Մանկության դասը

Նրանք ամեն շաբաթ օր հավաքվում էին վաճառատանը։ Ամեն շաբաթ օր մեջտեղ էին բերում նկարչի պատրաստած ներկաբացակաների մատյանը։ Դպրոցականների նման ստանում էին ներկան։
Վճարում էին ծիսական տուրքը՝ մեկ դոլլարը։ Խմբովին արտասանում էին Տերունական աղոթքը։Նախորդ հավաքի անհարգելի բացակաները վճարում էին հնգապատիկը, հարգելի բացակաները՝ կրկնապատիկը։ Տարվա ընթացքում մոտ մի հիսուն անգամ ՝ առավոտյան ժամը տասից , մինչև մեկը՝ երեք ժամ, միասին էին։ Նկարիչը, նախկին կուսակցականը, քարոզիչն ու բժիշկը, բանաստեղծն ու բարեգործականի ատենապետը գործարարն ու վարժարանի տնօրենը։
Ես էլ երբեմն մասնակցում էի, բայց ոչ կանոնավոր,խմբի անդամ չէի, նրանք արևմտյան Հայաստանից գաղթածների ժառանգներ էին, միայն ես էի արևելյան Հայաստանից ։ Մենք բոլորս էլ տարբեր՝ տարիների , տարբեր ՝ երկրներից , տարբեր՝ պատճառներով հեռացել էինք ծննդավայրերից , ու եկել հանգրվանել էինք այս նոր աշխարհում։ Նրանցից շատերը հին մտերիմներ էին։ Գիտեին իրար մանկությունից, կամ էլ միասին հաճախել էին ազգային վարժարանները։
Տարիքն առած , չարն ու բարին վաղուց կշռած տղամարդիկ այդ ժամերի ընթացքում մանկանում էին , հոգսն ու հոգնությունը մոռանալու ձգտումով փորձում էին ապրված կյանքից վերհիշել անցածը։ Անցած ու ներկան կամրջելով մեջտեղ բերել միշտ հիշվող ու կարևոր ակնթարթները։ Խումբը ուներ ցմահ ընտրված ղեկավար, նա էր օրվա զրույցի թեման առաջարկում նա էր դրամը հավաքում, նա էր իրականում խմբի ոգին ։ Քաղաքական , տնտեսական , ազգային թեմաներից բացի, նրանք խոսում էին դարից ու աշխարհի տագնապներից։
Մի օր էլ նկարիչը առաջարկեց պատմել մանկությունից մնացած ու վառ տպավորված հուշը։ Ու անմիջապես սկսեց պատմել իր հետ պատահածը։ Ինքն այն ժամանակ հինգ կամ վեց տարեկան էր։ Հոր միակ արու զավակը, վեց քույրերից՝ չորսը դպրոցական տարիքի էին, մյուս երկուսը՝ իրենից փոքր։
Այդ օրը բակում խաղում էր, մայրը տանը զբաղված էր ։ Դրսում ոչ ոք չկար ։ Նման դեպք նրա հետ առաջին անգամ էր պատահում։ Ինքը արտաքնոց գնալու մեծ պահանջ ուներ։ Իսկ արտաքնոց հասնելու համար պիտի անցներ դարպասով։ Դարպասի շեմին չգիտես որտեղից եկել ու կանգնել էր սև , հսկա գամփռ շունը։ Շունը շեմից անտարբեր նայում էր շուրջը։ Նա տղային, հավանաբար բնավ էլ ուշադրություն չէր դարձնում ։ Շունն ի՞նչ իմանար, թե վեցամյա տղան , ի՞նչ է ակնկալում իրենից։ Շունը շեմից հեռանալու ցանկություն չուներ , իսկ ինքը շնից՝ ահարկու գամփռից , վախենում էր ու տեղից չշարժվեց , համառորեն սպասում էր, որ շունը հեռանա, կամ էլ մայրը տանից դուրս գա` տեսնի իրեն։ Շունը մնաց, իսկ ինքը զգում էր , որ կորցրել է անգամ խոսելու ունակությունը։ Տղայի ու շան միջև ծավալված համառ մենամարտը ավարտվեց տղայի խայտառակ պարտությամբ ։ Վեցամյա տղան չդիմացավ՝ լցրեց տակը։ Նա նույնիսկ շան հեռանալուց հետո էլ, մնաց փողոցում իր լեցուն ու թաց տաբատի ծանրությունից շշմած , ընկճված՝ համարյա լաց լինելու պատրաստ վիճակում ։
Ավագ քույրն էր, որ դպրոցից վերադառնալուց տեսավ իրեն ՝ արձանի պես քարացած , տան շեմից մի քանի քայլ հեռու։
Նկարիչը պատմում էր պատկերավոր ու հումորախառն։ Ես էլ լսում էի մյուսների պես , բայց մտքովս անցնում էր , որ պատումը երանգներով հիշեցնում է մեկ այլ՝ եղեռնազարկ գրողի՝ Ռուբեն Զարդարյանի պատմությունը, որն հազիվ ապրեց քառասուն մեկ տարի ,թեև հասցրեց գրել բազմաթիվ պատմվածքներ ու պատկերներ։ Բայց չհասցրեց ապրել երազի ու ստեղծագործության կենսահորդ լիության մեջ։
Հիշածս պատմությունից մնացել էր բազմախորհուրդ մի պատկեր՝ իր գրած
նշանավոր « ԳԱՄԲՌԸ »–ից.
–Կը քալէ՜ վէսօրէն, քալէ՛ բարձրավիզ, ո՜վ գամբռ, քալէ՛ այս միջակութիւններուն ծիծաղելի ամբարտաւանութեան առջևէն, որ չամչնար վեհանձնութեան ետևէն հաջելու, որ արժանաւորութեան դեմ կը կաղկանձէ, որ զքեզ վտարել կուզէ այս տեղերէն՝ իր պոչը համարձակօրեն շարժելու համար անցորդներու առջև , որ կտոր մը ոսկորի սիրոյն այսչափ նվասստութիւն յանձն կառնէ...
Նկարիչն ու ահարկու գամփռը միասին էին, տասնամյակների ընթացքում նկարիչը ծերացել ու պատմում էր, իսկ Զարդարյանի գամփռը բնավ չէր փոխվել։

Վահան Գէորգեան


»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»