոխվի...
Հազար տարվա երկմտանքի
Ակունքն արթուն՝
Կասկածների ծո՜վ է մթին:
Ու այդ ծովում միտքս մոլոր՝
Լողորդ մի նոր...
Երազանքիս ափն է հեռու
Թեկուզ անցնի հազար տարի...
Ես կհասնեմ ափն հայրենի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Ինչքան հանճարեղ այրեր իմաստուն
Աստղերից շատ՝ անթիվ , անհամար…
Բայց ուր են նրանք , ու՜մ ցավ են մեղմում։
Սոկրատ ու Հիսուս ՝ պարզ ու անպաճույճ
Մոմերի նման վառվում են հառնում։
***
Մտքումս հաճախ բառերը անձայն
Ալիքվում, ծփում, շուրթիս չեն հասնում,
Եւ ինձ թվում է, թե գայթակղության
Ճամփան է միայն անվերջ երկարում:
Ինձ մեղսավորիս ծով վայելքների
Պատկերն է թովում, ինչպես անցյալում:
Հին երազներից արյունս գժված
Սրտիս խռովքին նոր թափ հաղորդած
Վազում է անվերջ ծով երազանքի
Պատկերը գրկած միամիտ մարդու
Աճապարանքով:
***
Գնա՛մ, մնա՛մ: Ի՛մ գնալով ,
Ի՛մ մնալով ի՜նչ կը՛փոխվի...
Հազար տարվա երկմտանքի
Ակունքն արթուն՝
Կասկածների ծո՜վ է մթին:
Ու այդ ծովում միտքս մոլոր՝
Լողորդ մի նոր...
Երազանքիս ափն է հեռու
Թեկուզ անցնի հազար տարի...
Ես կհասնեմ ափն հայրենի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Saturday, July 24, 2010
Ո՞ՐՆ ԷՐ ՍԱՐԴԱՐԱՊԱՏԷՆ ՇՈՒՇԻ ՏԱՆՈՂ ՃԱՄԲԱՆ
1870-ի գերմանա-ֆրանսական պատերազմը վերլուծողն երը բազմիցս արձանագրած են, թէ »գերմանացի ուսուցիչն էր որ պատերազմը շահեցաւ«։ Ամեն մեծ յաղթանակի ետին կայ դաստիարակչական-քարոզչական բՆոյթի նախապատր աստական աշխատանքներու շարան մը, առանց որուն հնարաւոր չէ հաւաքականութեան մը կամքը գործնականօրէն դրսեւորել ռազմի դաշտին վրայ. զինուորները պէտք է հոգեպէս պատրաստ ըլլան, որպէսզի կարենան նաեւ ֆիզիքապէս պատրաստուիլ եւ, »եnբ տան զանգը«, իրենց լաւագոյնը տան մարտի դաշտին վրայ։
1988-էն 1994 ծաւալած Արցախի ազատագրական պատերազմի մարտիկները, որոնք ի զարմանս աշխարհի կարող ացան ամենաաննպաստ պայմաններու տակ կորզել յաղթանակի դափնին, փաստօրէն ունէին այդ նախապատրաստութիւնը։ Գուցէ ատենը եկած է, համարեա երկու տասնամեակներ անց, ուսումնասիրելու Շուշիի ազատագրման մասնակիցներու հոգեվիճակի կառուցման պատմականը։
1985-ի գոnբաչովեան »բարենորոգում«ներու ալիքին վրայ Հայաստանի մամուլն ու առհասարակ գրական հրապարակը ողողուեցաւ նախա-խորհրդային տարիներու մասին բազմաթիւ հրապարակումներով, որոնց բարձրակէտերէն էր Բագրատ Ուլուբաբեանի »Սարդարապատ«ը՝ 1988-ին։ Այդ հրապարակումները մեծ դեր խաղացին խորհրդային քարոզչութեան խեղաթիւրումներուն մէջ բազմաթիւ մաքրագործումներ կատարելու գծով, սակայն դժուար է հաստատել, թէ անոնց դերը էական էր արցախեան ռազմադաշտերու ոգիին վրայ. ժամանակի առումով, այդ տարիները բաւարար չէին, պէտք է աւելի ետ նայիլ։ Քերթողութեան մէջ ունինք Սեւակի երկերը, Շիրազի երկերը, բազմաթիւ ուրիշներ, որոնք ներկայացման կարիք չունին, արձակի բնագաւառէն՝ Խանզատեանի եւ այլոց վէպերը, որոնք Սփիւռքին համեմատաբար աւելի ծանօթ են եւ անոնց հրապարակման իրողութիւնը կրնանք նկատի ունենալ որպէս Եղեռնի յիսնամեակէն ետք ծաւալած ազգային զարթօնքը հունաւորելու միտող միջոցառումներ։
Սփիւռքի ընթերցողին նուազ ծանօթ վէպ մըն է Յարութիւն Մկրտչեանի »Անյայտ զինուորի յիշատակարանը« ընդարձակ վէպը, որուն երեք հատորները լոյս տեսան 1966-էն 1975 տարիներուն եւ վերատպուեցան 1980-ին։ Առաջին դէմքով գրուած այդ վէպը կը երկայացնէ 1916-1921 տարիներու Հայաստանը, զինուորի մը ակնոցով դիտուած։ Առաջին հատորը կ'աւարտի Սարդարապատի ճակատամարտով։ Սահուն կերպով ընթերցուող այդ վէպը անշուշտ համեմուած է խորհրդային վարչակարգին տուրք տուող եւ յաճախ »թուքով փակցուած« պատկերներով, սակայն իր աUբողջութեան մէջ բաւական իրապաշտ ներկայացում մըն է իրադրութեան, այնպէս, ինչպէս պիտի տեսնուէր անհատ քաղաքացիի մը աչքերով։ Գիրքի վերատպումը ինքնին ապացոյց է, որ վէպը ժողովրդական ընդունելութիւն գտած էր եւ լայն զանգուածներուն քով գուցէ աւելի ազդեցութիւն գործած, քան գրականութեան համար շատ աւելի ուշագրաւ հատորներ։
Հեղինակի մասին կենսագրական տուեալները, զոր քաղեցինք »Հայկական սովետական հանրագիտարան«էն, կը վկայեն առ այն, որ ան եղած է »սիստեմ«ի մարդը։ Ծնած է Արճէշի (Վանի շրջան) Փայխներ գիւղը՝ 1903-ին։ 1916-էն 1919 ուս անած է Էջմիածնի Գէորգեան ճեմարանը։ Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք արագ յարմարած է նոր կարգերուն. 1922-ին՝ կոմկուսի անդամ, 1923-էն 1926 ուսանած է Թիֆլիսի կոմունիստական »համալսարան«էն ներս, իսկ 1940-ին աւարտած է Երեւանի մանկավարժական ինստիտուտի լեզուա գրական ֆակուլտետը։ Ստալինեան տարիներուն վարած է բազմաթիւ պատասխանատու պաշտօններ՝ գրականութեան բՆագաւառէն ներս. Հայաստանի արուեստի աշխատողների միութեան նախագահ )1931-1933(, Հայաստանի գրողների միութ եան առաջին քարտուղար )1934-1937, երբ չարենցներուն եւ բակունցներուն գլուխը կերան(, »Գրական թերթ«ի )1932, 1935-1936( եւ »Սովետական )ապա՝ խորհրդային( գրականութիւն«ամսագրի )1934-37, 1947-50( խմբագիր, Գրական թանգարանի տնօրէն )1937-40(։ Զօրակոչուած է Բ. Աշխարհամարտին)1941-45(։ 1950-էն սկսեալ, ըստ երեւոյթին, կոչուած է »նոմ ենկլատուրային« հանգիստի. Երեւանի հեռակայ մանկավարժ ական ինստիտուտի հայ գրականութեան ամբիոնի վարիչ )1950-1968(, ապա՝ արդէն թոշակի տարիքին՝ Երեւանի համալսարանէն ներս հայ գրականութեան դասախօս։
Գրել սկսած է 1920-ականներէն. վերոյիշեալ »Յիշատակարան«էն բացի լոյս տեսած են իր »Նովէլներ եւ ակնարկներ« )1945(, »Անմահական այգի« )1957(, »Հայրենի երկրում« )1963( ժողովածուները, »Զանգակաւոր գայլը« )1945(եւ »Արագիլը« )1946( մանկական գրքոյկները։ Կազմած է նաեւ դպրոցական դասագրքեր։ Յետագայ էջերով կու տանք վէպի առաջին հատորէն քաղուած եւ Սարդարապատի հերոսամարտին վերաբերող հատուածներ։
Սարդարապատ
ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ
Երբ չի մնում ելք ու ճար,
Խենթերն են գտնում հնար.
Այսպէս ծագեց, արեգակեց
Սարդարապատի մարտը մեծ:
Զանգեր ղօղանջէք,
բազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Աւարայրից ջանք առանք,
Այստեղ մի պահ կանգ առանք,
Որ շունչ առած, շունչներս տանք
Սարդարապատի պատի տակ:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Բայց մենք չընկանք, մենք միշտ կանք,
Մենք չհանգանք դեռ կը գանք,
Երբ տան զանգը, ահազանգը.
Որ մեր հոգու պարտքը տանք:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
1988-էն 1994 ծաւալած Արցախի ազատագրական պատերազմի մարտիկները, որոնք ի զարմանս աշխարհի կարող ացան ամենաաննպաստ պայմաններու տակ կորզել յաղթանակի դափնին, փաստօրէն ունէին այդ նախապատրաստութիւնը։ Գուցէ ատենը եկած է, համարեա երկու տասնամեակներ անց, ուսումնասիրելու Շուշիի ազատագրման մասնակիցներու հոգեվիճակի կառուցման պատմականը։
1985-ի գոnբաչովեան »բարենորոգում«ներու ալիքին վրայ Հայաստանի մամուլն ու առհասարակ գրական հրապարակը ողողուեցաւ նախա-խորհրդային տարիներու մասին բազմաթիւ հրապարակումներով, որոնց բարձրակէտերէն էր Բագրատ Ուլուբաբեանի »Սարդարապատ«ը՝ 1988-ին։ Այդ հրապարակումները մեծ դեր խաղացին խորհրդային քարոզչութեան խեղաթիւրումներուն մէջ բազմաթիւ մաքրագործումներ կատարելու գծով, սակայն դժուար է հաստատել, թէ անոնց դերը էական էր արցախեան ռազմադաշտերու ոգիին վրայ. ժամանակի առումով, այդ տարիները բաւարար չէին, պէտք է աւելի ետ նայիլ։ Քերթողութեան մէջ ունինք Սեւակի երկերը, Շիրազի երկերը, բազմաթիւ ուրիշներ, որոնք ներկայացման կարիք չունին, արձակի բնագաւառէն՝ Խանզատեանի եւ այլոց վէպերը, որոնք Սփիւռքին համեմատաբար աւելի ծանօթ են եւ անոնց հրապարակման իրողութիւնը կրնանք նկատի ունենալ որպէս Եղեռնի յիսնամեակէն ետք ծաւալած ազգային զարթօնքը հունաւորելու միտող միջոցառումներ։
Սփիւռքի ընթերցողին նուազ ծանօթ վէպ մըն է Յարութիւն Մկրտչեանի »Անյայտ զինուորի յիշատակարանը« ընդարձակ վէպը, որուն երեք հատորները լոյս տեսան 1966-էն 1975 տարիներուն եւ վերատպուեցան 1980-ին։ Առաջին դէմքով գրուած այդ վէպը կը երկայացնէ 1916-1921 տարիներու Հայաստանը, զինուորի մը ակնոցով դիտուած։ Առաջին հատորը կ'աւարտի Սարդարապատի ճակատամարտով։ Սահուն կերպով ընթերցուող այդ վէպը անշուշտ համեմուած է խորհրդային վարչակարգին տուրք տուող եւ յաճախ »թուքով փակցուած« պատկերներով, սակայն իր աUբողջութեան մէջ բաւական իրապաշտ ներկայացում մըն է իրադրութեան, այնպէս, ինչպէս պիտի տեսնուէր անհատ քաղաքացիի մը աչքերով։ Գիրքի վերատպումը ինքնին ապացոյց է, որ վէպը ժողովրդական ընդունելութիւն գտած էր եւ լայն զանգուածներուն քով գուցէ աւելի ազդեցութիւն գործած, քան գրականութեան համար շատ աւելի ուշագրաւ հատորներ։
Հեղինակի մասին կենսագրական տուեալները, զոր քաղեցինք »Հայկական սովետական հանրագիտարան«էն, կը վկայեն առ այն, որ ան եղած է »սիստեմ«ի մարդը։ Ծնած է Արճէշի (Վանի շրջան) Փայխներ գիւղը՝ 1903-ին։ 1916-էն 1919 ուս անած է Էջմիածնի Գէորգեան ճեմարանը։ Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք արագ յարմարած է նոր կարգերուն. 1922-ին՝ կոմկուսի անդամ, 1923-էն 1926 ուսանած է Թիֆլիսի կոմունիստական »համալսարան«էն ներս, իսկ 1940-ին աւարտած է Երեւանի մանկավարժական ինստիտուտի լեզուա գրական ֆակուլտետը։ Ստալինեան տարիներուն վարած է բազմաթիւ պատասխանատու պաշտօններ՝ գրականութեան բՆագաւառէն ներս. Հայաստանի արուեստի աշխատողների միութեան նախագահ )1931-1933(, Հայաստանի գրողների միութ եան առաջին քարտուղար )1934-1937, երբ չարենցներուն եւ բակունցներուն գլուխը կերան(, »Գրական թերթ«ի )1932, 1935-1936( եւ »Սովետական )ապա՝ խորհրդային( գրականութիւն«ամսագրի )1934-37, 1947-50( խմբագիր, Գրական թանգարանի տնօրէն )1937-40(։ Զօրակոչուած է Բ. Աշխարհամարտին)1941-45(։ 1950-էն սկսեալ, ըստ երեւոյթին, կոչուած է »նոմ ենկլատուրային« հանգիստի. Երեւանի հեռակայ մանկավարժ ական ինստիտուտի հայ գրականութեան ամբիոնի վարիչ )1950-1968(, ապա՝ արդէն թոշակի տարիքին՝ Երեւանի համալսարանէն ներս հայ գրականութեան դասախօս։
Գրել սկսած է 1920-ականներէն. վերոյիշեալ »Յիշատակարան«էն բացի լոյս տեսած են իր »Նովէլներ եւ ակնարկներ« )1945(, »Անմահական այգի« )1957(, »Հայրենի երկրում« )1963( ժողովածուները, »Զանգակաւոր գայլը« )1945(եւ »Արագիլը« )1946( մանկական գրքոյկները։ Կազմած է նաեւ դպրոցական դասագրքեր։ Յետագայ էջերով կու տանք վէպի առաջին հատորէն քաղուած եւ Սարդարապատի հերոսամարտին վերաբերող հատուածներ։
Սարդարապատ
ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ
Երբ չի մնում ելք ու ճար,
Խենթերն են գտնում հնար.
Այսպէս ծագեց, արեգակեց
Սարդարապատի մարտը մեծ:
Զանգեր ղօղանջէք,
բազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Աւարայրից ջանք առանք,
Այստեղ մի պահ կանգ առանք,
Որ շունչ առած, շունչներս տանք
Սարդարապատի պատի տակ:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Բայց մենք չընկանք, մենք միշտ կանք,
Մենք չհանգանք դեռ կը գանք,
Երբ տան զանգը, ահազանգը.
Որ մեր հոգու պարտքը տանք:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Ո՞ՐՆ ԷՐ ՍԱՐԴԱՐԱՊԱՏԷՆ ՇՈՒՇԻ ՏԱՆՈՂ ՃԱՄԲԱՆ
1870-ի գերմանա-ֆրանսական պատերազմը վերլուծողն երը բազմիցս արձանագրած են, թէ »գերմանացի ուսուցիչն էր որ պատերազմը շահեցաւ«։ Ամեն մեծ յաղթանակի ետին կայ դաստիարակչական-քարոզչական բՆոյթի նախապատր աստական աշխատանքներու շարան մը, առանց որուն հնարաւոր չէ հաւաքականութեան մը կամքը գործնականօրէն դրսեւորել ռազմի դաշտին վրայ. զինուորները պէտք է հոգեպէս պատրաստ ըլլան, որպէսզի կարենան նաեւ ֆիզիքապէս պատրաստուիլ եւ, »եnբ տան զանգը«, իրենց լաւագոյնը տան մարտի դաշտին վրայ։
1988-էն 1994 ծաւալած Արցախի ազատագրական պատերազմի մարտիկները, որոնք ի զարմանս աշխարհի կարող ացան ամենաաննպաստ պայմաններու տակ կորզել յաղթանակի դափնին, փաստօրէն ունէին այդ նախապատրաստութիւնը։ Գուցէ ատենը եկած է, համարեա երկու տասնամեակներ անց, ուսումնասիրելու Շուշիի ազատագրման մասնակիցներու հոգեվիճակի կառուցման պատմականը։
1985-ի գոnբաչովեան »բարենորոգում«ներու ալիքին վրայ Հայաստանի մամուլն ու առհասարակ գրական հրապարակը ողողուեցաւ նախա-խորհրդային տարիներու մասին բազմաթիւ հրապարակումներով, որոնց բարձրակէտերէն էր Բագրատ Ուլուբաբեանի »Սարդարապատ«ը՝ 1988-ին։ Այդ հրապարակումները մեծ դեր խաղացին խորհրդային քարոզչութեան խեղաթիւրումներուն մէջ բազմաթիւ մաքրագործումներ կատարելու գծով, սակայն դժուար է հաստատել, թէ անոնց դերը էական էր արցախեան ռազմադաշտերու ոգիին վրայ. ժամանակի առումով, այդ տարիները բաւարար չէին, պէտք է աւելի ետ նայիլ։ Քերթողութեան մէջ ունինք Սեւակի երկերը, Շիրազի երկերը, բազմաթիւ ուրիշներ, որոնք ներկայացման կարիք չունին, արձակի բնագաւառէն՝ Խանզատեանի եւ այլոց վէպերը, որոնք Սփիւռքին համեմատաբար աւելի ծանօթ են եւ անոնց հրապարակման իրողութիւնը կրնանք նկատի ունենալ որպէս Եղեռնի յիսնամեակէն ետք ծաւալած ազգային զարթօնքը հունաւորելու միտող միջոցառումներ։
Սփիւռքի ընթերցողին նուազ ծանօթ վէպ մըն է Յարութիւն Մկրտչեանի »Անյայտ զինուորի յիշատակարանը« ընդարձակ վէպը, որուն երեք հատորները լոյս տեսան 1966-էն 1975 տարիներուն եւ վերատպուեցան 1980-ին։ Առաջին դէմքով գրուած այդ վէպը կը երկայացնէ 1916-1921 տարիներու Հայաստանը, զինուորի մը ակնոցով դիտուած։ Առաջին հատորը կ'աւարտի Սարդարապատի ճակատամարտով։ Սահուն կերպով ընթերցուող այդ վէպը անշուշտ համեմուած է խորհրդային վարչակարգին տուրք տուող եւ յաճախ »թուքով փակցուած« պատկերներով, սակայն իր աUբողջութեան մէջ բաւական իրապաշտ ներկայացում մըն է իրադրութեան, այնպէս, ինչպէս պիտի տեսնուէր անհատ քաղաքացիի մը աչքերով։ Գիրքի վերատպումը ինքնին ապացոյց է, որ վէպը ժողովրդական ընդունելութիւն գտած էր եւ լայն զանգուածներուն քով գուցէ աւելի ազդեցութիւն գործած, քան գրականութեան համար շատ աւելի ուշագրաւ հատորներ։
Հեղինակի մասին կենսագրական տուեալները, զոր քաղեցինք »Հայկական սովետական հանրագիտարան«էն, կը վկայեն առ այն, որ ան եղած է »սիստեմ«ի մարդը։ Ծնած է Արճէշի (Վանի շրջան) Փայխներ գիւղը՝ 1903-ին։ 1916-էն 1919 ուս անած է Էջմիածնի Գէորգեան ճեմարանը։ Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք արագ յարմարած է նոր կարգերուն. 1922-ին՝ կոմկուսի անդամ, 1923-էն 1926 ուսանած է Թիֆլիսի կոմունիստական »համալսարան«էն ներս, իսկ 1940-ին աւարտած է Երեւանի մանկավարժական ինստիտուտի լեզուա գրական ֆակուլտետը։ Ստալինեան տարիներուն վարած է բազմաթիւ պատասխանատու պաշտօններ՝ գրականութեան բՆագաւառէն ներս. Հայաստանի արուեստի աշխատողների միութեան նախագահ )1931-1933(, Հայաստանի գրողների միութ եան առաջին քարտուղար )1934-1937, երբ չարենցներուն եւ բակունցներուն գլուխը կերան(, »Գրական թերթ«ի )1932, 1935-1936( եւ »Սովետական )ապա՝ խորհրդային( գրականութիւն«ամսագրի )1934-37, 1947-50( խմբագիր, Գրական թանգարանի տնօրէն )1937-40(։ Զօրակոչուած է Բ. Աշխարհամարտին)1941-45(։ 1950-էն սկսեալ, ըստ երեւոյթին, կոչուած է »նոմ ենկլատուրային« հանգիստի. Երեւանի հեռակայ մանկավարժ ական ինստիտուտի հայ գրականութեան ամբիոնի վարիչ )1950-1968(, ապա՝ արդէն թոշակի տարիքին՝ Երեւանի համալսարանէն ներս հայ գրականութեան դասախօս։
Գրել սկսած է 1920-ականներէն. վերոյիշեալ »Յիշատակարան«էն բացի լոյս տեսած են իր »Նովէլներ եւ ակնարկներ« )1945(, »Անմահական այգի« )1957(, »Հայրենի երկրում« )1963( ժողովածուները, »Զանգակաւոր գայլը« )1945(եւ »Արագիլը« )1946( մանկական գրքոյկները։ Կազմած է նաեւ դպրոցական դասագրքեր։ Յետագայ էջերով կու տանք վէպի առաջին հատորէն քաղուած եւ Սարդարապատի հերոսամարտին վերաբերող հատուածներ։
Սարդարապատ
ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ
Երբ չի մնում ելք ու ճար,
Խենթերն են գտնում հնար.
Այսպէս ծագեց, արեգակեց
Սարդարապատի մարտը մեծ:
Զանգեր ղօղանջէք,
բազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Աւարայրից ջանք առանք,
Այստեղ մի պահ կանգ առանք,
Որ շունչ առած, շունչներս տանք
Սարդարապատի պատի տակ:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Բայց մենք չընկանք, մենք միշտ կանք,
Մենք չհանգանք դեռ կը գանք,
Երբ տան զանգը, ահազանգը.
Որ մեր հոգու պարտքը տանք:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
1988-էն 1994 ծաւալած Արցախի ազատագրական պատերազմի մարտիկները, որոնք ի զարմանս աշխարհի կարող ացան ամենաաննպաստ պայմաններու տակ կորզել յաղթանակի դափնին, փաստօրէն ունէին այդ նախապատրաստութիւնը։ Գուցէ ատենը եկած է, համարեա երկու տասնամեակներ անց, ուսումնասիրելու Շուշիի ազատագրման մասնակիցներու հոգեվիճակի կառուցման պատմականը։
1985-ի գոnբաչովեան »բարենորոգում«ներու ալիքին վրայ Հայաստանի մամուլն ու առհասարակ գրական հրապարակը ողողուեցաւ նախա-խորհրդային տարիներու մասին բազմաթիւ հրապարակումներով, որոնց բարձրակէտերէն էր Բագրատ Ուլուբաբեանի »Սարդարապատ«ը՝ 1988-ին։ Այդ հրապարակումները մեծ դեր խաղացին խորհրդային քարոզչութեան խեղաթիւրումներուն մէջ բազմաթիւ մաքրագործումներ կատարելու գծով, սակայն դժուար է հաստատել, թէ անոնց դերը էական էր արցախեան ռազմադաշտերու ոգիին վրայ. ժամանակի առումով, այդ տարիները բաւարար չէին, պէտք է աւելի ետ նայիլ։ Քերթողութեան մէջ ունինք Սեւակի երկերը, Շիրազի երկերը, բազմաթիւ ուրիշներ, որոնք ներկայացման կարիք չունին, արձակի բնագաւառէն՝ Խանզատեանի եւ այլոց վէպերը, որոնք Սփիւռքին համեմատաբար աւելի ծանօթ են եւ անոնց հրապարակման իրողութիւնը կրնանք նկատի ունենալ որպէս Եղեռնի յիսնամեակէն ետք ծաւալած ազգային զարթօնքը հունաւորելու միտող միջոցառումներ։
Սփիւռքի ընթերցողին նուազ ծանօթ վէպ մըն է Յարութիւն Մկրտչեանի »Անյայտ զինուորի յիշատակարանը« ընդարձակ վէպը, որուն երեք հատորները լոյս տեսան 1966-էն 1975 տարիներուն եւ վերատպուեցան 1980-ին։ Առաջին դէմքով գրուած այդ վէպը կը երկայացնէ 1916-1921 տարիներու Հայաստանը, զինուորի մը ակնոցով դիտուած։ Առաջին հատորը կ'աւարտի Սարդարապատի ճակատամարտով։ Սահուն կերպով ընթերցուող այդ վէպը անշուշտ համեմուած է խորհրդային վարչակարգին տուրք տուող եւ յաճախ »թուքով փակցուած« պատկերներով, սակայն իր աUբողջութեան մէջ բաւական իրապաշտ ներկայացում մըն է իրադրութեան, այնպէս, ինչպէս պիտի տեսնուէր անհատ քաղաքացիի մը աչքերով։ Գիրքի վերատպումը ինքնին ապացոյց է, որ վէպը ժողովրդական ընդունելութիւն գտած էր եւ լայն զանգուածներուն քով գուցէ աւելի ազդեցութիւն գործած, քան գրականութեան համար շատ աւելի ուշագրաւ հատորներ։
Հեղինակի մասին կենսագրական տուեալները, զոր քաղեցինք »Հայկական սովետական հանրագիտարան«էն, կը վկայեն առ այն, որ ան եղած է »սիստեմ«ի մարդը։ Ծնած է Արճէշի (Վանի շրջան) Փայխներ գիւղը՝ 1903-ին։ 1916-էն 1919 ուս անած է Էջմիածնի Գէորգեան ճեմարանը։ Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք արագ յարմարած է նոր կարգերուն. 1922-ին՝ կոմկուսի անդամ, 1923-էն 1926 ուսանած է Թիֆլիսի կոմունիստական »համալսարան«էն ներս, իսկ 1940-ին աւարտած է Երեւանի մանկավարժական ինստիտուտի լեզուա գրական ֆակուլտետը։ Ստալինեան տարիներուն վարած է բազմաթիւ պատասխանատու պաշտօններ՝ գրականութեան բՆագաւառէն ներս. Հայաստանի արուեստի աշխատողների միութեան նախագահ )1931-1933(, Հայաստանի գրողների միութ եան առաջին քարտուղար )1934-1937, երբ չարենցներուն եւ բակունցներուն գլուխը կերան(, »Գրական թերթ«ի )1932, 1935-1936( եւ »Սովետական )ապա՝ խորհրդային( գրականութիւն«ամսագրի )1934-37, 1947-50( խմբագիր, Գրական թանգարանի տնօրէն )1937-40(։ Զօրակոչուած է Բ. Աշխարհամարտին)1941-45(։ 1950-էն սկսեալ, ըստ երեւոյթին, կոչուած է »նոմ ենկլատուրային« հանգիստի. Երեւանի հեռակայ մանկավարժ ական ինստիտուտի հայ գրականութեան ամբիոնի վարիչ )1950-1968(, ապա՝ արդէն թոշակի տարիքին՝ Երեւանի համալսարանէն ներս հայ գրականութեան դասախօս։
Գրել սկսած է 1920-ականներէն. վերոյիշեալ »Յիշատակարան«էն բացի լոյս տեսած են իր »Նովէլներ եւ ակնարկներ« )1945(, »Անմահական այգի« )1957(, »Հայրենի երկրում« )1963( ժողովածուները, »Զանգակաւոր գայլը« )1945(եւ »Արագիլը« )1946( մանկական գրքոյկները։ Կազմած է նաեւ դպրոցական դասագրքեր։ Յետագայ էջերով կու տանք վէպի առաջին հատորէն քաղուած եւ Սարդարապատի հերոսամարտին վերաբերող հատուածներ։
Սարդարապատ
ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ
Երբ չի մնում ելք ու ճար,
Խենթերն են գտնում հնար.
Այսպէս ծագեց, արեգակեց
Սարդարապատի մարտը մեծ:
Զանգեր ղօղանջէք,
բազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Աւարայրից ջանք առանք,
Այստեղ մի պահ կանգ առանք,
Որ շունչ առած, շունչներս տանք
Սարդարապատի պատի տակ:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Բայց մենք չընկանք, մենք միշտ կանք,
Մենք չհանգանք դեռ կը գանք,
Երբ տան զանգը, ահազանգը.
Որ մեր հոգու պարտքը տանք:
Զանգեր ղօղանջէք,
Սրբազան քաջերին կանչէք
Այս արդար մարտին:
Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք
Սարդարապատից:
Friday, July 23, 2010
Վահան Գէորգեանի Բանաստեղծութիւններէն
Հրաժեշտի պահն եմ հիշում
Աչքերդ թաց դեմքդ տրտում
Հավերժ դու կաս մայր իմ սրտում
Բեկվող բառեր քո շուրթերին....
Ա՜խ իմ սիրտն է արցունքոտվում
Քո ձայնը մայր զանգ է հնչուն
Ղողանջում է իմ ականջում.
-Ե՞րբ ես գալու ասա որդի՜ս....
Քո տագնապած հայացքն արդեն
Իմ մտքի մեջ կանչ է դառնում:
Երանի թե ճամփան դարձի
Նման լիներ մտքի ճամփին,
Եւ չբեկվեր սրտի միջով...
****
Ճանապարհի երկու կողմում
Իրար դիմաց հայր ու որդի....
Հայրս տրտում ձեռքով արեց
Ու ետ դարձավ , էս մնացի
Երազիս մեջ արցունքն աղի
Վար է թափվում ծովը սրտիս...
Սիրտս լեցուն ծով արցունքի
Հայրս գնաց որբ մնացի
Արթուն, քնած մեկ է հիմի
Արյունիս մեջ արցունքն է շատ
Արցունքիս մեջ աղն է առատ:
Ինչ էլ անեմ , ինչ էլ լինի
Երեկվանից որբ մնացի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Աչքերդ թաց դեմքդ տրտում
Հավերժ դու կաս մայր իմ սրտում
Բեկվող բառեր քո շուրթերին....
Ա՜խ իմ սիրտն է արցունքոտվում
Քո ձայնը մայր զանգ է հնչուն
Ղողանջում է իմ ականջում.
-Ե՞րբ ես գալու ասա որդի՜ս....
Քո տագնապած հայացքն արդեն
Իմ մտքի մեջ կանչ է դառնում:
Երանի թե ճամփան դարձի
Նման լիներ մտքի ճամփին,
Եւ չբեկվեր սրտի միջով...
****
Ճանապարհի երկու կողմում
Իրար դիմաց հայր ու որդի....
Հայրս տրտում ձեռքով արեց
Ու ետ դարձավ , էս մնացի
Երազիս մեջ արցունքն աղի
Վար է թափվում ծովը սրտիս...
Սիրտս լեցուն ծով արցունքի
Հայրս գնաց որբ մնացի
Արթուն, քնած մեկ է հիմի
Արյունիս մեջ արցունքն է շատ
Արցունքիս մեջ աղն է առատ:
Ինչ էլ անեմ , ինչ էլ լինի
Երեկվանից որբ մնացի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Վահան Գէորգեանի Բանաստեղծութիւններէն
Հրաժեշտի պահն եմ հիշում
Աչքերդ թաց դեմքդ տրտում
Հավերժ դու կաս մայր իմ սրտում
Բեկվող բառեր քո շուրթերին....
Ա՜խ իմ սիրտն է արցունքոտվում
Քո ձայնը մայր զանգ է հնչուն
Ղողանջում է իմ ականջում.
-Ե՞րբ ես գալու ասա որդի՜ս....
Քո տագնապած հայացքն արդեն
Իմ մտքի մեջ կանչ է դառնում:
Երանի թե ճամփան դարձի
Նման լիներ մտքի ճամփին,
Եւ չբեկվեր սրտի միջով...
****
Ճանապարհի երկու կողմում
Իրար դիմաց հայր ու որդի....
Հայրս տրտում ձեռքով արեց
Ու ետ դարձավ , էս մնացի
Երազիս մեջ արցունքն աղի
Վար է թափվում ծովը սրտիս...
Սիրտս լեցուն ծով արցունքի
Հայրս գնաց որբ մնացի
Արթուն, քնած մեկ է հիմի
Արյունիս մեջ արցունքն է շատ
Արցունքիս մեջ աղն է առատ:
Ինչ էլ անեմ , ինչ էլ լինի
Երեկվանից որբ մնացի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Աչքերդ թաց դեմքդ տրտում
Հավերժ դու կաս մայր իմ սրտում
Բեկվող բառեր քո շուրթերին....
Ա՜խ իմ սիրտն է արցունքոտվում
Քո ձայնը մայր զանգ է հնչուն
Ղողանջում է իմ ականջում.
-Ե՞րբ ես գալու ասա որդի՜ս....
Քո տագնապած հայացքն արդեն
Իմ մտքի մեջ կանչ է դառնում:
Երանի թե ճամփան դարձի
Նման լիներ մտքի ճամփին,
Եւ չբեկվեր սրտի միջով...
****
Ճանապարհի երկու կողմում
Իրար դիմաց հայր ու որդի....
Հայրս տրտում ձեռքով արեց
Ու ետ դարձավ , էս մնացի
Երազիս մեջ արցունքն աղի
Վար է թափվում ծովը սրտիս...
Սիրտս լեցուն ծով արցունքի
Հայրս գնաց որբ մնացի
Արթուն, քնած մեկ է հիմի
Արյունիս մեջ արցունքն է շատ
Արցունքիս մեջ աղն է առատ:
Ինչ էլ անեմ , ինչ էլ լինի
Երեկվանից որբ մնացի:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Thursday, July 22, 2010
Անեքտոթներ քաղեց՝ Օննիկ Պօղիկեան
ԵՐՐՈՐԴՈՒԹԻՒՆ
Հայ ծանոթ անձնաւորութիւն մը , անգամ մը գործի համար նաւակով կամուրջէն Սկիւտար կ,անցնի: Նաւավարը, որ հրեայ էր՝ ճամբան կ՝ըսէ անոր ծաղրելով.
-Ճանը՜մ, աս ին՞չ զարմանալի կրօնք ունիք դուք. Հայր Աստուած կ՝ըսէք, Որդին Աստուած, Հոգին Սուրբ Աստուած, ու այս երեքին հաւատալով մէկ Աստուած կը պաշտէք նորէն. Ինչպէս կ՝ըլլայ ասիկա:
Կուզե՞ս գիտնալ, կը յարէ իսկոյն Հայը, որ միամիտ մէկը չէր , ու ձեռքը ցոյց տալով կը հարցնէ.-« Ասոր ինչ կ՝ըեն:
- Ձեռք, կը պատասխանէ նաւավարը:
- Աս՞որ, կը հարցնէ Հայը բազուկը ցոյց տալով
- Բազուկ:
- Աս՞որ:
- Դաստակ:
- Ու Հայը սոսկալի Ապտակ մը կ՝իջեցնէ հրեային քթին բերնին:
- Ու այս ալ, կ՝աւելցնէ, այս երեքէն ելած միակ ուժն ու զօրութիւնն է. Հայր Աստուած ունինք մենք, Որդի Աստուած ունինք, Հոգին Սուրբ ,Ատուած ունինք, սակայն մէկ Աստուած միայն կը պաշտենք ու այդ Աստուածը միւս երեքին միացումն ու ամբողջութիւնն է:
- Հրեան բացատրութիւնը բաւական համարեց ու մինչեւ Սկիւտար ուրիշ որեւէ կատակ չըրաւ քրիստոնէական կրօնքին վրայ:
-
՝ԵՐԵՔ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԸ
Մեծն Ֆրետերիք իր զինուորներուն հետ միշտ ֆրանսերէն լեզուով կը խօսէր եւ սովորութիւն ունէր՝ երբ նորեկ մը մտնէր բանակը՝ երեք հարցում ուղղելու անոր, հետեւեալ կարգով.-
1« Քանի՞ տարեկան ես. 2- Որ՞քան ատենէ ի վեր դրօշի տակ կանչուած ես 3- Թօշակդ կը փափաքիս որ բարձրացնեմ թէ պաշտօնդ:: Զինուորները պարտ էին յարմար ու քաղաքավար պատասխաններ տալ, որոնցմէ ետք եթէ թագաւորը գոհ մնար՝ վարձատրութիւններ ալ կուտար անոնց:
Անգամ մը Պաւարիացի մը, որ բառ մ՝իսկ ֆրանսերէն չէր հասկնար, զինուոր ՝կարձանագրուի: Կ՝իմացնեն իրեն թագաւորին սովորութիւնը եւ բառ առ բառ կը սորվեցնեն հետեւեալ երեք պատասխանները, որոնց առաջինը՝ առաջին, երկրորդը՝ երկրորդ եւ երրրորդն ալ երրորդ հարցումէն ետք պարտի պատասխանել :
1. Քսանմէկուկէս տարեկան:
2. Կէս տարի:
3. երկուքն ալ, Վեհափառ տէր:
Պավարիացին նախ մեծ դժուարութիւն կը քաշէ, բայց վերջապէս կը սորվի: Որոշեալ որը Ֆրետերիք Բ. Բանակը անցուցած ատեն՝ զինքը տեսնելով՝ իր մօտ կը կանչէ, բայց տարօրինակ մէկ հանդիպումով մը կը պատահի որ շեղելով սովորական կարգէն՝ նախ երկրորդ հարցումէն կը սկսի ու կը հարցնէ.
Որքա՞ն ատեն է որ դրօշի տակ կանչուած ես:
-Քսանմէկուկէս տարի, կը պատասխանէ Պավարիացին թութակի պէս:
Քանի՞ տարեկան ես որ... կը հարցնէ թագաւորը սաստիկ զարմացած
Կ՜էս, կը պատասխանէ զինուորը:
Ֆրետերիք ապուշ կտրած աչքերը կ բանայ.
Կամ ես խենթ եմ կամ դուն:
Եէրկուքն ալ, Վեհափառ տէր....:
Սպանիացին
Սպանիացիները՝ Կասկոններուն պէս շատ անուններ կ՝ունենան: Անձրեւոտ օր մը անոնցմէ մին, երկար ճամբորդութենէ մը վերադարձած ըլլալով՝ կ՝ուզէ մօտակայ գիւղակի մը պանդոկին մէջ ապաստանիլ: Կէս գիշերին դուռը կը զարնէ:
-Ո՞վ է ան, կը պոռայ ներսէն պանդոկապետը:
-Ես, կը պատասխանէ դուրսէն սպանիացին՝ Տօն Սաշ- ալֆօնս- Ռամիր- Ժուան- Բէզրօ- Գարլոս-Ֆրանսիզ Տօմէնկ տը Ռօքաս տը Սթիւնիկա տը լոս Ֆիւէնդէս:
Պանդոկապետը, որ սենեակ մը միայն պարապ ունէր, կը պոռայ.- Գա՛ցէք բաներնուդ, այդչափ մարդը ո՞ր տեղ պիտի սեղմեցնեմ, ու քթին տակէն մրմռալով վերստին կերթայ պառկելու՝ առանց դուռը բանալու:
ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԵԱՆ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆ ԵՒ ԻՄԱՍՏՈՒՆԸ
Երիտասարդ թեկնածու մը ամուսնութեան մասին տունէ մը խորհուրդ հայցեր է:
-Ինչ տեսակ կնոջ մը հետ կ՛ուզես ամուսնանալ, հարցուցեր է իմաստունը:
-Կ՛ուզեմ կոյս աղջիկ մը, պատասխաներ է թեկնածուն:
-Կոյսը կէս հասունցած ընկոյզի կը նմանի. Անոր միջուկը յայտնի չըլլար:
- Այդ պարագային պիտի առնեմ կին մը, որ ամուսին մը ունեցած է արդէն:
- Այրի կնոջ սէրը կը նմանի սեր չպարունակող կաթի...
- Պիտի ամուսնանամ խելացի կնոջ մը որ խօսուն ըլլայ:
- Աւելի նախընտրելի է կողակիցդ լռել գիտնայ:
- Թող նրբամարմին գեղադէմ կին մ՛ըլլայ:
- Դժուար է պահել այն բանը , զոր շատեր կը սիրեն ու կը ցանկան:
- Ուրեմն նախապատուութիւն պիտի տամ տգեղ դէմք, բայց ազնիւ սիրտ ունեցող կնոջ մը:
- Շուտ պիտի ձանձրանաս այն բանէն, որ ոչ ոքի հաճելի չէ:
- Հարուստ կին մը պիտի առնեմ:
- Անոնք ժլատ են, իսկ իրենց քսակներն ալ միշտ կը սեղմեն:
- Ուրեմն աւելի լաւ է առնել աղքատ կին մը ,որ իր սիրոյ մէջ հարուստ ըլլայ:
- Աղքատութիւնը տաղտկալի է , պարապ ամանները սիրտ ալ կը պաղեցնեն:
- Կ՛ըսեն թէ երեխայ սիրող կիները բարի սիրտ կ՛ըլլան, պիտի նախընտրեմ կին մը որ զաւակի մայր կ՛ուզէ ըլլալ:
- Երեխաները իրենց հայրը յիմարի կը վերածեն եւ անոր տուները կը խլեն:
- Լաւ , ուրեմն, ամուլ կին մը:
- Անպտուղ ծառը ի՞նչ արժէք ունի: Անոր շուքը ամառուան տօթերուն միայն հաճելի կ՛ըլլայ: Քու խրատներէդ կ՛եզրակացնեմ թէ ամուսնութիւնը բաց աչքերով խորասուզուիլ կը նշանակէ: Չեմ ուզեր կին ունենալ. Պիտի շարունակեմ ամուրի մնալ:’
- Չամուսնացած այրը կը նմանի անտանիք տան եւ անարեւ օրուան: Սրտիդ հրամանին անսա՛, բայց գիտցիր թէ՝ ամէն մէկ երջանկութին իր շալակին վրայ կը կրէ իր դժբախտութիւնը:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Հայ ծանոթ անձնաւորութիւն մը , անգամ մը գործի համար նաւակով կամուրջէն Սկիւտար կ,անցնի: Նաւավարը, որ հրեայ էր՝ ճամբան կ՝ըսէ անոր ծաղրելով.
-Ճանը՜մ, աս ին՞չ զարմանալի կրօնք ունիք դուք. Հայր Աստուած կ՝ըսէք, Որդին Աստուած, Հոգին Սուրբ Աստուած, ու այս երեքին հաւատալով մէկ Աստուած կը պաշտէք նորէն. Ինչպէս կ՝ըլլայ ասիկա:
Կուզե՞ս գիտնալ, կը յարէ իսկոյն Հայը, որ միամիտ մէկը չէր , ու ձեռքը ցոյց տալով կը հարցնէ.-« Ասոր ինչ կ՝ըեն:
- Ձեռք, կը պատասխանէ նաւավարը:
- Աս՞որ, կը հարցնէ Հայը բազուկը ցոյց տալով
- Բազուկ:
- Աս՞որ:
- Դաստակ:
- Ու Հայը սոսկալի Ապտակ մը կ՝իջեցնէ հրեային քթին բերնին:
- Ու այս ալ, կ՝աւելցնէ, այս երեքէն ելած միակ ուժն ու զօրութիւնն է. Հայր Աստուած ունինք մենք, Որդի Աստուած ունինք, Հոգին Սուրբ ,Ատուած ունինք, սակայն մէկ Աստուած միայն կը պաշտենք ու այդ Աստուածը միւս երեքին միացումն ու ամբողջութիւնն է:
- Հրեան բացատրութիւնը բաւական համարեց ու մինչեւ Սկիւտար ուրիշ որեւէ կատակ չըրաւ քրիստոնէական կրօնքին վրայ:
-
՝ԵՐԵՔ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԸ
Մեծն Ֆրետերիք իր զինուորներուն հետ միշտ ֆրանսերէն լեզուով կը խօսէր եւ սովորութիւն ունէր՝ երբ նորեկ մը մտնէր բանակը՝ երեք հարցում ուղղելու անոր, հետեւեալ կարգով.-
1« Քանի՞ տարեկան ես. 2- Որ՞քան ատենէ ի վեր դրօշի տակ կանչուած ես 3- Թօշակդ կը փափաքիս որ բարձրացնեմ թէ պաշտօնդ:: Զինուորները պարտ էին յարմար ու քաղաքավար պատասխաններ տալ, որոնցմէ ետք եթէ թագաւորը գոհ մնար՝ վարձատրութիւններ ալ կուտար անոնց:
Անգամ մը Պաւարիացի մը, որ բառ մ՝իսկ ֆրանսերէն չէր հասկնար, զինուոր ՝կարձանագրուի: Կ՝իմացնեն իրեն թագաւորին սովորութիւնը եւ բառ առ բառ կը սորվեցնեն հետեւեալ երեք պատասխանները, որոնց առաջինը՝ առաջին, երկրորդը՝ երկրորդ եւ երրրորդն ալ երրորդ հարցումէն ետք պարտի պատասխանել :
1. Քսանմէկուկէս տարեկան:
2. Կէս տարի:
3. երկուքն ալ, Վեհափառ տէր:
Պավարիացին նախ մեծ դժուարութիւն կը քաշէ, բայց վերջապէս կը սորվի: Որոշեալ որը Ֆրետերիք Բ. Բանակը անցուցած ատեն՝ զինքը տեսնելով՝ իր մօտ կը կանչէ, բայց տարօրինակ մէկ հանդիպումով մը կը պատահի որ շեղելով սովորական կարգէն՝ նախ երկրորդ հարցումէն կը սկսի ու կը հարցնէ.
Որքա՞ն ատեն է որ դրօշի տակ կանչուած ես:
-Քսանմէկուկէս տարի, կը պատասխանէ Պավարիացին թութակի պէս:
Քանի՞ տարեկան ես որ... կը հարցնէ թագաւորը սաստիկ զարմացած
Կ՜էս, կը պատասխանէ զինուորը:
Ֆրետերիք ապուշ կտրած աչքերը կ բանայ.
Կամ ես խենթ եմ կամ դուն:
Եէրկուքն ալ, Վեհափառ տէր....:
Սպանիացին
Սպանիացիները՝ Կասկոններուն պէս շատ անուններ կ՝ունենան: Անձրեւոտ օր մը անոնցմէ մին, երկար ճամբորդութենէ մը վերադարձած ըլլալով՝ կ՝ուզէ մօտակայ գիւղակի մը պանդոկին մէջ ապաստանիլ: Կէս գիշերին դուռը կը զարնէ:
-Ո՞վ է ան, կը պոռայ ներսէն պանդոկապետը:
-Ես, կը պատասխանէ դուրսէն սպանիացին՝ Տօն Սաշ- ալֆօնս- Ռամիր- Ժուան- Բէզրօ- Գարլոս-Ֆրանսիզ Տօմէնկ տը Ռօքաս տը Սթիւնիկա տը լոս Ֆիւէնդէս:
Պանդոկապետը, որ սենեակ մը միայն պարապ ունէր, կը պոռայ.- Գա՛ցէք բաներնուդ, այդչափ մարդը ո՞ր տեղ պիտի սեղմեցնեմ, ու քթին տակէն մրմռալով վերստին կերթայ պառկելու՝ առանց դուռը բանալու:
ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԵԱՆ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆ ԵՒ ԻՄԱՍՏՈՒՆԸ
Երիտասարդ թեկնածու մը ամուսնութեան մասին տունէ մը խորհուրդ հայցեր է:
-Ինչ տեսակ կնոջ մը հետ կ՛ուզես ամուսնանալ, հարցուցեր է իմաստունը:
-Կ՛ուզեմ կոյս աղջիկ մը, պատասխաներ է թեկնածուն:
-Կոյսը կէս հասունցած ընկոյզի կը նմանի. Անոր միջուկը յայտնի չըլլար:
- Այդ պարագային պիտի առնեմ կին մը, որ ամուսին մը ունեցած է արդէն:
- Այրի կնոջ սէրը կը նմանի սեր չպարունակող կաթի...
- Պիտի ամուսնանամ խելացի կնոջ մը որ խօսուն ըլլայ:
- Աւելի նախընտրելի է կողակիցդ լռել գիտնայ:
- Թող նրբամարմին գեղադէմ կին մ՛ըլլայ:
- Դժուար է պահել այն բանը , զոր շատեր կը սիրեն ու կը ցանկան:
- Ուրեմն նախապատուութիւն պիտի տամ տգեղ դէմք, բայց ազնիւ սիրտ ունեցող կնոջ մը:
- Շուտ պիտի ձանձրանաս այն բանէն, որ ոչ ոքի հաճելի չէ:
- Հարուստ կին մը պիտի առնեմ:
- Անոնք ժլատ են, իսկ իրենց քսակներն ալ միշտ կը սեղմեն:
- Ուրեմն աւելի լաւ է առնել աղքատ կին մը ,որ իր սիրոյ մէջ հարուստ ըլլայ:
- Աղքատութիւնը տաղտկալի է , պարապ ամանները սիրտ ալ կը պաղեցնեն:
- Կ՛ըսեն թէ երեխայ սիրող կիները բարի սիրտ կ՛ըլլան, պիտի նախընտրեմ կին մը որ զաւակի մայր կ՛ուզէ ըլլալ:
- Երեխաները իրենց հայրը յիմարի կը վերածեն եւ անոր տուները կը խլեն:
- Լաւ , ուրեմն, ամուլ կին մը:
- Անպտուղ ծառը ի՞նչ արժէք ունի: Անոր շուքը ամառուան տօթերուն միայն հաճելի կ՛ըլլայ: Քու խրատներէդ կ՛եզրակացնեմ թէ ամուսնութիւնը բաց աչքերով խորասուզուիլ կը նշանակէ: Չեմ ուզեր կին ունենալ. Պիտի շարունակեմ ամուրի մնալ:’
- Չամուսնացած այրը կը նմանի անտանիք տան եւ անարեւ օրուան: Սրտիդ հրամանին անսա՛, բայց գիտցիր թէ՝ ամէն մէկ երջանկութին իր շալակին վրայ կը կրէ իր դժբախտութիւնը:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Անեքտոթներ քաղեց՝ Օննիկ Պօղիկեան
ԵՐՐՈՐԴՈՒԹԻՒՆ
Հայ ծանոթ անձնաւորութիւն մը , անգամ մը գործի համար նաւակով կամուրջէն Սկիւտար կ,անցնի: Նաւավարը, որ հրեայ էր՝ ճամբան կ՝ըսէ անոր ծաղրելով.
-Ճանը՜մ, աս ին՞չ զարմանալի կրօնք ունիք դուք. Հայր Աստուած կ՝ըսէք, Որդին Աստուած, Հոգին Սուրբ Աստուած, ու այս երեքին հաւատալով մէկ Աստուած կը պաշտէք նորէն. Ինչպէս կ՝ըլլայ ասիկա:
Կուզե՞ս գիտնալ, կը յարէ իսկոյն Հայը, որ միամիտ մէկը չէր , ու ձեռքը ցոյց տալով կը հարցնէ.-« Ասոր ինչ կ՝ըեն:
- Ձեռք, կը պատասխանէ նաւավարը:
- Աս՞որ, կը հարցնէ Հայը բազուկը ցոյց տալով
- Բազուկ:
- Աս՞որ:
- Դաստակ:
- Ու Հայը սոսկալի Ապտակ մը կ՝իջեցնէ հրեային քթին բերնին:
- Ու այս ալ, կ՝աւելցնէ, այս երեքէն ելած միակ ուժն ու զօրութիւնն է. Հայր Աստուած ունինք մենք, Որդի Աստուած ունինք, Հոգին Սուրբ ,Ատուած ունինք, սակայն մէկ Աստուած միայն կը պաշտենք ու այդ Աստուածը միւս երեքին միացումն ու ամբողջութիւնն է:
- Հրեան բացատրութիւնը բաւական համարեց ու մինչեւ Սկիւտար ուրիշ որեւէ կատակ չըրաւ քրիստոնէական կրօնքին վրայ:
-
՝ԵՐԵՔ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԸ
Մեծն Ֆրետերիք իր զինուորներուն հետ միշտ ֆրանսերէն լեզուով կը խօսէր եւ սովորութիւն ունէր՝ երբ նորեկ մը մտնէր բանակը՝ երեք հարցում ուղղելու անոր, հետեւեալ կարգով.-
1« Քանի՞ տարեկան ես. 2- Որ՞քան ատենէ ի վեր դրօշի տակ կանչուած ես 3- Թօշակդ կը փափաքիս որ բարձրացնեմ թէ պաշտօնդ:: Զինուորները պարտ էին յարմար ու քաղաքավար պատասխաններ տալ, որոնցմէ ետք եթէ թագաւորը գոհ մնար՝ վարձատրութիւններ ալ կուտար անոնց:
Անգամ մը Պաւարիացի մը, որ բառ մ՝իսկ ֆրանսերէն չէր հասկնար, զինուոր ՝կարձանագրուի: Կ՝իմացնեն իրեն թագաւորին սովորութիւնը եւ բառ առ բառ կը սորվեցնեն հետեւեալ երեք պատասխանները, որոնց առաջինը՝ առաջին, երկրորդը՝ երկրորդ եւ երրրորդն ալ երրորդ հարցումէն ետք պարտի պատասխանել :
1. Քսանմէկուկէս տարեկան:
2. Կէս տարի:
3. երկուքն ալ, Վեհափառ տէր:
Պավարիացին նախ մեծ դժուարութիւն կը քաշէ, բայց վերջապէս կը սորվի: Որոշեալ որը Ֆրետերիք Բ. Բանակը անցուցած ատեն՝ զինքը տեսնելով՝ իր մօտ կը կանչէ, բայց տարօրինակ մէկ հանդիպումով մը կը պատահի որ շեղելով սովորական կարգէն՝ նախ երկրորդ հարցումէն կը սկսի ու կը հարցնէ.
Որքա՞ն ատեն է որ դրօշի տակ կանչուած ես:
-Քսանմէկուկէս տարի, կը պատասխանէ Պավարիացին թութակի պէս:
Քանի՞ տարեկան ես որ... կը հարցնէ թագաւորը սաստիկ զարմացած
Կ՜էս, կը պատասխանէ զինուորը:
Ֆրետերիք ապուշ կտրած աչքերը կ բանայ.
Կամ ես խենթ եմ կամ դուն:
Եէրկուքն ալ, Վեհափառ տէր....:
Սպանիացին
Սպանիացիները՝ Կասկոններուն պէս շատ անուններ կ՝ունենան: Անձրեւոտ օր մը անոնցմէ մին, երկար ճամբորդութենէ մը վերադարձած ըլլալով՝ կ՝ուզէ մօտակայ գիւղակի մը պանդոկին մէջ ապաստանիլ: Կէս գիշերին դուռը կը զարնէ:
-Ո՞վ է ան, կը պոռայ ներսէն պանդոկապետը:
-Ես, կը պատասխանէ դուրսէն սպանիացին՝ Տօն Սաշ- ալֆօնս- Ռամիր- Ժուան- Բէզրօ- Գարլոս-Ֆրանսիզ Տօմէնկ տը Ռօքաս տը Սթիւնիկա տը լոս Ֆիւէնդէս:
Պանդոկապետը, որ սենեակ մը միայն պարապ ունէր, կը պոռայ.- Գա՛ցէք բաներնուդ, այդչափ մարդը ո՞ր տեղ պիտի սեղմեցնեմ, ու քթին տակէն մրմռալով վերստին կերթայ պառկելու՝ առանց դուռը բանալու:
ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԵԱՆ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆ ԵՒ ԻՄԱՍՏՈՒՆԸ
Երիտասարդ թեկնածու մը ամուսնութեան մասին տունէ մը խորհուրդ հայցեր է:
-Ինչ տեսակ կնոջ մը հետ կ՛ուզես ամուսնանալ, հարցուցեր է իմաստունը:
-Կ՛ուզեմ կոյս աղջիկ մը, պատասխաներ է թեկնածուն:
-Կոյսը կէս հասունցած ընկոյզի կը նմանի. Անոր միջուկը յայտնի չըլլար:
- Այդ պարագային պիտի առնեմ կին մը, որ ամուսին մը ունեցած է արդէն:
- Այրի կնոջ սէրը կը նմանի սեր չպարունակող կաթի...
- Պիտի ամուսնանամ խելացի կնոջ մը որ խօսուն ըլլայ:
- Աւելի նախընտրելի է կողակիցդ լռել գիտնայ:
- Թող նրբամարմին գեղադէմ կին մ՛ըլլայ:
- Դժուար է պահել այն բանը , զոր շատեր կը սիրեն ու կը ցանկան:
- Ուրեմն նախապատուութիւն պիտի տամ տգեղ դէմք, բայց ազնիւ սիրտ ունեցող կնոջ մը:
- Շուտ պիտի ձանձրանաս այն բանէն, որ ոչ ոքի հաճելի չէ:
- Հարուստ կին մը պիտի առնեմ:
- Անոնք ժլատ են, իսկ իրենց քսակներն ալ միշտ կը սեղմեն:
- Ուրեմն աւելի լաւ է առնել աղքատ կին մը ,որ իր սիրոյ մէջ հարուստ ըլլայ:
- Աղքատութիւնը տաղտկալի է , պարապ ամանները սիրտ ալ կը պաղեցնեն:
- Կ՛ըսեն թէ երեխայ սիրող կիները բարի սիրտ կ՛ըլլան, պիտի նախընտրեմ կին մը որ զաւակի մայր կ՛ուզէ ըլլալ:
- Երեխաները իրենց հայրը յիմարի կը վերածեն եւ անոր տուները կը խլեն:
- Լաւ , ուրեմն, ամուլ կին մը:
- Անպտուղ ծառը ի՞նչ արժէք ունի: Անոր շուքը ամառուան տօթերուն միայն հաճելի կ՛ըլլայ: Քու խրատներէդ կ՛եզրակացնեմ թէ ամուսնութիւնը բաց աչքերով խորասուզուիլ կը նշանակէ: Չեմ ուզեր կին ունենալ. Պիտի շարունակեմ ամուրի մնալ:’
- Չամուսնացած այրը կը նմանի անտանիք տան եւ անարեւ օրուան: Սրտիդ հրամանին անսա՛, բայց գիտցիր թէ՝ ամէն մէկ երջանկութին իր շալակին վրայ կը կրէ իր դժբախտութիւնը:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Հայ ծանոթ անձնաւորութիւն մը , անգամ մը գործի համար նաւակով կամուրջէն Սկիւտար կ,անցնի: Նաւավարը, որ հրեայ էր՝ ճամբան կ՝ըսէ անոր ծաղրելով.
-Ճանը՜մ, աս ին՞չ զարմանալի կրօնք ունիք դուք. Հայր Աստուած կ՝ըսէք, Որդին Աստուած, Հոգին Սուրբ Աստուած, ու այս երեքին հաւատալով մէկ Աստուած կը պաշտէք նորէն. Ինչպէս կ՝ըլլայ ասիկա:
Կուզե՞ս գիտնալ, կը յարէ իսկոյն Հայը, որ միամիտ մէկը չէր , ու ձեռքը ցոյց տալով կը հարցնէ.-« Ասոր ինչ կ՝ըեն:
- Ձեռք, կը պատասխանէ նաւավարը:
- Աս՞որ, կը հարցնէ Հայը բազուկը ցոյց տալով
- Բազուկ:
- Աս՞որ:
- Դաստակ:
- Ու Հայը սոսկալի Ապտակ մը կ՝իջեցնէ հրեային քթին բերնին:
- Ու այս ալ, կ՝աւելցնէ, այս երեքէն ելած միակ ուժն ու զօրութիւնն է. Հայր Աստուած ունինք մենք, Որդի Աստուած ունինք, Հոգին Սուրբ ,Ատուած ունինք, սակայն մէկ Աստուած միայն կը պաշտենք ու այդ Աստուածը միւս երեքին միացումն ու ամբողջութիւնն է:
- Հրեան բացատրութիւնը բաւական համարեց ու մինչեւ Սկիւտար ուրիշ որեւէ կատակ չըրաւ քրիստոնէական կրօնքին վրայ:
-
՝ԵՐԵՔ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԸ
Մեծն Ֆրետերիք իր զինուորներուն հետ միշտ ֆրանսերէն լեզուով կը խօսէր եւ սովորութիւն ունէր՝ երբ նորեկ մը մտնէր բանակը՝ երեք հարցում ուղղելու անոր, հետեւեալ կարգով.-
1« Քանի՞ տարեկան ես. 2- Որ՞քան ատենէ ի վեր դրօշի տակ կանչուած ես 3- Թօշակդ կը փափաքիս որ բարձրացնեմ թէ պաշտօնդ:: Զինուորները պարտ էին յարմար ու քաղաքավար պատասխաններ տալ, որոնցմէ ետք եթէ թագաւորը գոհ մնար՝ վարձատրութիւններ ալ կուտար անոնց:
Անգամ մը Պաւարիացի մը, որ բառ մ՝իսկ ֆրանսերէն չէր հասկնար, զինուոր ՝կարձանագրուի: Կ՝իմացնեն իրեն թագաւորին սովորութիւնը եւ բառ առ բառ կը սորվեցնեն հետեւեալ երեք պատասխանները, որոնց առաջինը՝ առաջին, երկրորդը՝ երկրորդ եւ երրրորդն ալ երրորդ հարցումէն ետք պարտի պատասխանել :
1. Քսանմէկուկէս տարեկան:
2. Կէս տարի:
3. երկուքն ալ, Վեհափառ տէր:
Պավարիացին նախ մեծ դժուարութիւն կը քաշէ, բայց վերջապէս կը սորվի: Որոշեալ որը Ֆրետերիք Բ. Բանակը անցուցած ատեն՝ զինքը տեսնելով՝ իր մօտ կը կանչէ, բայց տարօրինակ մէկ հանդիպումով մը կը պատահի որ շեղելով սովորական կարգէն՝ նախ երկրորդ հարցումէն կը սկսի ու կը հարցնէ.
Որքա՞ն ատեն է որ դրօշի տակ կանչուած ես:
-Քսանմէկուկէս տարի, կը պատասխանէ Պավարիացին թութակի պէս:
Քանի՞ տարեկան ես որ... կը հարցնէ թագաւորը սաստիկ զարմացած
Կ՜էս, կը պատասխանէ զինուորը:
Ֆրետերիք ապուշ կտրած աչքերը կ բանայ.
Կամ ես խենթ եմ կամ դուն:
Եէրկուքն ալ, Վեհափառ տէր....:
Սպանիացին
Սպանիացիները՝ Կասկոններուն պէս շատ անուններ կ՝ունենան: Անձրեւոտ օր մը անոնցմէ մին, երկար ճամբորդութենէ մը վերադարձած ըլլալով՝ կ՝ուզէ մօտակայ գիւղակի մը պանդոկին մէջ ապաստանիլ: Կէս գիշերին դուռը կը զարնէ:
-Ո՞վ է ան, կը պոռայ ներսէն պանդոկապետը:
-Ես, կը պատասխանէ դուրսէն սպանիացին՝ Տօն Սաշ- ալֆօնս- Ռամիր- Ժուան- Բէզրօ- Գարլոս-Ֆրանսիզ Տօմէնկ տը Ռօքաս տը Սթիւնիկա տը լոս Ֆիւէնդէս:
Պանդոկապետը, որ սենեակ մը միայն պարապ ունէր, կը պոռայ.- Գա՛ցէք բաներնուդ, այդչափ մարդը ո՞ր տեղ պիտի սեղմեցնեմ, ու քթին տակէն մրմռալով վերստին կերթայ պառկելու՝ առանց դուռը բանալու:
ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԵԱՆ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆ ԵՒ ԻՄԱՍՏՈՒՆԸ
Երիտասարդ թեկնածու մը ամուսնութեան մասին տունէ մը խորհուրդ հայցեր է:
-Ինչ տեսակ կնոջ մը հետ կ՛ուզես ամուսնանալ, հարցուցեր է իմաստունը:
-Կ՛ուզեմ կոյս աղջիկ մը, պատասխաներ է թեկնածուն:
-Կոյսը կէս հասունցած ընկոյզի կը նմանի. Անոր միջուկը յայտնի չըլլար:
- Այդ պարագային պիտի առնեմ կին մը, որ ամուսին մը ունեցած է արդէն:
- Այրի կնոջ սէրը կը նմանի սեր չպարունակող կաթի...
- Պիտի ամուսնանամ խելացի կնոջ մը որ խօսուն ըլլայ:
- Աւելի նախընտրելի է կողակիցդ լռել գիտնայ:
- Թող նրբամարմին գեղադէմ կին մ՛ըլլայ:
- Դժուար է պահել այն բանը , զոր շատեր կը սիրեն ու կը ցանկան:
- Ուրեմն նախապատուութիւն պիտի տամ տգեղ դէմք, բայց ազնիւ սիրտ ունեցող կնոջ մը:
- Շուտ պիտի ձանձրանաս այն բանէն, որ ոչ ոքի հաճելի չէ:
- Հարուստ կին մը պիտի առնեմ:
- Անոնք ժլատ են, իսկ իրենց քսակներն ալ միշտ կը սեղմեն:
- Ուրեմն աւելի լաւ է առնել աղքատ կին մը ,որ իր սիրոյ մէջ հարուստ ըլլայ:
- Աղքատութիւնը տաղտկալի է , պարապ ամանները սիրտ ալ կը պաղեցնեն:
- Կ՛ըսեն թէ երեխայ սիրող կիները բարի սիրտ կ՛ըլլան, պիտի նախընտրեմ կին մը որ զաւակի մայր կ՛ուզէ ըլլալ:
- Երեխաները իրենց հայրը յիմարի կը վերածեն եւ անոր տուները կը խլեն:
- Լաւ , ուրեմն, ամուլ կին մը:
- Անպտուղ ծառը ի՞նչ արժէք ունի: Անոր շուքը ամառուան տօթերուն միայն հաճելի կ՛ըլլայ: Քու խրատներէդ կ՛եզրակացնեմ թէ ամուսնութիւնը բաց աչքերով խորասուզուիլ կը նշանակէ: Չեմ ուզեր կին ունենալ. Պիտի շարունակեմ ամուրի մնալ:’
- Չամուսնացած այրը կը նմանի անտանիք տան եւ անարեւ օրուան: Սրտիդ հրամանին անսա՛, բայց գիտցիր թէ՝ ամէն մէկ երջանկութին իր շալակին վրայ կը կրէ իր դժբախտութիւնը:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Wednesday, July 21, 2010
ՈՒԻ ՈՒԻԼ ՀԵՎ ԹՐԷ ԽԱՐԱՇՕ ՄՈՒՍԹԱԳՊԱԼ, ԱՄԻԿՕ ՋԱՆ
Տոքթ Բարսեղեանի քննադատական այս յօդուածը շատ բան ունի իր մէջ ուսանելի: Նոյնիսկ եթէ այնտեղ չափազանցութիւններու հանդիպինք՝ անոնց պատճառն է ,գոյութիւն ունեցող ցաւ ու վէրք որոնցմէ յօդուածագրին սիրտը կը կոտտայ:
Նշանակ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Յուլիս 19, 2010
ՈՒԻ ՈՒԻԼ ՀԵՎ ԹՐԷ ԽԱՐԱՇՕ ՄՈՒՍԹԱԳՊԱԼ,
ԱՄԻԿՕ ՋԱՆ*
ՏՈՔԹ. ՃՕՐՃ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
Անհասկնալի յառաջադրանք մը՝
Ընտրեցէք ներկայ Հայաստանի Հանրապետութեան քայլերգի ճիշդ նախաբանը՝
Ա. «Մեր Հայրենիք ազատ անկախ».
Բ. «Մեր Հայրենիք թշուառ անտէր».
Գ. «Մեր Հայրենիք ամայացուած».
Դ. «Ձեր Հայրենիք ազատ էք դուք»։
Անհասկնալի՝ որովհետեւ պահանջուածը յստակ չէ: Եթէ խօսքը պարզապէս արտասանուող տարբերակին մասին է՝ ապա անիկա միայն մէկն է, իսկ եթէ ճիշդ տարբերակը նկատի ունենանք, ապա՝ բոլորը ճիշդ են, բացի մէկէն։
Այն երկիրը որուն պետական լեզուն Հայերէնը չէ, իմ հայրենիքս չի՛ կրնար ըլլալ («Դ.-տարբերակ») իսկ պետական լեզուն իմ ըմբռնումովս, միայն պետական պայմանագիրներ կնքելու, Խորհրդարանի մէջ «Այո» կամ «Ոչ» արձանագրութիւններով մանդադներ բարձրացնելու, քոնեակ-ին վրայ «Արարատ» տպելու, ֆութպոլային խաղի մեկնաբանութիւններ ընելու համար չէ…։ Երբ երկրի մը օրէնսդիր ու գործադիր իշխանութիւնները, չեն կրնար պարտադրել իրենց զաւակներուն, գոնէ նախնական կրթութիւնը, տուեալ երկրի «պետական» կոչուած լեզուով ստանալ, սահմանադրական դատարանն ալ ձեռքը ծալած նստած է, ապա այդ երկրին մէջ կա՛մ այդ լեզուն պետական չէ, եւ կամ յիշեալ իշխանութիւնները իրենց հանդէպ յարգանք ձեռք բերելու անհրաժեշտութիւնն ունին՝ («Բ տարբերակ»): Իսկ յարգանքը կարելի է վաստակել ոչ թէ ծեծելով կամ բռնի ուժով, այլ պարզապէս՝ ազնուութեամբ։ Եղած չեղածը քանի մը հոգի մարդ մնաց երկրին մէջ («Գ.-տարբերակ»), անոնք ալ շոյուելու փոխարէն, տակաւին պիտի ծեծուի՞ն…, պարզ օրէնք մըն է՝ մարդ իր կլոր փորը երեք անգամ շոյելէ ետք, գոնէ անգամ մը այդ փորը կլորցնող կողքի «հասարակ մահկանացուն» ալ պէտք է շոյէ, յարմար պայմաններ ստեղծէ որ մնայ ու բազմանայ, այլապէս առանց անոր - փորը իր կլորութիւնը կը
կորցնէ…։ Այդ ալ յիշենք որ՝ դուրսէն մուրացուած յարգանքը «ողորմելի յարգանք» մը կ'ըլլայ, որ երբեմն անարգանք է նոյնիսկ…։ Կայ հնարաւոր բացատրութիւն մը եւս, պետական լեզուի վերաբերեալ նման ոտնձգութիւներուն, որ երեսուն արծաթի ծանրութիւնն ունի, բայց լեզուս չի դառնար անոր մասին խօսելու…։
Քի՛չ ազգային հարցեր ունէինք, վրան ալ «Էլիտար դպրոց» մը աւելցաւ…։ Էլիտար դպրոց ըսուածը «եթէ սխալ չեմ» օտար կրթութիւն տուող դպրոց մըն է՝ Անգլերէն թեքումով, Ռուսերէն թեքումով, Պարսկերէն թեքումով, Սպաներէն, Ճափոներէն, Արաբերէն եւ այլ թեքումներով… մէկ խօսքով բոլորն ալ թեքուած են, շիտակ բան մը չկայ հոն՝ բոլորը ծուռ…։
Էլիտար դպրոցները կարելի է բաժնել հետեւեալ խմբաւորումներու՝
-Արեւելեան լեզուներու խումբ՝ Պարսկերէն, Արաբերէն, Չինարէն, Ճափոներէն, Ուրտու։ Յարմար դպրոցներ են յետագային վաճառականներ արտադրելու։
-Արեւմտեան լեզուներու խումբ՝ Անգլերէն, Ֆրանսերէն, Գերմաներէն, Իտալերէն, Սպաներէն։ Յարմար դպրոցներ են յետագային «հոն» հաստատուելու համար։
-Հիւսիսային լեզու՝ Ռուսերէն։ Յարմար է յետագային Հայաստանի Հանրապետութիւն կոչուած ամայի ագարակը տնօրինել ցանկացողներուն համար – երկրամաս մը, ուր պիտի գտնուին շատ սահմանափակ թիւով քաղաքացիներ, 5-6 հազար սփիւռքահայերու դատարկ բնակարաններ, եւ քիչ մըն ալ պետական մարդիկ, գողականներ, «Որոգայթ» խաղցող դերասաններ եւ Ճիւան Գասպարեանը «որ իսկապէս արժանի է յարգանքի»։
-Հարաւային կամ ստորին… չէ՛ կարծեմ սա դպրոց չէ, այլ կրօնական ուղղութիւն մը, որ պետական արտօնագիր ալ ունի՝ Սատանայապաշտութիւն կը կոչեն ոմանք…։ Քանի որ հոս հասանք, եկէք այս խումբին մէջ հարեւան զոյգ երկրներու լեզուն ալ ընդգրկենք - վերջապէս Էլիտար դպրոց մըն ալ անոր պիտի հասնի ապագային։
Սպասելի է որ այդ Էլիտար դպրոցները, սոցիալական յստակ բաժանում մը յառաջացնեն Հայաստանի մէջ, ստեղծելով Էլիտար դասակարգ մը՝ որ Էլիտար դպրոց յաճախած է, եւ ոչ Էլիտար դասակարգ՝ «հասարակ դասակարգ», որ բաղկացած ըլլալով Հայկական դպրոցներ աւարտածներէ, անոր խօսակցական լեզուն պիտի ըլլայ՝ երկրի հասարակ դասակարգին լեզուն, այսինքն Հայերէնը՝ ոչ Էլիտար,
«հասարակ կամ փողոցային» լեզու մը Հայաստանի մէջ։ Եւ ես ալ, դեռ գլուխ պիտի կտրեմ եղեր, որ զաւակներս Սուրիոյ մէջ Հայկական դպրոց երթան՝ «հասարակ ու փողոցային» գրականութեամբ դաստիարակուելու։
Սիրտդ լայն պահէ ա՜յ մարդ, քանի մը հոգի ալ թող օտար կրթութիւն ստանան Հայաստանի մէջ, ի՞նչ կ'ըլլայ որ…։ Մէջս նման ձայն մը կը փորձէ հանգստացնել փոթորկոտ զայրոյթս, կը հանգստանամ ու կը սկսիմ մտածել այդ քանի մը հոգիին մասին։ Արդեօք որո՞ւն համար պիտի գործեն այդ օտար դպրոցները։ Կը խորհիմ թէ Էլիտար դպրոց պիտի աշակերտեն հետեւեալ ընտանիքներու զաւակները՝
-Իշխող դասակարգ։
-Նուվորիչներ։
-«Ինթելիկիէնթ»ներ։
-Օտարամոլներ «որ դժբախտաբար ազգային խասեաթ դարձած է»։
-Ապագայի մասին մտածողներ։
-Ո՛վ որ կրցաւ…։
Եւ այս բոլոր աշակերտները Հայաստանի Հանրապետութեան ապագայ ղեկավարներ, մտաւորականներ եւ մշակոյթի գործիչներ ըլլալու ամենահաւանական թեկնածուներն են, եթէ իրենց ուսումը աւարտելէ ետք անմիջապէս չարտագաղթեն, կամ եթէ ապագային փրոլետարեաթը, այսինքն հասարակ դասակարգը՝ «Հայերէն խօսողներու» յեղափոխութիւն մը չկազմակերպէ…։ Արդեօք վաղը Հայաստանի Հանրապետութեան արքունիքի խօսակցական լեզուն ո՞ր մէկը պիտի ըլլայ Անգլերէ՞նը, Ռուսերէ՞նը, Պարսկերէ՞նը, Իտալերէ՞նը կամ գուցէ Թուրքերէ՞նը…։ Ի՞նչպիսի ապագայ մը պիտի կերտէ հայրենքին համար Բաբելոնախօս մեր Էլիտար երիտասարդութիւնը։
Կար ժամանակ որ «պլակարոտնի» Ռուսերէն լեզուն թելադրուած էր - վերնախաւը նաեւ «այնտեղ հասնիլ ուզողները» այդ թեքումով կը դաստիարակէին իրենց զաւակները։ Գուցէ այն ժամանակ այդ օտարացումը «որ մինչեւ օրս ալ իր բացասական ազդեցութիւնը կը շարունակէ ունենալ», անհրաժեշտ տուրք մըն էր Սովետական Միութեան մէջ մնալով գոյութիւն պահպանելու։ Ներկայ ժամանակներուս, ազատ անկախ պետութեան մը մէջ, օտարացում թելադրողը ո՞վ է եթէ ոչ նորին վսեմութիւն «Տոլար» կամ «Իւրո» կոչեցեալները…։ Կրկին անգամ երեսուն արծաթը միտքս կու գայ… մեղա՜յ Աստուծոյ…։
Որակեալ կրթութիւն, կամ բարձր մակարդակի գիտութիւն կ'ակնկալեն ոմանք օտար դպրոցէն։ Եթէ Վիքթոր Համբարձումեան Հայկական կրթութիւն ստանալով հասած տեղը հասած է, դուք հիմա ի՞նչ կը փնտռէք, եթէ ձեր զաւակը արժանի է, ունակ է եւ կարող, ապա Հայկական կրթութեամբ մի կասկածիք որ ետ կը մնայ, իսկ եթէ ոչ, ուրեմն այս ամբողջ շիլա լաբա-ն կը թարգմանուի հետեւեալ ձեւով՝ «Պատը ծուռ է՝ կովը կաթ չի տար…»
«Ո՛վ մարդկային արդարութիւն, թող ես թքնեմ քու ճակատին…»։ Յստակ է թէ որուն հասցէագրուած էր անարգանքը այդ ժամանակ, եւ ինչու համար։ Իսկ այսօր նոյն այդ հսկան (որուն ծանօթանալու ժամանակ եւ պատեհութիւն պիտի չունենան Էլիտար դպրոցներուն աշակերտները՝ «լինել թէ չլինել» հարցին պատասխան մը փնտռելով զբաղուած ըլլալնուն) արդեօք պիտի ձեւափոխէ՞ր այդ տողերը -իր սահմանէն ներս- խոնաւցնելով հետեւեալ կերպ՝
«Ո՛վ ազգային խեղկատակներ, թող ես թրջեմ ձեր ճակատին…»։
Դամասկոս, Սուրիա
----------
*Շատ լաւ ապագայ մը պիտի ունենանք, ընկեր ջան
(առաջին երեք բառերը անգլերէնով, չորրորդը՝ ֆրանսերէնով, հինգերորդը՝ ռուսերէնով, վեցերորդը՝ արաբերէնով, եօթներորդը՝ սպաներէնով):
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Նշանակ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Յուլիս 19, 2010
ՈՒԻ ՈՒԻԼ ՀԵՎ ԹՐԷ ԽԱՐԱՇՕ ՄՈՒՍԹԱԳՊԱԼ,
ԱՄԻԿՕ ՋԱՆ*
ՏՈՔԹ. ՃՕՐՃ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
Անհասկնալի յառաջադրանք մը՝
Ընտրեցէք ներկայ Հայաստանի Հանրապետութեան քայլերգի ճիշդ նախաբանը՝
Ա. «Մեր Հայրենիք ազատ անկախ».
Բ. «Մեր Հայրենիք թշուառ անտէր».
Գ. «Մեր Հայրենիք ամայացուած».
Դ. «Ձեր Հայրենիք ազատ էք դուք»։
Անհասկնալի՝ որովհետեւ պահանջուածը յստակ չէ: Եթէ խօսքը պարզապէս արտասանուող տարբերակին մասին է՝ ապա անիկա միայն մէկն է, իսկ եթէ ճիշդ տարբերակը նկատի ունենանք, ապա՝ բոլորը ճիշդ են, բացի մէկէն։
Այն երկիրը որուն պետական լեզուն Հայերէնը չէ, իմ հայրենիքս չի՛ կրնար ըլլալ («Դ.-տարբերակ») իսկ պետական լեզուն իմ ըմբռնումովս, միայն պետական պայմանագիրներ կնքելու, Խորհրդարանի մէջ «Այո» կամ «Ոչ» արձանագրութիւններով մանդադներ բարձրացնելու, քոնեակ-ին վրայ «Արարատ» տպելու, ֆութպոլային խաղի մեկնաբանութիւններ ընելու համար չէ…։ Երբ երկրի մը օրէնսդիր ու գործադիր իշխանութիւնները, չեն կրնար պարտադրել իրենց զաւակներուն, գոնէ նախնական կրթութիւնը, տուեալ երկրի «պետական» կոչուած լեզուով ստանալ, սահմանադրական դատարանն ալ ձեռքը ծալած նստած է, ապա այդ երկրին մէջ կա՛մ այդ լեզուն պետական չէ, եւ կամ յիշեալ իշխանութիւնները իրենց հանդէպ յարգանք ձեռք բերելու անհրաժեշտութիւնն ունին՝ («Բ տարբերակ»): Իսկ յարգանքը կարելի է վաստակել ոչ թէ ծեծելով կամ բռնի ուժով, այլ պարզապէս՝ ազնուութեամբ։ Եղած չեղածը քանի մը հոգի մարդ մնաց երկրին մէջ («Գ.-տարբերակ»), անոնք ալ շոյուելու փոխարէն, տակաւին պիտի ծեծուի՞ն…, պարզ օրէնք մըն է՝ մարդ իր կլոր փորը երեք անգամ շոյելէ ետք, գոնէ անգամ մը այդ փորը կլորցնող կողքի «հասարակ մահկանացուն» ալ պէտք է շոյէ, յարմար պայմաններ ստեղծէ որ մնայ ու բազմանայ, այլապէս առանց անոր - փորը իր կլորութիւնը կը
կորցնէ…։ Այդ ալ յիշենք որ՝ դուրսէն մուրացուած յարգանքը «ողորմելի յարգանք» մը կ'ըլլայ, որ երբեմն անարգանք է նոյնիսկ…։ Կայ հնարաւոր բացատրութիւն մը եւս, պետական լեզուի վերաբերեալ նման ոտնձգութիւներուն, որ երեսուն արծաթի ծանրութիւնն ունի, բայց լեզուս չի դառնար անոր մասին խօսելու…։
Քի՛չ ազգային հարցեր ունէինք, վրան ալ «Էլիտար դպրոց» մը աւելցաւ…։ Էլիտար դպրոց ըսուածը «եթէ սխալ չեմ» օտար կրթութիւն տուող դպրոց մըն է՝ Անգլերէն թեքումով, Ռուսերէն թեքումով, Պարսկերէն թեքումով, Սպաներէն, Ճափոներէն, Արաբերէն եւ այլ թեքումներով… մէկ խօսքով բոլորն ալ թեքուած են, շիտակ բան մը չկայ հոն՝ բոլորը ծուռ…։
Էլիտար դպրոցները կարելի է բաժնել հետեւեալ խմբաւորումներու՝
-Արեւելեան լեզուներու խումբ՝ Պարսկերէն, Արաբերէն, Չինարէն, Ճափոներէն, Ուրտու։ Յարմար դպրոցներ են յետագային վաճառականներ արտադրելու։
-Արեւմտեան լեզուներու խումբ՝ Անգլերէն, Ֆրանսերէն, Գերմաներէն, Իտալերէն, Սպաներէն։ Յարմար դպրոցներ են յետագային «հոն» հաստատուելու համար։
-Հիւսիսային լեզու՝ Ռուսերէն։ Յարմար է յետագային Հայաստանի Հանրապետութիւն կոչուած ամայի ագարակը տնօրինել ցանկացողներուն համար – երկրամաս մը, ուր պիտի գտնուին շատ սահմանափակ թիւով քաղաքացիներ, 5-6 հազար սփիւռքահայերու դատարկ բնակարաններ, եւ քիչ մըն ալ պետական մարդիկ, գողականներ, «Որոգայթ» խաղցող դերասաններ եւ Ճիւան Գասպարեանը «որ իսկապէս արժանի է յարգանքի»։
-Հարաւային կամ ստորին… չէ՛ կարծեմ սա դպրոց չէ, այլ կրօնական ուղղութիւն մը, որ պետական արտօնագիր ալ ունի՝ Սատանայապաշտութիւն կը կոչեն ոմանք…։ Քանի որ հոս հասանք, եկէք այս խումբին մէջ հարեւան զոյգ երկրներու լեզուն ալ ընդգրկենք - վերջապէս Էլիտար դպրոց մըն ալ անոր պիտի հասնի ապագային։
Սպասելի է որ այդ Էլիտար դպրոցները, սոցիալական յստակ բաժանում մը յառաջացնեն Հայաստանի մէջ, ստեղծելով Էլիտար դասակարգ մը՝ որ Էլիտար դպրոց յաճախած է, եւ ոչ Էլիտար դասակարգ՝ «հասարակ դասակարգ», որ բաղկացած ըլլալով Հայկական դպրոցներ աւարտածներէ, անոր խօսակցական լեզուն պիտի ըլլայ՝ երկրի հասարակ դասակարգին լեզուն, այսինքն Հայերէնը՝ ոչ Էլիտար,
«հասարակ կամ փողոցային» լեզու մը Հայաստանի մէջ։ Եւ ես ալ, դեռ գլուխ պիտի կտրեմ եղեր, որ զաւակներս Սուրիոյ մէջ Հայկական դպրոց երթան՝ «հասարակ ու փողոցային» գրականութեամբ դաստիարակուելու։
Սիրտդ լայն պահէ ա՜յ մարդ, քանի մը հոգի ալ թող օտար կրթութիւն ստանան Հայաստանի մէջ, ի՞նչ կ'ըլլայ որ…։ Մէջս նման ձայն մը կը փորձէ հանգստացնել փոթորկոտ զայրոյթս, կը հանգստանամ ու կը սկսիմ մտածել այդ քանի մը հոգիին մասին։ Արդեօք որո՞ւն համար պիտի գործեն այդ օտար դպրոցները։ Կը խորհիմ թէ Էլիտար դպրոց պիտի աշակերտեն հետեւեալ ընտանիքներու զաւակները՝
-Իշխող դասակարգ։
-Նուվորիչներ։
-«Ինթելիկիէնթ»ներ։
-Օտարամոլներ «որ դժբախտաբար ազգային խասեաթ դարձած է»։
-Ապագայի մասին մտածողներ։
-Ո՛վ որ կրցաւ…։
Եւ այս բոլոր աշակերտները Հայաստանի Հանրապետութեան ապագայ ղեկավարներ, մտաւորականներ եւ մշակոյթի գործիչներ ըլլալու ամենահաւանական թեկնածուներն են, եթէ իրենց ուսումը աւարտելէ ետք անմիջապէս չարտագաղթեն, կամ եթէ ապագային փրոլետարեաթը, այսինքն հասարակ դասակարգը՝ «Հայերէն խօսողներու» յեղափոխութիւն մը չկազմակերպէ…։ Արդեօք վաղը Հայաստանի Հանրապետութեան արքունիքի խօսակցական լեզուն ո՞ր մէկը պիտի ըլլայ Անգլերէ՞նը, Ռուսերէ՞նը, Պարսկերէ՞նը, Իտալերէ՞նը կամ գուցէ Թուրքերէ՞նը…։ Ի՞նչպիսի ապագայ մը պիտի կերտէ հայրենքին համար Բաբելոնախօս մեր Էլիտար երիտասարդութիւնը։
Կար ժամանակ որ «պլակարոտնի» Ռուսերէն լեզուն թելադրուած էր - վերնախաւը նաեւ «այնտեղ հասնիլ ուզողները» այդ թեքումով կը դաստիարակէին իրենց զաւակները։ Գուցէ այն ժամանակ այդ օտարացումը «որ մինչեւ օրս ալ իր բացասական ազդեցութիւնը կը շարունակէ ունենալ», անհրաժեշտ տուրք մըն էր Սովետական Միութեան մէջ մնալով գոյութիւն պահպանելու։ Ներկայ ժամանակներուս, ազատ անկախ պետութեան մը մէջ, օտարացում թելադրողը ո՞վ է եթէ ոչ նորին վսեմութիւն «Տոլար» կամ «Իւրո» կոչեցեալները…։ Կրկին անգամ երեսուն արծաթը միտքս կու գայ… մեղա՜յ Աստուծոյ…։
Որակեալ կրթութիւն, կամ բարձր մակարդակի գիտութիւն կ'ակնկալեն ոմանք օտար դպրոցէն։ Եթէ Վիքթոր Համբարձումեան Հայկական կրթութիւն ստանալով հասած տեղը հասած է, դուք հիմա ի՞նչ կը փնտռէք, եթէ ձեր զաւակը արժանի է, ունակ է եւ կարող, ապա Հայկական կրթութեամբ մի կասկածիք որ ետ կը մնայ, իսկ եթէ ոչ, ուրեմն այս ամբողջ շիլա լաբա-ն կը թարգմանուի հետեւեալ ձեւով՝ «Պատը ծուռ է՝ կովը կաթ չի տար…»
«Ո՛վ մարդկային արդարութիւն, թող ես թքնեմ քու ճակատին…»։ Յստակ է թէ որուն հասցէագրուած էր անարգանքը այդ ժամանակ, եւ ինչու համար։ Իսկ այսօր նոյն այդ հսկան (որուն ծանօթանալու ժամանակ եւ պատեհութիւն պիտի չունենան Էլիտար դպրոցներուն աշակերտները՝ «լինել թէ չլինել» հարցին պատասխան մը փնտռելով զբաղուած ըլլալնուն) արդեօք պիտի ձեւափոխէ՞ր այդ տողերը -իր սահմանէն ներս- խոնաւցնելով հետեւեալ կերպ՝
«Ո՛վ ազգային խեղկատակներ, թող ես թրջեմ ձեր ճակատին…»։
Դամասկոս, Սուրիա
----------
*Շատ լաւ ապագայ մը պիտի ունենանք, ընկեր ջան
(առաջին երեք բառերը անգլերէնով, չորրորդը՝ ֆրանսերէնով, հինգերորդը՝ ռուսերէնով, վեցերորդը՝ արաբերէնով, եօթներորդը՝ սպաներէնով):
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՈՒԻ ՈՒԻԼ ՀԵՎ ԹՐԷ ԽԱՐԱՇՕ ՄՈՒՍԹԱԳՊԱԼ, ԱՄԻԿՕ ՋԱՆ
Տոքթ Բարսեղեանի քննադատական այս յօդուածը շատ բան ունի իր մէջ ուսանելի: Նոյնիսկ եթէ այնտեղ չափազանցութիւններու հանդիպինք՝ անոնց պատճառն է ,գոյութիւն ունեցող ցաւ ու վէրք որոնցմէ յօդուածագրին սիրտը կը կոտտայ:
Նշանակ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Յուլիս 19, 2010
ՈՒԻ ՈՒԻԼ ՀԵՎ ԹՐԷ ԽԱՐԱՇՕ ՄՈՒՍԹԱԳՊԱԼ,
ԱՄԻԿՕ ՋԱՆ*
ՏՈՔԹ. ՃՕՐՃ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
Անհասկնալի յառաջադրանք մը՝
Ընտրեցէք ներկայ Հայաստանի Հանրապետութեան քայլերգի ճիշդ նախաբանը՝
Ա. «Մեր Հայրենիք ազատ անկախ».
Բ. «Մեր Հայրենիք թշուառ անտէր».
Գ. «Մեր Հայրենիք ամայացուած».
Դ. «Ձեր Հայրենիք ազատ էք դուք»։
Անհասկնալի՝ որովհետեւ պահանջուածը յստակ չէ: Եթէ խօսքը պարզապէս արտասանուող տարբերակին մասին է՝ ապա անիկա միայն մէկն է, իսկ եթէ ճիշդ տարբերակը նկատի ունենանք, ապա՝ բոլորը ճիշդ են, բացի մէկէն։
Այն երկիրը որուն պետական լեզուն Հայերէնը չէ, իմ հայրենիքս չի՛ կրնար ըլլալ («Դ.-տարբերակ») իսկ պետական լեզուն իմ ըմբռնումովս, միայն պետական պայմանագիրներ կնքելու, Խորհրդարանի մէջ «Այո» կամ «Ոչ» արձանագրութիւններով մանդադներ բարձրացնելու, քոնեակ-ին վրայ «Արարատ» տպելու, ֆութպոլային խաղի մեկնաբանութիւններ ընելու համար չէ…։ Երբ երկրի մը օրէնսդիր ու գործադիր իշխանութիւնները, չեն կրնար պարտադրել իրենց զաւակներուն, գոնէ նախնական կրթութիւնը, տուեալ երկրի «պետական» կոչուած լեզուով ստանալ, սահմանադրական դատարանն ալ ձեռքը ծալած նստած է, ապա այդ երկրին մէջ կա՛մ այդ լեզուն պետական չէ, եւ կամ յիշեալ իշխանութիւնները իրենց հանդէպ յարգանք ձեռք բերելու անհրաժեշտութիւնն ունին՝ («Բ տարբերակ»): Իսկ յարգանքը կարելի է վաստակել ոչ թէ ծեծելով կամ բռնի ուժով, այլ պարզապէս՝ ազնուութեամբ։ Եղած չեղածը քանի մը հոգի մարդ մնաց երկրին մէջ («Գ.-տարբերակ»), անոնք ալ շոյուելու փոխարէն, տակաւին պիտի ծեծուի՞ն…, պարզ օրէնք մըն է՝ մարդ իր կլոր փորը երեք անգամ շոյելէ ետք, գոնէ անգամ մը այդ փորը կլորցնող կողքի «հասարակ մահկանացուն» ալ պէտք է շոյէ, յարմար պայմաններ ստեղծէ որ մնայ ու բազմանայ, այլապէս առանց անոր - փորը իր կլորութիւնը կը
կորցնէ…։ Այդ ալ յիշենք որ՝ դուրսէն մուրացուած յարգանքը «ողորմելի յարգանք» մը կ'ըլլայ, որ երբեմն անարգանք է նոյնիսկ…։ Կայ հնարաւոր բացատրութիւն մը եւս, պետական լեզուի վերաբերեալ նման ոտնձգութիւներուն, որ երեսուն արծաթի ծանրութիւնն ունի, բայց լեզուս չի դառնար անոր մասին խօսելու…։
Քի՛չ ազգային հարցեր ունէինք, վրան ալ «Էլիտար դպրոց» մը աւելցաւ…։ Էլիտար դպրոց ըսուածը «եթէ սխալ չեմ» օտար կրթութիւն տուող դպրոց մըն է՝ Անգլերէն թեքումով, Ռուսերէն թեքումով, Պարսկերէն թեքումով, Սպաներէն, Ճափոներէն, Արաբերէն եւ այլ թեքումներով… մէկ խօսքով բոլորն ալ թեքուած են, շիտակ բան մը չկայ հոն՝ բոլորը ծուռ…։
Էլիտար դպրոցները կարելի է բաժնել հետեւեալ խմբաւորումներու՝
-Արեւելեան լեզուներու խումբ՝ Պարսկերէն, Արաբերէն, Չինարէն, Ճափոներէն, Ուրտու։ Յարմար դպրոցներ են յետագային վաճառականներ արտադրելու։
-Արեւմտեան լեզուներու խումբ՝ Անգլերէն, Ֆրանսերէն, Գերմաներէն, Իտալերէն, Սպաներէն։ Յարմար դպրոցներ են յետագային «հոն» հաստատուելու համար։
-Հիւսիսային լեզու՝ Ռուսերէն։ Յարմար է յետագային Հայաստանի Հանրապետութիւն կոչուած ամայի ագարակը տնօրինել ցանկացողներուն համար – երկրամաս մը, ուր պիտի գտնուին շատ սահմանափակ թիւով քաղաքացիներ, 5-6 հազար սփիւռքահայերու դատարկ բնակարաններ, եւ քիչ մըն ալ պետական մարդիկ, գողականներ, «Որոգայթ» խաղցող դերասաններ եւ Ճիւան Գասպարեանը «որ իսկապէս արժանի է յարգանքի»։
-Հարաւային կամ ստորին… չէ՛ կարծեմ սա դպրոց չէ, այլ կրօնական ուղղութիւն մը, որ պետական արտօնագիր ալ ունի՝ Սատանայապաշտութիւն կը կոչեն ոմանք…։ Քանի որ հոս հասանք, եկէք այս խումբին մէջ հարեւան զոյգ երկրներու լեզուն ալ ընդգրկենք - վերջապէս Էլիտար դպրոց մըն ալ անոր պիտի հասնի ապագային։
Սպասելի է որ այդ Էլիտար դպրոցները, սոցիալական յստակ բաժանում մը յառաջացնեն Հայաստանի մէջ, ստեղծելով Էլիտար դասակարգ մը՝ որ Էլիտար դպրոց յաճախած է, եւ ոչ Էլիտար դասակարգ՝ «հասարակ դասակարգ», որ բաղկացած ըլլալով Հայկական դպրոցներ աւարտածներէ, անոր խօսակցական լեզուն պիտի ըլլայ՝ երկրի հասարակ դասակարգին լեզուն, այսինքն Հայերէնը՝ ոչ Էլիտար,
«հասարակ կամ փողոցային» լեզու մը Հայաստանի մէջ։ Եւ ես ալ, դեռ գլուխ պիտի կտրեմ եղեր, որ զաւակներս Սուրիոյ մէջ Հայկական դպրոց երթան՝ «հասարակ ու փողոցային» գրականութեամբ դաստիարակուելու։
Սիրտդ լայն պահէ ա՜յ մարդ, քանի մը հոգի ալ թող օտար կրթութիւն ստանան Հայաստանի մէջ, ի՞նչ կ'ըլլայ որ…։ Մէջս նման ձայն մը կը փորձէ հանգստացնել փոթորկոտ զայրոյթս, կը հանգստանամ ու կը սկսիմ մտածել այդ քանի մը հոգիին մասին։ Արդեօք որո՞ւն համար պիտի գործեն այդ օտար դպրոցները։ Կը խորհիմ թէ Էլիտար դպրոց պիտի աշակերտեն հետեւեալ ընտանիքներու զաւակները՝
-Իշխող դասակարգ։
-Նուվորիչներ։
-«Ինթելիկիէնթ»ներ։
-Օտարամոլներ «որ դժբախտաբար ազգային խասեաթ դարձած է»։
-Ապագայի մասին մտածողներ։
-Ո՛վ որ կրցաւ…։
Եւ այս բոլոր աշակերտները Հայաստանի Հանրապետութեան ապագայ ղեկավարներ, մտաւորականներ եւ մշակոյթի գործիչներ ըլլալու ամենահաւանական թեկնածուներն են, եթէ իրենց ուսումը աւարտելէ ետք անմիջապէս չարտագաղթեն, կամ եթէ ապագային փրոլետարեաթը, այսինքն հասարակ դասակարգը՝ «Հայերէն խօսողներու» յեղափոխութիւն մը չկազմակերպէ…։ Արդեօք վաղը Հայաստանի Հանրապետութեան արքունիքի խօսակցական լեզուն ո՞ր մէկը պիտի ըլլայ Անգլերէ՞նը, Ռուսերէ՞նը, Պարսկերէ՞նը, Իտալերէ՞նը կամ գուցէ Թուրքերէ՞նը…։ Ի՞նչպիսի ապագայ մը պիտի կերտէ հայրենքին համար Բաբելոնախօս մեր Էլիտար երիտասարդութիւնը։
Կար ժամանակ որ «պլակարոտնի» Ռուսերէն լեզուն թելադրուած էր - վերնախաւը նաեւ «այնտեղ հասնիլ ուզողները» այդ թեքումով կը դաստիարակէին իրենց զաւակները։ Գուցէ այն ժամանակ այդ օտարացումը «որ մինչեւ օրս ալ իր բացասական ազդեցութիւնը կը շարունակէ ունենալ», անհրաժեշտ տուրք մըն էր Սովետական Միութեան մէջ մնալով գոյութիւն պահպանելու։ Ներկայ ժամանակներուս, ազատ անկախ պետութեան մը մէջ, օտարացում թելադրողը ո՞վ է եթէ ոչ նորին վսեմութիւն «Տոլար» կամ «Իւրո» կոչեցեալները…։ Կրկին անգամ երեսուն արծաթը միտքս կու գայ… մեղա՜յ Աստուծոյ…։
Որակեալ կրթութիւն, կամ բարձր մակարդակի գիտութիւն կ'ակնկալեն ոմանք օտար դպրոցէն։ Եթէ Վիքթոր Համբարձումեան Հայկական կրթութիւն ստանալով հասած տեղը հասած է, դուք հիմա ի՞նչ կը փնտռէք, եթէ ձեր զաւակը արժանի է, ունակ է եւ կարող, ապա Հայկական կրթութեամբ մի կասկածիք որ ետ կը մնայ, իսկ եթէ ոչ, ուրեմն այս ամբողջ շիլա լաբա-ն կը թարգմանուի հետեւեալ ձեւով՝ «Պատը ծուռ է՝ կովը կաթ չի տար…»
«Ո՛վ մարդկային արդարութիւն, թող ես թքնեմ քու ճակատին…»։ Յստակ է թէ որուն հասցէագրուած էր անարգանքը այդ ժամանակ, եւ ինչու համար։ Իսկ այսօր նոյն այդ հսկան (որուն ծանօթանալու ժամանակ եւ պատեհութիւն պիտի չունենան Էլիտար դպրոցներուն աշակերտները՝ «լինել թէ չլինել» հարցին պատասխան մը փնտռելով զբաղուած ըլլալնուն) արդեօք պիտի ձեւափոխէ՞ր այդ տողերը -իր սահմանէն ներս- խոնաւցնելով հետեւեալ կերպ՝
«Ո՛վ ազգային խեղկատակներ, թող ես թրջեմ ձեր ճակատին…»։
Դամասկոս, Սուրիա
----------
*Շատ լաւ ապագայ մը պիտի ունենանք, ընկեր ջան
(առաջին երեք բառերը անգլերէնով, չորրորդը՝ ֆրանսերէնով, հինգերորդը՝ ռուսերէնով, վեցերորդը՝ արաբերէնով, եօթներորդը՝ սպաներէնով):
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Նշանակ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Յուլիս 19, 2010
ՈՒԻ ՈՒԻԼ ՀԵՎ ԹՐԷ ԽԱՐԱՇՕ ՄՈՒՍԹԱԳՊԱԼ,
ԱՄԻԿՕ ՋԱՆ*
ՏՈՔԹ. ՃՕՐՃ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
Անհասկնալի յառաջադրանք մը՝
Ընտրեցէք ներկայ Հայաստանի Հանրապետութեան քայլերգի ճիշդ նախաբանը՝
Ա. «Մեր Հայրենիք ազատ անկախ».
Բ. «Մեր Հայրենիք թշուառ անտէր».
Գ. «Մեր Հայրենիք ամայացուած».
Դ. «Ձեր Հայրենիք ազատ էք դուք»։
Անհասկնալի՝ որովհետեւ պահանջուածը յստակ չէ: Եթէ խօսքը պարզապէս արտասանուող տարբերակին մասին է՝ ապա անիկա միայն մէկն է, իսկ եթէ ճիշդ տարբերակը նկատի ունենանք, ապա՝ բոլորը ճիշդ են, բացի մէկէն։
Այն երկիրը որուն պետական լեզուն Հայերէնը չէ, իմ հայրենիքս չի՛ կրնար ըլլալ («Դ.-տարբերակ») իսկ պետական լեզուն իմ ըմբռնումովս, միայն պետական պայմանագիրներ կնքելու, Խորհրդարանի մէջ «Այո» կամ «Ոչ» արձանագրութիւններով մանդադներ բարձրացնելու, քոնեակ-ին վրայ «Արարատ» տպելու, ֆութպոլային խաղի մեկնաբանութիւններ ընելու համար չէ…։ Երբ երկրի մը օրէնսդիր ու գործադիր իշխանութիւնները, չեն կրնար պարտադրել իրենց զաւակներուն, գոնէ նախնական կրթութիւնը, տուեալ երկրի «պետական» կոչուած լեզուով ստանալ, սահմանադրական դատարանն ալ ձեռքը ծալած նստած է, ապա այդ երկրին մէջ կա՛մ այդ լեզուն պետական չէ, եւ կամ յիշեալ իշխանութիւնները իրենց հանդէպ յարգանք ձեռք բերելու անհրաժեշտութիւնն ունին՝ («Բ տարբերակ»): Իսկ յարգանքը կարելի է վաստակել ոչ թէ ծեծելով կամ բռնի ուժով, այլ պարզապէս՝ ազնուութեամբ։ Եղած չեղածը քանի մը հոգի մարդ մնաց երկրին մէջ («Գ.-տարբերակ»), անոնք ալ շոյուելու փոխարէն, տակաւին պիտի ծեծուի՞ն…, պարզ օրէնք մըն է՝ մարդ իր կլոր փորը երեք անգամ շոյելէ ետք, գոնէ անգամ մը այդ փորը կլորցնող կողքի «հասարակ մահկանացուն» ալ պէտք է շոյէ, յարմար պայմաններ ստեղծէ որ մնայ ու բազմանայ, այլապէս առանց անոր - փորը իր կլորութիւնը կը
կորցնէ…։ Այդ ալ յիշենք որ՝ դուրսէն մուրացուած յարգանքը «ողորմելի յարգանք» մը կ'ըլլայ, որ երբեմն անարգանք է նոյնիսկ…։ Կայ հնարաւոր բացատրութիւն մը եւս, պետական լեզուի վերաբերեալ նման ոտնձգութիւներուն, որ երեսուն արծաթի ծանրութիւնն ունի, բայց լեզուս չի դառնար անոր մասին խօսելու…։
Քի՛չ ազգային հարցեր ունէինք, վրան ալ «Էլիտար դպրոց» մը աւելցաւ…։ Էլիտար դպրոց ըսուածը «եթէ սխալ չեմ» օտար կրթութիւն տուող դպրոց մըն է՝ Անգլերէն թեքումով, Ռուսերէն թեքումով, Պարսկերէն թեքումով, Սպաներէն, Ճափոներէն, Արաբերէն եւ այլ թեքումներով… մէկ խօսքով բոլորն ալ թեքուած են, շիտակ բան մը չկայ հոն՝ բոլորը ծուռ…։
Էլիտար դպրոցները կարելի է բաժնել հետեւեալ խմբաւորումներու՝
-Արեւելեան լեզուներու խումբ՝ Պարսկերէն, Արաբերէն, Չինարէն, Ճափոներէն, Ուրտու։ Յարմար դպրոցներ են յետագային վաճառականներ արտադրելու։
-Արեւմտեան լեզուներու խումբ՝ Անգլերէն, Ֆրանսերէն, Գերմաներէն, Իտալերէն, Սպաներէն։ Յարմար դպրոցներ են յետագային «հոն» հաստատուելու համար։
-Հիւսիսային լեզու՝ Ռուսերէն։ Յարմար է յետագային Հայաստանի Հանրապետութիւն կոչուած ամայի ագարակը տնօրինել ցանկացողներուն համար – երկրամաս մը, ուր պիտի գտնուին շատ սահմանափակ թիւով քաղաքացիներ, 5-6 հազար սփիւռքահայերու դատարկ բնակարաններ, եւ քիչ մըն ալ պետական մարդիկ, գողականներ, «Որոգայթ» խաղցող դերասաններ եւ Ճիւան Գասպարեանը «որ իսկապէս արժանի է յարգանքի»։
-Հարաւային կամ ստորին… չէ՛ կարծեմ սա դպրոց չէ, այլ կրօնական ուղղութիւն մը, որ պետական արտօնագիր ալ ունի՝ Սատանայապաշտութիւն կը կոչեն ոմանք…։ Քանի որ հոս հասանք, եկէք այս խումբին մէջ հարեւան զոյգ երկրներու լեզուն ալ ընդգրկենք - վերջապէս Էլիտար դպրոց մըն ալ անոր պիտի հասնի ապագային։
Սպասելի է որ այդ Էլիտար դպրոցները, սոցիալական յստակ բաժանում մը յառաջացնեն Հայաստանի մէջ, ստեղծելով Էլիտար դասակարգ մը՝ որ Էլիտար դպրոց յաճախած է, եւ ոչ Էլիտար դասակարգ՝ «հասարակ դասակարգ», որ բաղկացած ըլլալով Հայկական դպրոցներ աւարտածներէ, անոր խօսակցական լեզուն պիտի ըլլայ՝ երկրի հասարակ դասակարգին լեզուն, այսինքն Հայերէնը՝ ոչ Էլիտար,
«հասարակ կամ փողոցային» լեզու մը Հայաստանի մէջ։ Եւ ես ալ, դեռ գլուխ պիտի կտրեմ եղեր, որ զաւակներս Սուրիոյ մէջ Հայկական դպրոց երթան՝ «հասարակ ու փողոցային» գրականութեամբ դաստիարակուելու։
Սիրտդ լայն պահէ ա՜յ մարդ, քանի մը հոգի ալ թող օտար կրթութիւն ստանան Հայաստանի մէջ, ի՞նչ կ'ըլլայ որ…։ Մէջս նման ձայն մը կը փորձէ հանգստացնել փոթորկոտ զայրոյթս, կը հանգստանամ ու կը սկսիմ մտածել այդ քանի մը հոգիին մասին։ Արդեօք որո՞ւն համար պիտի գործեն այդ օտար դպրոցները։ Կը խորհիմ թէ Էլիտար դպրոց պիտի աշակերտեն հետեւեալ ընտանիքներու զաւակները՝
-Իշխող դասակարգ։
-Նուվորիչներ։
-«Ինթելիկիէնթ»ներ։
-Օտարամոլներ «որ դժբախտաբար ազգային խասեաթ դարձած է»։
-Ապագայի մասին մտածողներ։
-Ո՛վ որ կրցաւ…։
Եւ այս բոլոր աշակերտները Հայաստանի Հանրապետութեան ապագայ ղեկավարներ, մտաւորականներ եւ մշակոյթի գործիչներ ըլլալու ամենահաւանական թեկնածուներն են, եթէ իրենց ուսումը աւարտելէ ետք անմիջապէս չարտագաղթեն, կամ եթէ ապագային փրոլետարեաթը, այսինքն հասարակ դասակարգը՝ «Հայերէն խօսողներու» յեղափոխութիւն մը չկազմակերպէ…։ Արդեօք վաղը Հայաստանի Հանրապետութեան արքունիքի խօսակցական լեզուն ո՞ր մէկը պիտի ըլլայ Անգլերէ՞նը, Ռուսերէ՞նը, Պարսկերէ՞նը, Իտալերէ՞նը կամ գուցէ Թուրքերէ՞նը…։ Ի՞նչպիսի ապագայ մը պիտի կերտէ հայրենքին համար Բաբելոնախօս մեր Էլիտար երիտասարդութիւնը։
Կար ժամանակ որ «պլակարոտնի» Ռուսերէն լեզուն թելադրուած էր - վերնախաւը նաեւ «այնտեղ հասնիլ ուզողները» այդ թեքումով կը դաստիարակէին իրենց զաւակները։ Գուցէ այն ժամանակ այդ օտարացումը «որ մինչեւ օրս ալ իր բացասական ազդեցութիւնը կը շարունակէ ունենալ», անհրաժեշտ տուրք մըն էր Սովետական Միութեան մէջ մնալով գոյութիւն պահպանելու։ Ներկայ ժամանակներուս, ազատ անկախ պետութեան մը մէջ, օտարացում թելադրողը ո՞վ է եթէ ոչ նորին վսեմութիւն «Տոլար» կամ «Իւրո» կոչեցեալները…։ Կրկին անգամ երեսուն արծաթը միտքս կու գայ… մեղա՜յ Աստուծոյ…։
Որակեալ կրթութիւն, կամ բարձր մակարդակի գիտութիւն կ'ակնկալեն ոմանք օտար դպրոցէն։ Եթէ Վիքթոր Համբարձումեան Հայկական կրթութիւն ստանալով հասած տեղը հասած է, դուք հիմա ի՞նչ կը փնտռէք, եթէ ձեր զաւակը արժանի է, ունակ է եւ կարող, ապա Հայկական կրթութեամբ մի կասկածիք որ ետ կը մնայ, իսկ եթէ ոչ, ուրեմն այս ամբողջ շիլա լաբա-ն կը թարգմանուի հետեւեալ ձեւով՝ «Պատը ծուռ է՝ կովը կաթ չի տար…»
«Ո՛վ մարդկային արդարութիւն, թող ես թքնեմ քու ճակատին…»։ Յստակ է թէ որուն հասցէագրուած էր անարգանքը այդ ժամանակ, եւ ինչու համար։ Իսկ այսօր նոյն այդ հսկան (որուն ծանօթանալու ժամանակ եւ պատեհութիւն պիտի չունենան Էլիտար դպրոցներուն աշակերտները՝ «լինել թէ չլինել» հարցին պատասխան մը փնտռելով զբաղուած ըլլալնուն) արդեօք պիտի ձեւափոխէ՞ր այդ տողերը -իր սահմանէն ներս- խոնաւցնելով հետեւեալ կերպ՝
«Ո՛վ ազգային խեղկատակներ, թող ես թրջեմ ձեր ճակատին…»։
Դամասկոս, Սուրիա
----------
*Շատ լաւ ապագայ մը պիտի ունենանք, ընկեր ջան
(առաջին երեք բառերը անգլերէնով, չորրորդը՝ ֆրանսերէնով, հինգերորդը՝ ռուսերէնով, վեցերորդը՝ արաբերէնով, եօթներորդը՝ սպաներէնով):
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Tuesday, July 20, 2010
Վահան Գէորգեան ի բանաստեղծութիւններէն
Դարը Փոխվում է
***
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես:
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Թողած անհատակ պարկի մեջ ցավին…
Ցավ ծնող հնին դեռ երկրպագում,
Կառափնարանի արժանի զոհին .
Առաջնորդ կերտած , կանչում ենք արի՜.
Պա՜րզիր դրոշը՝ հանուն պայքարի…
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Դեռ հավատում ենք գալիք հրաշքին…
Ներսի ու դրսի դավերի շղթան
Անվերջ երկարուն խղճի դույլերով
Հոռետեսության տիղմ է դուրս հանում։
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես։
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Օտար խաղերից միշտ հիասթափված
***
Այլախոհ էր, դավանանք՝ քանդել…
Դարերի մեջ ապրող հին աշխարհից եկած
Հերոստրատ անմեռ՝ ուրիշ անուն չուներ,
Որ իր մահը սգար– ապրեց երկար ,
Ու երբ մեռավ ՝ աշխարհն ուներ արդեն
Տաճար վառող նոր փառամոլ ավաղ։
****
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
***
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես:
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Թողած անհատակ պարկի մեջ ցավին…
Ցավ ծնող հնին դեռ երկրպագում,
Կառափնարանի արժանի զոհին .
Առաջնորդ կերտած , կանչում ենք արի՜.
Պա՜րզիր դրոշը՝ հանուն պայքարի…
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Դեռ հավատում ենք գալիք հրաշքին…
Ներսի ու դրսի դավերի շղթան
Անվերջ երկարուն խղճի դույլերով
Հոռետեսության տիղմ է դուրս հանում։
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես։
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Օտար խաղերից միշտ հիասթափված
***
Այլախոհ էր, դավանանք՝ քանդել…
Դարերի մեջ ապրող հին աշխարհից եկած
Հերոստրատ անմեռ՝ ուրիշ անուն չուներ,
Որ իր մահը սգար– ապրեց երկար ,
Ու երբ մեռավ ՝ աշխարհն ուներ արդեն
Տաճար վառող նոր փառամոլ ավաղ։
****
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Վահան Գէորգեան ի բանաստեղծութիւններէն
Դարը Փոխվում է
***
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես:
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Թողած անհատակ պարկի մեջ ցավին…
Ցավ ծնող հնին դեռ երկրպագում,
Կառափնարանի արժանի զոհին .
Առաջնորդ կերտած , կանչում ենք արի՜.
Պա՜րզիր դրոշը՝ հանուն պայքարի…
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Դեռ հավատում ենք գալիք հրաշքին…
Ներսի ու դրսի դավերի շղթան
Անվերջ երկարուն խղճի դույլերով
Հոռետեսության տիղմ է դուրս հանում։
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես։
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Օտար խաղերից միշտ հիասթափված
***
Այլախոհ էր, դավանանք՝ քանդել…
Դարերի մեջ ապրող հին աշխարհից եկած
Հերոստրատ անմեռ՝ ուրիշ անուն չուներ,
Որ իր մահը սգար– ապրեց երկար ,
Ու երբ մեռավ ՝ աշխարհն ուներ արդեն
Տաճար վառող նոր փառամոլ ավաղ։
****
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
***
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես:
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Թողած անհատակ պարկի մեջ ցավին…
Ցավ ծնող հնին դեռ երկրպագում,
Կառափնարանի արժանի զոհին .
Առաջնորդ կերտած , կանչում ենք արի՜.
Պա՜րզիր դրոշը՝ հանուն պայքարի…
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Դեռ հավատում ենք գալիք հրաշքին…
Ներսի ու դրսի դավերի շղթան
Անվերջ երկարուն խղճի դույլերով
Հոռետեսության տիղմ է դուրս հանում։
Դարը փոխվում է, աշխարհը՝ նույնպես։
Մենք էլ ենք փոխվում մի՜թե չգիտես,–
Օտար խաղերից միշտ հիասթափված
***
Այլախոհ էր, դավանանք՝ քանդել…
Դարերի մեջ ապրող հին աշխարհից եկած
Հերոստրատ անմեռ՝ ուրիշ անուն չուներ,
Որ իր մահը սգար– ապրեց երկար ,
Ու երբ մեռավ ՝ աշխարհն ուներ արդեն
Տաճար վառող նոր փառամոլ ավաղ։
****
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Monday, July 19, 2010
«ՄԵԼԳՈՆԵԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԵԱՆ ՅՈՒՇԱՄԱՏԵԱՆ»Ի ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
Սիրելի ընթերցող,
Արտատպումը այս լուրին կատարեցինք պարզապէս քու ուշադրութեանդ յանձնելու Նարեկ Վարժարանի տարիներու վաստակաւոր տնօրէն , ինքը Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան սան եւ այժմ Նարեկ ի հոգաբարձութեան ատենապետին ոսկի կշռող խօսքերը: Լաւ ուշադրութիւն ըրէք իւրաքանչիւր արտասանուած բառին եւ այնտեղ պիտի տեսնէք մեր հոգեբանութիւնը դրսեւորող նիւթ, մեր անցեալը պանծացնող յուշ, մեր ներկան ափսոսացող սրտի կանչ:
Արտատպման այլ պատճառ մըն ալ կայ: Յուշամատեան կը հրատարակուի հաստատութեան մը հիմնարկութեան ամեակի մը առթիւ գնահատելու համար անոր խաղացած դերը մեր պատմութեան մէջ: Մեծի գործ է մեծութիւններ գնահատելը: Յուշամատեաններով պատմութիւն կը գրուի:Հարկ է դաս առնել եւ առիթները չփախցնել հրատարակելու այսպիսի մատեաններ, որոնք վկաներ են հայ մշակոյթի պահպանման ի խնդիր տարուած անխոնջ աշխատանքին , անսակարկ զոհողութեան:Կը գնահատենք Պրն. Գայայեանի ութ տարիներու տարած հոյակապ աշխատանքը :
Նշանակ
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
ԿԻՊՐՈՍ
«ՄԵԼԳՈՆԵԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԵԱՆ ՅՈՒՇԱՄԱՏԵԱՆ»Ի ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
«…Պատմութեան սիրոյն եւ յաւերժացնելու համար Անմահ Բարերարներուն յիշատակը, մանաւանդ բոլո՛ր մելգոնեանցիները նո՛յն պատնէշին վրայ համախմբելու տեսանկիւնէն դիտուած, վաղուց անհրաժեշտութիւն դարձած էր եզակի Հաստատութեան «Յուշամատեան»ի լոյս ընծայումը, Հաստատութիւն մը, որ իր դռները օր մը պիտի վերաբանայ վերանորոգ ծրագրումներով եւ առաքելութեամբ, ի խնդիր հայ գիրի եւ դպրութեան»։
Ե.Գ.
Կողքի ձեւաւորում՝ Աւետիս Գուշեանի, 2005 թ. շրջանաւարտ, Նիկոսիա
Հինգշաբթի, Յունիս 24-ին, երեկոյան ժամը 7-ին, Կիպրոսի Ազգային Առաջնորդարանի «Վահրամ Իւթիւճեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ ընկ. Եղիա Գայայեանի տարիներու բծախնդիր եւ համբերատար խմբագրական աշխատանքին արգասիք հանդիսացող «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնը, հովանաւորութեամբ Կիպրոսի թեմի Կաթողիկոսական Փոխանորդ Գեր. Տ. Վարուժան Արք. Հերկելեանի, նախագահութեամբ կիպրահայ համայնքի Պետական Ներկայացուցիչ Պրն. Վարդգէս Մահտեսեանի եւ զօրակցութեամբ Կիպրոսի ՄԿՀ Սանուց Միութեան։
Բացման խօսքին մէջ, անդրադառնալով Հայկական Ցեղասպանութենէն վերապրած հայ որբերը կորուստէ փրկելու, կրթելու ու դաստիարակելու նպատակով հիմնուած եւ ապա հայ լեզուի ու մշակոյթի իւրօրինակ ամրոց
դարձած Հաստատութեան անցեալին, Տոքթ. Անդրանիկ Աշճեան հրաւիրեց օրուան պատգամախօսը՝ Վարդան Թաշճեանը, ներկայացնելու համար «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը։
Օրուան պատգամախօսը իր ելոյթը սկսաւ «խոնարհել»ով եւ «երկրպագել»ով տաղանդին ու բարութեան առջեւ։
Այո՛, տաղանդի եւ բարութեան խորհրդանիշ է Մելգոնեան Կրթական Հաստատութիւնը, ուր 79 տարիներ շարունակ, հնչեցին «Աւետիս Հայեր»ը եւ «Անմահ Լուսոյ»ն, կենսատու եւ կենսունակ մնացին Մեսրոպ Մաշտոցի երեսունվեց կոթողները։
Հաստատութեան մէջ հասակ եւ ուսում առած Վարդան Թաշճեան, շնորհապարտ մելգոնեանցիին յատուկ եւ անսահման երախտագիտութեամբ, արտայայտուեցաւ Հանդիսութեան պատգամաբերը`
Անմահ Բարերարին մասին, որ «իր վրիժառու Պրն. Վարդան Թաշճեան
գաւազանը կը զարնէր գետի՛ն, հիմը դնելով
«մեր հարազատ հոգետան», որպէսզի այս դպրոցը մեր վրէժը լուծէ, այդ որբ ձագուկները իրենց հօրենական տունը նորէն շինեն, եւ անոնցմէ պատրաստենք մեր նո՛ր մեծերը։
Ապա, հանգրուան առ հանգրուան, լուսարձակի տակ առնելով Հաստատութեան 79-ամեայ պատմութիւնը՝ որբանոցի օրերէն մինչեւ վարժարանի «որբացում»ը, պատգամախօսը, մանրամասնօրէն եւ բծախնդրութեամբ, ներկայացուց «Յուշամատեան»ի ճոխ բովանդակութիւնը, որ հեղինակը, իր անձնական նախաձեռնութեամբ, դեռեւս ութ տարիներ առաջ, աշխատանքը սկսած եւ ծրագրած էր լոյս ընծայել «իբրեւ 80-ամեակի տօնակատարութեանց փառաբանանքի ու պայծառացման պերճախօս ընծայաբերումը մը, սիրոյ եւ յարգանքի տուրք մը…»։
«Մտաւորական, ուսուցիչ եւ մամուլի նուիրեալ Եղիա Գայայեանի մտայղացումով, նպատակադրումով ու անխոնջ ջանքերով առարկայացած այս հսկայական աշխատանքը արժանի է ջերմ գնահատանքի եւ ծափահարութեան։ Յարատե՛ւ, հմո՛ւտ, յամա՛ռ, մեղուաջա՛ն գործի եւ անձնական զոհողութեան պտուղն է անիկա, գեղեցկօրէն դասաւորուած, խնամեալ, հետաքրքրական, առանց դոյզն ինչ կաշկանդումի կամ նախապաշարումի», ընդգծեց Վարդան Թաշճեան։
«Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը աղօթքի ընթերցանութեամբ եւ միւռոնով օծելէ ետք, Վարուժան արքեպիսկոպոս գնահատանքի եւ դրուատանքի խօսքերով անդրադարձաւ Հաստատութեան շուրջ 80-ամեայ պատմութեան եւ իրագործումներուն վաւերական պատկերը ներկայացնող հսկայածաւալ այս հատորին, մասնաւորաբար ընդգծելով, որեւէ հրատարակութեան պարագային, հեղինակի նուիրուածութիւնը, մեկենասի
պատրաստակամութիւնը եւ ընթերցողի գնահատանքը՝ սփիւռքահայ իրականութեան մէջ։
Հուսկ ապա, նպատակ դարձած ծրագրումի՝ «Յուշամատեան»ի տպագրութեան առիթով, խմբագիր ընկ. Եղիա Գայայեան իր երախտագիտութեան խօսքը փոխանցեց մեկենասներուն՝ Վարդան Թաշճեանին, Յակոբ Տիգրանեանին եւ «Գալայճեան» Հաստատութեան. ի սրտէ շնորհակալութիւն յայտնեց Վարուժան արքեպիսկոպոսին եւ Վարդգէս Մահտեսեանին, իրենց օգտաշատ եւ շահեկան աջակցութեան համար, նախապէս մակագրուած մէկական հատոր յանձնելով մեծայարգ ազգայիններուն։
Կոկիկ հիւրասիրութեան սեղաններու շուրջ արտայայտուող կարծիքները, տպաւորութիւնները, քաջալերանքի խօսքերը եւ շնորհաւորութիւնները շարունակուեցան մինչեւ ուշ երեկոյ։
Երանի թէ խուռներամ ըլլար «Իւթիւճեան» սրահը Հաստատութեան անցեալով հպարտ, ներկայով եւ ապա•այով մտահոգ կիպրաբնակ շրջանաւարտներու եւ սաներու, վաստակաշատ ուսուցիչներու եւ պաշտօնէութեան, վարկ ու յարգանք վայելող ազգայիններու, անձնուէր ուսուցիչներու եւ գրասէր այցելուներու մասնակցութեամբ. չէ՞ որ այդ երեկոյ եզակի Հաստատութեան բացառիկ «Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնն էր, ուր հանրութեան կը ներկայացուէր աննախընթաց եւ մեծածաւալ յուշակոթող մը։
ԹՂԹԱԿԻՑ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Արտատպումը այս լուրին կատարեցինք պարզապէս քու ուշադրութեանդ յանձնելու Նարեկ Վարժարանի տարիներու վաստակաւոր տնօրէն , ինքը Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան սան եւ այժմ Նարեկ ի հոգաբարձութեան ատենապետին ոսկի կշռող խօսքերը: Լաւ ուշադրութիւն ըրէք իւրաքանչիւր արտասանուած բառին եւ այնտեղ պիտի տեսնէք մեր հոգեբանութիւնը դրսեւորող նիւթ, մեր անցեալը պանծացնող յուշ, մեր ներկան ափսոսացող սրտի կանչ:
Արտատպման այլ պատճառ մըն ալ կայ: Յուշամատեան կը հրատարակուի հաստատութեան մը հիմնարկութեան ամեակի մը առթիւ գնահատելու համար անոր խաղացած դերը մեր պատմութեան մէջ: Մեծի գործ է մեծութիւններ գնահատելը: Յուշամատեաններով պատմութիւն կը գրուի:Հարկ է դաս առնել եւ առիթները չփախցնել հրատարակելու այսպիսի մատեաններ, որոնք վկաներ են հայ մշակոյթի պահպանման ի խնդիր տարուած անխոնջ աշխատանքին , անսակարկ զոհողութեան:Կը գնահատենք Պրն. Գայայեանի ութ տարիներու տարած հոյակապ աշխատանքը :
Նշանակ
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
ԿԻՊՐՈՍ
«ՄԵԼԳՈՆԵԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԵԱՆ ՅՈՒՇԱՄԱՏԵԱՆ»Ի ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
«…Պատմութեան սիրոյն եւ յաւերժացնելու համար Անմահ Բարերարներուն յիշատակը, մանաւանդ բոլո՛ր մելգոնեանցիները նո՛յն պատնէշին վրայ համախմբելու տեսանկիւնէն դիտուած, վաղուց անհրաժեշտութիւն դարձած էր եզակի Հաստատութեան «Յուշամատեան»ի լոյս ընծայումը, Հաստատութիւն մը, որ իր դռները օր մը պիտի վերաբանայ վերանորոգ ծրագրումներով եւ առաքելութեամբ, ի խնդիր հայ գիրի եւ դպրութեան»։
Ե.Գ.
Կողքի ձեւաւորում՝ Աւետիս Գուշեանի, 2005 թ. շրջանաւարտ, Նիկոսիա
Հինգշաբթի, Յունիս 24-ին, երեկոյան ժամը 7-ին, Կիպրոսի Ազգային Առաջնորդարանի «Վահրամ Իւթիւճեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ ընկ. Եղիա Գայայեանի տարիներու բծախնդիր եւ համբերատար խմբագրական աշխատանքին արգասիք հանդիսացող «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնը, հովանաւորութեամբ Կիպրոսի թեմի Կաթողիկոսական Փոխանորդ Գեր. Տ. Վարուժան Արք. Հերկելեանի, նախագահութեամբ կիպրահայ համայնքի Պետական Ներկայացուցիչ Պրն. Վարդգէս Մահտեսեանի եւ զօրակցութեամբ Կիպրոսի ՄԿՀ Սանուց Միութեան։
Բացման խօսքին մէջ, անդրադառնալով Հայկական Ցեղասպանութենէն վերապրած հայ որբերը կորուստէ փրկելու, կրթելու ու դաստիարակելու նպատակով հիմնուած եւ ապա հայ լեզուի ու մշակոյթի իւրօրինակ ամրոց
դարձած Հաստատութեան անցեալին, Տոքթ. Անդրանիկ Աշճեան հրաւիրեց օրուան պատգամախօսը՝ Վարդան Թաշճեանը, ներկայացնելու համար «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը։
Օրուան պատգամախօսը իր ելոյթը սկսաւ «խոնարհել»ով եւ «երկրպագել»ով տաղանդին ու բարութեան առջեւ։
Այո՛, տաղանդի եւ բարութեան խորհրդանիշ է Մելգոնեան Կրթական Հաստատութիւնը, ուր 79 տարիներ շարունակ, հնչեցին «Աւետիս Հայեր»ը եւ «Անմահ Լուսոյ»ն, կենսատու եւ կենսունակ մնացին Մեսրոպ Մաշտոցի երեսունվեց կոթողները։
Հաստատութեան մէջ հասակ եւ ուսում առած Վարդան Թաշճեան, շնորհապարտ մելգոնեանցիին յատուկ եւ անսահման երախտագիտութեամբ, արտայայտուեցաւ Հանդիսութեան պատգամաբերը`
Անմահ Բարերարին մասին, որ «իր վրիժառու Պրն. Վարդան Թաշճեան
գաւազանը կը զարնէր գետի՛ն, հիմը դնելով
«մեր հարազատ հոգետան», որպէսզի այս դպրոցը մեր վրէժը լուծէ, այդ որբ ձագուկները իրենց հօրենական տունը նորէն շինեն, եւ անոնցմէ պատրաստենք մեր նո՛ր մեծերը։
Ապա, հանգրուան առ հանգրուան, լուսարձակի տակ առնելով Հաստատութեան 79-ամեայ պատմութիւնը՝ որբանոցի օրերէն մինչեւ վարժարանի «որբացում»ը, պատգամախօսը, մանրամասնօրէն եւ բծախնդրութեամբ, ներկայացուց «Յուշամատեան»ի ճոխ բովանդակութիւնը, որ հեղինակը, իր անձնական նախաձեռնութեամբ, դեռեւս ութ տարիներ առաջ, աշխատանքը սկսած եւ ծրագրած էր լոյս ընծայել «իբրեւ 80-ամեակի տօնակատարութեանց փառաբանանքի ու պայծառացման պերճախօս ընծայաբերումը մը, սիրոյ եւ յարգանքի տուրք մը…»։
«Մտաւորական, ուսուցիչ եւ մամուլի նուիրեալ Եղիա Գայայեանի մտայղացումով, նպատակադրումով ու անխոնջ ջանքերով առարկայացած այս հսկայական աշխատանքը արժանի է ջերմ գնահատանքի եւ ծափահարութեան։ Յարատե՛ւ, հմո՛ւտ, յամա՛ռ, մեղուաջա՛ն գործի եւ անձնական զոհողութեան պտուղն է անիկա, գեղեցկօրէն դասաւորուած, խնամեալ, հետաքրքրական, առանց դոյզն ինչ կաշկանդումի կամ նախապաշարումի», ընդգծեց Վարդան Թաշճեան։
«Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը աղօթքի ընթերցանութեամբ եւ միւռոնով օծելէ ետք, Վարուժան արքեպիսկոպոս գնահատանքի եւ դրուատանքի խօսքերով անդրադարձաւ Հաստատութեան շուրջ 80-ամեայ պատմութեան եւ իրագործումներուն վաւերական պատկերը ներկայացնող հսկայածաւալ այս հատորին, մասնաւորաբար ընդգծելով, որեւէ հրատարակութեան պարագային, հեղինակի նուիրուածութիւնը, մեկենասի
պատրաստակամութիւնը եւ ընթերցողի գնահատանքը՝ սփիւռքահայ իրականութեան մէջ։
Հուսկ ապա, նպատակ դարձած ծրագրումի՝ «Յուշամատեան»ի տպագրութեան առիթով, խմբագիր ընկ. Եղիա Գայայեան իր երախտագիտութեան խօսքը փոխանցեց մեկենասներուն՝ Վարդան Թաշճեանին, Յակոբ Տիգրանեանին եւ «Գալայճեան» Հաստատութեան. ի սրտէ շնորհակալութիւն յայտնեց Վարուժան արքեպիսկոպոսին եւ Վարդգէս Մահտեսեանին, իրենց օգտաշատ եւ շահեկան աջակցութեան համար, նախապէս մակագրուած մէկական հատոր յանձնելով մեծայարգ ազգայիններուն։
Կոկիկ հիւրասիրութեան սեղաններու շուրջ արտայայտուող կարծիքները, տպաւորութիւնները, քաջալերանքի խօսքերը եւ շնորհաւորութիւնները շարունակուեցան մինչեւ ուշ երեկոյ։
Երանի թէ խուռներամ ըլլար «Իւթիւճեան» սրահը Հաստատութեան անցեալով հպարտ, ներկայով եւ ապա•այով մտահոգ կիպրաբնակ շրջանաւարտներու եւ սաներու, վաստակաշատ ուսուցիչներու եւ պաշտօնէութեան, վարկ ու յարգանք վայելող ազգայիններու, անձնուէր ուսուցիչներու եւ գրասէր այցելուներու մասնակցութեամբ. չէ՞ որ այդ երեկոյ եզակի Հաստատութեան բացառիկ «Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնն էր, ուր հանրութեան կը ներկայացուէր աննախընթաց եւ մեծածաւալ յուշակոթող մը։
ԹՂԹԱԿԻՑ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«ՄԵԼԳՈՆԵԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԵԱՆ ՅՈՒՇԱՄԱՏԵԱՆ»Ի ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
Սիրելի ընթերցող,
Արտատպումը այս լուրին կատարեցինք պարզապէս քու ուշադրութեանդ յանձնելու Նարեկ Վարժարանի տարիներու վաստակաւոր տնօրէն , ինքը Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան սան եւ այժմ Նարեկ ի հոգաբարձութեան ատենապետին ոսկի կշռող խօսքերը: Լաւ ուշադրութիւն ըրէք իւրաքանչիւր արտասանուած բառին եւ այնտեղ պիտի տեսնէք մեր հոգեբանութիւնը դրսեւորող նիւթ, մեր անցեալը պանծացնող յուշ, մեր ներկան ափսոսացող սրտի կանչ:
Արտատպման այլ պատճառ մըն ալ կայ: Յուշամատեան կը հրատարակուի հաստատութեան մը հիմնարկութեան ամեակի մը առթիւ գնահատելու համար անոր խաղացած դերը մեր պատմութեան մէջ: Մեծի գործ է մեծութիւններ գնահատելը: Յուշամատեաններով պատմութիւն կը գրուի:Հարկ է դաս առնել եւ առիթները չփախցնել հրատարակելու այսպիսի մատեաններ, որոնք վկաներ են հայ մշակոյթի պահպանման ի խնդիր տարուած անխոնջ աշխատանքին , անսակարկ զոհողութեան:Կը գնահատենք Պրն. Գայայեանի ութ տարիներու տարած հոյակապ աշխատանքը :
Նշանակ
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
ԿԻՊՐՈՍ
«ՄԵԼԳՈՆԵԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԵԱՆ ՅՈՒՇԱՄԱՏԵԱՆ»Ի ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
«…Պատմութեան սիրոյն եւ յաւերժացնելու համար Անմահ Բարերարներուն յիշատակը, մանաւանդ բոլո՛ր մելգոնեանցիները նո՛յն պատնէշին վրայ համախմբելու տեսանկիւնէն դիտուած, վաղուց անհրաժեշտութիւն դարձած էր եզակի Հաստատութեան «Յուշամատեան»ի լոյս ընծայումը, Հաստատութիւն մը, որ իր դռները օր մը պիտի վերաբանայ վերանորոգ ծրագրումներով եւ առաքելութեամբ, ի խնդիր հայ գիրի եւ դպրութեան»։
Ե.Գ.
Կողքի ձեւաւորում՝ Աւետիս Գուշեանի, 2005 թ. շրջանաւարտ, Նիկոսիա
Հինգշաբթի, Յունիս 24-ին, երեկոյան ժամը 7-ին, Կիպրոսի Ազգային Առաջնորդարանի «Վահրամ Իւթիւճեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ ընկ. Եղիա Գայայեանի տարիներու բծախնդիր եւ համբերատար խմբագրական աշխատանքին արգասիք հանդիսացող «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնը, հովանաւորութեամբ Կիպրոսի թեմի Կաթողիկոսական Փոխանորդ Գեր. Տ. Վարուժան Արք. Հերկելեանի, նախագահութեամբ կիպրահայ համայնքի Պետական Ներկայացուցիչ Պրն. Վարդգէս Մահտեսեանի եւ զօրակցութեամբ Կիպրոսի ՄԿՀ Սանուց Միութեան։
Բացման խօսքին մէջ, անդրադառնալով Հայկական Ցեղասպանութենէն վերապրած հայ որբերը կորուստէ փրկելու, կրթելու ու դաստիարակելու նպատակով հիմնուած եւ ապա հայ լեզուի ու մշակոյթի իւրօրինակ ամրոց
դարձած Հաստատութեան անցեալին, Տոքթ. Անդրանիկ Աշճեան հրաւիրեց օրուան պատգամախօսը՝ Վարդան Թաշճեանը, ներկայացնելու համար «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը։
Օրուան պատգամախօսը իր ելոյթը սկսաւ «խոնարհել»ով եւ «երկրպագել»ով տաղանդին ու բարութեան առջեւ։
Այո՛, տաղանդի եւ բարութեան խորհրդանիշ է Մելգոնեան Կրթական Հաստատութիւնը, ուր 79 տարիներ շարունակ, հնչեցին «Աւետիս Հայեր»ը եւ «Անմահ Լուսոյ»ն, կենսատու եւ կենսունակ մնացին Մեսրոպ Մաշտոցի երեսունվեց կոթողները։
Հաստատութեան մէջ հասակ եւ ուսում առած Վարդան Թաշճեան, շնորհապարտ մելգոնեանցիին յատուկ եւ անսահման երախտագիտութեամբ, արտայայտուեցաւ Հանդիսութեան պատգամաբերը`
Անմահ Բարերարին մասին, որ «իր վրիժառու Պրն. Վարդան Թաշճեան
գաւազանը կը զարնէր գետի՛ն, հիմը դնելով
«մեր հարազատ հոգետան», որպէսզի այս դպրոցը մեր վրէժը լուծէ, այդ որբ ձագուկները իրենց հօրենական տունը նորէն շինեն, եւ անոնցմէ պատրաստենք մեր նո՛ր մեծերը։
Ապա, հանգրուան առ հանգրուան, լուսարձակի տակ առնելով Հաստատութեան 79-ամեայ պատմութիւնը՝ որբանոցի օրերէն մինչեւ վարժարանի «որբացում»ը, պատգամախօսը, մանրամասնօրէն եւ բծախնդրութեամբ, ներկայացուց «Յուշամատեան»ի ճոխ բովանդակութիւնը, որ հեղինակը, իր անձնական նախաձեռնութեամբ, դեռեւս ութ տարիներ առաջ, աշխատանքը սկսած եւ ծրագրած էր լոյս ընծայել «իբրեւ 80-ամեակի տօնակատարութեանց փառաբանանքի ու պայծառացման պերճախօս ընծայաբերումը մը, սիրոյ եւ յարգանքի տուրք մը…»։
«Մտաւորական, ուսուցիչ եւ մամուլի նուիրեալ Եղիա Գայայեանի մտայղացումով, նպատակադրումով ու անխոնջ ջանքերով առարկայացած այս հսկայական աշխատանքը արժանի է ջերմ գնահատանքի եւ ծափահարութեան։ Յարատե՛ւ, հմո՛ւտ, յամա՛ռ, մեղուաջա՛ն գործի եւ անձնական զոհողութեան պտուղն է անիկա, գեղեցկօրէն դասաւորուած, խնամեալ, հետաքրքրական, առանց դոյզն ինչ կաշկանդումի կամ նախապաշարումի», ընդգծեց Վարդան Թաշճեան։
«Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը աղօթքի ընթերցանութեամբ եւ միւռոնով օծելէ ետք, Վարուժան արքեպիսկոպոս գնահատանքի եւ դրուատանքի խօսքերով անդրադարձաւ Հաստատութեան շուրջ 80-ամեայ պատմութեան եւ իրագործումներուն վաւերական պատկերը ներկայացնող հսկայածաւալ այս հատորին, մասնաւորաբար ընդգծելով, որեւէ հրատարակութեան պարագային, հեղինակի նուիրուածութիւնը, մեկենասի
պատրաստակամութիւնը եւ ընթերցողի գնահատանքը՝ սփիւռքահայ իրականութեան մէջ։
Հուսկ ապա, նպատակ դարձած ծրագրումի՝ «Յուշամատեան»ի տպագրութեան առիթով, խմբագիր ընկ. Եղիա Գայայեան իր երախտագիտութեան խօսքը փոխանցեց մեկենասներուն՝ Վարդան Թաշճեանին, Յակոբ Տիգրանեանին եւ «Գալայճեան» Հաստատութեան. ի սրտէ շնորհակալութիւն յայտնեց Վարուժան արքեպիսկոպոսին եւ Վարդգէս Մահտեսեանին, իրենց օգտաշատ եւ շահեկան աջակցութեան համար, նախապէս մակագրուած մէկական հատոր յանձնելով մեծայարգ ազգայիններուն։
Կոկիկ հիւրասիրութեան սեղաններու շուրջ արտայայտուող կարծիքները, տպաւորութիւնները, քաջալերանքի խօսքերը եւ շնորհաւորութիւնները շարունակուեցան մինչեւ ուշ երեկոյ։
Երանի թէ խուռներամ ըլլար «Իւթիւճեան» սրահը Հաստատութեան անցեալով հպարտ, ներկայով եւ ապա•այով մտահոգ կիպրաբնակ շրջանաւարտներու եւ սաներու, վաստակաշատ ուսուցիչներու եւ պաշտօնէութեան, վարկ ու յարգանք վայելող ազգայիններու, անձնուէր ուսուցիչներու եւ գրասէր այցելուներու մասնակցութեամբ. չէ՞ որ այդ երեկոյ եզակի Հաստատութեան բացառիկ «Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնն էր, ուր հանրութեան կը ներկայացուէր աննախընթաց եւ մեծածաւալ յուշակոթող մը։
ԹՂԹԱԿԻՑ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Արտատպումը այս լուրին կատարեցինք պարզապէս քու ուշադրութեանդ յանձնելու Նարեկ Վարժարանի տարիներու վաստակաւոր տնօրէն , ինքը Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան սան եւ այժմ Նարեկ ի հոգաբարձութեան ատենապետին ոսկի կշռող խօսքերը: Լաւ ուշադրութիւն ըրէք իւրաքանչիւր արտասանուած բառին եւ այնտեղ պիտի տեսնէք մեր հոգեբանութիւնը դրսեւորող նիւթ, մեր անցեալը պանծացնող յուշ, մեր ներկան ափսոսացող սրտի կանչ:
Արտատպման այլ պատճառ մըն ալ կայ: Յուշամատեան կը հրատարակուի հաստատութեան մը հիմնարկութեան ամեակի մը առթիւ գնահատելու համար անոր խաղացած դերը մեր պատմութեան մէջ: Մեծի գործ է մեծութիւններ գնահատելը: Յուշամատեաններով պատմութիւն կը գրուի:Հարկ է դաս առնել եւ առիթները չփախցնել հրատարակելու այսպիսի մատեաններ, որոնք վկաներ են հայ մշակոյթի պահպանման ի խնդիր տարուած անխոնջ աշխատանքին , անսակարկ զոհողութեան:Կը գնահատենք Պրն. Գայայեանի ութ տարիներու տարած հոյակապ աշխատանքը :
Նշանակ
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
ԿԻՊՐՈՍ
«ՄԵԼԳՈՆԵԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԵԱՆ ՅՈՒՇԱՄԱՏԵԱՆ»Ի ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
«…Պատմութեան սիրոյն եւ յաւերժացնելու համար Անմահ Բարերարներուն յիշատակը, մանաւանդ բոլո՛ր մելգոնեանցիները նո՛յն պատնէշին վրայ համախմբելու տեսանկիւնէն դիտուած, վաղուց անհրաժեշտութիւն դարձած էր եզակի Հաստատութեան «Յուշամատեան»ի լոյս ընծայումը, Հաստատութիւն մը, որ իր դռները օր մը պիտի վերաբանայ վերանորոգ ծրագրումներով եւ առաքելութեամբ, ի խնդիր հայ գիրի եւ դպրութեան»։
Ե.Գ.
Կողքի ձեւաւորում՝ Աւետիս Գուշեանի, 2005 թ. շրջանաւարտ, Նիկոսիա
Հինգշաբթի, Յունիս 24-ին, երեկոյան ժամը 7-ին, Կիպրոսի Ազգային Առաջնորդարանի «Վահրամ Իւթիւճեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ ընկ. Եղիա Գայայեանի տարիներու բծախնդիր եւ համբերատար խմբագրական աշխատանքին արգասիք հանդիսացող «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնը, հովանաւորութեամբ Կիպրոսի թեմի Կաթողիկոսական Փոխանորդ Գեր. Տ. Վարուժան Արք. Հերկելեանի, նախագահութեամբ կիպրահայ համայնքի Պետական Ներկայացուցիչ Պրն. Վարդգէս Մահտեսեանի եւ զօրակցութեամբ Կիպրոսի ՄԿՀ Սանուց Միութեան։
Բացման խօսքին մէջ, անդրադառնալով Հայկական Ցեղասպանութենէն վերապրած հայ որբերը կորուստէ փրկելու, կրթելու ու դաստիարակելու նպատակով հիմնուած եւ ապա հայ լեզուի ու մշակոյթի իւրօրինակ ամրոց
դարձած Հաստատութեան անցեալին, Տոքթ. Անդրանիկ Աշճեան հրաւիրեց օրուան պատգամախօսը՝ Վարդան Թաշճեանը, ներկայացնելու համար «Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը։
Օրուան պատգամախօսը իր ելոյթը սկսաւ «խոնարհել»ով եւ «երկրպագել»ով տաղանդին ու բարութեան առջեւ։
Այո՛, տաղանդի եւ բարութեան խորհրդանիշ է Մելգոնեան Կրթական Հաստատութիւնը, ուր 79 տարիներ շարունակ, հնչեցին «Աւետիս Հայեր»ը եւ «Անմահ Լուսոյ»ն, կենսատու եւ կենսունակ մնացին Մեսրոպ Մաշտոցի երեսունվեց կոթողները։
Հաստատութեան մէջ հասակ եւ ուսում առած Վարդան Թաշճեան, շնորհապարտ մելգոնեանցիին յատուկ եւ անսահման երախտագիտութեամբ, արտայայտուեցաւ Հանդիսութեան պատգամաբերը`
Անմահ Բարերարին մասին, որ «իր վրիժառու Պրն. Վարդան Թաշճեան
գաւազանը կը զարնէր գետի՛ն, հիմը դնելով
«մեր հարազատ հոգետան», որպէսզի այս դպրոցը մեր վրէժը լուծէ, այդ որբ ձագուկները իրենց հօրենական տունը նորէն շինեն, եւ անոնցմէ պատրաստենք մեր նո՛ր մեծերը։
Ապա, հանգրուան առ հանգրուան, լուսարձակի տակ առնելով Հաստատութեան 79-ամեայ պատմութիւնը՝ որբանոցի օրերէն մինչեւ վարժարանի «որբացում»ը, պատգամախօսը, մանրամասնօրէն եւ բծախնդրութեամբ, ներկայացուց «Յուշամատեան»ի ճոխ բովանդակութիւնը, որ հեղինակը, իր անձնական նախաձեռնութեամբ, դեռեւս ութ տարիներ առաջ, աշխատանքը սկսած եւ ծրագրած էր լոյս ընծայել «իբրեւ 80-ամեակի տօնակատարութեանց փառաբանանքի ու պայծառացման պերճախօս ընծայաբերումը մը, սիրոյ եւ յարգանքի տուրք մը…»։
«Մտաւորական, ուսուցիչ եւ մամուլի նուիրեալ Եղիա Գայայեանի մտայղացումով, նպատակադրումով ու անխոնջ ջանքերով առարկայացած այս հսկայական աշխատանքը արժանի է ջերմ գնահատանքի եւ ծափահարութեան։ Յարատե՛ւ, հմո՛ւտ, յամա՛ռ, մեղուաջա՛ն գործի եւ անձնական զոհողութեան պտուղն է անիկա, գեղեցկօրէն դասաւորուած, խնամեալ, հետաքրքրական, առանց դոյզն ինչ կաշկանդումի կամ նախապաշարումի», ընդգծեց Վարդան Թաշճեան։
«Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատեան»ը աղօթքի ընթերցանութեամբ եւ միւռոնով օծելէ ետք, Վարուժան արքեպիսկոպոս գնահատանքի եւ դրուատանքի խօսքերով անդրադարձաւ Հաստատութեան շուրջ 80-ամեայ պատմութեան եւ իրագործումներուն վաւերական պատկերը ներկայացնող հսկայածաւալ այս հատորին, մասնաւորաբար ընդգծելով, որեւէ հրատարակութեան պարագային, հեղինակի նուիրուածութիւնը, մեկենասի
պատրաստակամութիւնը եւ ընթերցողի գնահատանքը՝ սփիւռքահայ իրականութեան մէջ։
Հուսկ ապա, նպատակ դարձած ծրագրումի՝ «Յուշամատեան»ի տպագրութեան առիթով, խմբագիր ընկ. Եղիա Գայայեան իր երախտագիտութեան խօսքը փոխանցեց մեկենասներուն՝ Վարդան Թաշճեանին, Յակոբ Տիգրանեանին եւ «Գալայճեան» Հաստատութեան. ի սրտէ շնորհակալութիւն յայտնեց Վարուժան արքեպիսկոպոսին եւ Վարդգէս Մահտեսեանին, իրենց օգտաշատ եւ շահեկան աջակցութեան համար, նախապէս մակագրուած մէկական հատոր յանձնելով մեծայարգ ազգայիններուն։
Կոկիկ հիւրասիրութեան սեղաններու շուրջ արտայայտուող կարծիքները, տպաւորութիւնները, քաջալերանքի խօսքերը եւ շնորհաւորութիւնները շարունակուեցան մինչեւ ուշ երեկոյ։
Երանի թէ խուռներամ ըլլար «Իւթիւճեան» սրահը Հաստատութեան անցեալով հպարտ, ներկայով եւ ապա•այով մտահոգ կիպրաբնակ շրջանաւարտներու եւ սաներու, վաստակաշատ ուսուցիչներու եւ պաշտօնէութեան, վարկ ու յարգանք վայելող ազգայիններու, անձնուէր ուսուցիչներու եւ գրասէր այցելուներու մասնակցութեամբ. չէ՞ որ այդ երեկոյ եզակի Հաստատութեան բացառիկ «Յուշամատեան»ի շնորհանդէս-գինեձօնն էր, ուր հանրութեան կը ներկայացուէր աննախընթաց եւ մեծածաւալ յուշակոթող մը։
ԹՂԹԱԿԻՑ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»