ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ - ՏԱՂԵՐ 2

Նահապետ Քուչակ #2
Արդիականացրեց՝ Վահան Գեւորգյան

Այս աստղերի ներքո
Երկու բան արցունք են քամում,
Մեկ , որ սիրո տեր դառնաս,
Մեկ էլ, որ մահվան հրեշտակը
Սիրածիդ առնի ու գնա,
Մահից հետո՝ նա էլ չի լացի,
Դե´ հիմա դժբախտիս տեսեք
Ո´չ մեռած է , ո´չ էլ՝ կենդանի:

Եկան ու լո´ւրը բերեցին,
Թե յարդ դարձել է աբեղա,
Զարմանք ու ցավն ինձ պատեց,
Թե ոնց նա եղավ աբեղա,
Բերանն էր սովոր մեղրին,
Բա ոնց կերավ նա բակլա,
Մարմինն էր ընտել մետաքսին,
Ինչպես հագավ նա կապա:

Ինչ մայրս ինձ աշխարհ բերեց,
Քահանայի չեմ այցելել,
Չեմ մեղանչել նրա առաջ_՝
Որտեղ տեսել ուղիս շեղել,
Ի՜նքն էլ, ինձնի´ց խոյս է տվել,
Թե սիրուն կույս տեսավ աչքս՝
Ծոց ու գրկին երկրպագել,
Ծոցը ճերմակ ժամտուն արել
Կրծքերին եմ խոստովանվել:

Յարս տանիքին քնեց
Ծոցն աստղերին լույս կտար,
Կամ ծոցդ առ ինձ, որ քնեմ,
Կամ թույլ տուր դառնամ տուն,
-Ոչ ծոցս կառնեմ ,որ քնես,
Ոչ էլ կթողնեմ ,որ գնաս տուն,
Այդպես կմնաս կիսարթուն
Մինչ որ բացվի լույս առավոտուն:

Այս աստղերի վրա
Դո´ւ՝ մատանի, ես էլ՝ ակը վրան,
Ուր որ պաղ աղբյուր թե կա
Դու՝ կանանչ, ես էլ՝ ցողը վրան,
Խնձոր ես ծառի ճյուղին,
Ես էլ՝ կանաչ շյուղը նրա,
Վախենամ թե աշունը գա,
Քեզ քաղեն շյուղս չորանա:

Խնձորը ծառի ճյուղին,
Ճյուղն էլ տերեւից ներքեւ,
Կպչում էր յարիս կրծքերին
Կրծկալն էր շղարշով ծածկում,
Կրծքերին ծոցի միջին:
Արեգակը ջուրը իջավ,
Լուսնակ էր, կուժն ուսին
Լոկ ելներ շամամը ծոցից
Քայլում էր օրորվում միջին:

Քո սերը սրտիս ներսում
Տուն է շինել մեջն է ապրում
Աչքերն էլ երդիկ է արել
Մութն իջնի նա վեր կկենա,
Աչքերն էլ երդիկ է արել
Ծուխը երդիկից դուրս կգնա,
Եկեք տնակը տեսեք,
Ծուխը ելել երդիկն է ծածկել:

Քո´ , ծոցդ՝ ճերմակ տաճար,
Քո, կրծքերդ կանթեղ են վառ,
Ես գնամ ժամկոչ դառնամ,
Գամ լինեմ՝ տաճարիդ լուսարար,
-Գնա այ տղա տըխմար,
Քեզանից ի՜նչ լուսարար,
Գնաս դու խաղով կըմնաս,
Տաճարս կթողնես խավար:

Երկու յարուկ ինձ կուզեն,
Չգիտեմ թե որն է սիրուն,
Մեկը ցերեկվա արեւ,
Մյուսը՝ լուսին, մութ գիշերվա
-Լուսին չեմ սիրում ես քեզ
Դու մռայլ ես ու խոժոռ
Գնամ արեգակին սիրեմ,
Նա ծագում է առավոտ լույսին:
Ստում են տղերք իմացեք,
Թե չկա ընտանի Կաքավ,
Մեկին ես երեկ տեսա,
Երանի տիրոջը, որ նրան ունի,
Ունքերը նրբին կամար,
Շուրթերը թերթեր վարդի,
Մեռածին էլ թե գիրկը առներ
Ծոցում նա հարություն կառներ

Աչքերդ են ծովի նման
Վարսերդ ծփուն ալիքներ՝
Զեփյուռի հետ են խաղում,
Իրանդ ճկվում է, ճոճվում,
Այտերդ խնձոր են կարմիր,
Շենշող ես վարդի պես բորբ
Բուրմունքդ աշխարհն է առնում:

Ես տեսա հոգուս՝ հոգուն,
Զարդարված գնում էր ժամ
Ելա առջեւ ե նրա.
-«Ու՞ր կերթաս, ժամն է հարամ.
Թե՜ սերս ընդունե´ս,
Ի՜նքս մի ժամ, քեզ համար,
Աղոթք, աղաչանք կանեմ
Թող քո ծոցին տիրանամ»:

Իմ բարձրագնա լուսին,
Ու՜ր էս շրջում ծովը մութ,
Երդիկներից ներս նայում,
Ինչքան սիրում կար քնած,
Կոճակն արձակ, ծոցը բաց
Լույսդ դիպավ կրծքերին
ՈՒ ետ դարձավ դեպի քեզ,
Աստղերը խամրեցին
Կրծքերի լույս ցոլանքից:

Լուսին երկնային, զուր ես պարծենում,
«Թե լույս ես տալիս աստղերին»
Ահա երկրածին մի լուսին
Գրկիս մեջ երեսն երեսիս,
Թե կասկածում ես նվաստիս,
Ետ կտամ փեշը թիկնոցիս՝
Վախենամ սիրո տեր դառնաս
Լույս չըտաս աստըղերին:

Ես կասեմ նրան.-« ինչ անուշ ես»,
Պատասխան կտա.-«Թե տերն է տըվել»:
Կհարցնեմ հետո.-Համբո՞ւյր կտաս
Ինքը կասի.- «Համբույրը գի՜ն ունի»,
Գինը Հարցրեցի´
Համբույրի՝ ասաց.-«Հոգի՜դ...»
-Հոգի՜ս էլ, հոգո´ւդ կուզի,
-Չեմ ասի չէ´ իմ անգին, կհանեմ կտամ քեզ
Վախենամ թե աչքերս ուզես,
Ու թե տամ՝ ինչով նայեմ ես քեզ,
Աչքեր՝ վեց ու յոթ դեռ ավելի՝
Աչքեր քառասուն ու վեց գուցե,
Մեկով՝ աշխարհին նայեմ,
Մնացած բոլորը քեզ գգվեմ:

Դեռ գարունը չէր բոլորել,
Իմ յարս ինձ վարդ էր ուղղարկել,
Վարսից էլ մի մազ էր վարդին փաթաթել
Մազն առա երեսիս դրի,
Փոթորկված հոգիս խաղաղվեց,
Վարդը էլ ի՞նչիս է պետք,
-Ավազից ո՞վ է տուն կառուցել:

-Իմ բարձրագնա լուսին,
Շատ բարեւ տար գեղեցկուհուս,
-Բարեւդ ես ու՞ր տանեմ,
Չգիտեմ տունը գեղեցկուհուդ,
-Թաղով վեր գնա հիմա
Բարձր պատն է, ծառը առաջին
Նստել է ծառի շվաքին
Կխմի կարմիր գինին,
Կխմի ու «հայրեններ» կասի
Թե ինչ անուշ է սերն ու գինին:

Ա՜յ իմ փոքրիկ շամամ,
Քո ծոցիդ, թող տիրանամ,
Ասում են դեղ է ծովը ջերմի
Ծոցդ էլ ծովի է նման,
Փոքըր թռչնակ դառնամ
Մտնեմ ծոցդ ու լողանամ
Ծովիցդ, երբ դուրս ելնեմ,
Ունքերիդ շվաքին քնեմ:

Կարմիր ու ճերմակ երես,
Ասա, դեռ ինչքան պիտի վառես
Մարդամեջ մտած անվերջ
Ունքովդ ինձ հետ զրուցես,
Կոճակդ էլ արձակ ձգած՝
Ճերմակ կուրծքդ բացես,
Վախում եմ թողնես գնաս
Ես տեսքիդ կարոտ մնամ:

Գիշերով քնած էի
Իմ մահճակալի վրա,
Լուսինն էր կապել կամար
Խոնջացած մարմնիս վրա,
Իմ յարը երազիս եկավ
Ես սիրուց հարբած եղա,
Մեկեն արթնացա՝
Լուսինը պայծառ կցոլար:

Փողոցով իջնում էի վար՝
Ծուռ ու մուռ հազար,
Իմ յարը առջեւս ելավ,
Զարմացած լոկ բարեւ տվեց,
Գիրկն ընկա համբույր քաղի
Աչքերից խիստ կարոտով,
Գնում էր ու ասում լացով
Խայտառակ եղա օրը ցերեկով:

Երանի, ես կասեմ նրան,
Որ յարին առավ ու փախավ,
Գետ ու կամուրջ անցան.
Ջուրն ելավ կամուրջը քանդեց,
Ձյուն տեղաց՝ հետքերը սրբեց,
Նա յարին պարտեզը տարավ
Շուրթերից համբույրներ քաղեց:

Մարդամեկը բրիչն առել
Վարդաթփի տակն է քանդում:
Բլբուլը խեւ վարդի սիրուն
Վիզն է ճկում՝ զարկին պարզում:
Վարդն էլ թփին իբըր քնած,
Էլ չի՜ տեսնում, միայն վերջում
Շշնջում է.-լավ քայլը քո՝
Աստվածն է գնահատում:

Ու՞ր էիր, որտե՞ղից եկար,
Ինչպես՝ ծաղիկ դո՜ւ էլ պայծառ,
Եկար եւ իմ հոգին մտար,
Էլ չես թողնում մի պահ դադար,
Սրտիս մեջ էլ միշտ շրջվում՝
Դուրս պրծնելու ճա՜ր չես գտնում,
Զարկի´ր գլխիս , կերա՜ր խելքս,
Աչքերիցս վար թափվեցիր:

Տեսա իմ հոգուս հոգի´ն
Զարդագե´ղ, մաքրամաքո՜ւր,
Ինքս էլ առջեւը ելա,
Փողոցում նեղ՝ ժխոր, ամբոխ,
Քողը դեմքից հուշիկ տարավ,
Աչք ու ունքով ասաց գնա,
Գնա՜ հիմա, գիշերն արի´,
Հազար համբույր՝ մինչ լուսանա:
Քեզ՝ գիրկ ու ծոց, վերվար անեմ,
Որ ինձ այրող կիրքը մարեմ:

Կանչեմ այս ծովիդ վրա
Ծովն էլ անտակ՝ դառնա թանաք,
Ի՜նչքան շամբ ու եղեգ, որ կա´,
Ինձ պիտանի գրի՜չ դառնա,
Ի՜նչքան երեց ու աբեղա.
Գիձր ու գրչի´ գիտուն որ կա
Գիրը՝ գրեն, բայց ո՜նց կարդան,
Սրտիս փարված հոգսն ու ցավ:

Ճրագ, երանի կտամ քեզ,
Իմ յարի առջեւը կվառվես,
Չէ որ դու՝ զվարդ ես, ուրախ,
Երեսն ես նրա միշտ տեսնում,
Ճրագ թե քեզ ականջ լիներ,
Գանգատներս կասեի քեզ,
Գնայիր յարիս պատմեիր,
Խռով է, հաշտվեր ինձ հետ:

Ա՜յ իմ անհավատ, անաստված
մի հալվիր առջեւը անհավատի
Գավի պես միշտ լեցուն մնա՝
Մի թափվիր առջեւը ամեն ջահելի՝
ինչպես վարդը ,ինչպես՝ ջահել ծառ
Մի բուսնիր ամեն փողոցում..
Եղիր Նունուֆար ծաղիկ՝
Ծնվում է խորքում ծովի..
Հազար աչք է քեզ նայում
Չի հասնի քեզ հազար ձեռք,
Սերդ էլ ծովն է թեկուզ լողալով
Չեն հասնի սրտիդ...

Ես տղա ու դու աղջիկ,
Սիրվելու պահն է արի,
Իրանդ նման աղեղի,
Ինչքան ձգեմ կըճկվի,
Պտուկդ նման խաղողի
Կուրծքն է առել վրան
Ծոցդ առավոտի նման
Ինչքան բացեմ լուսանա:

Աչքերդ ծովից ես առել,
Ունքերդ թուխ ամպից,
Դեմքդ, պատկերդ, անգի՜ն
Նման է կարմիր վարդին:
Ուր էլ որ կանգնած լինես
Հարկավոր չէ մոմ վառել,
Ծոցիդ լույսն է դուրս ծագել,
Մեռածին էլ հողից կհանե:
__________________


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ - ՏԱՂԵՐ 2

Նահապետ Քուչակ #2
Արդիականացրեց՝ Վահան Գեւորգյան

Այս աստղերի ներքո
Երկու բան արցունք են քամում,
Մեկ , որ սիրո տեր դառնաս,
Մեկ էլ, որ մահվան հրեշտակը
Սիրածիդ առնի ու գնա,
Մահից հետո՝ նա էլ չի լացի,
Դե´ հիմա դժբախտիս տեսեք
Ո´չ մեռած է , ո´չ էլ՝ կենդանի:

Եկան ու լո´ւրը բերեցին,
Թե յարդ դարձել է աբեղա,
Զարմանք ու ցավն ինձ պատեց,
Թե ոնց նա եղավ աբեղա,
Բերանն էր սովոր մեղրին,
Բա ոնց կերավ նա բակլա,
Մարմինն էր ընտել մետաքսին,
Ինչպես հագավ նա կապա:

Ինչ մայրս ինձ աշխարհ բերեց,
Քահանայի չեմ այցելել,
Չեմ մեղանչել նրա առաջ_՝
Որտեղ տեսել ուղիս շեղել,
Ի՜նքն էլ, ինձնի´ց խոյս է տվել,
Թե սիրուն կույս տեսավ աչքս՝
Ծոց ու գրկին երկրպագել,
Ծոցը ճերմակ ժամտուն արել
Կրծքերին եմ խոստովանվել:

Յարս տանիքին քնեց
Ծոցն աստղերին լույս կտար,
Կամ ծոցդ առ ինձ, որ քնեմ,
Կամ թույլ տուր դառնամ տուն,
-Ոչ ծոցս կառնեմ ,որ քնես,
Ոչ էլ կթողնեմ ,որ գնաս տուն,
Այդպես կմնաս կիսարթուն
Մինչ որ բացվի լույս առավոտուն:

Այս աստղերի վրա
Դո´ւ՝ մատանի, ես էլ՝ ակը վրան,
Ուր որ պաղ աղբյուր թե կա
Դու՝ կանանչ, ես էլ՝ ցողը վրան,
Խնձոր ես ծառի ճյուղին,
Ես էլ՝ կանաչ շյուղը նրա,
Վախենամ թե աշունը գա,
Քեզ քաղեն շյուղս չորանա:

Խնձորը ծառի ճյուղին,
Ճյուղն էլ տերեւից ներքեւ,
Կպչում էր յարիս կրծքերին
Կրծկալն էր շղարշով ծածկում,
Կրծքերին ծոցի միջին:
Արեգակը ջուրը իջավ,
Լուսնակ էր, կուժն ուսին
Լոկ ելներ շամամը ծոցից
Քայլում էր օրորվում միջին:

Քո սերը սրտիս ներսում
Տուն է շինել մեջն է ապրում
Աչքերն էլ երդիկ է արել
Մութն իջնի նա վեր կկենա,
Աչքերն էլ երդիկ է արել
Ծուխը երդիկից դուրս կգնա,
Եկեք տնակը տեսեք,
Ծուխը ելել երդիկն է ծածկել:

Քո´ , ծոցդ՝ ճերմակ տաճար,
Քո, կրծքերդ կանթեղ են վառ,
Ես գնամ ժամկոչ դառնամ,
Գամ լինեմ՝ տաճարիդ լուսարար,
-Գնա այ տղա տըխմար,
Քեզանից ի՜նչ լուսարար,
Գնաս դու խաղով կըմնաս,
Տաճարս կթողնես խավար:

Երկու յարուկ ինձ կուզեն,
Չգիտեմ թե որն է սիրուն,
Մեկը ցերեկվա արեւ,
Մյուսը՝ լուսին, մութ գիշերվա
-Լուսին չեմ սիրում ես քեզ
Դու մռայլ ես ու խոժոռ
Գնամ արեգակին սիրեմ,
Նա ծագում է առավոտ լույսին:
Ստում են տղերք իմացեք,
Թե չկա ընտանի Կաքավ,
Մեկին ես երեկ տեսա,
Երանի տիրոջը, որ նրան ունի,
Ունքերը նրբին կամար,
Շուրթերը թերթեր վարդի,
Մեռածին էլ թե գիրկը առներ
Ծոցում նա հարություն կառներ

Աչքերդ են ծովի նման
Վարսերդ ծփուն ալիքներ՝
Զեփյուռի հետ են խաղում,
Իրանդ ճկվում է, ճոճվում,
Այտերդ խնձոր են կարմիր,
Շենշող ես վարդի պես բորբ
Բուրմունքդ աշխարհն է առնում:

Ես տեսա հոգուս՝ հոգուն,
Զարդարված գնում էր ժամ
Ելա առջեւ ե նրա.
-«Ու՞ր կերթաս, ժամն է հարամ.
Թե՜ սերս ընդունե´ս,
Ի՜նքս մի ժամ, քեզ համար,
Աղոթք, աղաչանք կանեմ
Թող քո ծոցին տիրանամ»:

Իմ բարձրագնա լուսին,
Ու՜ր էս շրջում ծովը մութ,
Երդիկներից ներս նայում,
Ինչքան սիրում կար քնած,
Կոճակն արձակ, ծոցը բաց
Լույսդ դիպավ կրծքերին
ՈՒ ետ դարձավ դեպի քեզ,
Աստղերը խամրեցին
Կրծքերի լույս ցոլանքից:

Լուսին երկնային, զուր ես պարծենում,
«Թե լույս ես տալիս աստղերին»
Ահա երկրածին մի լուսին
Գրկիս մեջ երեսն երեսիս,
Թե կասկածում ես նվաստիս,
Ետ կտամ փեշը թիկնոցիս՝
Վախենամ սիրո տեր դառնաս
Լույս չըտաս աստըղերին:

Ես կասեմ նրան.-« ինչ անուշ ես»,
Պատասխան կտա.-«Թե տերն է տըվել»:
Կհարցնեմ հետո.-Համբո՞ւյր կտաս
Ինքը կասի.- «Համբույրը գի՜ն ունի»,
Գինը Հարցրեցի´
Համբույրի՝ ասաց.-«Հոգի՜դ...»
-Հոգի՜ս էլ, հոգո´ւդ կուզի,
-Չեմ ասի չէ´ իմ անգին, կհանեմ կտամ քեզ
Վախենամ թե աչքերս ուզես,
Ու թե տամ՝ ինչով նայեմ ես քեզ,
Աչքեր՝ վեց ու յոթ դեռ ավելի՝
Աչքեր քառասուն ու վեց գուցե,
Մեկով՝ աշխարհին նայեմ,
Մնացած բոլորը քեզ գգվեմ:

Դեռ գարունը չէր բոլորել,
Իմ յարս ինձ վարդ էր ուղղարկել,
Վարսից էլ մի մազ էր վարդին փաթաթել
Մազն առա երեսիս դրի,
Փոթորկված հոգիս խաղաղվեց,
Վարդը էլ ի՞նչիս է պետք,
-Ավազից ո՞վ է տուն կառուցել:

-Իմ բարձրագնա լուսին,
Շատ բարեւ տար գեղեցկուհուս,
-Բարեւդ ես ու՞ր տանեմ,
Չգիտեմ տունը գեղեցկուհուդ,
-Թաղով վեր գնա հիմա
Բարձր պատն է, ծառը առաջին
Նստել է ծառի շվաքին
Կխմի կարմիր գինին,
Կխմի ու «հայրեններ» կասի
Թե ինչ անուշ է սերն ու գինին:

Ա՜յ իմ փոքրիկ շամամ,
Քո ծոցիդ, թող տիրանամ,
Ասում են դեղ է ծովը ջերմի
Ծոցդ էլ ծովի է նման,
Փոքըր թռչնակ դառնամ
Մտնեմ ծոցդ ու լողանամ
Ծովիցդ, երբ դուրս ելնեմ,
Ունքերիդ շվաքին քնեմ:

Կարմիր ու ճերմակ երես,
Ասա, դեռ ինչքան պիտի վառես
Մարդամեջ մտած անվերջ
Ունքովդ ինձ հետ զրուցես,
Կոճակդ էլ արձակ ձգած՝
Ճերմակ կուրծքդ բացես,
Վախում եմ թողնես գնաս
Ես տեսքիդ կարոտ մնամ:

Գիշերով քնած էի
Իմ մահճակալի վրա,
Լուսինն էր կապել կամար
Խոնջացած մարմնիս վրա,
Իմ յարը երազիս եկավ
Ես սիրուց հարբած եղա,
Մեկեն արթնացա՝
Լուսինը պայծառ կցոլար:

Փողոցով իջնում էի վար՝
Ծուռ ու մուռ հազար,
Իմ յարը առջեւս ելավ,
Զարմացած լոկ բարեւ տվեց,
Գիրկն ընկա համբույր քաղի
Աչքերից խիստ կարոտով,
Գնում էր ու ասում լացով
Խայտառակ եղա օրը ցերեկով:

Երանի, ես կասեմ նրան,
Որ յարին առավ ու փախավ,
Գետ ու կամուրջ անցան.
Ջուրն ելավ կամուրջը քանդեց,
Ձյուն տեղաց՝ հետքերը սրբեց,
Նա յարին պարտեզը տարավ
Շուրթերից համբույրներ քաղեց:

Մարդամեկը բրիչն առել
Վարդաթփի տակն է քանդում:
Բլբուլը խեւ վարդի սիրուն
Վիզն է ճկում՝ զարկին պարզում:
Վարդն էլ թփին իբըր քնած,
Էլ չի՜ տեսնում, միայն վերջում
Շշնջում է.-լավ քայլը քո՝
Աստվածն է գնահատում:

Ու՞ր էիր, որտե՞ղից եկար,
Ինչպես՝ ծաղիկ դո՜ւ էլ պայծառ,
Եկար եւ իմ հոգին մտար,
Էլ չես թողնում մի պահ դադար,
Սրտիս մեջ էլ միշտ շրջվում՝
Դուրս պրծնելու ճա՜ր չես գտնում,
Զարկի´ր գլխիս , կերա՜ր խելքս,
Աչքերիցս վար թափվեցիր:

Տեսա իմ հոգուս հոգի´ն
Զարդագե´ղ, մաքրամաքո՜ւր,
Ինքս էլ առջեւը ելա,
Փողոցում նեղ՝ ժխոր, ամբոխ,
Քողը դեմքից հուշիկ տարավ,
Աչք ու ունքով ասաց գնա,
Գնա՜ հիմա, գիշերն արի´,
Հազար համբույր՝ մինչ լուսանա:
Քեզ՝ գիրկ ու ծոց, վերվար անեմ,
Որ ինձ այրող կիրքը մարեմ:

Կանչեմ այս ծովիդ վրա
Ծովն էլ անտակ՝ դառնա թանաք,
Ի՜նչքան շամբ ու եղեգ, որ կա´,
Ինձ պիտանի գրի՜չ դառնա,
Ի՜նչքան երեց ու աբեղա.
Գիձր ու գրչի´ գիտուն որ կա
Գիրը՝ գրեն, բայց ո՜նց կարդան,
Սրտիս փարված հոգսն ու ցավ:

Ճրագ, երանի կտամ քեզ,
Իմ յարի առջեւը կվառվես,
Չէ որ դու՝ զվարդ ես, ուրախ,
Երեսն ես նրա միշտ տեսնում,
Ճրագ թե քեզ ականջ լիներ,
Գանգատներս կասեի քեզ,
Գնայիր յարիս պատմեիր,
Խռով է, հաշտվեր ինձ հետ:

Ա՜յ իմ անհավատ, անաստված
մի հալվիր առջեւը անհավատի
Գավի պես միշտ լեցուն մնա՝
Մի թափվիր առջեւը ամեն ջահելի՝
ինչպես վարդը ,ինչպես՝ ջահել ծառ
Մի բուսնիր ամեն փողոցում..
Եղիր Նունուֆար ծաղիկ՝
Ծնվում է խորքում ծովի..
Հազար աչք է քեզ նայում
Չի հասնի քեզ հազար ձեռք,
Սերդ էլ ծովն է թեկուզ լողալով
Չեն հասնի սրտիդ...

Ես տղա ու դու աղջիկ,
Սիրվելու պահն է արի,
Իրանդ նման աղեղի,
Ինչքան ձգեմ կըճկվի,
Պտուկդ նման խաղողի
Կուրծքն է առել վրան
Ծոցդ առավոտի նման
Ինչքան բացեմ լուսանա:

Աչքերդ ծովից ես առել,
Ունքերդ թուխ ամպից,
Դեմքդ, պատկերդ, անգի՜ն
Նման է կարմիր վարդին:
Ուր էլ որ կանգնած լինես
Հարկավոր չէ մոմ վառել,
Ծոցիդ լույսն է դուրս ծագել,
Մեռածին էլ հողից կհանե:
__________________


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ - ՏԱՂԵՐ 1

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ
Արդիականացրեց՝ Վահան Գեւորգյան

Երբ սերը աշխարհ եկավ,
Եկավ սրտիս տիրացավ,
Սրտիցս ելավ գնաց`
Երկրե-երկիր լիացավ:
Եկավ գլխիս նստեց,
Թառեց մեջն ուղեղիս,
Աչքես արտասունք խլեց,
Արյունիս հետ վար թափվեց :

Լեռն ի վար ես իջա,
Կանչեցի,-«Ուր կա կանաչ»
Ինչ-որ մեկը լոկ ձայնեց,
«Սար ու ձոր, ամենը՝ կանանչ»,
Ո՜վ որ սրտով սեր ունի
Սրտի՜ երակն է կանաչ,
Ով որ սրտովը սեր չունի,
Սիրտը՝ սեւ, երեսն է կանաչ»:

Սիրուն հասնող քաղցր պտուղ,
Չե՜մ հավատում` կա աշխարհում,
Մեղր ու նշով շաղվածն անգամ
Սիրո կողքին՝ դա´ռն է, լեղի´.
Այլ բաներ էլ ճաշակեցինք.
Քեզ հետ արդեն՝ տերն ենք սիրո,
Սերդ՝ սրտիս թե նվիրես.
Ինքս՝ սիրո՜ւդ ճորտ ու գերի:

Ու՞ր էիր, որտե՜ղից եկար,
Անծանոթ, ինձ սիրեցիր,
Կրակըդ զգեստի թեւերից`

Սրտիս ականջից կախեցիր:
Ամուր եմ քարի նման ,
Որ մուրճն էլ չի ջարդի,
Բար´ր եմ թուխպ ամպի նման,

Որ ինձ ոչ մեկը չի՜ հասնի,
Աղեղը եղնիկի եղջույրից,
Լարն էլ աղիքից գայլի`
Նետողն էլ քաջորդի լինի,
Դժվար թե սիրուս հասնի:

Ծոցս ի վար թափեցիր,
Սերդ ոսկի դարձրած,
Սրտիս քուրայում հալեցիր/
Հալոցքից ոսկե օղ ձուլեցիր
Սրտիս ականջից կախեցիր:

Ամուր եմ քարի նման,
Որ մուրճն էլ չի ջարդի,
Բարձր եմ թուխպ ամպի նման,
Որ ինձ ոչ մեկը չի՜ հասնի,
Աղեղը եղնիկի եղջույրից,
Լարն էլ աղիքից գայլի/
Նետողն էլ քաջորդի լինի,
Դժվար թե սիրուս հասնի:

-Ա՜յ իմ մարգարտյա շարոց,
Պագ մը տուր, որ չըմարեմ.
-Ծո՜, գանգրահեր թուխ կտրիճ,
Հազարը տամ-, թե չըպարծենաս,
Արբունքից գլուխդ շաղվի՝
Մարդամեջ մտնես զրույցի
Համբույրը պարծանք թվա,
Ամոթից տեղդ կորցնես:

Պատկերդ , ու՞մ պատկերին է նման-
Նման ես իսկը պարսկու՜հու,
Պատկերը, որ քեզ է տրվել,
Արարիչն է անշուշտ խոսել-
Ջահելին տենչացող չդավես:

Չկա ոչ ջահել, ոչ էլ ծեր,
Որ սիրո կածանը չի մտել,
Վիշտն ամոքող ճամփա չկա,
Ճար անող կա, ճար չկա:
Ում պատմեմ գանգատս հիմա
Որ գնա յարիս ասի,
Գնամ արաչին ասեմ,
Ինքն է գիրը գրել:
Ծոցդ՝ դրախտ Ադամա
Մտնեի խնձոր քաղեի
Զույգ ծծերիդ միջեւ
Պառկեի քնեի.
Գինին լիներ քո գույնի
Խմեի ու հարբեի,
Հոգիս թե պարտք է գրողին՝
Հարբածիս թող առնի տանի:

Իջնում էի փողոցով
Ականջս շրշույն լսեց,
Ետ դարձա՝ նայեցի
Շղարշ-շապիկը հագին
Գլխաշորը թույլ կապած
ՈՒ ճակատն կիսաբաց,
Հոնք ու թարթիչները հինած
Անգութ յարս էր կանգնած:

Ա՜յ իմ Նունուֆար ծաղիկ,
Այս ջրի մեջ դեռ կապրես.
Ջուրն էլ քեզ համար առիթ,
Սիրուց շատ վրան կդողաս,
Գամ ջուրը քեզանից զատեմ,
Որ դարդից վերջապես չորանաս,
Աչքիցս քեզ համար առու հանեմ
Արցուքովս ջրեմ՝ պայծառանաս:

Կարմիր ու ճերմակ երես,
Ա՜խ ինչքան սիրտս ճմլես,
Կըմտնես, թուխ ամպի մեջ
Տաք ու պաղ կանես, կայրես,
Կոճակդ էլ բացած այնպես՝
Որ ճերմակ ծոցդ երեւա,
Նրան ինձնից կպահես,
Որ փողի ձայնը չըլսես:

Երբ որ ես փոքր էի,
Ասում էին ոսկե տղա,
Մեծացա սիրով ընկա,
Երեսիս գույնը կըգնա,
-Տղերք ձեր արեւը վկա.
Սիրուն քա´ր չի՜ դիմանա,
Քար ու երկաթ է պետք,
Պողպատե դուռն էլ վրան

Ես աչք ու դու լույս , հոգի,
Առանց լուս՝ աչքըն խավարի,
Ես ձուկ ու դու ջուր հոգի´,
Առանց ջուր՝ ձուկը չի ապրի,
Երբ ձուկը ջրից հանեն
Ուրիշ ջրի մեջ նա կապրի,
Իսկ թե քեզնից ինձ զատեն՝
Կմեռնեմ, ճար չի լինի

Քանի ու քանի ասեմ.
Վարդ մի սիրիր փուշ ունի,
Գնա, Մանուշակ սիրիր
Փուշ չունի, հոտ ունի անուշ,
Վարդը բացված մի սիրիր,
Որ ծոցիդ մեջ նա թառամի,
Կոկոն Վարդը սիրիր
Որ գա ծոցիդ մեջ բացվի:

Ես հավքն էի երկնքի,
Որ գետնին կուտ չէր կերել,
Երկնքում թեւում էի թռչում,
Ես ի՞նչ իմանայի
Թե սիրո թակարդ կա ծովում
Թակարդի մեջ հավք ոտքով է ընկնում
Ես՝ ոտք ու թեւո՜վս ավելի´ ն,
Սիրո թակարդում եմ հիմի...

Աչկունք, պիտի ծրարեմ քեզ
Կրակով, որ գնաս ու վառես,
Լեզվակ պիտի կտրատեմ քեզ
Բութ դանակով, որ լռես,
Սրտիկ պիտի բզկտեմ քեզ՝
Արյունի մեջ թփռտաս,
Թե խոհեմ ու համբերող չես,
Ի՜նչու էս, սիրո տե´ր դարձել…

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ - ՏԱՂԵՐ 1

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ
Արդիականացրեց՝ Վահան Գեւորգյան

Երբ սերը աշխարհ եկավ,
Եկավ սրտիս տիրացավ,
Սրտիցս ելավ գնաց`
Երկրե-երկիր լիացավ:
Եկավ գլխիս նստեց,
Թառեց մեջն ուղեղիս,
Աչքես արտասունք խլեց,
Արյունիս հետ վար թափվեց :

Լեռն ի վար ես իջա,
Կանչեցի,-«Ուր կա կանաչ»
Ինչ-որ մեկը լոկ ձայնեց,
«Սար ու ձոր, ամենը՝ կանանչ»,
Ո՜վ որ սրտով սեր ունի
Սրտի՜ երակն է կանաչ,
Ով որ սրտովը սեր չունի,
Սիրտը՝ սեւ, երեսն է կանաչ»:

Սիրուն հասնող քաղցր պտուղ,
Չե՜մ հավատում` կա աշխարհում,
Մեղր ու նշով շաղվածն անգամ
Սիրո կողքին՝ դա´ռն է, լեղի´.
Այլ բաներ էլ ճաշակեցինք.
Քեզ հետ արդեն՝ տերն ենք սիրո,
Սերդ՝ սրտիս թե նվիրես.
Ինքս՝ սիրո՜ւդ ճորտ ու գերի:

Ու՞ր էիր, որտե՜ղից եկար,
Անծանոթ, ինձ սիրեցիր,
Կրակըդ զգեստի թեւերից`

Սրտիս ականջից կախեցիր:
Ամուր եմ քարի նման ,
Որ մուրճն էլ չի ջարդի,
Բար´ր եմ թուխպ ամպի նման,

Որ ինձ ոչ մեկը չի՜ հասնի,
Աղեղը եղնիկի եղջույրից,
Լարն էլ աղիքից գայլի`
Նետողն էլ քաջորդի լինի,
Դժվար թե սիրուս հասնի:

Ծոցս ի վար թափեցիր,
Սերդ ոսկի դարձրած,
Սրտիս քուրայում հալեցիր/
Հալոցքից ոսկե օղ ձուլեցիր
Սրտիս ականջից կախեցիր:

Ամուր եմ քարի նման,
Որ մուրճն էլ չի ջարդի,
Բարձր եմ թուխպ ամպի նման,
Որ ինձ ոչ մեկը չի՜ հասնի,
Աղեղը եղնիկի եղջույրից,
Լարն էլ աղիքից գայլի/
Նետողն էլ քաջորդի լինի,
Դժվար թե սիրուս հասնի:

-Ա՜յ իմ մարգարտյա շարոց,
Պագ մը տուր, որ չըմարեմ.
-Ծո՜, գանգրահեր թուխ կտրիճ,
Հազարը տամ-, թե չըպարծենաս,
Արբունքից գլուխդ շաղվի՝
Մարդամեջ մտնես զրույցի
Համբույրը պարծանք թվա,
Ամոթից տեղդ կորցնես:

Պատկերդ , ու՞մ պատկերին է նման-
Նման ես իսկը պարսկու՜հու,
Պատկերը, որ քեզ է տրվել,
Արարիչն է անշուշտ խոսել-
Ջահելին տենչացող չդավես:

Չկա ոչ ջահել, ոչ էլ ծեր,
Որ սիրո կածանը չի մտել,
Վիշտն ամոքող ճամփա չկա,
Ճար անող կա, ճար չկա:
Ում պատմեմ գանգատս հիմա
Որ գնա յարիս ասի,
Գնամ արաչին ասեմ,
Ինքն է գիրը գրել:
Ծոցդ՝ դրախտ Ադամա
Մտնեի խնձոր քաղեի
Զույգ ծծերիդ միջեւ
Պառկեի քնեի.
Գինին լիներ քո գույնի
Խմեի ու հարբեի,
Հոգիս թե պարտք է գրողին՝
Հարբածիս թող առնի տանի:

Իջնում էի փողոցով
Ականջս շրշույն լսեց,
Ետ դարձա՝ նայեցի
Շղարշ-շապիկը հագին
Գլխաշորը թույլ կապած
ՈՒ ճակատն կիսաբաց,
Հոնք ու թարթիչները հինած
Անգութ յարս էր կանգնած:

Ա՜յ իմ Նունուֆար ծաղիկ,
Այս ջրի մեջ դեռ կապրես.
Ջուրն էլ քեզ համար առիթ,
Սիրուց շատ վրան կդողաս,
Գամ ջուրը քեզանից զատեմ,
Որ դարդից վերջապես չորանաս,
Աչքիցս քեզ համար առու հանեմ
Արցուքովս ջրեմ՝ պայծառանաս:

Կարմիր ու ճերմակ երես,
Ա՜խ ինչքան սիրտս ճմլես,
Կըմտնես, թուխ ամպի մեջ
Տաք ու պաղ կանես, կայրես,
Կոճակդ էլ բացած այնպես՝
Որ ճերմակ ծոցդ երեւա,
Նրան ինձնից կպահես,
Որ փողի ձայնը չըլսես:

Երբ որ ես փոքր էի,
Ասում էին ոսկե տղա,
Մեծացա սիրով ընկա,
Երեսիս գույնը կըգնա,
-Տղերք ձեր արեւը վկա.
Սիրուն քա´ր չի՜ դիմանա,
Քար ու երկաթ է պետք,
Պողպատե դուռն էլ վրան

Ես աչք ու դու լույս , հոգի,
Առանց լուս՝ աչքըն խավարի,
Ես ձուկ ու դու ջուր հոգի´,
Առանց ջուր՝ ձուկը չի ապրի,
Երբ ձուկը ջրից հանեն
Ուրիշ ջրի մեջ նա կապրի,
Իսկ թե քեզնից ինձ զատեն՝
Կմեռնեմ, ճար չի լինի

Քանի ու քանի ասեմ.
Վարդ մի սիրիր փուշ ունի,
Գնա, Մանուշակ սիրիր
Փուշ չունի, հոտ ունի անուշ,
Վարդը բացված մի սիրիր,
Որ ծոցիդ մեջ նա թառամի,
Կոկոն Վարդը սիրիր
Որ գա ծոցիդ մեջ բացվի:

Ես հավքն էի երկնքի,
Որ գետնին կուտ չէր կերել,
Երկնքում թեւում էի թռչում,
Ես ի՞նչ իմանայի
Թե սիրո թակարդ կա ծովում
Թակարդի մեջ հավք ոտքով է ընկնում
Ես՝ ոտք ու թեւո՜վս ավելի´ ն,
Սիրո թակարդում եմ հիմի...

Աչկունք, պիտի ծրարեմ քեզ
Կրակով, որ գնաս ու վառես,
Լեզվակ պիտի կտրատեմ քեզ
Բութ դանակով, որ լռես,
Սրտիկ պիտի բզկտեմ քեզ՝
Արյունի մեջ թփռտաս,
Թե խոհեմ ու համբերող չես,
Ի՜նչու էս, սիրո տե´ր դարձել…

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ

Վահան Գէորգեանի կարճ ուսումնասիրութիւնը Քուչակի մասին մեծ հետաքրքրութիւն պիտի ստեշծէ «Նշանակ»ի գրասէր ընթերցողներուն մօտ: Յետագայ հրապարակումներով պիտի ներկայացնենք Քուչակի տաղերը արդիականացուած ուսումնասէր Գէորգեանի կողմէ:
«Նշանակ»

»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»««»


Այս անունը ծանոթ է քիչ թե շատ գրագետ հայ մարդուն: Նա հայ քնարերգության բոլոր ժամանակների մեծագույն սիրո երգիչն է: Բայց հայերը մեծ ու փոքր, ավելի շատ ծանոթ են Սայաթ-Նովա սիրո երգչին՝ քան Քուչակին:
Քուչակի կյանքի ծննդավայրի մասին մինչև օրս մեզ քիչ բան է հայտնի: Բանաստեղծի թոռանը պատկանող մի ձեռագիր ավետարանի հիշատակարանում 1637 թվականին գրված է եղել հետևյալը.-«Հիշեցեք զՔուչակս և զմեզ պապ իւր Նահապետ վարպետն, որ մականուն Աշըղ Քուչակ ասի...» Ահա միակ գրավոր փաստը, որը մնացել է մեծ բանաստեղծի մասին: Պարզ է, որ մեծ քնարերգուն ապրել ու ստեղծագործել է տասնվեցերրորդ դարում:
Բանասեր Տևկանցը 1882 թ. հրատարակեց «Հայերգ» միջնադարյա հայ բանաստեղծների մի ստվար ժողովածու, որտեղ առաջին անգամ տպագրված 1583 թվի մի ձեռագրից վերցրված քառյակների մի մեծ շարք «Յաղագս հոգւոյ և սիրոյ ոտանաւոր է բանս» ընդհանուր վերնագրով:
Այդ շարքը, որի առաջին քառյակը սկսվում է «Այս ծովական գիշերն ի բուն ես երկու շրջան մանեցի» տողով, մինչև այժմ բանասիրությանը անհայտ աղբյուրի հիման վրա Տևկանցը համարում է Նահապետ Քուչակի ստեղծագործությունը, իսկ նույն ժողովածում տպագրված «Գուզալ մ´ես երեկ տեսայ» տողով սկսվող ոտանավորը համարում է Նահապետ Քուչակի թոռան գործը, որտեղ վերջին քառյակում ասում է .

Ես Քուչակս եմ Վանեցի
Ի գեղէն Խառակոնիսա,
Լցրել եմ հարյուր տարին,
Էլ չի գար մտքիկս ի վերայ...

Հարյուրամյա բանաստեղծը թեև գանգատվում է հասունացած տարիքից, բայց չի զլանում գովերգելու կանացի գեղեցկությունը, գերազանցելով բոլոր «լաուրաներին գովերգող»՝ Պետրարքաներին, ու «մարգարիտներից խենթացող» Գյոթեներին նրանցից էլ վաղ ու արևելքցուն հատուկ ջերմությամբ, անզուսպ, տաք կրքով, առանց ձևաթափությունների ու կեղծ բարոյախոսության:
Թեպետ գանգատվում է հասուն տարիքից, բայց մեկառմեկ հիշում է իր դարի բոլոր նշանավոր երկիրներն ու քաղաքները: Բերված քառատողը հուշում է ,որ Նահապետն էլ պիտի ծնված լիներ հենց այդ գյուղում, բայց այստեղ արդեն պատմությունն ու բանասիրական պրպտումները առաջարկում են հազար ու մի վարկածներ: Իհարկե եղած փաստերը, մանավանդ բանավոր զրույցները թելադրում են ,որ Քուչակը նույնպես ծնվել է Վանի խառակոնիս գյուղում: Գյուղում է գտնվում նրա սրբավայր դարձած գերեզմանը: Միայն թե այստեղից էլ սկսվում է հրաշալի լեգենդանման պատմությունը, լեգենդ, որովհետև իրականը դեռ ոչ ոք չի կարողանում ապացուցել:
Քուչակի ծննդավայրը ՝ Վանը թե Ակնա գավառը, այսօր հավանաբար այնքան էլ ընթերցողի համար չի կարևորվում, խնդիրը՝ ծննդավայրի զուտ բանասիրական պրպտումների համար է կարևոր: Մեզ նման ընթերցողներս գոհ ենք ,որ կա նրա հաշափառ պոեզիան և պարտավոր ենք իմանալ ու կարդալ:
Ժամանակին Մեծ Կոմիտասը Ակնա շրջանից բազմաթիվ «հայրեններ» հավաքեց: «հայրեններ» բանաստեղծության մի հրաշալի տեսակ են ,որի արմատները գնում են դարերի խորքը, դեռ Մովսես Խորենացին է իր ժամանակին գրի առել բանավոր նմուշներ հայկական համարվող այդ տեսակից, իսկ քրիստոնության տարածումից հետո տասերրորդ դարի նշանավոր մտածողներից ՆԱՐԵԿԱՑԻՆ տվեց հայրենների երկրորդ կյանքը, որը իր կատարելությանը հասավ Նահապետ Քուչակի ժամանակ:
Փաստորեն Նահապետ Քուչակը եթե հավատանք լեգենդին Ակնեցի նշանավոր բանաստեղծը թուրքերի տիրապետության ժամանակ, միջնադարի ծանր տարիներին, գաղթեց Վանի շրջանը ուր էլ բոլորեց իր հարյուր տարին: Նա նշանավոր էր անգամ թուրքերի շրջանում: Ինչպես գիտենք աշուղական ՝ թառ ու սազի երկրպագուները հիմնականում թուրքերն էին, և մեծ բանաստեղծ ու հայ մարդը, հայրենները պիտի ինչ որ կերպ օրինականացներ ու բնականաբար ինքն էլ դարձավ առաջին մեծ նշանավոր աշուղը՝ ողջ արևելքում , որի ուղղակի իմաստով հաջորդ նշանավորը պիտի լիներ Սայաթ-Նովան:
ճակատագիրն ու պատմությունը ասես կրկնվում էր, հեթանոսական երգերի կատարին եկավ քրիստոնեությունը, ամենինչ քանդեց ու ավերակների վրա սկսեց կառուցել իր եկեղեցին: Մեսրոպ Մաշտոցի, Խորենացու և մյուսների ջանքերով ինչը հնարավոր էր հարմարացրեցին եկեղեցուն ու փրկեցին՝ Անահիտի, Աստղիկի, մյուս հեթանոսական աստվածներին ու մշակույթի մի մասը. մազապուրծ այդ շյուղի վրա էլ բացվեց արդեն եկեղեցու հովանավորությամբ մեր խցանված գեղարվեստի իսկական ակունքը, Նարեկացիներն ու Մխիթար Գոշերը ավելի բախտավոր էին, նրանց ժամանակ եկած ու մշակույթի տարածքին տեր դարձած քրիստոնեությունը խրախուսում էր ակունքից բխած ու արդեն խաչով զարդարված մեր արվեստը: Հազարամյակի ավարտին, այսինքն տասնհինգերրորդ դարի սկզբներին երկիր մտան նախորդներից էլ ավելի վայրագ ու մարդակեր գազանները՝ թուրքերը, որոնք արյուն ավերից հետո սիրում էին թառ ածել:
Ծնվում էր թուրքական արվեստը՝ աշուղությունը, մեր հայրեններին էլ մնում էր համակերպվելու, մի կերպ դիմանալու տոկալու ձեը: Աշուղությունը շուլալվում էր հայրեններին Քուչակը մեծ էր ու իմաստուն նա նվագով ու երգով հասցրեց բթացնել գազանին: Դարձավ առաջին ու խոշորագույն աշուղր բանավոր շուրթից շուրթ Ակնից մինչև Վան ստեղծագործած հայրենները տարածելով:
Այսօր մենք ունենք , սիրո, հայրենասիրության ու պանդխտության հայրեններ: Այդ հայրեններից շատերը հետագայում են գրի առնվել, շատերը ժողովուրդն է հորինել ու ավելացրել մի խոշոր ու կարևոր մասն էլ ունեն հեղինակներ: Նրանք մեր միջնադարի նշանավոր տաղերգուներն են, որոնք հալածված թուրք զավթիչներից, վանքերում ու վանքապատկան տարածքներին կից քարայրներում հորինել են «Հայրենները», որին ժողովուրդը պահել ու պահպանելով երբեմն էլ «Անտուննիներ» կրկնակի իմաստ տալով հասցրել է մեր օրերը:
Ապրող լեգենդ է, բանասերները լավ գիտեն անտունին՝ բառացիորեն իր անտուն լինելուց առաջ ունի զուտ բանաստեղծական իմաստ՝ բանաստեղծության ներքին կառույցի հետ կապնված, նույն երկակի իմասը ունի ժողովրդի համար նաև «Հայրենները», հայրենները ժողովուրդը սիրում է կապել նաև կորցրած հայրենիքի հետ, այդ պատճառով էլ ավելի շատ տարածված են պանդխտության ու սիրո, մանավանդ պանդուխտի սիրո տաղերը:
Այստեղ ժողովրդի համար կարևորը երգն ու տաղն է տաղը, որի ինչ լինելը մասնագետների խնդիրն է: Թող նրանք վերլուծեն համադրեն, իսկ մինչ այդ հարկավոր է այդ տաղերից մաքրել բոլոր թուրքական, արաբական, պարսկական, միջնադարյան բարբառաբառերը, թեթևակի թափ տալ կպչուն փոշին ու մաքրված վիճակում ներկայացնել ընթերցողներին:
Օգնենք մեր սերունդներին, որ կարողանան կարդալ Քուչակներին ու հասկանալ ինչպես կարդում են ու հասկանում Թումանյաններին ու Վարուժաններին, Տերյաններին ու Շիրազներին:
Քուչակյան տաղերով, հայրեններով, անտունիներով սկսենք ճանաչել մեր մեծերին, որ մի օր էլ նրանց չկորցնենք մեր խառնակ օրերում: Կորցնելը հեշտ է, դժվարը՝ գտնելն է:
Այս բոլորը նվիրում եմ մեր հազարյոթհարյուր ամյա հոբելյանական հանդիսություններին:
Նվիրում եմ ավել ջահել ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻՆ , որի անունով առ այսօր մենք չունենք եկեղեցի, քանզի նրա տառերը մեզ համար եղեղեցիներ են ու տաճարներ, որտեղ բացվում են մեր բոլոր նորածին հայորդիների թոթովախոս լեզուները:
Փա՜ռք Մեսրոպին ու նրա ժառանգներին:

ՎԱՀԱՆ ԳԷՈՐԳԵԱՆ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՆԱՀԱՊԵՏ ՔՈՒՉԱԿ

Վահան Գէորգեանի կարճ ուսումնասիրութիւնը Քուչակի մասին մեծ հետաքրքրութիւն պիտի ստեշծէ «Նշանակ»ի գրասէր ընթերցողներուն մօտ: Յետագայ հրապարակումներով պիտի ներկայացնենք Քուչակի տաղերը արդիականացուած ուսումնասէր Գէորգեանի կողմէ:
«Նշանակ»

»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»««»


Այս անունը ծանոթ է քիչ թե շատ գրագետ հայ մարդուն: Նա հայ քնարերգության բոլոր ժամանակների մեծագույն սիրո երգիչն է: Բայց հայերը մեծ ու փոքր, ավելի շատ ծանոթ են Սայաթ-Նովա սիրո երգչին՝ քան Քուչակին:
Քուչակի կյանքի ծննդավայրի մասին մինչև օրս մեզ քիչ բան է հայտնի: Բանաստեղծի թոռանը պատկանող մի ձեռագիր ավետարանի հիշատակարանում 1637 թվականին գրված է եղել հետևյալը.-«Հիշեցեք զՔուչակս և զմեզ պապ իւր Նահապետ վարպետն, որ մականուն Աշըղ Քուչակ ասի...» Ահա միակ գրավոր փաստը, որը մնացել է մեծ բանաստեղծի մասին: Պարզ է, որ մեծ քնարերգուն ապրել ու ստեղծագործել է տասնվեցերրորդ դարում:
Բանասեր Տևկանցը 1882 թ. հրատարակեց «Հայերգ» միջնադարյա հայ բանաստեղծների մի ստվար ժողովածու, որտեղ առաջին անգամ տպագրված 1583 թվի մի ձեռագրից վերցրված քառյակների մի մեծ շարք «Յաղագս հոգւոյ և սիրոյ ոտանաւոր է բանս» ընդհանուր վերնագրով:
Այդ շարքը, որի առաջին քառյակը սկսվում է «Այս ծովական գիշերն ի բուն ես երկու շրջան մանեցի» տողով, մինչև այժմ բանասիրությանը անհայտ աղբյուրի հիման վրա Տևկանցը համարում է Նահապետ Քուչակի ստեղծագործությունը, իսկ նույն ժողովածում տպագրված «Գուզալ մ´ես երեկ տեսայ» տողով սկսվող ոտանավորը համարում է Նահապետ Քուչակի թոռան գործը, որտեղ վերջին քառյակում ասում է .

Ես Քուչակս եմ Վանեցի
Ի գեղէն Խառակոնիսա,
Լցրել եմ հարյուր տարին,
Էլ չի գար մտքիկս ի վերայ...

Հարյուրամյա բանաստեղծը թեև գանգատվում է հասունացած տարիքից, բայց չի զլանում գովերգելու կանացի գեղեցկությունը, գերազանցելով բոլոր «լաուրաներին գովերգող»՝ Պետրարքաներին, ու «մարգարիտներից խենթացող» Գյոթեներին նրանցից էլ վաղ ու արևելքցուն հատուկ ջերմությամբ, անզուսպ, տաք կրքով, առանց ձևաթափությունների ու կեղծ բարոյախոսության:
Թեպետ գանգատվում է հասուն տարիքից, բայց մեկառմեկ հիշում է իր դարի բոլոր նշանավոր երկիրներն ու քաղաքները: Բերված քառատողը հուշում է ,որ Նահապետն էլ պիտի ծնված լիներ հենց այդ գյուղում, բայց այստեղ արդեն պատմությունն ու բանասիրական պրպտումները առաջարկում են հազար ու մի վարկածներ: Իհարկե եղած փաստերը, մանավանդ բանավոր զրույցները թելադրում են ,որ Քուչակը նույնպես ծնվել է Վանի խառակոնիս գյուղում: Գյուղում է գտնվում նրա սրբավայր դարձած գերեզմանը: Միայն թե այստեղից էլ սկսվում է հրաշալի լեգենդանման պատմությունը, լեգենդ, որովհետև իրականը դեռ ոչ ոք չի կարողանում ապացուցել:
Քուչակի ծննդավայրը ՝ Վանը թե Ակնա գավառը, այսօր հավանաբար այնքան էլ ընթերցողի համար չի կարևորվում, խնդիրը՝ ծննդավայրի զուտ բանասիրական պրպտումների համար է կարևոր: Մեզ նման ընթերցողներս գոհ ենք ,որ կա նրա հաշափառ պոեզիան և պարտավոր ենք իմանալ ու կարդալ:
Ժամանակին Մեծ Կոմիտասը Ակնա շրջանից բազմաթիվ «հայրեններ» հավաքեց: «հայրեններ» բանաստեղծության մի հրաշալի տեսակ են ,որի արմատները գնում են դարերի խորքը, դեռ Մովսես Խորենացին է իր ժամանակին գրի առել բանավոր նմուշներ հայկական համարվող այդ տեսակից, իսկ քրիստոնության տարածումից հետո տասերրորդ դարի նշանավոր մտածողներից ՆԱՐԵԿԱՑԻՆ տվեց հայրենների երկրորդ կյանքը, որը իր կատարելությանը հասավ Նահապետ Քուչակի ժամանակ:
Փաստորեն Նահապետ Քուչակը եթե հավատանք լեգենդին Ակնեցի նշանավոր բանաստեղծը թուրքերի տիրապետության ժամանակ, միջնադարի ծանր տարիներին, գաղթեց Վանի շրջանը ուր էլ բոլորեց իր հարյուր տարին: Նա նշանավոր էր անգամ թուրքերի շրջանում: Ինչպես գիտենք աշուղական ՝ թառ ու սազի երկրպագուները հիմնականում թուրքերն էին, և մեծ բանաստեղծ ու հայ մարդը, հայրենները պիտի ինչ որ կերպ օրինականացներ ու բնականաբար ինքն էլ դարձավ առաջին մեծ նշանավոր աշուղը՝ ողջ արևելքում , որի ուղղակի իմաստով հաջորդ նշանավորը պիտի լիներ Սայաթ-Նովան:
ճակատագիրն ու պատմությունը ասես կրկնվում էր, հեթանոսական երգերի կատարին եկավ քրիստոնեությունը, ամենինչ քանդեց ու ավերակների վրա սկսեց կառուցել իր եկեղեցին: Մեսրոպ Մաշտոցի, Խորենացու և մյուսների ջանքերով ինչը հնարավոր էր հարմարացրեցին եկեղեցուն ու փրկեցին՝ Անահիտի, Աստղիկի, մյուս հեթանոսական աստվածներին ու մշակույթի մի մասը. մազապուրծ այդ շյուղի վրա էլ բացվեց արդեն եկեղեցու հովանավորությամբ մեր խցանված գեղարվեստի իսկական ակունքը, Նարեկացիներն ու Մխիթար Գոշերը ավելի բախտավոր էին, նրանց ժամանակ եկած ու մշակույթի տարածքին տեր դարձած քրիստոնեությունը խրախուսում էր ակունքից բխած ու արդեն խաչով զարդարված մեր արվեստը: Հազարամյակի ավարտին, այսինքն տասնհինգերրորդ դարի սկզբներին երկիր մտան նախորդներից էլ ավելի վայրագ ու մարդակեր գազանները՝ թուրքերը, որոնք արյուն ավերից հետո սիրում էին թառ ածել:
Ծնվում էր թուրքական արվեստը՝ աշուղությունը, մեր հայրեններին էլ մնում էր համակերպվելու, մի կերպ դիմանալու տոկալու ձեը: Աշուղությունը շուլալվում էր հայրեններին Քուչակը մեծ էր ու իմաստուն նա նվագով ու երգով հասցրեց բթացնել գազանին: Դարձավ առաջին ու խոշորագույն աշուղր բանավոր շուրթից շուրթ Ակնից մինչև Վան ստեղծագործած հայրենները տարածելով:
Այսօր մենք ունենք , սիրո, հայրենասիրության ու պանդխտության հայրեններ: Այդ հայրեններից շատերը հետագայում են գրի առնվել, շատերը ժողովուրդն է հորինել ու ավելացրել մի խոշոր ու կարևոր մասն էլ ունեն հեղինակներ: Նրանք մեր միջնադարի նշանավոր տաղերգուներն են, որոնք հալածված թուրք զավթիչներից, վանքերում ու վանքապատկան տարածքներին կից քարայրներում հորինել են «Հայրենները», որին ժողովուրդը պահել ու պահպանելով երբեմն էլ «Անտուննիներ» կրկնակի իմաստ տալով հասցրել է մեր օրերը:
Ապրող լեգենդ է, բանասերները լավ գիտեն անտունին՝ բառացիորեն իր անտուն լինելուց առաջ ունի զուտ բանաստեղծական իմաստ՝ բանաստեղծության ներքին կառույցի հետ կապնված, նույն երկակի իմասը ունի ժողովրդի համար նաև «Հայրենները», հայրենները ժողովուրդը սիրում է կապել նաև կորցրած հայրենիքի հետ, այդ պատճառով էլ ավելի շատ տարածված են պանդխտության ու սիրո, մանավանդ պանդուխտի սիրո տաղերը:
Այստեղ ժողովրդի համար կարևորը երգն ու տաղն է տաղը, որի ինչ լինելը մասնագետների խնդիրն է: Թող նրանք վերլուծեն համադրեն, իսկ մինչ այդ հարկավոր է այդ տաղերից մաքրել բոլոր թուրքական, արաբական, պարսկական, միջնադարյան բարբառաբառերը, թեթևակի թափ տալ կպչուն փոշին ու մաքրված վիճակում ներկայացնել ընթերցողներին:
Օգնենք մեր սերունդներին, որ կարողանան կարդալ Քուչակներին ու հասկանալ ինչպես կարդում են ու հասկանում Թումանյաններին ու Վարուժաններին, Տերյաններին ու Շիրազներին:
Քուչակյան տաղերով, հայրեններով, անտունիներով սկսենք ճանաչել մեր մեծերին, որ մի օր էլ նրանց չկորցնենք մեր խառնակ օրերում: Կորցնելը հեշտ է, դժվարը՝ գտնելն է:
Այս բոլորը նվիրում եմ մեր հազարյոթհարյուր ամյա հոբելյանական հանդիսություններին:
Նվիրում եմ ավել ջահել ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻՆ , որի անունով առ այսօր մենք չունենք եկեղեցի, քանզի նրա տառերը մեզ համար եղեղեցիներ են ու տաճարներ, որտեղ բացվում են մեր բոլոր նորածին հայորդիների թոթովախոս լեզուները:
Փա՜ռք Մեսրոպին ու նրա ժառանգներին:

ՎԱՀԱՆ ԳԷՈՐԳԵԱՆ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Հայ մանկապատանեկան պոեզիայի միտումները

Ամալիա Քոչարեան , իր բազմազբաղուածութինը մէկ անկիւն կը հրէ երբ լաւ ու ճիշդ բան ունի ըսելիք Հայ մանուկին մասին : «Նշանակ» մեծապէս կը գնահատէ Ամալիայի վարի գրուածքի բովանդակութիւնը :
«Նշանակ»

»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Հաշվի առնելով որ Արամ Վեհափառը 2011թվականը հռչակել է Հայ մանուկի տարի և այն իւրացվել է ՀՕՄի էմիրությանց մասնաճիյուղի կողմից պիտի որ ինչպես բոլոր տարիներին այնպես էլ այս տարին լինի մանուկների երազների նման գունագեղ ու հիասքանչ:

Ինչ խոսք մանուկներին հայեցի և գրագետ դաստիարակելու համար օգնության պետք է գա ընտանիքը, հայ կնոջ առաքելությունը զավակին հայեցի դարձնելու ինչպես նաև մանկապատանեկան գրականությունը,որը զգայուն կերպով արձագանքում է հասարակական կյանքում տեղ ունեցող զարգացումներին, բարոյահոգեբանական դաստիարակության կազմակերպման գործընթացներին:

Մանկապատանեկան գրականությունը իր ընթերցողներին տանում է «մեծ նավարկության», հետագա ողջ կյանքի համար առաջադրում անհրաժեշտ կողմնորոշման չափանիշներ: Աշխարհում սփռված հայ մանուկի համար միշտ էլ երազանք է տեսնել իր պապերի հինավուրց ու նոր երկիրը` հայոց աշխարհը, լողալ նրա գետերում ու լճերում: Այս առումով լուրջ խորհրդածությունների առիթ է տալիս ժամանակակից հայ մանկապատանեկան պոեզիան, որի առջև դրված խնդիրներին և նպատակներին բացի վերոհիշյալ գործոններից, պայմանավորված են նաև մարտահրավերներին դիմակայելու, մատաղ սերնդի ազգային դիմագիծը անաղարտ պահելու ու դաստիարակելու անհրաշտությամբ:

Գաղտնիք չէ , որ վերջին տարիներին փոխվել են պատկերացումները ինչպես մատաղ սերնդի, այնպես էլ նրա կրթության և դաստիարակության խնդիրների վերաբերյալ: Առաջին հերթին փոխվել է մատաղ սերնդի աշխարհայացքը, լայնացել են նրա հետաքրքրությունների շրջանակները; Ժամանակակից երեխան էապես տարբերվում է իր նախորդներից, նա ավելի շատ է տեղեկացված, ունի համակարգչից օգտվելու հնարավորությւոններ և ունակություններ,տիրապետում է ոչ միայն մայրենիին: Այս իրողությունները,սակայն, հղի է նաև վտանգներով, երեխան աստիճանաբար կտրվում է գրքից,ամբողջ ազատ ժամանակն անցկացնում ֆիլմեր դիտելով,որոնց որակն ու «դաստիարակչական նշանակությունը» բոլորիս են հայտնի:

Կարողանու՞մ են, արդյոք մանկական գրականության հեղինակները բավարարել ժամանակակից մանուկ ընթերցողների հետաքրքրությունները` մի կողմից նրանց հաղորդակցելով գիտության ու տեխնիկայի վերջին նվաճումներին, մյուս կողմից` մոտեցնելով ազգային արմատներին:

Այս առումով իրենց գործի բաժինն ունեն ծնողներն ու դաստիարակներն, ովքեր պետք է կարողանան ճիշտ և հասկանալի ձևով մատուցեն հայ մանկագիր բանաստեղծների գործերը: Օրինակ հայ մանկագիրները իրենց բանաստեղծություններում անկեղծ զրույցի միջոցով փորձում են թափանցել իրենց ընթերցողների ներաշխարհը, նրանց առջև բացում անծանոթ դռներ, նրաց դաստիարակում հայրենիքի տիրոջ հոգեբանությամբ:
Ժամանակակից մանուկ ընթերցողին յուրահատուկ է աբստրակտ մտածողությունը, առարկաների և երևույթների միջև փոխադարձ կապերի հայտնաբերման ձգտումը, զարմանալու, իր զարմանքը մեծերի հետ կիսելու, իր տեսակետը պաշտպանելու համառությունը:
Երեխայի համար ամեն ինչ զարմանալի է, իսկ աշխարհը`«զարմանքների տոնավաճառ».
Հատկապես ուշադրության արժանի են մանուկների կողմից սիրված բանաստեղծների` հայրենի երկրին, նրա խորհրդանիշներին, պատմությանը, արվեստին ու մշակույթին, բնությանը նվիրված բանաստեղծությունները,որոնք աչքի են ընկնում նոր մտածողությամբ, պատկերային հետաքրիքիր համակարգով:
Օրինակ բանաստեղծ Էդուարդ Միլիտոնյանի համար հայրենիքը սկսվում է մայրենիից.
Հայոց լեզուն Հայաստանի
Զանգն է զնգուն:
Նրա նման զվարթ է միշտ
Մեր գետ Զանգուն,
Նրա Նման վեհ է եւ վեր
Մասիսը մեր:
Եվ զնգում է հայոց լեզուն
Գիշեր ու զօր,
Ու կանչում է մանուկներին
Իր գիրկն հզոր:
Ամեն ինչ հարազատ ու սրտամոտ է բանաստեղծին, ջերմ ու կաթոգին, ամեն ինչից Հայաստանում լույս ու արև է ճառագում.
Հայաստանի դաշտերը`
Թռչող գորգեր հեքիաթի,
Սավառնում են երկնքում;
Հասնում մինչև Ծիր-Կաթին:
Հայաստանի քարերը «գունավոր են ու սիրուն», և նույնիսկ չես տարբերում «որն՞ է ծաղիկ, ո՞րը քար», Հայաստանի ձորերեում «Հրաշքներ են ասում-խոսում/Առավոտից մինչև մայրամուտ», «Հայոց աստղերը լույս են ոսկե// Գիշերների սև ճյուղերին դալար», Հայաստանի գիշերները // «Խարույկների պես անվախ// Ժայռից անդունդ են թռչում// Կայտառ, զվարթ և ուրախ», Հայաստանի անձրևն ունի «երկար ոտքեր բարակ-բարակ», Հայաստանի սարերն ու ժայռերը մի-մի հուշարձաններ են, պատմության վաղնջական ժամանակների անխոս վկաներ, Սևանա լիճը ,կապույտ թռչուն է, եկել է վաղուց ու հետ չի չվում», Հայաստանը քարե ձուկ է.
Քարե հսկա վիշապաձուկ,
Լեռան վրա ի՞նչ ես անում:
Թե՞ ալիք է լեռը կապույտ
Մեր Հայաստան լեռնաշխարհում:
-Ճիշտ ես ասում, փոքրիկ տղա,
Քարե ձուկ եմ քարե ծովում,
Արի ինձ հետ դու միշտ խաղա,
Քեզ պես լողորդ շատ եմ սիրում:

Երեխայի գիտակցության մեջ ամբողջանում, ավարտուն տեսք է ստանում հայրենիքի մտապատկերը, ու նա իր հայրենիքի մի մասնիկն է զգում.
Խնձորենու ամեն խնձոր
Հեքիաթից է ասես ընկել,
Որովհետև խնձորենին
Իմ հայրիկն է այստեղ տնկել,
Որովհետև հողն այս հրաշք
Իմ պապերն են քարից մաքրել
Որովհետև այդ քարերին
Հայրենական բառ են գրել:

Մեզ հայտնի մանկական բոլոր ստեղծագործություններում թևածում է բարության, սիրո,ազնվության,կարեկցանքի,փոխօգնության,ազնվության,խաղաղ համագործակցության ոգին,որով պետք է միավորվեն աշխարհի բոլոր ծիրերում ապրող հայ մանուկները:

Հայ մանուկի տարին թող լինի Հայոց աշխարհի սերն ու պատկերը մշտարթուն պահելու,որովհետև, միևնույն է,նրանք մի օր տուն են գալու և դառնալու են հայոց երկրի զինվորն ու քաղաքացին:

Ամալյա Քոչարյան
Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան
հայկական պետական մանկավարժական
ամալսարանի հայոց լեզվի և գրականության
ամբիոնի հայցորդ



«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Հայ մանկապատանեկան պոեզիայի միտումները

Ամալիա Քոչարեան , իր բազմազբաղուածութինը մէկ անկիւն կը հրէ երբ լաւ ու ճիշդ բան ունի ըսելիք Հայ մանուկին մասին : «Նշանակ» մեծապէս կը գնահատէ Ամալիայի վարի գրուածքի բովանդակութիւնը :
«Նշանակ»

»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Հաշվի առնելով որ Արամ Վեհափառը 2011թվականը հռչակել է Հայ մանուկի տարի և այն իւրացվել է ՀՕՄի էմիրությանց մասնաճիյուղի կողմից պիտի որ ինչպես բոլոր տարիներին այնպես էլ այս տարին լինի մանուկների երազների նման գունագեղ ու հիասքանչ:

Ինչ խոսք մանուկներին հայեցի և գրագետ դաստիարակելու համար օգնության պետք է գա ընտանիքը, հայ կնոջ առաքելությունը զավակին հայեցի դարձնելու ինչպես նաև մանկապատանեկան գրականությունը,որը զգայուն կերպով արձագանքում է հասարակական կյանքում տեղ ունեցող զարգացումներին, բարոյահոգեբանական դաստիարակության կազմակերպման գործընթացներին:

Մանկապատանեկան գրականությունը իր ընթերցողներին տանում է «մեծ նավարկության», հետագա ողջ կյանքի համար առաջադրում անհրաժեշտ կողմնորոշման չափանիշներ: Աշխարհում սփռված հայ մանուկի համար միշտ էլ երազանք է տեսնել իր պապերի հինավուրց ու նոր երկիրը` հայոց աշխարհը, լողալ նրա գետերում ու լճերում: Այս առումով լուրջ խորհրդածությունների առիթ է տալիս ժամանակակից հայ մանկապատանեկան պոեզիան, որի առջև դրված խնդիրներին և նպատակներին բացի վերոհիշյալ գործոններից, պայմանավորված են նաև մարտահրավերներին դիմակայելու, մատաղ սերնդի ազգային դիմագիծը անաղարտ պահելու ու դաստիարակելու անհրաշտությամբ:

Գաղտնիք չէ , որ վերջին տարիներին փոխվել են պատկերացումները ինչպես մատաղ սերնդի, այնպես էլ նրա կրթության և դաստիարակության խնդիրների վերաբերյալ: Առաջին հերթին փոխվել է մատաղ սերնդի աշխարհայացքը, լայնացել են նրա հետաքրքրությունների շրջանակները; Ժամանակակից երեխան էապես տարբերվում է իր նախորդներից, նա ավելի շատ է տեղեկացված, ունի համակարգչից օգտվելու հնարավորությւոններ և ունակություններ,տիրապետում է ոչ միայն մայրենիին: Այս իրողությունները,սակայն, հղի է նաև վտանգներով, երեխան աստիճանաբար կտրվում է գրքից,ամբողջ ազատ ժամանակն անցկացնում ֆիլմեր դիտելով,որոնց որակն ու «դաստիարակչական նշանակությունը» բոլորիս են հայտնի:

Կարողանու՞մ են, արդյոք մանկական գրականության հեղինակները բավարարել ժամանակակից մանուկ ընթերցողների հետաքրքրությունները` մի կողմից նրանց հաղորդակցելով գիտության ու տեխնիկայի վերջին նվաճումներին, մյուս կողմից` մոտեցնելով ազգային արմատներին:

Այս առումով իրենց գործի բաժինն ունեն ծնողներն ու դաստիարակներն, ովքեր պետք է կարողանան ճիշտ և հասկանալի ձևով մատուցեն հայ մանկագիր բանաստեղծների գործերը: Օրինակ հայ մանկագիրները իրենց բանաստեղծություններում անկեղծ զրույցի միջոցով փորձում են թափանցել իրենց ընթերցողների ներաշխարհը, նրանց առջև բացում անծանոթ դռներ, նրաց դաստիարակում հայրենիքի տիրոջ հոգեբանությամբ:
Ժամանակակից մանուկ ընթերցողին յուրահատուկ է աբստրակտ մտածողությունը, առարկաների և երևույթների միջև փոխադարձ կապերի հայտնաբերման ձգտումը, զարմանալու, իր զարմանքը մեծերի հետ կիսելու, իր տեսակետը պաշտպանելու համառությունը:
Երեխայի համար ամեն ինչ զարմանալի է, իսկ աշխարհը`«զարմանքների տոնավաճառ».
Հատկապես ուշադրության արժանի են մանուկների կողմից սիրված բանաստեղծների` հայրենի երկրին, նրա խորհրդանիշներին, պատմությանը, արվեստին ու մշակույթին, բնությանը նվիրված բանաստեղծությունները,որոնք աչքի են ընկնում նոր մտածողությամբ, պատկերային հետաքրիքիր համակարգով:
Օրինակ բանաստեղծ Էդուարդ Միլիտոնյանի համար հայրենիքը սկսվում է մայրենիից.
Հայոց լեզուն Հայաստանի
Զանգն է զնգուն:
Նրա նման զվարթ է միշտ
Մեր գետ Զանգուն,
Նրա Նման վեհ է եւ վեր
Մասիսը մեր:
Եվ զնգում է հայոց լեզուն
Գիշեր ու զօր,
Ու կանչում է մանուկներին
Իր գիրկն հզոր:
Ամեն ինչ հարազատ ու սրտամոտ է բանաստեղծին, ջերմ ու կաթոգին, ամեն ինչից Հայաստանում լույս ու արև է ճառագում.
Հայաստանի դաշտերը`
Թռչող գորգեր հեքիաթի,
Սավառնում են երկնքում;
Հասնում մինչև Ծիր-Կաթին:
Հայաստանի քարերը «գունավոր են ու սիրուն», և նույնիսկ չես տարբերում «որն՞ է ծաղիկ, ո՞րը քար», Հայաստանի ձորերեում «Հրաշքներ են ասում-խոսում/Առավոտից մինչև մայրամուտ», «Հայոց աստղերը լույս են ոսկե// Գիշերների սև ճյուղերին դալար», Հայաստանի գիշերները // «Խարույկների պես անվախ// Ժայռից անդունդ են թռչում// Կայտառ, զվարթ և ուրախ», Հայաստանի անձրևն ունի «երկար ոտքեր բարակ-բարակ», Հայաստանի սարերն ու ժայռերը մի-մի հուշարձաններ են, պատմության վաղնջական ժամանակների անխոս վկաներ, Սևանա լիճը ,կապույտ թռչուն է, եկել է վաղուց ու հետ չի չվում», Հայաստանը քարե ձուկ է.
Քարե հսկա վիշապաձուկ,
Լեռան վրա ի՞նչ ես անում:
Թե՞ ալիք է լեռը կապույտ
Մեր Հայաստան լեռնաշխարհում:
-Ճիշտ ես ասում, փոքրիկ տղա,
Քարե ձուկ եմ քարե ծովում,
Արի ինձ հետ դու միշտ խաղա,
Քեզ պես լողորդ շատ եմ սիրում:

Երեխայի գիտակցության մեջ ամբողջանում, ավարտուն տեսք է ստանում հայրենիքի մտապատկերը, ու նա իր հայրենիքի մի մասնիկն է զգում.
Խնձորենու ամեն խնձոր
Հեքիաթից է ասես ընկել,
Որովհետև խնձորենին
Իմ հայրիկն է այստեղ տնկել,
Որովհետև հողն այս հրաշք
Իմ պապերն են քարից մաքրել
Որովհետև այդ քարերին
Հայրենական բառ են գրել:

Մեզ հայտնի մանկական բոլոր ստեղծագործություններում թևածում է բարության, սիրո,ազնվության,կարեկցանքի,փոխօգնության,ազնվության,խաղաղ համագործակցության ոգին,որով պետք է միավորվեն աշխարհի բոլոր ծիրերում ապրող հայ մանուկները:

Հայ մանուկի տարին թող լինի Հայոց աշխարհի սերն ու պատկերը մշտարթուն պահելու,որովհետև, միևնույն է,նրանք մի օր տուն են գալու և դառնալու են հայոց երկրի զինվորն ու քաղաքացին:

Ամալյա Քոչարյան
Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան
հայկական պետական մանկավարժական
ամալսարանի հայոց լեզվի և գրականության
ամբիոնի հայցորդ



«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ԹԻՒՐՆ ՈՒ ԹԵՐԻՆ -- ՇՈՒՐԹ . ՇՐԹՈՒՆՔ , ՇՐԹՈՒՆՔՆԵՐ

Ես յաճախ հանդիպած եմ սա երեւելի սխալագրութեանց . _ գաւաթը շրթունքներուն մօտեցուց , շրթունքները դողացին , համբուրեց անոր շրթունքները:
- Այստեղ ո՞րն է սխալը , կրնայ հարցնել հայերէնի ուսուցիչը իր ...աշակերտներուն:

Նոր Հայկազեան բառգիրքին մէջ չկայ « շրթունք» բառը.կայ «շուրթն» . որուն յոգնակին է շուրթեր կամ շրթունք, բայց երբեք ՝ շրթունքներ :Ինչո՞ւ. որուհետեւ շրթունքները մէկ անգամ յոգնակի չէ, երկու անգամ յոգնակի է. շուրթ – շրթունք - շրթունքներ , մօտաւորապէս մարդ - մարդիկ - մարդիկներ , տղայ - տղաք - տղաքներ ըսելու պէս բան մը:Սաղմոսերգուն կ'ըսէ . « Տէր եթէ զշրթունս իմ բանաս բերան իմ երգեսցէ զօրհնութիւնս քո...» : Այո, «զշրթունս» եւ ոչ թէ «զշրթունքներս» :

Այս կանոնը միտք պահենք ուրեմն եւ չըսենք ու չգրենք շրթունքներ, այլ ըսենք ու գրենք շուրթեր կամ շրթունք:
- Խաֆանիդ մտա՞ւ կը հարցնէր հայր Գավաֆեան Կեդրոնականի իր աշակերտներուն, թուաբանութեան դասին:
- Այո, պապա, հասկցանք, կը պատասխանէին աշակերտները , նոյնիսկ եթէ .... հասկցած չըլլային:

Բ.Թաշեան

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ԹԻՒՐՆ ՈՒ ԹԵՐԻՆ -- ՇՈՒՐԹ . ՇՐԹՈՒՆՔ , ՇՐԹՈՒՆՔՆԵՐ

Ես յաճախ հանդիպած եմ սա երեւելի սխալագրութեանց . _ գաւաթը շրթունքներուն մօտեցուց , շրթունքները դողացին , համբուրեց անոր շրթունքները:
- Այստեղ ո՞րն է սխալը , կրնայ հարցնել հայերէնի ուսուցիչը իր ...աշակերտներուն:

Նոր Հայկազեան բառգիրքին մէջ չկայ « շրթունք» բառը.կայ «շուրթն» . որուն յոգնակին է շուրթեր կամ շրթունք, բայց երբեք ՝ շրթունքներ :Ինչո՞ւ. որուհետեւ շրթունքները մէկ անգամ յոգնակի չէ, երկու անգամ յոգնակի է. շուրթ – շրթունք - շրթունքներ , մօտաւորապէս մարդ - մարդիկ - մարդիկներ , տղայ - տղաք - տղաքներ ըսելու պէս բան մը:Սաղմոսերգուն կ'ըսէ . « Տէր եթէ զշրթունս իմ բանաս բերան իմ երգեսցէ զօրհնութիւնս քո...» : Այո, «զշրթունս» եւ ոչ թէ «զշրթունքներս» :

Այս կանոնը միտք պահենք ուրեմն եւ չըսենք ու չգրենք շրթունքներ, այլ ըսենք ու գրենք շուրթեր կամ շրթունք:
- Խաֆանիդ մտա՞ւ կը հարցնէր հայր Գավաֆեան Կեդրոնականի իր աշակերտներուն, թուաբանութեան դասին:
- Այո, պապա, հասկցանք, կը պատասխանէին աշակերտները , նոյնիսկ եթէ .... հասկցած չըլլային:

Բ.Թաշեան

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Դամոկլեան սուրը եւ Գորդեան հանգոյցը

ԱՅՍ ԱՆԿԻՒՆԷՆ
Դամոկլեան սուրը եւ Գորդեան հանգոյցը
Դամոկլեան սուրը գլխուդ վերեւ տեւաբար կախուած վտանգը կը
խորհրդանշէ, մինչ Գորդեան հանգոյցը այն խնդիրն է, որուն լուծումը պարզ
տրամաբանութեամբ եւ գիտցուած միջոցներով ձեռք չի ձգուիր, այլ կը
պահանջէ արմատական ու տարբեր մօտեցում մը:
Ըստ յունական աւանդութեան, երբ Դամոկլէս մէկ օրով ուզեց արքայ
դառնալ եւ արքան գահը զիջեցաւ իրեն, յանկարծ նկատեց որ բարակ թելով մը
սուր մը կախուած էր իր գլխուն վերեւ: Արքան իրեն բացատրեց, որ գահին
վրայ, այո', ո'յժ մը կ՚ունենաս, բայց պէտք է գիտակցիս միշտ, որ որեւէ ատեն
չնախատեսուած վտանգներու կրնաս ենթարկուիլ:
Իսկ Գորդեան հանգոյցով կապուած կ՚ըլլար ձիակառքի մը քեղին՝
այն կտորը, որուն կÿամրացնէին ձիուն կապերը: Անքակտելի էր այդ հանգոյցը:
Դարձեալ աւանդութեան համաձայն, երբ Մեծն Աղեքսանդր դրուեցաւ զայն
քակելու անհրաժեշտութեան առջեւ, եւ տեսնելով որ հանգոյցին ոչ սկիզբը կայ,
ոչ ալ վերջաւորութիւնը, հանեց սուրը եւ մէկ հարուածով կտրեց-քակեց
հանգոյցը, ու անկէ ի վեր այս արարքն ալ խորհրդանիշը դարձաւ հարցի մը
կտրուկ, արմատական լուծման:
Օտար ամուսնութիւնը մեր կեանքին մէջ միաժամանակ Դամոկլեան սուր
մըն է եւ Գորդեան հանգոյց մը:
Դամոկլեան սուր մը, որովհետեւ ան կախուած է մեզմէ իւրաքանչիւրին
գլխուն վերեւ որպէս մշտական վտանգ: Վտանգ՝ օտարացման, ձուլման,
անհետացման՝ որպէս ինքնուրոյն ազգ, որպէս այդ ազգի անբաժան մասնիկ:
Գահ բարձրացողը - այս պարագային՝ խառն ամուսնութիւն կնքողը, այո, կրնայ
ըլլալ որ կեանքի լաւագոյն ընկերը գտած ըլլայ, կրնայ ըլլալ, որ մեծագո՜յն
երջանկութեան տիրանայ..., սակայն միւս կողմէ սեփական ինքնութիւնը
կորսնցնելու տեւական վտանգին առջեւ կրնայ գտնուիլ:
Այս չի նշանակեր, որ օտարի հետ ամուսնացող ոեւէ հայ կ՚օտարանայ, կը
ձուլուի ու կ՚անհետանայ: Անկասկած ոչ, եւ հարիւրաւոր, հազարաւոր հայեր,
իրենց կեանքի ընկեր ընտրելով ոչ հայ ծագումով անձ մը, ատով հանդերձ
յաջողած են հաւատարիմ մնալ իրենց սեփական արմատներուն, ծառայել,
նոյնիսկ պատի'ւ բերել իրենց ազգին ու հայրենիքին։
Սակայն, անկասկած անոնք կրնան գտնուիլ յատկապէս իրենց
զաւակնե՛րն ալ հայ պահելու, հայ մեծցնելու դժուարութեան առջեւ: Եւ, մեծ ճիգ
կը պահանջուի նման դժուարութիւն յաղթահարել համար...
Այս ամենը, ի հարկէ, եթէ հայ ըլլալը, հայ մնալը, հայութեան հետ
առնչուիլը առաջնահերթութիւն է իրենց կեանքին մէջ:
Այո, մեր ապրած կեանքը, կեանքի պայմանները, մանաւանդ մեր
գտնուած վայրը կրնան այնպիսին ըլլալ, որ հայու հետ ամուսնանալը կրնայ
դժուար, երբեմն ալ անհնարին ըլլալ:
Որոշ չափով, եւ միա՛յն որոշ չափով, կրնանք նուազագոյնի իջեցնել այդ
դժուարութիւնը՝ հայաշատ քաղաքի ու այդ քաղաքին ալ հայաշատ մէկ թաղին
մէջ բնակութիւն հաստատելով, ազգային-համայնքային կեանքին մաս
կազմելով, զաւակները հայ դպրոցին, հայ եկեղեցիին, հայ ակումբին եւ հայ
մամուլին կապելով, եւայլն, սակայն օտարին հանդիպելու եւ կեանքը ոչ-հայու
մը կապելու հաւանականութիւնը չենք կրնար չէզոքացնել, որով Դամոկլեան
սուրը չենք կրնար ամբողջովին հեռացնել մեր գլխուն վերեւէն, չենք կրնար՝
եթէ հայրենիքէն դուրս կ՚ապրինք. այսօր արդէն՝ նոյնիսկ եթէ հո՛ն ալ
կÿապրինք, սակայն այնտեղ կեանքի ու մշակոյթի նոյն ազդակները չեն, որ կը
շրջապատեն մեզ։
Եւ եթէ պատահի անխուսափելին, ահա ա՛յն ատեն է, որ Գորդեան
հանգոյցը կտրելու անհրաժեշտութեան առջեւ կը գտնուինք, թէ իբր ենթակայ,
թէ իբր ենթական շրջապատող ընտանիք, համայնք ու հաւաքականութիւն:
Մեզմէ ոմանք, յատկապէս հին սերունդի պատկանողներս, կը դիմէինք
ծայրայեղ միջոցներու, սպառնալիքներու, կապերը կը խզէինք մեր հարազատին՝
եղբօր, քրոջ, կամ զաւկին հետ, նոյնիսկ կ՚ուրանայինք զայն, գուցէ առանց
անդրադառնալու, որ նման վերաբերմունք մը կրնար զինք աւելի հեռացնել
հայութենէն:
Այսօր խառն ամուսնութիւնները, ուզենք կամ չուզենք, մեր սփիւռքեան
իրականութեան մաս կը կազմեն, քիչ մը ամեն տեղ, երբեմն առաւել, երբեմն
նուազ համեմատութեամբ։ Ի՞նչ կրնանք ընել - հաշտուի՞լ կացութեան հետ,
կարեւորութիւն չտա՞լ եղածին, մերժե՞լ իրողութիւնը...
Համոզումս է, որ ժխտական կեցուածքը մեզ կը հասցնէ մեր ուզածին
հակառակ արդիւնքին, չի նպաստեր այն դատին, որուն կ՚ուզենք ծառայել:
Հանգոյցը քակելու, աւելի ճիշտ՝ մէկ հարուածով կտրելու միակ միջոցը
օտարը մեր մէջ ընդունիլն է եւ ամեն ինչ ընել, որ ան ալ հայութեան կապուի, իր
հայ կողակիցը սիրելէ զատ եւ սիրելէ անդին՝ սիրէ՛ նաեւ անոր ընտանիքը,
համայնքը եւ ժողովուրդը:
Օգնել՝ որ ան հայերէն սորվի, ծանօթանայ մեր մշակոյթին ու բարքերուն,
մինչեւ իսկ որդեգրէ մեր Դատը, ի՛նք եւս ստանձնէ անոր պաշտպանութիւնը,
դառնայ հայութեան բարեկամ, եւայլն...: Գիտակցի, որ ատիկա հարստացում մը
պիտի ըլլայ թէ' իրեն համար եւ թէ իր զաւակներուն, որոնք ժառանգորդները
պիտի հանդիսանան մէկէ աւելի մշակոյթներու եւ ազգային պատմութիւններու:
Այսպիսի՝ դրակա՛ն վերաբերմունքով կրնանք ենթադրել՝ որ աւելի
հաւանական ըլլայ, որ օտար կողակիցը համաձայն ըլլայ, որ զաւակները
հայկական վարժարան յաճախեն, հայ հաւաքականութեան )կամ
հաւաքականութեա՛ն ալ( մաս կազմեն:
Այս կեցուածքը, ոչ-վանողական մօտեցումը, ի վերջոյ աւելի նպաստաւոր
կրնայ ըլլալ մեր նպատակին հասնելու, հայութեան գոյութիւնը երկարաձգելու
տեսակէտէն:
Նման պարագաներու օրինակները չեն պակսիր մեր շուրջ:
Ո՛չ, ամենեւին հայամարտի զէնքերը վար դնելու, մեր »պարտութիւն«ը
ընդունելու կողմնակից չեմ։ Սակայն պէտք է գիտնանք հաւաքական
քաղաքականութեան վերածել Գորդեան հանգոյցը կտրելու մօտեցումը,
շարունակելով հանդերձ ջատագովել անխառն ամուսնութիւնները ու ամեն ճիգ
ի գործ դնելով, որ Դամոկլեան սուրը չկախուի մեր եւ մեր զաւակներուն գլխուն
վերեւ:
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2011-02-21 )1651(

Դամոկլեան սուրը եւ Գորդեան հանգոյցը

ԱՅՍ ԱՆԿԻՒՆԷՆ
Դամոկլեան սուրը եւ Գորդեան հանգոյցը
Դամոկլեան սուրը գլխուդ վերեւ տեւաբար կախուած վտանգը կը
խորհրդանշէ, մինչ Գորդեան հանգոյցը այն խնդիրն է, որուն լուծումը պարզ
տրամաբանութեամբ եւ գիտցուած միջոցներով ձեռք չի ձգուիր, այլ կը
պահանջէ արմատական ու տարբեր մօտեցում մը:
Ըստ յունական աւանդութեան, երբ Դամոկլէս մէկ օրով ուզեց արքայ
դառնալ եւ արքան գահը զիջեցաւ իրեն, յանկարծ նկատեց որ բարակ թելով մը
սուր մը կախուած էր իր գլխուն վերեւ: Արքան իրեն բացատրեց, որ գահին
վրայ, այո', ո'յժ մը կ՚ունենաս, բայց պէտք է գիտակցիս միշտ, որ որեւէ ատեն
չնախատեսուած վտանգներու կրնաս ենթարկուիլ:
Իսկ Գորդեան հանգոյցով կապուած կ՚ըլլար ձիակառքի մը քեղին՝
այն կտորը, որուն կÿամրացնէին ձիուն կապերը: Անքակտելի էր այդ հանգոյցը:
Դարձեալ աւանդութեան համաձայն, երբ Մեծն Աղեքսանդր դրուեցաւ զայն
քակելու անհրաժեշտութեան առջեւ, եւ տեսնելով որ հանգոյցին ոչ սկիզբը կայ,
ոչ ալ վերջաւորութիւնը, հանեց սուրը եւ մէկ հարուածով կտրեց-քակեց
հանգոյցը, ու անկէ ի վեր այս արարքն ալ խորհրդանիշը դարձաւ հարցի մը
կտրուկ, արմատական լուծման:
Օտար ամուսնութիւնը մեր կեանքին մէջ միաժամանակ Դամոկլեան սուր
մըն է եւ Գորդեան հանգոյց մը:
Դամոկլեան սուր մը, որովհետեւ ան կախուած է մեզմէ իւրաքանչիւրին
գլխուն վերեւ որպէս մշտական վտանգ: Վտանգ՝ օտարացման, ձուլման,
անհետացման՝ որպէս ինքնուրոյն ազգ, որպէս այդ ազգի անբաժան մասնիկ:
Գահ բարձրացողը - այս պարագային՝ խառն ամուսնութիւն կնքողը, այո, կրնայ
ըլլալ որ կեանքի լաւագոյն ընկերը գտած ըլլայ, կրնայ ըլլալ, որ մեծագո՜յն
երջանկութեան տիրանայ..., սակայն միւս կողմէ սեփական ինքնութիւնը
կորսնցնելու տեւական վտանգին առջեւ կրնայ գտնուիլ:
Այս չի նշանակեր, որ օտարի հետ ամուսնացող ոեւէ հայ կ՚օտարանայ, կը
ձուլուի ու կ՚անհետանայ: Անկասկած ոչ, եւ հարիւրաւոր, հազարաւոր հայեր,
իրենց կեանքի ընկեր ընտրելով ոչ հայ ծագումով անձ մը, ատով հանդերձ
յաջողած են հաւատարիմ մնալ իրենց սեփական արմատներուն, ծառայել,
նոյնիսկ պատի'ւ բերել իրենց ազգին ու հայրենիքին։
Սակայն, անկասկած անոնք կրնան գտնուիլ յատկապէս իրենց
զաւակնե՛րն ալ հայ պահելու, հայ մեծցնելու դժուարութեան առջեւ: Եւ, մեծ ճիգ
կը պահանջուի նման դժուարութիւն յաղթահարել համար...
Այս ամենը, ի հարկէ, եթէ հայ ըլլալը, հայ մնալը, հայութեան հետ
առնչուիլը առաջնահերթութիւն է իրենց կեանքին մէջ:
Այո, մեր ապրած կեանքը, կեանքի պայմանները, մանաւանդ մեր
գտնուած վայրը կրնան այնպիսին ըլլալ, որ հայու հետ ամուսնանալը կրնայ
դժուար, երբեմն ալ անհնարին ըլլալ:
Որոշ չափով, եւ միա՛յն որոշ չափով, կրնանք նուազագոյնի իջեցնել այդ
դժուարութիւնը՝ հայաշատ քաղաքի ու այդ քաղաքին ալ հայաշատ մէկ թաղին
մէջ բնակութիւն հաստատելով, ազգային-համայնքային կեանքին մաս
կազմելով, զաւակները հայ դպրոցին, հայ եկեղեցիին, հայ ակումբին եւ հայ
մամուլին կապելով, եւայլն, սակայն օտարին հանդիպելու եւ կեանքը ոչ-հայու
մը կապելու հաւանականութիւնը չենք կրնար չէզոքացնել, որով Դամոկլեան
սուրը չենք կրնար ամբողջովին հեռացնել մեր գլխուն վերեւէն, չենք կրնար՝
եթէ հայրենիքէն դուրս կ՚ապրինք. այսօր արդէն՝ նոյնիսկ եթէ հո՛ն ալ
կÿապրինք, սակայն այնտեղ կեանքի ու մշակոյթի նոյն ազդակները չեն, որ կը
շրջապատեն մեզ։
Եւ եթէ պատահի անխուսափելին, ահա ա՛յն ատեն է, որ Գորդեան
հանգոյցը կտրելու անհրաժեշտութեան առջեւ կը գտնուինք, թէ իբր ենթակայ,
թէ իբր ենթական շրջապատող ընտանիք, համայնք ու հաւաքականութիւն:
Մեզմէ ոմանք, յատկապէս հին սերունդի պատկանողներս, կը դիմէինք
ծայրայեղ միջոցներու, սպառնալիքներու, կապերը կը խզէինք մեր հարազատին՝
եղբօր, քրոջ, կամ զաւկին հետ, նոյնիսկ կ՚ուրանայինք զայն, գուցէ առանց
անդրադառնալու, որ նման վերաբերմունք մը կրնար զինք աւելի հեռացնել
հայութենէն:
Այսօր խառն ամուսնութիւնները, ուզենք կամ չուզենք, մեր սփիւռքեան
իրականութեան մաս կը կազմեն, քիչ մը ամեն տեղ, երբեմն առաւել, երբեմն
նուազ համեմատութեամբ։ Ի՞նչ կրնանք ընել - հաշտուի՞լ կացութեան հետ,
կարեւորութիւն չտա՞լ եղածին, մերժե՞լ իրողութիւնը...
Համոզումս է, որ ժխտական կեցուածքը մեզ կը հասցնէ մեր ուզածին
հակառակ արդիւնքին, չի նպաստեր այն դատին, որուն կ՚ուզենք ծառայել:
Հանգոյցը քակելու, աւելի ճիշտ՝ մէկ հարուածով կտրելու միակ միջոցը
օտարը մեր մէջ ընդունիլն է եւ ամեն ինչ ընել, որ ան ալ հայութեան կապուի, իր
հայ կողակիցը սիրելէ զատ եւ սիրելէ անդին՝ սիրէ՛ նաեւ անոր ընտանիքը,
համայնքը եւ ժողովուրդը:
Օգնել՝ որ ան հայերէն սորվի, ծանօթանայ մեր մշակոյթին ու բարքերուն,
մինչեւ իսկ որդեգրէ մեր Դատը, ի՛նք եւս ստանձնէ անոր պաշտպանութիւնը,
դառնայ հայութեան բարեկամ, եւայլն...: Գիտակցի, որ ատիկա հարստացում մը
պիտի ըլլայ թէ' իրեն համար եւ թէ իր զաւակներուն, որոնք ժառանգորդները
պիտի հանդիսանան մէկէ աւելի մշակոյթներու եւ ազգային պատմութիւններու:
Այսպիսի՝ դրակա՛ն վերաբերմունքով կրնանք ենթադրել՝ որ աւելի
հաւանական ըլլայ, որ օտար կողակիցը համաձայն ըլլայ, որ զաւակները
հայկական վարժարան յաճախեն, հայ հաւաքականութեան )կամ
հաւաքականութեա՛ն ալ( մաս կազմեն:
Այս կեցուածքը, ոչ-վանողական մօտեցումը, ի վերջոյ աւելի նպաստաւոր
կրնայ ըլլալ մեր նպատակին հասնելու, հայութեան գոյութիւնը երկարաձգելու
տեսակէտէն:
Նման պարագաներու օրինակները չեն պակսիր մեր շուրջ:
Ո՛չ, ամենեւին հայամարտի զէնքերը վար դնելու, մեր »պարտութիւն«ը
ընդունելու կողմնակից չեմ։ Սակայն պէտք է գիտնանք հաւաքական
քաղաքականութեան վերածել Գորդեան հանգոյցը կտրելու մօտեցումը,
շարունակելով հանդերձ ջատագովել անխառն ամուսնութիւնները ու ամեն ճիգ
ի գործ դնելով, որ Դամոկլեան սուրը չկախուի մեր եւ մեր զաւակներուն գլխուն
վերեւ:
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2011-02-21 )1651(

Թիւրն ու Թերին ԲԷՆԻԱՄԻՆ ԹԱՇԵԱՆ

Գալիք օրերուն պիտի փորձենք արտատպել Բէնիամին Թաշեանի «Թիւրն ու Թերին» գիրքէն հատուածներ առնչուած հայերէնի կարգ մը այսպէս ասած « ընդունուած» ուղղագրական ու քերականական օրէնքներու թիւր կամ սխալ գործածութեան: Թաշեանի գիրքը՝ հրատարակուած 1968 ին շաղախուած է հեղինակին յատուկ հիւմուրով: Վարը կը հրապարակենք գրքին նախաբանը կամ նախամուտը գրուած հեղինակին կողմէ

Կարծիքներու եւ կանոններու առաջին հրապարակումը պիտի կատարուի 18 Մարտէն սկսեալ:

Բարի վայելում:

«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»


ԹԻՒՐՆ ՈՒ ԹԵՐԻՆ - ՆԱԽԱՄՈՒՏ

Այս գրքոյկին մէջ յայտնուած են կարծիքներ եւ բացատրուած ու մեկնաբանուած են կանոններ: Կարծիքները թէութիւն են, կանոնները ստուգութիւն են: Առաջիններուն համար պատասխանատուն ես եմ, երկրորդներուն համար «պատասխանատու» է հայ լեզուի ոսկեղէն կանոնագիրքը:

Լեզու մը գեղեցիկ գրել՝արուեստ է, ճիշդ գրել՝ գիտութիւն է: Ընթերցողները դիւրութեամբ պիտի հաստատեն , որ իմ իմ ծրագրիս մաս կը կազմէ ոչ այնքան արուեստը, որքան գիտութիւնը:

Ատեն մը այն կարծիքը կար , թէ քերականութիւնն ալ արուեստ է, ինչպէս փիլիսոփայութիւնը կամ ճարտասանութիւնը: Հիմա ընդունուած է հակառակ տեսակէտը.- քերականութիւնը գիտութիւն է: Արուեստագէտին համար կանոնը իր խառնուածքն է. գիտունին համար ոչ խառնուածքը կանոն է, ոչ ալ կանոնը խառնուածք:

Սակայն , որոշ չափով արուեստ կայ ինչպէս ամէն բանի, նաեւ գիտութեան մէջ: Ասոր համար է , որ ըսուած է, թէ կան գիտուն արուեստագէտներ եւ կան արուեստագէտ գիտուններ: Առաջինները գիտութիւն դրած են արուեստի մէջ, երկրորդները արուեստ դրած են գիտութեան մէջ:

Իմ ընել ուզածս ոչ մէկն է ոչ միւսը: Պարզապէս փորձած եմ յստակացնել կարգ մը մութ կէտեր, թերեւս նաեւ... մթնցուցած եմ կարգ մը յստակ կէտեր: Տեսած եմ լեզուական, ուղղագրական եւ քերականական թերութիւններ, որոնք ամէն օր կ'աւելնան, փոխանակ ամէն օր նուազելու: Ջանալ մաքրել մեր լեզուն այս թերութիւններէն, - ահա իմ դիտումս:

Գէթ մասամբ կրցա՞ծ եմ իրագործել դիտաւորութիւնս: Եթէ «այո» է պատասխանը , յայնժամ գոյութեան իրաւունք ունի այս գրքոյկը: Եթէ «ոչ» է պատասխանը, պարզ է, որ այդ իրաւունքը չունի:

Բանիբուն ընթերցողին կը մնայ ճշդել «այո»ն կամ «ոչ»ը:
Բ.Թ.

Թիւրն ու Թերին ԲԷՆԻԱՄԻՆ ԹԱՇԵԱՆ

Գալիք օրերուն պիտի փորձենք արտատպել Բէնիամին Թաշեանի «Թիւրն ու Թերին» գիրքէն հատուածներ առնչուած հայերէնի կարգ մը այսպէս ասած « ընդունուած» ուղղագրական ու քերականական օրէնքներու թիւր կամ սխալ գործածութեան: Թաշեանի գիրքը՝ հրատարակուած 1968 ին շաղախուած է հեղինակին յատուկ հիւմուրով: Վարը կը հրապարակենք գրքին նախաբանը կամ նախամուտը գրուած հեղինակին կողմէ

Կարծիքներու եւ կանոններու առաջին հրապարակումը պիտի կատարուի 18 Մարտէն սկսեալ:

Բարի վայելում:

«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»


ԹԻՒՐՆ ՈՒ ԹԵՐԻՆ - ՆԱԽԱՄՈՒՏ

Այս գրքոյկին մէջ յայտնուած են կարծիքներ եւ բացատրուած ու մեկնաբանուած են կանոններ: Կարծիքները թէութիւն են, կանոնները ստուգութիւն են: Առաջիններուն համար պատասխանատուն ես եմ, երկրորդներուն համար «պատասխանատու» է հայ լեզուի ոսկեղէն կանոնագիրքը:

Լեզու մը գեղեցիկ գրել՝արուեստ է, ճիշդ գրել՝ գիտութիւն է: Ընթերցողները դիւրութեամբ պիտի հաստատեն , որ իմ իմ ծրագրիս մաս կը կազմէ ոչ այնքան արուեստը, որքան գիտութիւնը:

Ատեն մը այն կարծիքը կար , թէ քերականութիւնն ալ արուեստ է, ինչպէս փիլիսոփայութիւնը կամ ճարտասանութիւնը: Հիմա ընդունուած է հակառակ տեսակէտը.- քերականութիւնը գիտութիւն է: Արուեստագէտին համար կանոնը իր խառնուածքն է. գիտունին համար ոչ խառնուածքը կանոն է, ոչ ալ կանոնը խառնուածք:

Սակայն , որոշ չափով արուեստ կայ ինչպէս ամէն բանի, նաեւ գիտութեան մէջ: Ասոր համար է , որ ըսուած է, թէ կան գիտուն արուեստագէտներ եւ կան արուեստագէտ գիտուններ: Առաջինները գիտութիւն դրած են արուեստի մէջ, երկրորդները արուեստ դրած են գիտութեան մէջ:

Իմ ընել ուզածս ոչ մէկն է ոչ միւսը: Պարզապէս փորձած եմ յստակացնել կարգ մը մութ կէտեր, թերեւս նաեւ... մթնցուցած եմ կարգ մը յստակ կէտեր: Տեսած եմ լեզուական, ուղղագրական եւ քերականական թերութիւններ, որոնք ամէն օր կ'աւելնան, փոխանակ ամէն օր նուազելու: Ջանալ մաքրել մեր լեզուն այս թերութիւններէն, - ահա իմ դիտումս:

Գէթ մասամբ կրցա՞ծ եմ իրագործել դիտաւորութիւնս: Եթէ «այո» է պատասխանը , յայնժամ գոյութեան իրաւունք ունի այս գրքոյկը: Եթէ «ոչ» է պատասխանը, պարզ է, որ այդ իրաւունքը չունի:

Բանիբուն ընթերցողին կը մնայ ճշդել «այո»ն կամ «ոչ»ը:
Բ.Թ.

Կոչ Համագործակցութեան Հայկական Կազմակերպութեանց ու անհատներու

« Երեք շաբաթ առաջ ստացանք հետեւեալ կոչը որ կը հրապարակենք առ ի գիտութիւն մեր ընթերցողներուն:

«Նշանակ»

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«



Մեծարգո պարոն.

<<Հայ խոհարարական ավանդույթների զարգացման և պահպանման>> հասարակական կազմակերպությունն ստեղծվել է 2007 թվականին: Կազմակերպության նպատակը ավանդական հայկական խոհանոցի վերհանումն է, լուսաբանումն ու մասսայականացումը: Այդ առումով արդեն բավական աշխատանքներ են կատարված: Մասնավորապես, Հայաստանի, Արցախի և Ջավախքի գյուղերում մեր մասնագետները բանահավաքչություն են իրականացնում, մոռացությունից վեր են հանում ավանդական կերակրատեսակներ, դրանք փորձարկվում են մեր բազային ռեստորանում` <<Արարատ հոլլ>>-ում և մասնագետների համապատասխան եզրակացությունից հետո կիրառվում են և մասսայականացվում:

Կազմակերպությունը մեծ աշխատանքներ է կատարել տոնածիսական կերակրատեսակների վերականգնման ուղղությամբ: Հայկական ավանդական տոները նշվում են մեր ռեստորանում` համապատասխան կերակրացանկով: Այս առումով արժևորում ենք հայկական ավանդական սննդի համակարգը վերականգնելու աշխատանքը:

Մենք նաև կազմակերպել ենք բազում խոհարարական մրցույթներ, միջոցառումներ... աշնանը ՀՀ Սփյուռքի նախարարության հետ նախատեսում ենք անցկացնել համահայկական խոհարարական ֆորում: Արդեն եղել է <<Համահայկական խոհարարական ակադեմիայի>> հիմնադիր ժողովը և այժմ ակադեմիայի հիմնադրման ու կայացման աշխատանքներն ենք նախապատրաստում:

Կազմակերպության նախագահ Սեդրակ Մամուլյանը <<Երկիր Մեդիա>> հեռուստաալիքով, որ հեռարձակվում է ողջ աշխարհով, վարում է <<Արարատյան խոհանոց>> հաղորդաշարը: Հայաստանի տարբեր մարզերում նախատեսել և անց ենք կացնում փառատոններ. արդեն ավանդական է դարձել Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքի խորովածի փառատոնը: Այս տարի տարբեր մարզերում կանցկացվեն տոլմայի, խաշի, հացի...նմանատիպ այլ փառատոններ:

Մենք ուրախ կլինենք համագործակցել Ձեր կազմակերպության հետ այս աշխատանքների շուրջ: Մասնավորապես, ինչես նշվեց վերևում, մենք բանահավաքչություն ենք կազմակերպում: Սակայն, ցավոք, մեր ուշադրությունից դուրս է մնում հայկական սփյուռքը: Իսկ արևմտահայ խոհանոցը, իրավամբ, համարվում է համաշխարհային խոհանոցի հիմքը:

Մեծարգո պարոն. սփյուռքահայության մեջ բանահավաքչություն կազմակերպելու նպատակով ակնկալում ենք Ձեր աջակցությունն ու համագործակցությունը:

Բանահավաքչության արդյունքում մենք պատրաստվում ենք լույս ընծայել <<Հայ ավանդական խոհանոց>> հանրագիտարանը:

Հուսով ենք, Դուք պատրաստակամ կլինեք համագործակցել մեզ հետ և կարձագանքեք մեր նամակին:

Սրտանց ողջույններով` կազմակերպության քարտուղար Վահե Անթանեսյան:

+37477936593







«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Կոչ Համագործակցութեան Հայկական Կազմակերպութեանց ու անհատներու

« Երեք շաբաթ առաջ ստացանք հետեւեալ կոչը որ կը հրապարակենք առ ի գիտութիւն մեր ընթերցողներուն:
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«

Մեծարգո պարոն.
<<Հայ խոհարարական ավանդույթների զարգացման և պահպանման>> հասարակական կազմակերպությունն ստեղծվել է 2007 թվականին: Կազմակերպության նպատակը ավանդական հայկական խոհանոցի վերհանումն է, լուսաբանումն ու մասսայականացումը: Այդ առումով արդեն բավական աշխատանքներ են կատարված: Մասնավորապես, Հայաստանի, Արցախի և Ջավախքի գյուղերում մեր մասնագետները բանահավաքչություն են իրականացնում, մոռացությունից վեր են հանում ավանդական կերակրատեսակներ, դրանք փորձարկվում են մեր բազային ռեստորանում` <<Արարատ հոլլ>>-ում և մասնագետների համապատասխան եզրակացությունից հետո կիրառվում են և մասսայականացվում:
Կազմակերպությունը մեծ աշխատանքներ է կատարել տոնածիսական կերակրատեսակների վերականգնման ուղղությամբ: Հայկական ավանդական տոները նշվում են մեր ռեստորանում` համապատասխան կերակրացանկով: Այս առումով արժևորում ենք հայկական ավանդական սննդի համակարգը վերականգնելու աշխատանքը:
Մենք նաև կազմակերպել ենք բազում խոհարարական մրցույթներ, միջոցառումներ... աշնանը ՀՀ Սփյուռքի նախարարության հետ նախատեսում ենք անցկացնել համահայկական խոհարարական ֆորում: Արդեն եղել է <<Համահայկական խոհարարական ակադեմիայի>> հիմնադիր ժողովը և այժմ ակադեմիայի հիմնադրման ու կայացման աշխատանքներն ենք նախապատրաստում:
Կազմակերպության նախագահ Սեդրակ Մամուլյանը <<Երկիր Մեդիա>> հեռուստաալիքով, որ հեռարձակվում է ողջ աշխարհով, վարում է <<Արարատյան խոհանոց>> հաղորդաշարը: Հայաստանի տարբեր մարզերում նախատեսել և անց ենք կացնում փառատոններ. արդեն ավանդական է դարձել Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքի խորովածի փառատոնը: Այս տարի տարբեր մարզերում կանցկացվեն տոլմայի, խաշի, հացի...նմանատիպ այլ փառատոններ:
Մենք ուրախ կլինենք համագործակցել Ձեր կազմակերպության հետ այս աշխատանքների շուրջ: Մասնավորապես, ինչես նշվեց վերևում, մենք բանահավաքչություն ենք կազմակերպում: Սակայն, ցավոք, մեր ուշադրությունից դուրս է մնում հայկական սփյուռքը: Իսկ արևմտահայ խոհանոցը, իրավամբ, համարվում է համաշխարհային խոհանոցի հիմքը:
Մեծարգո պարոն. սփյուռքահայության մեջ բանահավաքչություն կազմակերպելու նպատակով ակնկալում ենք Ձեր աջակցությունն ու համագործակցությունը:
Բանահավաքչության արդյունքում մենք պատրաստվում ենք լույս ընծայել <<Հայ ավանդական խոհանոց>> հանրագիտարանը:
Հուսով ենք, Դուք պատրաստակամ կլինեք համագործակցել մեզ հետ և կարձագանքեք մեր նամակին:
Սրտանց ողջույններով` կազմակերպության քարտուղար Վահե Անթանեսյան:
+37477936593



«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Մարդուժի ցանկագրումը

Վրէժ Արմէնի առաջարկած ցանկագրումը ի զօրու առաջարկ է ոչ միայն ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ին այլ որեւէ հայկական միութեան կամ խմբաւորման համար: Այսօրուան պայմաններով սա արդէն պէտք մըն է: Ընդհանուր շահեկանութիւն ներկայացնելուն համար կը հրապարակենք այս յօդուածը:

«Նշանակ»

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ՀԵՏ
Մարդուժի ցանկագրումը
Մարդուժի ցանկագրումը երկար ատենէ ի վեր մեր... ցանկութիւններուն
մաս է կազմած: Համազգայինի Զ. Պատգամաւորական ժողովը, գումարուած
2010-ի մայիսին, անգամ մը եւս արծարծած ու քննարկած է այդ հարցը:
Յստակացնենք ի'նչ կը հասկնանք այդ եզրով:
Առաջին հերթին՝ ճանչնալ մեր մարդուժը, այս պարագային՝
մտաւորականները, մշակութային գործիչները, գրողներն ու արուեստագէտները:
Մարդուժ յղացքը անշուշտ աւելի համապարփակ հասկացողութիւն մըն է ու
կ՚ընդգրկէ մեր կեանքի բոլոր ոլորտները, սակայն այդ ամբողջական մարդուժի
ցանկագրումը արդէն դուրս կու գայ մշակութային միութեան մը աշխատանքի
ծիրէն, կը դառնայ ազգայի'ն գործ:
Ճանչնալ թէ ով ո'վ է, իր ասպարէզի ի՛նչ հանգրուանին կը գտնուի, ո'ւր
կ՚ապրի ու կը գործէ, եւայլն:
Ճանչնալը, ի հարկէ ինքնանպատակ չէ, առաջին քայլն է, որուն կը
հետեւին ծանօթացնելու, քաջալերելու, ջատագովելու աշխատանքները, որոնք
եթէ մէկ կողմէն խնդրոյ առարկայ անձերուն օգտակար կ՚ըլլան, միւս կողմէն
Սփիւռքի հայութեան զանազան ձեւերով կ՚օգնեն, թէ' համազգային
զգացողութիւնը զարգացնելու եւ թէ մանաւանդ ազգային հպարտութիւն
ներշնչելու տեսակէտէն:
Իր առաջարկներու բանաձեւումին մէջ Պատգամաւորական ժողովը կը
նշէ նաեւ կարիքը »ստեղծել[ու] առիթներ գնահատելու համար երիտասարդ
տաղանդները, զանոնք հրաւիրել[ու] մշակութային համագումարներու,
արհեստավարժ եւ արդէն կայացած արուեստագէտներու կողքին«:
Իսկ այդ առաջադրանքները իրագործելու համար կարեւոր քայլ մըն
է մարդուժը ցանկագրելը: Եւ ոչ միայն ցանկագրելը, այլեւ »փոխանցել[ը]
շրջաններուն եւ միջ-գաղութային յարաբերութիւնները զարգացնել[ը]՝ մարդուժի
փոխանակումով«:
Գործը պարզ կը թուի, սակայն կրնանք պէտք եղածէն շատ աւելի
բարդացնել ու ձախողութեան մատնել, ինչպէս յաճախ պատահած է անցեալին:
Մեր մօտեցումը պիտի ըլլայ որդեգրել այնպիսի գործելակերպ, որ
օգտուելով հաղորդակցութեան միջոցներէն, քայլ առ քայլ յառաջանալու եւ
տեղեկութիւնները հետզհետէ ճոխացնելու կարելիութիւնը կը ստեղծէ: Անշուշտ
ցանկը պիտի ըլլայ ելեկտրոնիկ, դիւրահաս, եւ դիւրին ղեկավարելի:
Ի՞նչ պիտի արձանագրենք այդ ցանկին վրայ:
Պիտի սկսինք անուններով: Իւրաքանչիւր շրջան կամ մասնաճիւղ պիտի
նայի շուրջը, եւ առանց ժամանակ վատնելու պատրաստէ անուններու ցանկ մը,
10, 20, 50 կամ 100 հոգիի՝ վերոնշեալ դասակարգերէն )այսինքն՝ գրող,
դասախօս, երաժիշտ, նկարիչ, եւայլն(: Անուններուն կողքին՝ ել-հասցէները,
նշելով նաեւ քաղաքը եւ ի՛նչ մարզի մէջ ըլլալը )»դասակարգ«ը(: Պիտի
չմոռցուին այն աշակերտները եւ ուսանողները, որոնք բացառիկ
ընդունակութիւն, տաղանդ կը ցուցաբերեն այդ մարզերուն մէջ։
Անգամ մը, որ նախնական ցանկը կազմուեցաւ շրջանի կամ մասնաճիւղի
վարչութեան կողմէ, ան պիտի յղուի թէ միութեան անդամներուն եւ թէ ցանկին
վրայ գտնուած անուններուն, անոնց՝ որոնք ել-հասցէ ունին, խնդրելով աւելցնել
մոռցուած անունները:
Ստացուած տեղեկութիւնները կը համախմբուին պատասխանատու
մարմնին կողմէ, ապա կը դիմուի իւրաքանչիւր ցանկագրուած անձի, խնդրելով
յաւելեալ տեղեկութիւններ )ըստ պարզ հարցաթերթիկի մը( եւ ամփոփ
կենսագրական )կենսագծեր, CV):
Երբոր շրջաններն ու մասնաճիւղերը իրարու հետ կը փոխանակեն
ցանկերը, փոխադարձաբար կÿամբողջացնեն, Կեդրոնական վարչութեան ալ
յղելով զանոնք, այս վերջինը կը կազմէ մայր ցանկը:
Այս ամենը սակայն, պիտի ըլլայ մէկ միութեան մը՝ Համազգայինի
ճանչցած անուններու ցանկը:
Յաջորդ քայլը, կամ աւելի ճիշդ զուգահեռ քայլը պիտի ըլլայ մօտենալ մեր
միւս մշակութային միութիւններուն, հրաւիրելով զանոնք, որ իրե'նք ալ մաս
կազմեն կատարուող աշխատանքին, եւ իրե՛նք ալ ճոխացնեն տեղեկութիւնները:
Այս ձեւով կրնայ կազմուիլ համասփիւռքեան մարդուժի ցանկ մը: Այս եւս
ամբողջական չ՚ըլլար անշուշտ: Կրնան մեր կազմակերպութիւններու
ուշադրութենէն վրիպած բազմաթիւ անուններ գտնուիլ տակաւին:
Քայլ մը եւս, եւ աշխատանքը կը հասնի Սփիւռքի նախարարութիւն, որ
վստահաբար ինք եւս հետաքրքրուած է նման նախաձեռնութեամբ մը, նոյնիսկ
արդէն անոր ձեռնարկած ալ կրնայ ըլլալ: Միացնելով մեր ուժերը, Հայրենիք եւ
Սփիւռք կրնանք կազմել աւելի ամբողջական ցանկ մը: Եթէ Հայաստանի
Մշակոյթի նախարարութիւնը, Կրթութեան նախարարութեան ալ
գործակցութեամբ, Հայաստանի մշակութային մարդուժի ցանկը կազմէ, ապա կը
ստեղծուի համահայկական, ազգային ցանկ մը:
Այս ցանկը կամ ցանկերը տեւական փոփոխութեան, ամբողջացման
պիտի կարօտին: Մեր մշակութային միութիւններու եւ հայրենի
իշխանութիւններու պարտականութիւնը պիտի ըլլայ զանոնք տեւաբար
թարմացնել՝ աւելցնել նորերը, վերցնել ասպարեզէն քաշուողները, եւայլն: Իսկ
այս արդէն դուրս կու գայ պարզ սիրողական մակարդակէն...
Նման ցանկեր նաեւ կրնան ծառայել հանրագիտարան եւ դասագիրք
պատրաստողներուն, պատմաբաններուն, նոյնիսկ մամուլին եւ այլոց որոնք
ցանկագրուածներու կենսագրութիւններուն պէտք կրնան ունենալ:
Մարդուժի ցանկագրում... երկու բարդ բայց միաժամանակ պարզ բառեր,
սակայն որքան հեռուները տանող աշխատանք:
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2011-02-14 )1650(

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Մարդուժի ցանկագրումը

Վրէժ Արմէնի առաջարկած ցանկագրումը ի զօրու առաջարկ է ոչ միայն ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ին այլ որեւէ հայկական միութեան կամ խմբաւորման համար: Այսօրուան պայմաններով սա արդէն պէտք մըն է: Ընդհանուր շահեկանութիւն ներկայացնելուն համար կը հրապարակենք այս յօդուածը:

«Նշանակ»

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ՀԵՏ
Մարդուժի ցանկագրումը
Մարդուժի ցանկագրումը երկար ատենէ ի վեր մեր... ցանկութիւններուն
մաս է կազմած: Համազգայինի Զ. Պատգամաւորական ժողովը, գումարուած
2010-ի մայիսին, անգամ մը եւս արծարծած ու քննարկած է այդ հարցը:
Յստակացնենք ի'նչ կը հասկնանք այդ եզրով:
Առաջին հերթին՝ ճանչնալ մեր մարդուժը, այս պարագային՝
մտաւորականները, մշակութային գործիչները, գրողներն ու արուեստագէտները:
Մարդուժ յղացքը անշուշտ աւելի համապարփակ հասկացողութիւն մըն է ու
կ՚ընդգրկէ մեր կեանքի բոլոր ոլորտները, սակայն այդ ամբողջական մարդուժի
ցանկագրումը արդէն դուրս կու գայ մշակութային միութեան մը աշխատանքի
ծիրէն, կը դառնայ ազգայի'ն գործ:
Ճանչնալ թէ ով ո'վ է, իր ասպարէզի ի՛նչ հանգրուանին կը գտնուի, ո'ւր
կ՚ապրի ու կը գործէ, եւայլն:
Ճանչնալը, ի հարկէ ինքնանպատակ չէ, առաջին քայլն է, որուն կը
հետեւին ծանօթացնելու, քաջալերելու, ջատագովելու աշխատանքները, որոնք
եթէ մէկ կողմէն խնդրոյ առարկայ անձերուն օգտակար կ՚ըլլան, միւս կողմէն
Սփիւռքի հայութեան զանազան ձեւերով կ՚օգնեն, թէ' համազգային
զգացողութիւնը զարգացնելու եւ թէ մանաւանդ ազգային հպարտութիւն
ներշնչելու տեսակէտէն:
Իր առաջարկներու բանաձեւումին մէջ Պատգամաւորական ժողովը կը
նշէ նաեւ կարիքը »ստեղծել[ու] առիթներ գնահատելու համար երիտասարդ
տաղանդները, զանոնք հրաւիրել[ու] մշակութային համագումարներու,
արհեստավարժ եւ արդէն կայացած արուեստագէտներու կողքին«:
Իսկ այդ առաջադրանքները իրագործելու համար կարեւոր քայլ մըն
է մարդուժը ցանկագրելը: Եւ ոչ միայն ցանկագրելը, այլեւ »փոխանցել[ը]
շրջաններուն եւ միջ-գաղութային յարաբերութիւնները զարգացնել[ը]՝ մարդուժի
փոխանակումով«:
Գործը պարզ կը թուի, սակայն կրնանք պէտք եղածէն շատ աւելի
բարդացնել ու ձախողութեան մատնել, ինչպէս յաճախ պատահած է անցեալին:
Մեր մօտեցումը պիտի ըլլայ որդեգրել այնպիսի գործելակերպ, որ
օգտուելով հաղորդակցութեան միջոցներէն, քայլ առ քայլ յառաջանալու եւ
տեղեկութիւնները հետզհետէ ճոխացնելու կարելիութիւնը կը ստեղծէ: Անշուշտ
ցանկը պիտի ըլլայ ելեկտրոնիկ, դիւրահաս, եւ դիւրին ղեկավարելի:
Ի՞նչ պիտի արձանագրենք այդ ցանկին վրայ:
Պիտի սկսինք անուններով: Իւրաքանչիւր շրջան կամ մասնաճիւղ պիտի
նայի շուրջը, եւ առանց ժամանակ վատնելու պատրաստէ անուններու ցանկ մը,
10, 20, 50 կամ 100 հոգիի՝ վերոնշեալ դասակարգերէն )այսինքն՝ գրող,
դասախօս, երաժիշտ, նկարիչ, եւայլն(: Անուններուն կողքին՝ ել-հասցէները,
նշելով նաեւ քաղաքը եւ ի՛նչ մարզի մէջ ըլլալը )»դասակարգ«ը(: Պիտի
չմոռցուին այն աշակերտները եւ ուսանողները, որոնք բացառիկ
ընդունակութիւն, տաղանդ կը ցուցաբերեն այդ մարզերուն մէջ։
Անգամ մը, որ նախնական ցանկը կազմուեցաւ շրջանի կամ մասնաճիւղի
վարչութեան կողմէ, ան պիտի յղուի թէ միութեան անդամներուն եւ թէ ցանկին
վրայ գտնուած անուններուն, անոնց՝ որոնք ել-հասցէ ունին, խնդրելով աւելցնել
մոռցուած անունները:
Ստացուած տեղեկութիւնները կը համախմբուին պատասխանատու
մարմնին կողմէ, ապա կը դիմուի իւրաքանչիւր ցանկագրուած անձի, խնդրելով
յաւելեալ տեղեկութիւններ )ըստ պարզ հարցաթերթիկի մը( եւ ամփոփ
կենսագրական )կենսագծեր, CV):
Երբոր շրջաններն ու մասնաճիւղերը իրարու հետ կը փոխանակեն
ցանկերը, փոխադարձաբար կÿամբողջացնեն, Կեդրոնական վարչութեան ալ
յղելով զանոնք, այս վերջինը կը կազմէ մայր ցանկը:
Այս ամենը սակայն, պիտի ըլլայ մէկ միութեան մը՝ Համազգայինի
ճանչցած անուններու ցանկը:
Յաջորդ քայլը, կամ աւելի ճիշդ զուգահեռ քայլը պիտի ըլլայ մօտենալ մեր
միւս մշակութային միութիւններուն, հրաւիրելով զանոնք, որ իրե'նք ալ մաս
կազմեն կատարուող աշխատանքին, եւ իրե՛նք ալ ճոխացնեն տեղեկութիւնները:
Այս ձեւով կրնայ կազմուիլ համասփիւռքեան մարդուժի ցանկ մը: Այս եւս
ամբողջական չ՚ըլլար անշուշտ: Կրնան մեր կազմակերպութիւններու
ուշադրութենէն վրիպած բազմաթիւ անուններ գտնուիլ տակաւին:
Քայլ մը եւս, եւ աշխատանքը կը հասնի Սփիւռքի նախարարութիւն, որ
վստահաբար ինք եւս հետաքրքրուած է նման նախաձեռնութեամբ մը, նոյնիսկ
արդէն անոր ձեռնարկած ալ կրնայ ըլլալ: Միացնելով մեր ուժերը, Հայրենիք եւ
Սփիւռք կրնանք կազմել աւելի ամբողջական ցանկ մը: Եթէ Հայաստանի
Մշակոյթի նախարարութիւնը, Կրթութեան նախարարութեան ալ
գործակցութեամբ, Հայաստանի մշակութային մարդուժի ցանկը կազմէ, ապա կը
ստեղծուի համահայկական, ազգային ցանկ մը:
Այս ցանկը կամ ցանկերը տեւական փոփոխութեան, ամբողջացման
պիտի կարօտին: Մեր մշակութային միութիւններու եւ հայրենի
իշխանութիւններու պարտականութիւնը պիտի ըլլայ զանոնք տեւաբար
թարմացնել՝ աւելցնել նորերը, վերցնել ասպարեզէն քաշուողները, եւայլն: Իսկ
այս արդէն դուրս կու գայ պարզ սիրողական մակարդակէն...
Նման ցանկեր նաեւ կրնան ծառայել հանրագիտարան եւ դասագիրք
պատրաստողներուն, պատմաբաններուն, նոյնիսկ մամուլին եւ այլոց որոնք
ցանկագրուածներու կենսագրութիւններուն պէտք կրնան ունենալ:
Մարդուժի ցանկագրում... երկու բարդ բայց միաժամանակ պարզ բառեր,
սակայն որքան հեռուները տանող աշխատանք:
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2011-02-14 )1650(

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»