Tuesday, August 30, 2011
Բանաստեղծ Արամ Քէթէնճեան
«Նշանակ» կայքէջի աշխատակից բանաստեղծ Արամ Քէթէնճեանի բանաստեղծական առաջին հատորը, «Նշոյլ Հրճուանքի» , լոյս տեսաւ Յուլիս 2011 ին Հալէպի «Արեւելք» Տպարանէն: 120 էջերէ բաղկացած բանաստեղծութեանց այս հաւաքածոն նշոյլ մըն է Քէթէնճեանի հրճուանքին , ինչպէս ինք կը յայտնէ իր Երկու Խօսքին մէջ.«Խորապէս զգացուած եմ, յուզումս եւ ուրախութիւնս իրարու շաղախուած են:Վերջապէս երկար տարիներու երազս այսօր կ'իրականանայ , որովհետեւ սոյն գրքոյկով կեանքի կը կոչուին իմ համեստ բանաստեղծութիւնները: Տողեր, որոնք գրուած են ամենայն անկեղծութեամբ...գովերգած են ազգ ու հայրենիք,եկեղեցի եւ ընտանիք,բնութիւն, սէր եւայլն:»
Այո, Քէթէնճեանի բանաստեղծութեանց մէջ կը տեսնենք իրօք հայրենիքի սիրահար Արամը, հաւատացեալ բարեշնորհԱրամ Սարկաւագը, ընտանիքի հայրը, բնութապաշտը, երաժիշտն ու երգիչը, սիրոյ փոթորիկին դէմ պայքարողը, միեւնոյն ատեն սիրոյ փոթորիկի ալիքներուն մէջ կորսուող սիրահար , երբեմն վրէժխնդիր տղան: Քէթէնճեան չունի Վարուժանի մը կամ Մուշեղ Իշխանի մը բանաստեղծական հմտութիւնն ու նրբութիւնը սակայն իր բանաստեղծութեանց մէջ կը տիրէ անկեղծութիւն :Կեղծին ու կեղծիքին ատելութիւնը կ'արտացոլայ իւրաքանչիւր բառի մէջ:Ինքն իր հետ անկեղծ մարդու, անկեղծ գրագէտի յատկութիւնն է, որ Արամին պիտի տայ թեւեր սլանալու համար վեր ու հասնելու նոր բարձունքներու:
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»««»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Ստորեւ կը ներկայացնենք նմուշներ «Նշոյլ Հրճուանքի» հատորէն.
ՄԱՂԹԱՆՔ
Կանգուն եղիր Մասիսի պէս,
Համեստ նման Ս. Մարիամի.
Ազնիւ եղիր, ճշմարտախօս,
Փայլուն նման աստղ հայրենի:
Եղիր զուլալ, պայծառ ու ջինջ
Ինչպէս ջուրը մեր Սեւանի.
Եղիր պարծանք ընտանիքիդ
Նաեւ ազգիդ , ՈՎ ՍԻՐԵԼԻ...
ՀՈՎԻ ՆՄԱՆ
Հովի է նման մօտեցումը քո.
Մերթ հանդարտ ու մեղմ
Մերթ փոթորկալի, ուժգին շառաչող...
Հեզութեամբ լեցուն երբ կը մօտենաս,
Անշշուկ ու լուռ երբ կը հպիս ինձ՝
Դու ինձ կը բաշխես հրապոյր գարնան.
Քո բոյրը անուշ կ'անցնի ռունգերէս,
Կը հասնի կուրծքիս, այրերն թոքերուս,
Հոն կը նորոգուի սիրտըս յոգնաբեկ
Ու տրոփիւնը, ոհ կը մեղմանայ.
Երազանքի մէջ կ'ընկղմի հոգիս,
Ու նոր կեանք կ'ապրի հանդարտ ու անուշ
Երազի մը պէս անբիծ ու քնքուշ...
Մերթ կը մօտենաս փոթորկի նման.
Կը դպչիս դու ինձ մտրակելու պէս,
Ու կը պարուրես, կը կաշկանդես զիս,
Ճնշումէդ ահեղ կ'ըլլամ շնչահեղձ.
Բայց գիրկդ կ'առնես ու կը շոյես զիս
Եւ կը շաղախուիս էութեանս հետ,
Կ'ըլլանք մէկ էակ, մէկ սիրտ, մէկ հոգի
Ու սէր կ'ըմբոշխնենք ակէն դրախտի...
Մեղմութիւնը քո մրրիկ ահաւոր
Իսկ փոթորկումըդ՝ քնքշութեան աղբիւր...
ԽՈՐՔԵՐՍ
Չորս մասերուն մէջ սրտիս, չորս տեսակ սէր է պահուած,
Իսկ սրտիս ողջ տարածքին՝անսահման սէր կուտակուած:
Առաջին սէրը սրտիս, վառ ու անմար կը մնայ,
Այդ՝իմ սէրն է մայր հողիս, Հայաստանիս դրախտեայ:
Իսկ երկրորդ սէրն անսահման, Մասիսի պէս է աննման.
Այդ ալ սէրն է մայրական, եկեղեցւոյ սուրբ խորան...
Երրորդ սէրըս գահ ունի, ուր հայը կուգայ ծունկի,
Այդ՝ լեզուն է Մեսրոպեան,մեզ կտակուած սուրբ մատեան:
Չորրորդ մասին մէջ սրտիս, սիրոյ աղբիւր կայ կենաց.
Այնտեղ է սէրը անուշ, հայուհիս իմ սիրած:
Ամբողջ սրտիս սէրն ալ կայ, այդ ալ սէրն է Աստուծոյ:
Իմ մանկութեան, ծերութեան՝ Փրկարարն , Անմահ Արքան:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Բանաստեղծ Արամ Քէթէնճեան
«Նշանակ» կայքէջի աշխատակից բանաստեղծ Արամ Քէթէնճեանի բանաստեղծական առաջին հատորը, «Նշոյլ Հրճուանքի» , լոյս տեսաւ Յուլիս 2011 ին Հալէպի «Արեւելք» Տպարանէն: 120 էջերէ բաղկացած բանաստեղծութեանց այս հաւաքածոն նշոյլ մըն է Քէթէնճեանի հրճուանքին , ինչպէս ինք կը յայտնէ իր Երկու Խօսքին մէջ.«Խորապէս զգացուած եմ, յուզումս եւ ուրախութիւնս իրարու շաղախուած են:Վերջապէս երկար տարիներու երազս այսօր կ'իրականանայ , որովհետեւ սոյն գրքոյկով կեանքի կը կոչուին իմ համեստ բանաստեղծութիւնները: Տողեր, որոնք գրուած են ամենայն անկեղծութեամբ...գովերգած են ազգ ու հայրենիք,եկեղեցի եւ ընտանիք,բնութիւն, սէր եւայլն:»
Այո, Քէթէնճեանի բանաստեղծութեանց մէջ կը տեսնենք իրօք հայրենիքի սիրահար Արամը, հաւատացեալ բարեշնորհԱրամ Սարկաւագը, ընտանիքի հայրը, բնութապաշտը, երաժիշտն ու երգիչը, սիրոյ փոթորիկին դէմ պայքարողը, միեւնոյն ատեն սիրոյ փոթորիկի ալիքներուն մէջ կորսուող սիրահար , երբեմն վրէժխնդիր տղան: Քէթէնճեան չունի Վարուժանի մը կամ Մուշեղ Իշխանի մը բանաստեղծական հմտութիւնն ու նրբութիւնը սակայն իր բանաստեղծութեանց մէջ կը տիրէ անկեղծութիւն :Կեղծին ու կեղծիքին ատելութիւնը կ'արտացոլայ իւրաքանչիւր բառի մէջ:Ինքն իր հետ անկեղծ մարդու, անկեղծ գրագէտի յատկութիւնն է, որ Արամին պիտի տայ թեւեր սլանալու համար վեր ու հասնելու նոր բարձունքներու:
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»««»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Ստորեւ կը ներկայացնենք նմուշներ «Նշոյլ Հրճուանքի» հատորէն.
ՄԱՂԹԱՆՔ
Կանգուն եղիր Մասիսի պէս,
Համեստ նման Ս. Մարիամի.
Ազնիւ եղիր, ճշմարտախօս,
Փայլուն նման աստղ հայրենի:
Եղիր զուլալ, պայծառ ու ջինջ
Ինչպէս ջուրը մեր Սեւանի.
Եղիր պարծանք ընտանիքիդ
Նաեւ ազգիդ , ՈՎ ՍԻՐԵԼԻ...
ՀՈՎԻ ՆՄԱՆ
Հովի է նման մօտեցումը քո.
Մերթ հանդարտ ու մեղմ
Մերթ փոթորկալի, ուժգին շառաչող...
Հեզութեամբ լեցուն երբ կը մօտենաս,
Անշշուկ ու լուռ երբ կը հպիս ինձ՝
Դու ինձ կը բաշխես հրապոյր գարնան.
Քո բոյրը անուշ կ'անցնի ռունգերէս,
Կը հասնի կուրծքիս, այրերն թոքերուս,
Հոն կը նորոգուի սիրտըս յոգնաբեկ
Ու տրոփիւնը, ոհ կը մեղմանայ.
Երազանքի մէջ կ'ընկղմի հոգիս,
Ու նոր կեանք կ'ապրի հանդարտ ու անուշ
Երազի մը պէս անբիծ ու քնքուշ...
Մերթ կը մօտենաս փոթորկի նման.
Կը դպչիս դու ինձ մտրակելու պէս,
Ու կը պարուրես, կը կաշկանդես զիս,
Ճնշումէդ ահեղ կ'ըլլամ շնչահեղձ.
Բայց գիրկդ կ'առնես ու կը շոյես զիս
Եւ կը շաղախուիս էութեանս հետ,
Կ'ըլլանք մէկ էակ, մէկ սիրտ, մէկ հոգի
Ու սէր կ'ըմբոշխնենք ակէն դրախտի...
Մեղմութիւնը քո մրրիկ ահաւոր
Իսկ փոթորկումըդ՝ քնքշութեան աղբիւր...
ԽՈՐՔԵՐՍ
Չորս մասերուն մէջ սրտիս, չորս տեսակ սէր է պահուած,
Իսկ սրտիս ողջ տարածքին՝անսահման սէր կուտակուած:
Առաջին սէրը սրտիս, վառ ու անմար կը մնայ,
Այդ՝իմ սէրն է մայր հողիս, Հայաստանիս դրախտեայ:
Իսկ երկրորդ սէրն անսահման, Մասիսի պէս է աննման.
Այդ ալ սէրն է մայրական, եկեղեցւոյ սուրբ խորան...
Երրորդ սէրըս գահ ունի, ուր հայը կուգայ ծունկի,
Այդ՝ լեզուն է Մեսրոպեան,մեզ կտակուած սուրբ մատեան:
Չորրորդ մասին մէջ սրտիս, սիրոյ աղբիւր կայ կենաց.
Այնտեղ է սէրը անուշ, հայուհիս իմ սիրած:
Ամբողջ սրտիս սէրն ալ կայ, այդ ալ սէրն է Աստուծոյ:
Իմ մանկութեան, ծերութեան՝ Փրկարարն , Անմահ Արքան:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Monday, August 29, 2011
ԶԷՔԻ -2- ՕՇԻՆ ԷԼԱԿԷՕԶ
«Նշանակ» երկու անգամով կը հրապարակէ պոլսահայ մտաւորական Օշին Էլակէօզի «ԶԷՔԻ» խորագրով կարճ պատմութիւնը: Էլակէօզ ունի քաղաքական հմտութիւն :Ան կրցած է հարազատութեամբ բնորոշել ծայրայեղութեանց պատճառած վնասը, արժէքներու ոտնակոխման պատճառով գոյացած անսրտութիւնը, անգթութիւնը , որոնք մարդս կ'առաջնորդեն անճարակութեան եւ հասարակութեան կողմէ՝ անարգանքի: Էլակէօզ ճարտարօրէն կարողացած է մայրական բարի զգացումով հաւասարակշռել չարութիւնը: Էլակէօզի այս վիպակի առանձնայատկութիւնը կը կայանայ աւելի իր նիւթիւն մէջ քան գրական իր արժէքին: Գնահատելի աշխատանք:
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Օրերը կ'անցնէին բայց Զէքիին ոտքին առղջական վիճակը կը վատթարանար:Ձախ ոտքը մինչեւ դաստակը սեւցած էր այլեւս եւ գարշահոտ հեղուկ մը կը վազէր վէրքէն սաստիկ ցաւ պատճառելով:Ի վերջոյ ստիպուեցաւ հիւանդանոց երթալ:Բժիշկները եկար քննութենէ վերջ ըսին թէ ոտքի վէրքը փտախտի վերածուած էր եւ ընելիք ոչինչ կար ոտքը փրկելու համար , ստիպուած էին ոտքը անջատել:Զէքի չէր կրնար եղածներուն հաւատալ :Մղձաւանջ մը ի՞նչպէս ասանկ բանի մը կրնար պատճառ ըլլալ:Անըմբռնելի էր այս կացութիւնը իրեն համար բայց ընելիք բան չկար այլեւս , ոտքը փտած էր եւ պէտք էր զայն անջատել :
Գործողութիւնը յաջող անցաւ : Զէքիի ծունկէն վարի մասը վիրահատութեամբ անջատուած էր...
Ամիսներ անցան, Զէքի այլեւս վարժուած էր իր նոր կեանքին:Հանրաշարժի հաստատութեան պաշտօնեայ եղած էր ու նստած տեղը տոմսակ կը ծախէր եւ այդպիսով իր ապրուստը կ'ապահովէր:Քալելու համար անթացուպ կը գործածէր:Զէքիի հին կռուազանութենէն նշոյլ մ'իսկ չէր մնացած:Հիմա մտածկոտ ու մելամաղձոտ վիճակ մը ունէր ու թաղուած էր խոր մտածումներու մէջ: Ինքզինքը տուած էր կրօնքի ու կրօնական գիրքերու եւ քանի իր մէջ կը խորանային կրօնական զգացումները եւ կրօնական դաստիարակութիւնը ալ աւելի կը հաւատար թէ իր գլուխը եկածը սովորական արկած մը չէր այլ Աստուածային պատիժ մը :
Հոճային ըսած նախադասութիւնը իր ականջներուն մէջ կ'արձագանէր տեւական <<քու մտայնութիւնդ քու ինքնութեանդ հետ կը պայքարի, եթէ մտայնութիւնդ չի փոխես քու վերջդ վատ պիտի ըլլայ>>Ի՞նչ ըսել ուզած էր հոճան,ի՞նչ կը նշանակէր ասիկա:
<< Ախ՜ , երանի թէ հոճան ողջ ըլլար, ու երթայի անգամ մը եւս զինք այցելէի >> մտածեց:Իր վերջին այցելութեան վրայէն երկու տարիներ անցած էին. Հոճան , որ բաւական տարիքոտ էր , արդէն տարի մը առաջ մահացած էր:Զէքի յիշեց իր այցելութեան ժամանակ, երբ ինք զայրացած դռնէն դուրս կ 'ելլէր հոճային իր ետեւէն պոռալով տուած խրատը :
<<Պէտք է զղջաս գործած մեղքերուդ համար ու սիրաշահիս անոնք , որոնց վնաս պատճառած ես>>:
Զէքի գործէն վերադարձին, մտածեց Իսթիքլալ պողոտայի վրայ գտնուող յոյն Եօրկոյին խանութը այցելել :Այն օրէն վերջ բնաւ զինք չէր տեսած: Տիմիթրին ալ չէր եկած տան վարձք պահանջելու համար : Երկու տարիէ ի վեր ձրի կը մնային անոր տան մէջ:Զէքի վճռած էր տեսնուիլ Տիմիթրիի հետ եւ իրենց պարտքը վճարելու համար միասին ծրագիր մը պատրաստել եւ պարտքը բոլորովին գոցել : Մտածած էր նաեւ հատուցում վճարել իրեն երկու տարի առաջ 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերուն իր խանութը քանդած ըլլալուն համար:Կը յուսար որ Տիմիթրի այս ձեւով պիտի ներէր իրեն իսկ հոճային իրեն տուած խրատը կատաած պիտի ըլլարլ:
Զէքի գործէն վերադարձին շիտակ գնաց Թաքսիմի Իսթիքլալ պողոտան գտնուող Տիմիթրիի խանութը:Այդ դաժան օրէն ի վեր քաջութիւնը չէր ունեցած այդ պողոտայէն անցնելու:Դիւրաւ գտաւ խանութը բայց Տիմիթրի չկար այլեւս ու խանութն ալ բոլորովին փոխուած էր: Տիմիթրիի խանութը այդ տարիներուն յայտնի ծաղարան մըն էր, իսկ հիմա հագուստեղէն ծախող խանութի մը վերածուած էր ու տէրն ալ փոխուած էր:Զինք տեղեկացուցին թէ Տիմիթրի շուրջ երկու տարի առաջ, այսինքն 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերէն քիչ վերջ, խանութը ծախած եւ իր բոլոր ընտանիքով Յունաստան գաղթած էր: Զէքի գիտէր որ Տիմիթրի ունէր եղբայր մը որ կը բնակէր Վոսփորի Թէրափիա թաղին մէջ ու քոյր մը , որ կը բնակէր Քատըգիւղ :Հակառակ որ այս երկուքն ալ իրարմէ շատ հեռու թաղէր էին ու Զէքիի ոտքը անջատուած ըլլալուն պատճառաւ քալելու մեծ դժուարութիւն կը քաշէր, գնաց ու գտաւ իրենց տուները որպէսզի տեղեկութիւն ստանայ Տիմիթրիի մասին:Սակայն երբ անոնց ապրած թաղերէն ներս մտաւ յուսախաբ եղաւ.թաղին բնակչութիւնը մեծամասնութեամբ փոխուած էր:Թէրափիա թաղին գեղեցիկ յոյն աղջիկներն ու տիկինները, որոնք իրենց ուրախ զուարթ պոռչտուքով կը լեցնէին թաղին փողոցները, չկային այլեւս:Զէքի, օր մը Թէրափիա օր մըն ալ Քատըգիւղ երթալով գտաւ Տիմիթրիի քրոջը եւ եղբօրը տուները, բայց երբ դուռերը բախեց երկուքն ալ բացուեցան օտարներու կողմէ, որոնք ըսին որ հին տանտէրերը տունը իրենց ծախած ու գաղթած էին Յունաստան:
Զէքի յուսահատ տուն վերադարձաւ: Կը գիտակցէր, որ ներողամտութիւն հայցելու բոլոր առիթները կորսուած էին այլեւս:Հագուստները հանեց ու անջատուած ձախ ոտքը պաղ ջուրին տակը բռնեց որպէսզի քիչ մը զովանայ:Շաբաթ մըն էր որ ոտքը դարձեալ վէրքոտիլ սկսած էր, անընդհատ կը կոտտար ու կ'արիւնէր:
Զէքիի ապրելաոճը փոխուած էր :Երկու ամիսէ ի վեր գործէն դադրած էր ու տունէն գրեթէ դուրս չէր ելլեր:Հայրը կը ստիպէր որ դարձել բժիշկի երթար: Զէքի սկսած էր բեռ ըլլալ իր հօրը ուսերուն:Զէքի, սակայն կը մերժէր բժիշկի երթալ:Գիտէր թէ այլեւս ամէն ինչ պարապ էր ու իր անհանգստութիւնը ֆիզիքական չէր այլ երկնային արդարութեան իրեն տրուած պատիժին գործադրութիւնն էր, զոր ստիպուած է կրել: Անկողնին դիմացի պատին վրայ գտնուող գորշ գայլի հին նկարն ալ չկար ալեւս...յ:
Ամիսներ անցան, Զէքիի ոտքի փտախտը տարածուած էր մարմնին մէջ :Հայրը զինք փոխադրած էր մօտակայ պետական հիւանդանոցը:
Զէքի հիմա կը գտնուէր հոգեվարքի մէջ:Ջերմութիւնը շատ բարձր էր ու մարմինը պատող թարախը ամեն վայրկեան քիչ մը աւելի կը թունաւորէր երակներուն մէջ պտտող արիւնը եւ զինք կը տանէր դէպի մահ: Մարմնի որոշ գործարանները դադրած էին գործելէ:Կը զառանցէր ու կ'երազէր իր մահամերձ վիճակին մէջ : Կը գտնուէր Յունաց եկեղեցիի մը մէջ որ քար ու քանդ եղած էր:Խորանը, վրայի բոլոր սրբութիւնները պղծուած ու գետինները նետուած էին:Աթոռներուն մեծ մասը տապալած էին ու տապալած աթոռներուն ու խորանին վրայ գայլեր իրենց բերնի լորձունքը վազեցնելով կը պտտէին:
Զէքի բոլոր այս խառնակութեան մէջ հեռուն եկեղեցիին մէկ անկիւնը սեւազգեստ կին մը նշմարեց:Կինը առաջին ակնարկին կը նմանէր մահմետական կնոջ մը բայց իր ձեռքը կը կրէր Վարդարան մը:Կինը ծնրադրած Վարդարանը ձեռքին կ'աղօթէր ու իր երկու աչքերէն արցունք կը հոսէին: Զէքի մօտեցաւ կնոջ բայց կինը կը շարունակէր աղօթել:Ով էր այս կինը որ բոլոր այս խառնակութեան մէջ այսքան զօրաւոր հաւատքով մը կը շարունակէր աղօթել առանց խանգարուելու, ու այս վայրի գազաններէն ոչ մէկը կը համարձակէր իրէն դպչիլ: Զէքի քիչ մըն ալ մօտեցաւ կնոջ, այդպէս որ եթէ իր ձեռքը երկարէր կրնար անոր դպչիլ:
Կինը այդ պահուն սթափեցաւ. Զէքիի հետ աչք աչքի եկան:Տղան գամուած մնացած էր իր տեղը:Կուզէր խօսիլ բայց չէր կրնար, կարծես անտեսանելի ձեռք մը իր կոկորդը կը սեղմէր ու չէր թողուր որ խօսի:
Զէքի մեծ ջանք կը թափէր կարենալ խօսելու համար բայց չէր յաջողէր:Վերջապէս երկու բառ կրցաւ արտասանել:Եթէ այդ պահուն հիւանդանոցի սենեակին մէջ Զէքիի քովը մէկը ըլլար իր բերնէն մեղմ ձայնով մը արտասանուած սա երկու բառերը պիտի լսէր . <<մա՜յր իմ >>:
* * *
Շատ պարզ յուղարկաւորութիւն մը եղաւ Զէքիի յուղարկաւորութիւնը, ութը կամ տասը հոգիով միայն:Ու՜ր էին իր ժամանակուայ ընկերները, անոնք որոնք կործանումի,թալանի ժամանակին իր ամենամտերիմ ընկերները եղած էին ու սխալ ճամբայ առաջնորդած էին զինք:Ան ալ որ այդ տարիներուն տակաւին միամիտ ու ճահել տղայ մը ըլլալով խաբուած էր անոնց ծայրայեղ մտայնութեան:Անոնցմէ ոչ ոք կը քալէր իր դագաղին ետեւէն: Միայն իր հայրը, խորդ մայրն ու քոյրը եւ քանի մը մօտիկ ազգական:
Թաղման արարողութիւնը տեւած էր հազիւ կէս ժամ, որմէ ետք ներկաները գացած էին իրենց ամէնօրեայ զբաղումին:Օդը պայծառ էր. երկինքին վրայ ամպ չկար:Գերեզմանատան մէջ ծառերուն վրայէն կը լսուէր թռչուններու գեղգեղանքը.ամայութիւն էր.զեփիւռն էր միայն, որ կը շոյէր ծառերու տերեւները:
Ծառերուն ետեւը բան մը կը շարժէր:Կարծէք մէկը պահուըտած էր ու կը վախնար մէջտեղ ելլալու:Քիչ ետք, բոյսերուն ետեւէն ,վերէն վար սեւեր հագուած կին մը երեւցաւ եւստուգելէ ետք որ զինք տեսնող չկար եկաւ ու ծնրադրեց գերեզմանին առջեւ:Նոյն կինն էր , որ Զէքի , հոգին աւանդելէ առաջ տեսած էր իր երազին մէջ : Կինը ծունկի եկած Զէքիի գլխուն վերեւ անձայն ու անդադար կուլար ու կ'աղօթէր:
Զէքին լացող մը ունէր վերջապէս: Այդ խեղճ կինը : Սկիզբը զուսպ ապա բարձրաձայն սկսաւ արտասուիլ :Վիշտը հասած էր իր գագաթնակէտին:Ամբողջ մարմնով ինկաւ Զէքին ծածկող թարմ հողի թումբին վրայ ու երեսը հողին մէջ մխրճելով շարունակեց բարձրաձայն լալ ու իր արտասուքով ջրել իր խեղճ <<զաւկին>> վրայի հողը:Այն զաւակին, որուն ծննդաբերութենէն ետք իրէն երբեք չէր արտօնուած որ զայն սիրէր ու գուրգուրար անոր վրայ:Հիմա այլեւս ոչ ոք կրնար արգելք հանդիսանալ :Հիմա իր զաւակը բոլորովին իրն էր :
Գերեզմանատան դրան առջեւ նստող պաշտօնեաները հեռուն լացող կնոջ մը հեկեկանքը կը լսէին:
Օշին Էլակէօզ
Շար. 2 եւ Վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Օրերը կ'անցնէին բայց Զէքիին ոտքին առղջական վիճակը կը վատթարանար:Ձախ ոտքը մինչեւ դաստակը սեւցած էր այլեւս եւ գարշահոտ հեղուկ մը կը վազէր վէրքէն սաստիկ ցաւ պատճառելով:Ի վերջոյ ստիպուեցաւ հիւանդանոց երթալ:Բժիշկները եկար քննութենէ վերջ ըսին թէ ոտքի վէրքը փտախտի վերածուած էր եւ ընելիք ոչինչ կար ոտքը փրկելու համար , ստիպուած էին ոտքը անջատել:Զէքի չէր կրնար եղածներուն հաւատալ :Մղձաւանջ մը ի՞նչպէս ասանկ բանի մը կրնար պատճառ ըլլալ:Անըմբռնելի էր այս կացութիւնը իրեն համար բայց ընելիք բան չկար այլեւս , ոտքը փտած էր եւ պէտք էր զայն անջատել :
Գործողութիւնը յաջող անցաւ : Զէքիի ծունկէն վարի մասը վիրահատութեամբ անջատուած էր...
Ամիսներ անցան, Զէքի այլեւս վարժուած էր իր նոր կեանքին:Հանրաշարժի հաստատութեան պաշտօնեայ եղած էր ու նստած տեղը տոմսակ կը ծախէր եւ այդպիսով իր ապրուստը կ'ապահովէր:Քալելու համար անթացուպ կը գործածէր:Զէքիի հին կռուազանութենէն նշոյլ մ'իսկ չէր մնացած:Հիմա մտածկոտ ու մելամաղձոտ վիճակ մը ունէր ու թաղուած էր խոր մտածումներու մէջ: Ինքզինքը տուած էր կրօնքի ու կրօնական գիրքերու եւ քանի իր մէջ կը խորանային կրօնական զգացումները եւ կրօնական դաստիարակութիւնը ալ աւելի կը հաւատար թէ իր գլուխը եկածը սովորական արկած մը չէր այլ Աստուածային պատիժ մը :
Հոճային ըսած նախադասութիւնը իր ականջներուն մէջ կ'արձագանէր տեւական <<քու մտայնութիւնդ քու ինքնութեանդ հետ կը պայքարի, եթէ մտայնութիւնդ չի փոխես քու վերջդ վատ պիտի ըլլայ>>Ի՞նչ ըսել ուզած էր հոճան,ի՞նչ կը նշանակէր ասիկա:
<< Ախ՜ , երանի թէ հոճան ողջ ըլլար, ու երթայի անգամ մը եւս զինք այցելէի >> մտածեց:Իր վերջին այցելութեան վրայէն երկու տարիներ անցած էին. Հոճան , որ բաւական տարիքոտ էր , արդէն տարի մը առաջ մահացած էր:Զէքի յիշեց իր այցելութեան ժամանակ, երբ ինք զայրացած դռնէն դուրս կ 'ելլէր հոճային իր ետեւէն պոռալով տուած խրատը :
<<Պէտք է զղջաս գործած մեղքերուդ համար ու սիրաշահիս անոնք , որոնց վնաս պատճառած ես>>:
Զէքի գործէն վերադարձին, մտածեց Իսթիքլալ պողոտայի վրայ գտնուող յոյն Եօրկոյին խանութը այցելել :Այն օրէն վերջ բնաւ զինք չէր տեսած: Տիմիթրին ալ չէր եկած տան վարձք պահանջելու համար : Երկու տարիէ ի վեր ձրի կը մնային անոր տան մէջ:Զէքի վճռած էր տեսնուիլ Տիմիթրիի հետ եւ իրենց պարտքը վճարելու համար միասին ծրագիր մը պատրաստել եւ պարտքը բոլորովին գոցել : Մտածած էր նաեւ հատուցում վճարել իրեն երկու տարի առաջ 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերուն իր խանութը քանդած ըլլալուն համար:Կը յուսար որ Տիմիթրի այս ձեւով պիտի ներէր իրեն իսկ հոճային իրեն տուած խրատը կատաած պիտի ըլլարլ:
Զէքի գործէն վերադարձին շիտակ գնաց Թաքսիմի Իսթիքլալ պողոտան գտնուող Տիմիթրիի խանութը:Այդ դաժան օրէն ի վեր քաջութիւնը չէր ունեցած այդ պողոտայէն անցնելու:Դիւրաւ գտաւ խանութը բայց Տիմիթրի չկար այլեւս ու խանութն ալ բոլորովին փոխուած էր: Տիմիթրիի խանութը այդ տարիներուն յայտնի ծաղարան մըն էր, իսկ հիմա հագուստեղէն ծախող խանութի մը վերածուած էր ու տէրն ալ փոխուած էր:Զինք տեղեկացուցին թէ Տիմիթրի շուրջ երկու տարի առաջ, այսինքն 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերէն քիչ վերջ, խանութը ծախած եւ իր բոլոր ընտանիքով Յունաստան գաղթած էր: Զէքի գիտէր որ Տիմիթրի ունէր եղբայր մը որ կը բնակէր Վոսփորի Թէրափիա թաղին մէջ ու քոյր մը , որ կը բնակէր Քատըգիւղ :Հակառակ որ այս երկուքն ալ իրարմէ շատ հեռու թաղէր էին ու Զէքիի ոտքը անջատուած ըլլալուն պատճառաւ քալելու մեծ դժուարութիւն կը քաշէր, գնաց ու գտաւ իրենց տուները որպէսզի տեղեկութիւն ստանայ Տիմիթրիի մասին:Սակայն երբ անոնց ապրած թաղերէն ներս մտաւ յուսախաբ եղաւ.թաղին բնակչութիւնը մեծամասնութեամբ փոխուած էր:Թէրափիա թաղին գեղեցիկ յոյն աղջիկներն ու տիկինները, որոնք իրենց ուրախ զուարթ պոռչտուքով կը լեցնէին թաղին փողոցները, չկային այլեւս:Զէքի, օր մը Թէրափիա օր մըն ալ Քատըգիւղ երթալով գտաւ Տիմիթրիի քրոջը եւ եղբօրը տուները, բայց երբ դուռերը բախեց երկուքն ալ բացուեցան օտարներու կողմէ, որոնք ըսին որ հին տանտէրերը տունը իրենց ծախած ու գաղթած էին Յունաստան:
Զէքի յուսահատ տուն վերադարձաւ: Կը գիտակցէր, որ ներողամտութիւն հայցելու բոլոր առիթները կորսուած էին այլեւս:Հագուստները հանեց ու անջատուած ձախ ոտքը պաղ ջուրին տակը բռնեց որպէսզի քիչ մը զովանայ:Շաբաթ մըն էր որ ոտքը դարձեալ վէրքոտիլ սկսած էր, անընդհատ կը կոտտար ու կ'արիւնէր:
Զէքիի ապրելաոճը փոխուած էր :Երկու ամիսէ ի վեր գործէն դադրած էր ու տունէն գրեթէ դուրս չէր ելլեր:Հայրը կը ստիպէր որ դարձել բժիշկի երթար: Զէքի սկսած էր բեռ ըլլալ իր հօրը ուսերուն:Զէքի, սակայն կը մերժէր բժիշկի երթալ:Գիտէր թէ այլեւս ամէն ինչ պարապ էր ու իր անհանգստութիւնը ֆիզիքական չէր այլ երկնային արդարութեան իրեն տրուած պատիժին գործադրութիւնն էր, զոր ստիպուած է կրել: Անկողնին դիմացի պատին վրայ գտնուող գորշ գայլի հին նկարն ալ չկար ալեւս...յ:
Ամիսներ անցան, Զէքիի ոտքի փտախտը տարածուած էր մարմնին մէջ :Հայրը զինք փոխադրած էր մօտակայ պետական հիւանդանոցը:
Զէքի հիմա կը գտնուէր հոգեվարքի մէջ:Ջերմութիւնը շատ բարձր էր ու մարմինը պատող թարախը ամեն վայրկեան քիչ մը աւելի կը թունաւորէր երակներուն մէջ պտտող արիւնը եւ զինք կը տանէր դէպի մահ: Մարմնի որոշ գործարանները դադրած էին գործելէ:Կը զառանցէր ու կ'երազէր իր մահամերձ վիճակին մէջ : Կը գտնուէր Յունաց եկեղեցիի մը մէջ որ քար ու քանդ եղած էր:Խորանը, վրայի բոլոր սրբութիւնները պղծուած ու գետինները նետուած էին:Աթոռներուն մեծ մասը տապալած էին ու տապալած աթոռներուն ու խորանին վրայ գայլեր իրենց բերնի լորձունքը վազեցնելով կը պտտէին:
Զէքի բոլոր այս խառնակութեան մէջ հեռուն եկեղեցիին մէկ անկիւնը սեւազգեստ կին մը նշմարեց:Կինը առաջին ակնարկին կը նմանէր մահմետական կնոջ մը բայց իր ձեռքը կը կրէր Վարդարան մը:Կինը ծնրադրած Վարդարանը ձեռքին կ'աղօթէր ու իր երկու աչքերէն արցունք կը հոսէին: Զէքի մօտեցաւ կնոջ բայց կինը կը շարունակէր աղօթել:Ով էր այս կինը որ բոլոր այս խառնակութեան մէջ այսքան զօրաւոր հաւատքով մը կը շարունակէր աղօթել առանց խանգարուելու, ու այս վայրի գազաններէն ոչ մէկը կը համարձակէր իրէն դպչիլ: Զէքի քիչ մըն ալ մօտեցաւ կնոջ, այդպէս որ եթէ իր ձեռքը երկարէր կրնար անոր դպչիլ:
Կինը այդ պահուն սթափեցաւ. Զէքիի հետ աչք աչքի եկան:Տղան գամուած մնացած էր իր տեղը:Կուզէր խօսիլ բայց չէր կրնար, կարծես անտեսանելի ձեռք մը իր կոկորդը կը սեղմէր ու չէր թողուր որ խօսի:
Զէքի մեծ ջանք կը թափէր կարենալ խօսելու համար բայց չէր յաջողէր:Վերջապէս երկու բառ կրցաւ արտասանել:Եթէ այդ պահուն հիւանդանոցի սենեակին մէջ Զէքիի քովը մէկը ըլլար իր բերնէն մեղմ ձայնով մը արտասանուած սա երկու բառերը պիտի լսէր . <<մա՜յր իմ >>:
* * *
Շատ պարզ յուղարկաւորութիւն մը եղաւ Զէքիի յուղարկաւորութիւնը, ութը կամ տասը հոգիով միայն:Ու՜ր էին իր ժամանակուայ ընկերները, անոնք որոնք կործանումի,թալանի ժամանակին իր ամենամտերիմ ընկերները եղած էին ու սխալ ճամբայ առաջնորդած էին զինք:Ան ալ որ այդ տարիներուն տակաւին միամիտ ու ճահել տղայ մը ըլլալով խաբուած էր անոնց ծայրայեղ մտայնութեան:Անոնցմէ ոչ ոք կը քալէր իր դագաղին ետեւէն: Միայն իր հայրը, խորդ մայրն ու քոյրը եւ քանի մը մօտիկ ազգական:
Թաղման արարողութիւնը տեւած էր հազիւ կէս ժամ, որմէ ետք ներկաները գացած էին իրենց ամէնօրեայ զբաղումին:Օդը պայծառ էր. երկինքին վրայ ամպ չկար:Գերեզմանատան մէջ ծառերուն վրայէն կը լսուէր թռչուններու գեղգեղանքը.ամայութիւն էր.զեփիւռն էր միայն, որ կը շոյէր ծառերու տերեւները:
Ծառերուն ետեւը բան մը կը շարժէր:Կարծէք մէկը պահուըտած էր ու կը վախնար մէջտեղ ելլալու:Քիչ ետք, բոյսերուն ետեւէն ,վերէն վար սեւեր հագուած կին մը երեւցաւ եւստուգելէ ետք որ զինք տեսնող չկար եկաւ ու ծնրադրեց գերեզմանին առջեւ:Նոյն կինն էր , որ Զէքի , հոգին աւանդելէ առաջ տեսած էր իր երազին մէջ : Կինը ծունկի եկած Զէքիի գլխուն վերեւ անձայն ու անդադար կուլար ու կ'աղօթէր:
Զէքին լացող մը ունէր վերջապէս: Այդ խեղճ կինը : Սկիզբը զուսպ ապա բարձրաձայն սկսաւ արտասուիլ :Վիշտը հասած էր իր գագաթնակէտին:Ամբողջ մարմնով ինկաւ Զէքին ծածկող թարմ հողի թումբին վրայ ու երեսը հողին մէջ մխրճելով շարունակեց բարձրաձայն լալ ու իր արտասուքով ջրել իր խեղճ <<զաւկին>> վրայի հողը:Այն զաւակին, որուն ծննդաբերութենէն ետք իրէն երբեք չէր արտօնուած որ զայն սիրէր ու գուրգուրար անոր վրայ:Հիմա այլեւս ոչ ոք կրնար արգելք հանդիսանալ :Հիմա իր զաւակը բոլորովին իրն էր :
Գերեզմանատան դրան առջեւ նստող պաշտօնեաները հեռուն լացող կնոջ մը հեկեկանքը կը լսէին:
Օշին Էլակէօզ
Շար. 2 եւ Վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ԶԷՔԻ -2- ՕՇԻՆ ԷԼԱԿԷՕԶ
«Նշանակ» երկու անգամով կը հրապարակէ պոլսահայ մտաւորական Օշին Էլակէօզի «ԶԷՔԻ» խորագրով կարճ պատմութիւնը: Էլակէօզ ունի քաղաքական հմտութիւն :Ան կրցած է հարազատութեամբ բնորոշել ծայրայեղութեանց պատճառած վնասը, արժէքներու ոտնակոխման պատճառով գոյացած անսրտութիւնը, անգթութիւնը , որոնք մարդս կ'առաջնորդեն անճարակութեան եւ հասարակութեան կողմէ՝ անարգանքի: Էլակէօզ ճարտարօրէն կարողացած է մայրական բարի զգացումով հաւասարակշռել չարութիւնը: Էլակէօզի այս վիպակի առանձնայատկութիւնը կը կայանայ աւելի իր նիւթիւն մէջ քան գրական իր արժէքին: Գնահատելի աշխատանք:
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Օրերը կ'անցնէին բայց Զէքիին ոտքին առղջական վիճակը կը վատթարանար:Ձախ ոտքը մինչեւ դաստակը սեւցած էր այլեւս եւ գարշահոտ հեղուկ մը կը վազէր վէրքէն սաստիկ ցաւ պատճառելով:Ի վերջոյ ստիպուեցաւ հիւանդանոց երթալ:Բժիշկները եկար քննութենէ վերջ ըսին թէ ոտքի վէրքը փտախտի վերածուած էր եւ ընելիք ոչինչ կար ոտքը փրկելու համար , ստիպուած էին ոտքը անջատել:Զէքի չէր կրնար եղածներուն հաւատալ :Մղձաւանջ մը ի՞նչպէս ասանկ բանի մը կրնար պատճառ ըլլալ:Անըմբռնելի էր այս կացութիւնը իրեն համար բայց ընելիք բան չկար այլեւս , ոտքը փտած էր եւ պէտք էր զայն անջատել :
Գործողութիւնը յաջող անցաւ : Զէքիի ծունկէն վարի մասը վիրահատութեամբ անջատուած էր...
Ամիսներ անցան, Զէքի այլեւս վարժուած էր իր նոր կեանքին:Հանրաշարժի հաստատութեան պաշտօնեայ եղած էր ու նստած տեղը տոմսակ կը ծախէր եւ այդպիսով իր ապրուստը կ'ապահովէր:Քալելու համար անթացուպ կը գործածէր:Զէքիի հին կռուազանութենէն նշոյլ մ'իսկ չէր մնացած:Հիմա մտածկոտ ու մելամաղձոտ վիճակ մը ունէր ու թաղուած էր խոր մտածումներու մէջ: Ինքզինքը տուած էր կրօնքի ու կրօնական գիրքերու եւ քանի իր մէջ կը խորանային կրօնական զգացումները եւ կրօնական դաստիարակութիւնը ալ աւելի կը հաւատար թէ իր գլուխը եկածը սովորական արկած մը չէր այլ Աստուածային պատիժ մը :
Հոճային ըսած նախադասութիւնը իր ականջներուն մէջ կ'արձագանէր տեւական <<քու մտայնութիւնդ քու ինքնութեանդ հետ կը պայքարի, եթէ մտայնութիւնդ չի փոխես քու վերջդ վատ պիտի ըլլայ>>Ի՞նչ ըսել ուզած էր հոճան,ի՞նչ կը նշանակէր ասիկա:
<< Ախ՜ , երանի թէ հոճան ողջ ըլլար, ու երթայի անգամ մը եւս զինք այցելէի >> մտածեց:Իր վերջին այցելութեան վրայէն երկու տարիներ անցած էին. Հոճան , որ բաւական տարիքոտ էր , արդէն տարի մը առաջ մահացած էր:Զէքի յիշեց իր այցելութեան ժամանակ, երբ ինք զայրացած դռնէն դուրս կ 'ելլէր հոճային իր ետեւէն պոռալով տուած խրատը :
<<Պէտք է զղջաս գործած մեղքերուդ համար ու սիրաշահիս անոնք , որոնց վնաս պատճառած ես>>:
Զէքի գործէն վերադարձին, մտածեց Իսթիքլալ պողոտայի վրայ գտնուող յոյն Եօրկոյին խանութը այցելել :Այն օրէն վերջ բնաւ զինք չէր տեսած: Տիմիթրին ալ չէր եկած տան վարձք պահանջելու համար : Երկու տարիէ ի վեր ձրի կը մնային անոր տան մէջ:Զէքի վճռած էր տեսնուիլ Տիմիթրիի հետ եւ իրենց պարտքը վճարելու համար միասին ծրագիր մը պատրաստել եւ պարտքը բոլորովին գոցել : Մտածած էր նաեւ հատուցում վճարել իրեն երկու տարի առաջ 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերուն իր խանութը քանդած ըլլալուն համար:Կը յուսար որ Տիմիթրի այս ձեւով պիտի ներէր իրեն իսկ հոճային իրեն տուած խրատը կատաած պիտի ըլլարլ:
Զէքի գործէն վերադարձին շիտակ գնաց Թաքսիմի Իսթիքլալ պողոտան գտնուող Տիմիթրիի խանութը:Այդ դաժան օրէն ի վեր քաջութիւնը չէր ունեցած այդ պողոտայէն անցնելու:Դիւրաւ գտաւ խանութը բայց Տիմիթրի չկար այլեւս ու խանութն ալ բոլորովին փոխուած էր: Տիմիթրիի խանութը այդ տարիներուն յայտնի ծաղարան մըն էր, իսկ հիմա հագուստեղէն ծախող խանութի մը վերածուած էր ու տէրն ալ փոխուած էր:Զինք տեղեկացուցին թէ Տիմիթրի շուրջ երկու տարի առաջ, այսինքն 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերէն քիչ վերջ, խանութը ծախած եւ իր բոլոր ընտանիքով Յունաստան գաղթած էր: Զէքի գիտէր որ Տիմիթրի ունէր եղբայր մը որ կը բնակէր Վոսփորի Թէրափիա թաղին մէջ ու քոյր մը , որ կը բնակէր Քատըգիւղ :Հակառակ որ այս երկուքն ալ իրարմէ շատ հեռու թաղէր էին ու Զէքիի ոտքը անջատուած ըլլալուն պատճառաւ քալելու մեծ դժուարութիւն կը քաշէր, գնաց ու գտաւ իրենց տուները որպէսզի տեղեկութիւն ստանայ Տիմիթրիի մասին:Սակայն երբ անոնց ապրած թաղերէն ներս մտաւ յուսախաբ եղաւ.թաղին բնակչութիւնը մեծամասնութեամբ փոխուած էր:Թէրափիա թաղին գեղեցիկ յոյն աղջիկներն ու տիկինները, որոնք իրենց ուրախ զուարթ պոռչտուքով կը լեցնէին թաղին փողոցները, չկային այլեւս:Զէքի, օր մը Թէրափիա օր մըն ալ Քատըգիւղ երթալով գտաւ Տիմիթրիի քրոջը եւ եղբօրը տուները, բայց երբ դուռերը բախեց երկուքն ալ բացուեցան օտարներու կողմէ, որոնք ըսին որ հին տանտէրերը տունը իրենց ծախած ու գաղթած էին Յունաստան:
Զէքի յուսահատ տուն վերադարձաւ: Կը գիտակցէր, որ ներողամտութիւն հայցելու բոլոր առիթները կորսուած էին այլեւս:Հագուստները հանեց ու անջատուած ձախ ոտքը պաղ ջուրին տակը բռնեց որպէսզի քիչ մը զովանայ:Շաբաթ մըն էր որ ոտքը դարձեալ վէրքոտիլ սկսած էր, անընդհատ կը կոտտար ու կ'արիւնէր:
Զէքիի ապրելաոճը փոխուած էր :Երկու ամիսէ ի վեր գործէն դադրած էր ու տունէն գրեթէ դուրս չէր ելլեր:Հայրը կը ստիպէր որ դարձել բժիշկի երթար: Զէքի սկսած էր բեռ ըլլալ իր հօրը ուսերուն:Զէքի, սակայն կը մերժէր բժիշկի երթալ:Գիտէր թէ այլեւս ամէն ինչ պարապ էր ու իր անհանգստութիւնը ֆիզիքական չէր այլ երկնային արդարութեան իրեն տրուած պատիժին գործադրութիւնն էր, զոր ստիպուած է կրել: Անկողնին դիմացի պատին վրայ գտնուող գորշ գայլի հին նկարն ալ չկար ալեւս...յ:
Ամիսներ անցան, Զէքիի ոտքի փտախտը տարածուած էր մարմնին մէջ :Հայրը զինք փոխադրած էր մօտակայ պետական հիւանդանոցը:
Զէքի հիմա կը գտնուէր հոգեվարքի մէջ:Ջերմութիւնը շատ բարձր էր ու մարմինը պատող թարախը ամեն վայրկեան քիչ մը աւելի կը թունաւորէր երակներուն մէջ պտտող արիւնը եւ զինք կը տանէր դէպի մահ: Մարմնի որոշ գործարանները դադրած էին գործելէ:Կը զառանցէր ու կ'երազէր իր մահամերձ վիճակին մէջ : Կը գտնուէր Յունաց եկեղեցիի մը մէջ որ քար ու քանդ եղած էր:Խորանը, վրայի բոլոր սրբութիւնները պղծուած ու գետինները նետուած էին:Աթոռներուն մեծ մասը տապալած էին ու տապալած աթոռներուն ու խորանին վրայ գայլեր իրենց բերնի լորձունքը վազեցնելով կը պտտէին:
Զէքի բոլոր այս խառնակութեան մէջ հեռուն եկեղեցիին մէկ անկիւնը սեւազգեստ կին մը նշմարեց:Կինը առաջին ակնարկին կը նմանէր մահմետական կնոջ մը բայց իր ձեռքը կը կրէր Վարդարան մը:Կինը ծնրադրած Վարդարանը ձեռքին կ'աղօթէր ու իր երկու աչքերէն արցունք կը հոսէին: Զէքի մօտեցաւ կնոջ բայց կինը կը շարունակէր աղօթել:Ով էր այս կինը որ բոլոր այս խառնակութեան մէջ այսքան զօրաւոր հաւատքով մը կը շարունակէր աղօթել առանց խանգարուելու, ու այս վայրի գազաններէն ոչ մէկը կը համարձակէր իրէն դպչիլ: Զէքի քիչ մըն ալ մօտեցաւ կնոջ, այդպէս որ եթէ իր ձեռքը երկարէր կրնար անոր դպչիլ:
Կինը այդ պահուն սթափեցաւ. Զէքիի հետ աչք աչքի եկան:Տղան գամուած մնացած էր իր տեղը:Կուզէր խօսիլ բայց չէր կրնար, կարծես անտեսանելի ձեռք մը իր կոկորդը կը սեղմէր ու չէր թողուր որ խօսի:
Զէքի մեծ ջանք կը թափէր կարենալ խօսելու համար բայց չէր յաջողէր:Վերջապէս երկու բառ կրցաւ արտասանել:Եթէ այդ պահուն հիւանդանոցի սենեակին մէջ Զէքիի քովը մէկը ըլլար իր բերնէն մեղմ ձայնով մը արտասանուած սա երկու բառերը պիտի լսէր . <<մա՜յր իմ >>:
* * *
Շատ պարզ յուղարկաւորութիւն մը եղաւ Զէքիի յուղարկաւորութիւնը, ութը կամ տասը հոգիով միայն:Ու՜ր էին իր ժամանակուայ ընկերները, անոնք որոնք կործանումի,թալանի ժամանակին իր ամենամտերիմ ընկերները եղած էին ու սխալ ճամբայ առաջնորդած էին զինք:Ան ալ որ այդ տարիներուն տակաւին միամիտ ու ճահել տղայ մը ըլլալով խաբուած էր անոնց ծայրայեղ մտայնութեան:Անոնցմէ ոչ ոք կը քալէր իր դագաղին ետեւէն: Միայն իր հայրը, խորդ մայրն ու քոյրը եւ քանի մը մօտիկ ազգական:
Թաղման արարողութիւնը տեւած էր հազիւ կէս ժամ, որմէ ետք ներկաները գացած էին իրենց ամէնօրեայ զբաղումին:Օդը պայծառ էր. երկինքին վրայ ամպ չկար:Գերեզմանատան մէջ ծառերուն վրայէն կը լսուէր թռչուններու գեղգեղանքը.ամայութիւն էր.զեփիւռն էր միայն, որ կը շոյէր ծառերու տերեւները:
Ծառերուն ետեւը բան մը կը շարժէր:Կարծէք մէկը պահուըտած էր ու կը վախնար մէջտեղ ելլալու:Քիչ ետք, բոյսերուն ետեւէն ,վերէն վար սեւեր հագուած կին մը երեւցաւ եւստուգելէ ետք որ զինք տեսնող չկար եկաւ ու ծնրադրեց գերեզմանին առջեւ:Նոյն կինն էր , որ Զէքի , հոգին աւանդելէ առաջ տեսած էր իր երազին մէջ : Կինը ծունկի եկած Զէքիի գլխուն վերեւ անձայն ու անդադար կուլար ու կ'աղօթէր:
Զէքին լացող մը ունէր վերջապէս: Այդ խեղճ կինը : Սկիզբը զուսպ ապա բարձրաձայն սկսաւ արտասուիլ :Վիշտը հասած էր իր գագաթնակէտին:Ամբողջ մարմնով ինկաւ Զէքին ծածկող թարմ հողի թումբին վրայ ու երեսը հողին մէջ մխրճելով շարունակեց բարձրաձայն լալ ու իր արտասուքով ջրել իր խեղճ <<զաւկին>> վրայի հողը:Այն զաւակին, որուն ծննդաբերութենէն ետք իրէն երբեք չէր արտօնուած որ զայն սիրէր ու գուրգուրար անոր վրայ:Հիմա այլեւս ոչ ոք կրնար արգելք հանդիսանալ :Հիմա իր զաւակը բոլորովին իրն էր :
Գերեզմանատան դրան առջեւ նստող պաշտօնեաները հեռուն լացող կնոջ մը հեկեկանքը կը լսէին:
Օշին Էլակէօզ
Շար. 2 եւ Վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ»
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Օրերը կ'անցնէին բայց Զէքիին ոտքին առղջական վիճակը կը վատթարանար:Ձախ ոտքը մինչեւ դաստակը սեւցած էր այլեւս եւ գարշահոտ հեղուկ մը կը վազէր վէրքէն սաստիկ ցաւ պատճառելով:Ի վերջոյ ստիպուեցաւ հիւանդանոց երթալ:Բժիշկները եկար քննութենէ վերջ ըսին թէ ոտքի վէրքը փտախտի վերածուած էր եւ ընելիք ոչինչ կար ոտքը փրկելու համար , ստիպուած էին ոտքը անջատել:Զէքի չէր կրնար եղածներուն հաւատալ :Մղձաւանջ մը ի՞նչպէս ասանկ բանի մը կրնար պատճառ ըլլալ:Անըմբռնելի էր այս կացութիւնը իրեն համար բայց ընելիք բան չկար այլեւս , ոտքը փտած էր եւ պէտք էր զայն անջատել :
Գործողութիւնը յաջող անցաւ : Զէքիի ծունկէն վարի մասը վիրահատութեամբ անջատուած էր...
Ամիսներ անցան, Զէքի այլեւս վարժուած էր իր նոր կեանքին:Հանրաշարժի հաստատութեան պաշտօնեայ եղած էր ու նստած տեղը տոմսակ կը ծախէր եւ այդպիսով իր ապրուստը կ'ապահովէր:Քալելու համար անթացուպ կը գործածէր:Զէքիի հին կռուազանութենէն նշոյլ մ'իսկ չէր մնացած:Հիմա մտածկոտ ու մելամաղձոտ վիճակ մը ունէր ու թաղուած էր խոր մտածումներու մէջ: Ինքզինքը տուած էր կրօնքի ու կրօնական գիրքերու եւ քանի իր մէջ կը խորանային կրօնական զգացումները եւ կրօնական դաստիարակութիւնը ալ աւելի կը հաւատար թէ իր գլուխը եկածը սովորական արկած մը չէր այլ Աստուածային պատիժ մը :
Հոճային ըսած նախադասութիւնը իր ականջներուն մէջ կ'արձագանէր տեւական <<քու մտայնութիւնդ քու ինքնութեանդ հետ կը պայքարի, եթէ մտայնութիւնդ չի փոխես քու վերջդ վատ պիտի ըլլայ>>Ի՞նչ ըսել ուզած էր հոճան,ի՞նչ կը նշանակէր ասիկա:
<< Ախ՜ , երանի թէ հոճան ողջ ըլլար, ու երթայի անգամ մը եւս զինք այցելէի >> մտածեց:Իր վերջին այցելութեան վրայէն երկու տարիներ անցած էին. Հոճան , որ բաւական տարիքոտ էր , արդէն տարի մը առաջ մահացած էր:Զէքի յիշեց իր այցելութեան ժամանակ, երբ ինք զայրացած դռնէն դուրս կ 'ելլէր հոճային իր ետեւէն պոռալով տուած խրատը :
<<Պէտք է զղջաս գործած մեղքերուդ համար ու սիրաշահիս անոնք , որոնց վնաս պատճառած ես>>:
Զէքի գործէն վերադարձին, մտածեց Իսթիքլալ պողոտայի վրայ գտնուող յոյն Եօրկոյին խանութը այցելել :Այն օրէն վերջ բնաւ զինք չէր տեսած: Տիմիթրին ալ չէր եկած տան վարձք պահանջելու համար : Երկու տարիէ ի վեր ձրի կը մնային անոր տան մէջ:Զէքի վճռած էր տեսնուիլ Տիմիթրիի հետ եւ իրենց պարտքը վճարելու համար միասին ծրագիր մը պատրաստել եւ պարտքը բոլորովին գոցել : Մտածած էր նաեւ հատուցում վճարել իրեն երկու տարի առաջ 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերուն իր խանութը քանդած ըլլալուն համար:Կը յուսար որ Տիմիթրի այս ձեւով պիտի ներէր իրեն իսկ հոճային իրեն տուած խրատը կատաած պիտի ըլլարլ:
Զէքի գործէն վերադարձին շիտակ գնաց Թաքսիմի Իսթիքլալ պողոտան գտնուող Տիմիթրիի խանութը:Այդ դաժան օրէն ի վեր քաջութիւնը չէր ունեցած այդ պողոտայէն անցնելու:Դիւրաւ գտաւ խանութը բայց Տիմիթրի չկար այլեւս ու խանութն ալ բոլորովին փոխուած էր: Տիմիթրիի խանութը այդ տարիներուն յայտնի ծաղարան մըն էր, իսկ հիմա հագուստեղէն ծախող խանութի մը վերածուած էր ու տէրն ալ փոխուած էր:Զինք տեղեկացուցին թէ Տիմիթրի շուրջ երկու տարի առաջ, այսինքն 6 - 7 Սեպտեմբերի դէպքերէն քիչ վերջ, խանութը ծախած եւ իր բոլոր ընտանիքով Յունաստան գաղթած էր: Զէքի գիտէր որ Տիմիթրի ունէր եղբայր մը որ կը բնակէր Վոսփորի Թէրափիա թաղին մէջ ու քոյր մը , որ կը բնակէր Քատըգիւղ :Հակառակ որ այս երկուքն ալ իրարմէ շատ հեռու թաղէր էին ու Զէքիի ոտքը անջատուած ըլլալուն պատճառաւ քալելու մեծ դժուարութիւն կը քաշէր, գնաց ու գտաւ իրենց տուները որպէսզի տեղեկութիւն ստանայ Տիմիթրիի մասին:Սակայն երբ անոնց ապրած թաղերէն ներս մտաւ յուսախաբ եղաւ.թաղին բնակչութիւնը մեծամասնութեամբ փոխուած էր:Թէրափիա թաղին գեղեցիկ յոյն աղջիկներն ու տիկինները, որոնք իրենց ուրախ զուարթ պոռչտուքով կը լեցնէին թաղին փողոցները, չկային այլեւս:Զէքի, օր մը Թէրափիա օր մըն ալ Քատըգիւղ երթալով գտաւ Տիմիթրիի քրոջը եւ եղբօրը տուները, բայց երբ դուռերը բախեց երկուքն ալ բացուեցան օտարներու կողմէ, որոնք ըսին որ հին տանտէրերը տունը իրենց ծախած ու գաղթած էին Յունաստան:
Զէքի յուսահատ տուն վերադարձաւ: Կը գիտակցէր, որ ներողամտութիւն հայցելու բոլոր առիթները կորսուած էին այլեւս:Հագուստները հանեց ու անջատուած ձախ ոտքը պաղ ջուրին տակը բռնեց որպէսզի քիչ մը զովանայ:Շաբաթ մըն էր որ ոտքը դարձեալ վէրքոտիլ սկսած էր, անընդհատ կը կոտտար ու կ'արիւնէր:
Զէքիի ապրելաոճը փոխուած էր :Երկու ամիսէ ի վեր գործէն դադրած էր ու տունէն գրեթէ դուրս չէր ելլեր:Հայրը կը ստիպէր որ դարձել բժիշկի երթար: Զէքի սկսած էր բեռ ըլլալ իր հօրը ուսերուն:Զէքի, սակայն կը մերժէր բժիշկի երթալ:Գիտէր թէ այլեւս ամէն ինչ պարապ էր ու իր անհանգստութիւնը ֆիզիքական չէր այլ երկնային արդարութեան իրեն տրուած պատիժին գործադրութիւնն էր, զոր ստիպուած է կրել: Անկողնին դիմացի պատին վրայ գտնուող գորշ գայլի հին նկարն ալ չկար ալեւս...յ:
Ամիսներ անցան, Զէքիի ոտքի փտախտը տարածուած էր մարմնին մէջ :Հայրը զինք փոխադրած էր մօտակայ պետական հիւանդանոցը:
Զէքի հիմա կը գտնուէր հոգեվարքի մէջ:Ջերմութիւնը շատ բարձր էր ու մարմինը պատող թարախը ամեն վայրկեան քիչ մը աւելի կը թունաւորէր երակներուն մէջ պտտող արիւնը եւ զինք կը տանէր դէպի մահ: Մարմնի որոշ գործարանները դադրած էին գործելէ:Կը զառանցէր ու կ'երազէր իր մահամերձ վիճակին մէջ : Կը գտնուէր Յունաց եկեղեցիի մը մէջ որ քար ու քանդ եղած էր:Խորանը, վրայի բոլոր սրբութիւնները պղծուած ու գետինները նետուած էին:Աթոռներուն մեծ մասը տապալած էին ու տապալած աթոռներուն ու խորանին վրայ գայլեր իրենց բերնի լորձունքը վազեցնելով կը պտտէին:
Զէքի բոլոր այս խառնակութեան մէջ հեռուն եկեղեցիին մէկ անկիւնը սեւազգեստ կին մը նշմարեց:Կինը առաջին ակնարկին կը նմանէր մահմետական կնոջ մը բայց իր ձեռքը կը կրէր Վարդարան մը:Կինը ծնրադրած Վարդարանը ձեռքին կ'աղօթէր ու իր երկու աչքերէն արցունք կը հոսէին: Զէքի մօտեցաւ կնոջ բայց կինը կը շարունակէր աղօթել:Ով էր այս կինը որ բոլոր այս խառնակութեան մէջ այսքան զօրաւոր հաւատքով մը կը շարունակէր աղօթել առանց խանգարուելու, ու այս վայրի գազաններէն ոչ մէկը կը համարձակէր իրէն դպչիլ: Զէքի քիչ մըն ալ մօտեցաւ կնոջ, այդպէս որ եթէ իր ձեռքը երկարէր կրնար անոր դպչիլ:
Կինը այդ պահուն սթափեցաւ. Զէքիի հետ աչք աչքի եկան:Տղան գամուած մնացած էր իր տեղը:Կուզէր խօսիլ բայց չէր կրնար, կարծես անտեսանելի ձեռք մը իր կոկորդը կը սեղմէր ու չէր թողուր որ խօսի:
Զէքի մեծ ջանք կը թափէր կարենալ խօսելու համար բայց չէր յաջողէր:Վերջապէս երկու բառ կրցաւ արտասանել:Եթէ այդ պահուն հիւանդանոցի սենեակին մէջ Զէքիի քովը մէկը ըլլար իր բերնէն մեղմ ձայնով մը արտասանուած սա երկու բառերը պիտի լսէր . <<մա՜յր իմ >>:
* * *
Շատ պարզ յուղարկաւորութիւն մը եղաւ Զէքիի յուղարկաւորութիւնը, ութը կամ տասը հոգիով միայն:Ու՜ր էին իր ժամանակուայ ընկերները, անոնք որոնք կործանումի,թալանի ժամանակին իր ամենամտերիմ ընկերները եղած էին ու սխալ ճամբայ առաջնորդած էին զինք:Ան ալ որ այդ տարիներուն տակաւին միամիտ ու ճահել տղայ մը ըլլալով խաբուած էր անոնց ծայրայեղ մտայնութեան:Անոնցմէ ոչ ոք կը քալէր իր դագաղին ետեւէն: Միայն իր հայրը, խորդ մայրն ու քոյրը եւ քանի մը մօտիկ ազգական:
Թաղման արարողութիւնը տեւած էր հազիւ կէս ժամ, որմէ ետք ներկաները գացած էին իրենց ամէնօրեայ զբաղումին:Օդը պայծառ էր. երկինքին վրայ ամպ չկար:Գերեզմանատան մէջ ծառերուն վրայէն կը լսուէր թռչուններու գեղգեղանքը.ամայութիւն էր.զեփիւռն էր միայն, որ կը շոյէր ծառերու տերեւները:
Ծառերուն ետեւը բան մը կը շարժէր:Կարծէք մէկը պահուըտած էր ու կը վախնար մէջտեղ ելլալու:Քիչ ետք, բոյսերուն ետեւէն ,վերէն վար սեւեր հագուած կին մը երեւցաւ եւստուգելէ ետք որ զինք տեսնող չկար եկաւ ու ծնրադրեց գերեզմանին առջեւ:Նոյն կինն էր , որ Զէքի , հոգին աւանդելէ առաջ տեսած էր իր երազին մէջ : Կինը ծունկի եկած Զէքիի գլխուն վերեւ անձայն ու անդադար կուլար ու կ'աղօթէր:
Զէքին լացող մը ունէր վերջապէս: Այդ խեղճ կինը : Սկիզբը զուսպ ապա բարձրաձայն սկսաւ արտասուիլ :Վիշտը հասած էր իր գագաթնակէտին:Ամբողջ մարմնով ինկաւ Զէքին ծածկող թարմ հողի թումբին վրայ ու երեսը հողին մէջ մխրճելով շարունակեց բարձրաձայն լալ ու իր արտասուքով ջրել իր խեղճ <<զաւկին>> վրայի հողը:Այն զաւակին, որուն ծննդաբերութենէն ետք իրէն երբեք չէր արտօնուած որ զայն սիրէր ու գուրգուրար անոր վրայ:Հիմա այլեւս ոչ ոք կրնար արգելք հանդիսանալ :Հիմա իր զաւակը բոլորովին իրն էր :
Գերեզմանատան դրան առջեւ նստող պաշտօնեաները հեռուն լացող կնոջ մը հեկեկանքը կը լսէին:
Օշին Էլակէօզ
Շար. 2 եւ Վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Saturday, August 27, 2011
ԶԷՔԻ -1- ՕՇԻՆ ԷԼԱԿԷՕԶ
«Նշանակ» երկու անգամով կը հրապարակէ պոլսահայ մտաւորական Օշին Էլակէօզի «ԶԷՔԻ» խորագրով կարճ պատմութիւնը: Էլակէօզ ունի քաղաքական հմտութիւն :Ան կրցած է հարազատութեամբ բնորոշել ծայրայեղութեանց պատճառած վնասը, արժէքներու ոտնակոխման պատճառով գոյացած անսրտութիւնը, անգթութիւնը , որոնք մարդս կ'առաջնորդեն անճարակութեան եւ հասարակութեան կողմէ՝ անարգանքի: Էլակէօզ ճարտարօրէն կարողացած է մայրական բարի զգացումով հաւասարակշռել չարութիւնը: Էլակէօզի այս վիպակի առանձնայատկութիւնը կը կայանայ աւելի իր նիւթիւն մէջ քան գրական իր արժէքին: Գնահատելի աշխատանք:
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Զ է Ք Ի
Վերջին քանի մը օրերուն Պոլիսը անհանգիստ մթնոլորտի մէջ էր:Ժողովուրդը կը գուշակէր թէ բան մը պիտի պատահէր բայց չէր գիտէր թէ ինչ էր պատահելիքը ու որքան մեծ ազդեցութիւն մը պիտի ունենար կեանքի ընթացքին վրայ:Ամէն մարդ փուշի վրայ էր կարծէք:Փոքրամասնութիւնները եւ մանաւանդ Յոյները, կը զգային թէ իրենց դէմ ժողովուրդը ամէն օր աւելի լարուած ու թշնամական կեցուածք կը ցուցաբերէր:Թուրքիոյ եւ Յունաստանի միջեւ Կիպրոս կղզիի յոյն-թուրք հակամարտութեանց պատճառաւ ստեղծուած լարուած վիճակը, հասած էր իր գագաթնակէտին:
Թուրքիոյ ամենաբարձր ընթերցողներու թիւը ունեցող Հիւրրիյէթ օրաթերթը վերջին օրերուն լուր մը հրապարակել սկսած էր:Ըստ այդ լուրին Պոլսոյ Յոյն փոքրամասնութիւնը դրամ հաւաքելով ղրկած էր Կիպրոսի մէջ գործունէութիւն ունեցող <<էնօսիս>> կազմակերպութեան հրոսախումբերուն:
Ժամը 13:00 ին ձայնասփիւռէն սփռուող լուրերէն յայտարարուեցաւ,թէ Յոյները Թեսաղոնիկէ գտնուող Աթաթիւրքի տան առջեւ ռումբ դրած եւ մեծ վնաս պատճառած են: Տարիներ վերջ պիտի մէջտեղ պիտի ելլեր թէ այդ ռումբը դնողը Օքթայ էնկին անունով Թեսաղոնիկէ ի համալսարանի ուսանող թուրք մըն էր:Այսինքն այս բոլորը ժողովուրդը Յոյներու դէմ գրգռելու համար կազմակերպուած բեմադրութիւն մըն էր, բայց այդ օրերուն ոչ ոք չէր ուզեր իմանալ իրականութիւնը:Եղածը եղած էր ու ռումբը Պոլսոյ Յոյն հայրենակիցներուն բնակած թաղերուն մէջ շատ աւելի մեծ աւեր կատարած էր քան թէ իր պայթած վայրին մէջ: Օքթայ Էնկին անուն թուրք ուսանողը, տարիներ վերջ ,1992 ին, Թուրքիոյ Նեւշեհիր կոչուած քաղաքին կուսակալը պիտի նշանակուէր...
Իրիկուան դէմ շոգենաւով Քատիգիւղէն Գարագիւղ անցնող ժողովուրդը, խուժած էր շոգենաւին պատուհաններուն առջեւ ու հեռուէն կը դիտէր քաղաքին կարգ մը թաղերէն բարձրացող ծուխն ու կրակի բոցը: Որքան շոգենաւը կը մօտենար նաւամատոյցին, այնքան լսելի կը դառնար քաղաքէն բարձրացող խժժոցը:Իրարանցում մը կար քաղաքին մէջ:Ժողովուրդը որ վարժուած էր իր ամէն օրուայ ճամբորդութեան ընթացքին, օդին մէջ թռչող ծովային ճայերուն հացի կտոր նետել ու զանոնք կերակրելով ժամանակ անցնել ու թռչուններուն հացի պատառը օդին մէջ յափշտակելը դիտելով զուարճանալ, այդ օր զարմանքով կ 'անդրադառնար թէ օդին մէջ մէկ թռչուն իսկ չէր մնացած:Անոնք անգամ փախած ու պահուըտած էին իրենց բոյներուն մէջ նախընտրելով այդ օր անօթի մնալ բայց չի մօտենալ <<մարդ>> կոչուած բնութեան ամենավայրենի էակին:
* * *
Պոլսոյ, Թաքսիմ թաղի վրայ գտնուող Իսթիքլալ պողոտան, ծայրէ ի ծայր ծածկուած էր մետաքսէ կերպասներով, հագուստներով , գորգերով եւ կահ կարասիով որոնք պատուհաններէն դուրս նետուած էին զանոնք ատելութեամբ դուրս նետող բազմութեան կողմէ: Պողոտային վրայ քալողին կօշիկին տակը հողին չէր դպչեր: Կարասիներուն մէկ մասը ջախջախուած, պատուհաններուն կառչած մնացած էին հագուստեղէններ եւ կերպասներ: Յաճախ ութը, տասը հոգինոց խումբեր կարգախօսեր արձակելով կը պտտէին փողոցներուն մէջ <<Կիպրոս Թուրք է,Թուրք պիտի մնայ>> լոզունգը արտասանելով :
Զէքի, իր շապիկին կոճակները մինչեւ փորը բաց, քրտնած,տաբատը եւ կօշիկները փոշոտ,աջ ձեռքին հաստ ու տոկուն գաւազան մը ,լանջքը դուրս ձգած ըմբշամարտիկի կերպարանքով կը քալէր աւերակ դարձած պողոտային վրայ:Ձեռքի փայտը, հաստ ու տոկուն փայտ մը ըլլալով հանդերձ, մասամբ ճաթած էր ու կոտրած : Զէքի, երբ կանցնէր Տիմիթրիի խանութին առջեւէն ատելութեամբ նայեցաւ խանութին ջախջախուած դրան,պատուհաններուն եւ դարակներուն:Այս խանութէն սկսած էր իր պարտականութիւնը կատարելու իր խումբին հետ: Տիմիթրի, իրենց Յոյն տանտէրն էր որ յաճախ կը վիճաբանէր իր հետ, որովհետեւ Զէքիի ընտանիքը , որ իր վարձակալն էր, վեց ամիսէ ի վեր տան վարձք չէր վճարած իսկ Տիմիթրի կը սպառնար զիրենք տունէն դուրս նետել: Զէքի ազգայնամոլ էր. Ըստ իր մտայնութեան,իր երկրին ընձեռած առիթներու շնորհիւ էր որ Տիմիթրի հարստացած ու տան տէր եղած էր: Իրեն համար ան ամբարտաւան յոյն մըն էր որ այս երկրին մէջ միայն ծառայ ըլլալու իրաւունք ունէր ոչ թէ տանտէր: Զէքի նայեցաւ խանութէն ներս ու տեսաւ Տիմիթրին որ նստած էր քանդուած խանութին մէկ անկիւնը, իր աչքերը դէպի գետին խոնարհած , խոր մտածումներու մէջ: <<Վարնոց մարդ, հիմա հասկցա՞ր թէ այս երկրին մէջ ով է տանտէր եւ ով վարձակալ... >> Զէքի մրմրաց քթին տակէն:
6 Սեպտեմբերի գիշերը սկսող թալանը 9 ժամ տեւած ու 7 Սեպտեմբերին առաւօտեան դէմ վերջացած : Այս կարճ ժամանակամիջոցին մէջ սպաննոած էին 15 Յոյն ու 1 Հայ հայրենակիցներ: Ծանր կերպով վիրաւորած էին երեսուներկու Յոյն հայրենակիցներ: Կիներ ու աղջիկներ բռնաբարուած, չորս հազարէ աւելի տուն, շուրջ հազար գործատեղի, եօթանասուն երեք եկեղեցիներ, երկու վանք, քսան երեք դպրոց եւ հինգ հազարի մօտ այլ շէնքեր քանդուած կամ վնասուած էին:
Զէքի իրեն տրուած պարտականութիւնը նուիրումով եւ յաջողութեամբ կատարած էր: Ան նախ գնաց իրենց միութեան հաւաքատեղին, ուր հաւաքուած էին իր միւս ընկերները, որոնք հերոսներն էին այս աւերին:Հոն իրենց մեծաւորը ոգեորիչ քարոզ մը տուաւ իրենց ու գովեց զիրենք իրենց վստահուած << սուրբ պարտականութիւնը>> լի ու լի կատարած ըլլալնուն համար :Իրիկուան Զէքի տուն գնաց :Հոն իր հայրը անհամբեր զինք կը սպասէր:Երբ դռնէն ներս մտաւ հօր աչքերը փայլեցան:Մօտեցաւ տղուն եւ հպարտօրէն զայն գրկեց :Զէքի առաւօտէն բան չէր դրած իր բերանը սակայն անօթութիւն չէր զգար:Պատճառած աւերին հաճոյքը զինք կուշտ կը պահէր:Միայն գաւաթ մը թէյ խմեց ու իր սենեակը քաշուեցաւ:Զէքիի հայրը պտղավաճառ էր իրենց թաղին մէջ, իսկ մայրը իր հարազատ մայրը չէր:Հայրը երկրորդ անգամ ամուսնացած էր : Երբ Զէքի հարցուցած էր իր հարազատ մօրը մասին հայրը յայտնած էր, որ մայրը զինք ծննդաբերելու ատեն մահացած էր:Ունէր նաեւ իրմէ տասը տարի փոքր խորդ քոյր մը: Զէքի, յոգնած վերջին երկու օրուան իրարանցումէն կանուխէն անկողին մտաւ:
Բաց վարագոյրին արանքէն լուսնին շողերը ինկած էին իր սենեակի պատին վրայ զետեղուած նկարին,ուր լերան մը վրայ կիսամահիկի մը տակ կը տեսնուէր ոռնացող գորշ գայլ մը:
Զէքի շատ յոգնած ըլլալուն ամիջապէս քնացաւ բայց հանգիստ քուն մը չէր ունեցածը:Ան կ'երազէր որ կը գտնուէր դաշտի մը վրայ ու կը հալածուէր գայլերու կողմէ:Ինք կը ջանար վազել ու փախչիլ զինք հետապնդող գայլերէն բայց չէր կրնար յառաջանալ, մինչ այդ զինք հետապնդող գայլերը իրենց բերնի լորձունքները վազեցնելով կը մօտենային իրեն: Զէքի վազել կը ջանար սակայն անտեսանելի ձեռք մը զինք իր օձիքէն դէպի ետ կը քաշէր:Ի վերջոյ գայլերէն մէկը եկաւ եւ իր սուր ակռաները անցուց Զէքիի ձախ ոտքի դաստակին:Զէքի ցաւով ու պոռալով վեր ցատկեց պառկած տեղէն ու արթնցաւ քրտինքի մէջ :Անդրադարձաւ որ ապրածը միայն մղձաւանջ մըն էր: Մտածեց թէ վերջին երկու օրուան մէջ ապրածները իր հոգեկան վիճակը խանգարած պէտք է որ ըլլային:Քանի մը վայրկեան անկողնին մէջ նստեցաւ գլուխը ափերուն մէջ բռնած :Առաւօտ էր արդէն: Վերմակը մէկդի շպրտեց ու անկողնէն վար սահեցաւ:Սակայն երբ ոտքերը գետին դպան ձախ ոտքի դաստակին զօրաւոր ցաւ մը զգաց ու անկողնին վրայ ետ ինկաւ:Տարօրինակ բան. դաստակին վրայ վերք մը կար .կարծէք ոտքը անասունի մը կողմէ խածուած էր...:Ոտքը արիւն լուայ վիճակի մէջ էր: Բացաւ վերմակը ու տեսաւ որ սաւանն ալ արիւնի մէջ էր:Զէքի պահ մը վարանեցաւ:Երազն ու իրականութիւնը իրար էին խառնուած ...
<<Ինչպէ՞ս կարելի է այսպէս բան մը>> մտածեց ինքն իրեն:Յետոյ ելաւ անկողնէն, սաւանը ժողուեց ու կաղալով գնաց լուացարան:Արիւնոտ սաւանը անմիջապէս լուաց որպէսզի տնեցիք չանդրադառնան որովհետեւ պիտի չի կարենար իրենց որեւէ բացատրութիւն տալ: Զէքի ոտքն ալ լուաց ու թաշկինակով մը կապեց:Իր սենեակը վերադարձաւ շուտ մը հագուեցաւ ու իրենց տան դիմացի դեղարանը շտապեց դարման մը ճարելու յոյսով: Դեղագործը երբ տեսաւ վէրքը ըսաւ որ կը նմանէր շունի նման անասունի մը խածուածքին եւ զինք ազդարարեց ըսելով թէ պէտք էր ամիջապէս դիմէր հիւանդանոց որպէսզի կատաղութեան հիւանդութեան դէմ պատուաստուի, որովհետեւ զինք խածնող շունը կրնար կատղած ըլլալ:Այդ օրերուն այսպէս դէպքեր շատ կը պատահէին: Զէքի ոչ մէկ պատասխան տուաւ դեղագործին:Ինչպէ՞ս կրնար ըսել որ զինքը խածնողը գայլ մըն էր եւ դէպքը պատահած էր իր երազին մէջ:Եթէ այդպէս բան մը ըսէր դեղագործը զինքը խենդ պիտի համարէր:
Վէրքին դարմանումէն վերջ Զէքի գնաց իր գործատեղին ու իր առօրեայ աշխատանքը տարաւ, կարծէք թէ ոչինչ չէր պատահած բայց իր միտքը անհանգիստ էր:
<< Ինչպէս կարելի է այսպէս բան մը >> , կը հարցնէր ինքն իրէն բայց պատասխան մը չէր կրնար գտնել:
Օրերը կ'անցնէին բայց Զէքիի ոտքը փոխանակ բուժուելու աւելի կը վատանար: Զէքի վերջապէս որոշեց բժիշկի մը երթալ:Ընկերոջ մը միջոցաւ դիմեց ծանօթ բժիշկի մը եւ ըսաւ թէ զինք իր մէկ ընկերոջը շունը խածած էր :Բժիշկը անձամբ ըրաւ վէրքին դարմանումը եւ բաւական զօրաւոր մանրէասպան դեղ մը տուաւ որպէսզի վէրքը չորնայ :
Շաբաթներ այսպէս անցան բայց ոտքը երթալէն աւելի կը վատանար:Այլեւս վրան չէր կրնար կոխել ու անթացուպով կը քալէր:Զէքի այս անգամ որոշեց իրենց թաղի հոճային դիմել : Ներկայացաւ անոր ու իր գլխէն անցածները եղածին պէս պատմեց հոճային: Հոճան տարեց եւ իմաստուն անձ մըն էր , յարգուած իրենց թաղին մէջ ու շատ լաւ կը ճանչնար թաղի բոլոր ընտանիքները:Շատեր իր ձեռքին մէջ մեծցած էին : Ան լսած էր նաեւ Զէքիի ծայրայեղութեանց եւ քանի մը ամիս առաջ պատահած դէպքերուն իր գործօն մասնակցութեան մասին:Լաւ մը զինք մտիկ ընելէ վերջ պատասխանեց:
<<Տղաս, քու բռնած ճամբադ ուղիղ ճամբայ մը չէ այս պատճառաւ է որ քու մէջդ պատերազմ մը կայ , քու ինքնութեանդ եւ մտայնութեանդ միջեւ:Եկուր դուն ինծի մտիկ ըրէ եւ բոլոր քաղաքական շարժումներէ հեռու կեցիր ապա թէ ոչ շատ պիտի տուժես >> :
Զէքի, քիչ մը շուարած եւ քիչ մըն ալ զայրացած պատասխանեց հոճային:
<<Ի՞նչ ըսել կ 'ուզես հոճա էֆենտի, իմ ոտքիս վէրքին հետ իմ քաղաքական գործունէութիւնս ի՞նչ կապ ունի:Մենք մեր հայրենիքին ծառայելու համար ապրող մարդիկ ենք >>:
<<Տղաս, հայրենիքն ծառայելու համար շատ աւելի արդար ու պատուաւոր միջոցներ կան:Անմեղ եւ քեզի ոչ մէկ վնաս պատճառող հայրենակիցները հալածել, անոնց տուները, խանութները քանդել հայրենիքին ծառայել չի կրնար նկատուիլ ոչ այս աշխարիս ոչ ալ յաւիտենական աշխարհին մէջ:Ես քեզ այս խրատը կ 'ուտամ իբր կրօնաւոր, իբր Աստծոյ պաշտօնեայ :Այս ձեր վարմունքը խորթ է նաեւ մեր սուրբ գիրքին >>:
Զէքիի երեսը յանկարծ կաս կարմիր կտրեց:Կը զգար որ իր արիւնը գլուխը կը խուժէր այդ պահուն:Բայց դիմացինը տարիքոտ, շատ իմաստուն եւ իրենց թաղին մէջ սիրուած ու յարգուած հոճա մըն էր, ուստի կրցածին չափ ինզինք զսպելով ոտքի ելաւ եւ սկսաւ պոռալ հոճային երեսն ի վեր:
<< Հոճա, հոճա դուն աղօթէ որ հոճա մըն ես եւ իմ մեծ հօրս տարիքը ունիս ապա թէ ոչ ես շատ լաւ գիտեմ քեզի պէս մարդոց հետ ինչպէս վարուիլ:Գիտցիր , որ երբ խօսքը հայրենիքին կը վերբերի՝ մնացածը անիմաստ շատախօսութիւն է:Մենք մեր այս սուրբ դատին համար , եթէ անհրաժեշտ է կրնանք նոյնիսկ մեռնիլ կամ մեռցնել >>:
Հոճան պահ մը մտածեց ու յետոյ պատասխանեց:
<< Տղաս, դուն ինծի եկար եւ քու անհանգիտութեանդ համար ինձմէ դարման խնդրեցիր:Ես բժիշկ չեմ , հոգեւորական մըն եմ, ուստի քեզ բժշկական դարմանում մը չեմ կրնաք առաջարկել:Կը տեսնեմ նաեւ թէ քու անհանգստութիւնդ հոգեկան է: Քու - անիմաստ շատախօսութիւն - նկատած արժէքները իմ կեանքիս աղբիւրը եղած է ,ես իմ բոլոր կեանքս այդ արժէքներով ապրած եմ եւ պիտի շարունակեմ ապրիլ >>:
Զէքի այլեւս չէր ուզեր մտիկ ընել: Զայրացած՝ կռնակը դարձուց եւ դէպի դուռ ուղղուեցաւ:Հոճան իր ետեւէն բարձրաձայն կանչեց որպէսզի իր վերջին խրատը տայ:
<<Տղաս, գիտցիր որ եթէ այսպէս շարունակես քու ինքնութիւնդ մտայնութեանդ զոհը պիտի ըլլայ: Պէտք է զղջաս գործած մեղքերուդ համար ու սիրաշահիս անոնք, որոնց վնաս պատճառած ես >> :
Զէքի լսեց հոճային վերջի նախադասութիւնը բայց ոչ մէկ իմաստ կրցաւ տալ այդ խօսքերուն:<<Ցնդեր է այլեւս:Յանցաւորը ես եմ որ այս ցնդած մարդուն եկայ կարծելով թէ կրնայ զիս բուժել կամ գաղափար մը տալ >> մտածեց ու փողոց ելաւ: Ջղայնացած, արագ արագ կը քալէր բայց ամէն մէկ քայլին իր ձախ ոտքին դաստակին վրայ ահռելի ցաւ մը կը զգար , որ պատճառ կ'ըլլար իր կաղելուն:
Շար.1
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ԶԷՔԻ -1- ՕՇԻՆ ԷԼԱԿԷՕԶ
«Նշանակ» երկու անգամով կը հրապարակէ պոլսահայ մտաւորական Օշին Էլակէօզի «ԶԷՔԻ» խորագրով կարճ պատմութիւնը: Էլակէօզ ունի քաղաքական հմտութիւն :Ան կրցած է հարազատութեամբ բնորոշել ծայրայեղութեանց պատճառած վնասը, արժէքներու ոտնակոխման պատճառով գոյացած անսրտութիւնը, անգթութիւնը , որոնք մարդս կ'առաջնորդեն անճարակութեան եւ հասարակութեան կողմէ՝ անարգանքի: Էլակէօզ ճարտարօրէն կարողացած է մայրական բարի զգացումով հաւասարակշռել չարութիւնը: Էլակէօզի այս վիպակի առանձնայատկութիւնը կը կայանայ աւելի իր նիւթիւն մէջ քան գրական իր արժէքին: Գնահատելի աշխատանք:
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Զ է Ք Ի
Վերջին քանի մը օրերուն Պոլիսը անհանգիստ մթնոլորտի մէջ էր:Ժողովուրդը կը գուշակէր թէ բան մը պիտի պատահէր բայց չէր գիտէր թէ ինչ էր պատահելիքը ու որքան մեծ ազդեցութիւն մը պիտի ունենար կեանքի ընթացքին վրայ:Ամէն մարդ փուշի վրայ էր կարծէք:Փոքրամասնութիւնները եւ մանաւանդ Յոյները, կը զգային թէ իրենց դէմ ժողովուրդը ամէն օր աւելի լարուած ու թշնամական կեցուածք կը ցուցաբերէր:Թուրքիոյ եւ Յունաստանի միջեւ Կիպրոս կղզիի յոյն-թուրք հակամարտութեանց պատճառաւ ստեղծուած լարուած վիճակը, հասած էր իր գագաթնակէտին:
Թուրքիոյ ամենաբարձր ընթերցողներու թիւը ունեցող Հիւրրիյէթ օրաթերթը վերջին օրերուն լուր մը հրապարակել սկսած էր:Ըստ այդ լուրին Պոլսոյ Յոյն փոքրամասնութիւնը դրամ հաւաքելով ղրկած էր Կիպրոսի մէջ գործունէութիւն ունեցող <<էնօսիս>> կազմակերպութեան հրոսախումբերուն:
Ժամը 13:00 ին ձայնասփիւռէն սփռուող լուրերէն յայտարարուեցաւ,թէ Յոյները Թեսաղոնիկէ գտնուող Աթաթիւրքի տան առջեւ ռումբ դրած եւ մեծ վնաս պատճառած են: Տարիներ վերջ պիտի մէջտեղ պիտի ելլեր թէ այդ ռումբը դնողը Օքթայ էնկին անունով Թեսաղոնիկէ ի համալսարանի ուսանող թուրք մըն էր:Այսինքն այս բոլորը ժողովուրդը Յոյներու դէմ գրգռելու համար կազմակերպուած բեմադրութիւն մըն էր, բայց այդ օրերուն ոչ ոք չէր ուզեր իմանալ իրականութիւնը:Եղածը եղած էր ու ռումբը Պոլսոյ Յոյն հայրենակիցներուն բնակած թաղերուն մէջ շատ աւելի մեծ աւեր կատարած էր քան թէ իր պայթած վայրին մէջ: Օքթայ Էնկին անուն թուրք ուսանողը, տարիներ վերջ ,1992 ին, Թուրքիոյ Նեւշեհիր կոչուած քաղաքին կուսակալը պիտի նշանակուէր...
Իրիկուան դէմ շոգենաւով Քատիգիւղէն Գարագիւղ անցնող ժողովուրդը, խուժած էր շոգենաւին պատուհաններուն առջեւ ու հեռուէն կը դիտէր քաղաքին կարգ մը թաղերէն բարձրացող ծուխն ու կրակի բոցը: Որքան շոգենաւը կը մօտենար նաւամատոյցին, այնքան լսելի կը դառնար քաղաքէն բարձրացող խժժոցը:Իրարանցում մը կար քաղաքին մէջ:Ժողովուրդը որ վարժուած էր իր ամէն օրուայ ճամբորդութեան ընթացքին, օդին մէջ թռչող ծովային ճայերուն հացի կտոր նետել ու զանոնք կերակրելով ժամանակ անցնել ու թռչուններուն հացի պատառը օդին մէջ յափշտակելը դիտելով զուարճանալ, այդ օր զարմանքով կ 'անդրադառնար թէ օդին մէջ մէկ թռչուն իսկ չէր մնացած:Անոնք անգամ փախած ու պահուըտած էին իրենց բոյներուն մէջ նախընտրելով այդ օր անօթի մնալ բայց չի մօտենալ <<մարդ>> կոչուած բնութեան ամենավայրենի էակին:
* * *
Պոլսոյ, Թաքսիմ թաղի վրայ գտնուող Իսթիքլալ պողոտան, ծայրէ ի ծայր ծածկուած էր մետաքսէ կերպասներով, հագուստներով , գորգերով եւ կահ կարասիով որոնք պատուհաններէն դուրս նետուած էին զանոնք ատելութեամբ դուրս նետող բազմութեան կողմէ: Պողոտային վրայ քալողին կօշիկին տակը հողին չէր դպչեր: Կարասիներուն մէկ մասը ջախջախուած, պատուհաններուն կառչած մնացած էին հագուստեղէններ եւ կերպասներ: Յաճախ ութը, տասը հոգինոց խումբեր կարգախօսեր արձակելով կը պտտէին փողոցներուն մէջ <<Կիպրոս Թուրք է,Թուրք պիտի մնայ>> լոզունգը արտասանելով :
Զէքի, իր շապիկին կոճակները մինչեւ փորը բաց, քրտնած,տաբատը եւ կօշիկները փոշոտ,աջ ձեռքին հաստ ու տոկուն գաւազան մը ,լանջքը դուրս ձգած ըմբշամարտիկի կերպարանքով կը քալէր աւերակ դարձած պողոտային վրայ:Ձեռքի փայտը, հաստ ու տոկուն փայտ մը ըլլալով հանդերձ, մասամբ ճաթած էր ու կոտրած : Զէքի, երբ կանցնէր Տիմիթրիի խանութին առջեւէն ատելութեամբ նայեցաւ խանութին ջախջախուած դրան,պատուհաններուն եւ դարակներուն:Այս խանութէն սկսած էր իր պարտականութիւնը կատարելու իր խումբին հետ: Տիմիթրի, իրենց Յոյն տանտէրն էր որ յաճախ կը վիճաբանէր իր հետ, որովհետեւ Զէքիի ընտանիքը , որ իր վարձակալն էր, վեց ամիսէ ի վեր տան վարձք չէր վճարած իսկ Տիմիթրի կը սպառնար զիրենք տունէն դուրս նետել: Զէքի ազգայնամոլ էր. Ըստ իր մտայնութեան,իր երկրին ընձեռած առիթներու շնորհիւ էր որ Տիմիթրի հարստացած ու տան տէր եղած էր: Իրեն համար ան ամբարտաւան յոյն մըն էր որ այս երկրին մէջ միայն ծառայ ըլլալու իրաւունք ունէր ոչ թէ տանտէր: Զէքի նայեցաւ խանութէն ներս ու տեսաւ Տիմիթրին որ նստած էր քանդուած խանութին մէկ անկիւնը, իր աչքերը դէպի գետին խոնարհած , խոր մտածումներու մէջ: <<Վարնոց մարդ, հիմա հասկցա՞ր թէ այս երկրին մէջ ով է տանտէր եւ ով վարձակալ... >> Զէքի մրմրաց քթին տակէն:
6 Սեպտեմբերի գիշերը սկսող թալանը 9 ժամ տեւած ու 7 Սեպտեմբերին առաւօտեան դէմ վերջացած : Այս կարճ ժամանակամիջոցին մէջ սպաննոած էին 15 Յոյն ու 1 Հայ հայրենակիցներ: Ծանր կերպով վիրաւորած էին երեսուներկու Յոյն հայրենակիցներ: Կիներ ու աղջիկներ բռնաբարուած, չորս հազարէ աւելի տուն, շուրջ հազար գործատեղի, եօթանասուն երեք եկեղեցիներ, երկու վանք, քսան երեք դպրոց եւ հինգ հազարի մօտ այլ շէնքեր քանդուած կամ վնասուած էին:
Զէքի իրեն տրուած պարտականութիւնը նուիրումով եւ յաջողութեամբ կատարած էր: Ան նախ գնաց իրենց միութեան հաւաքատեղին, ուր հաւաքուած էին իր միւս ընկերները, որոնք հերոսներն էին այս աւերին:Հոն իրենց մեծաւորը ոգեորիչ քարոզ մը տուաւ իրենց ու գովեց զիրենք իրենց վստահուած << սուրբ պարտականութիւնը>> լի ու լի կատարած ըլլալնուն համար :Իրիկուան Զէքի տուն գնաց :Հոն իր հայրը անհամբեր զինք կը սպասէր:Երբ դռնէն ներս մտաւ հօր աչքերը փայլեցան:Մօտեցաւ տղուն եւ հպարտօրէն զայն գրկեց :Զէքի առաւօտէն բան չէր դրած իր բերանը սակայն անօթութիւն չէր զգար:Պատճառած աւերին հաճոյքը զինք կուշտ կը պահէր:Միայն գաւաթ մը թէյ խմեց ու իր սենեակը քաշուեցաւ:Զէքիի հայրը պտղավաճառ էր իրենց թաղին մէջ, իսկ մայրը իր հարազատ մայրը չէր:Հայրը երկրորդ անգամ ամուսնացած էր : Երբ Զէքի հարցուցած էր իր հարազատ մօրը մասին հայրը յայտնած էր, որ մայրը զինք ծննդաբերելու ատեն մահացած էր:Ունէր նաեւ իրմէ տասը տարի փոքր խորդ քոյր մը: Զէքի, յոգնած վերջին երկու օրուան իրարանցումէն կանուխէն անկողին մտաւ:
Բաց վարագոյրին արանքէն լուսնին շողերը ինկած էին իր սենեակի պատին վրայ զետեղուած նկարին,ուր լերան մը վրայ կիսամահիկի մը տակ կը տեսնուէր ոռնացող գորշ գայլ մը:
Զէքի շատ յոգնած ըլլալուն ամիջապէս քնացաւ բայց հանգիստ քուն մը չէր ունեցածը:Ան կ'երազէր որ կը գտնուէր դաշտի մը վրայ ու կը հալածուէր գայլերու կողմէ:Ինք կը ջանար վազել ու փախչիլ զինք հետապնդող գայլերէն բայց չէր կրնար յառաջանալ, մինչ այդ զինք հետապնդող գայլերը իրենց բերնի լորձունքները վազեցնելով կը մօտենային իրեն: Զէքի վազել կը ջանար սակայն անտեսանելի ձեռք մը զինք իր օձիքէն դէպի ետ կը քաշէր:Ի վերջոյ գայլերէն մէկը եկաւ եւ իր սուր ակռաները անցուց Զէքիի ձախ ոտքի դաստակին:Զէքի ցաւով ու պոռալով վեր ցատկեց պառկած տեղէն ու արթնցաւ քրտինքի մէջ :Անդրադարձաւ որ ապրածը միայն մղձաւանջ մըն էր: Մտածեց թէ վերջին երկու օրուան մէջ ապրածները իր հոգեկան վիճակը խանգարած պէտք է որ ըլլային:Քանի մը վայրկեան անկողնին մէջ նստեցաւ գլուխը ափերուն մէջ բռնած :Առաւօտ էր արդէն: Վերմակը մէկդի շպրտեց ու անկողնէն վար սահեցաւ:Սակայն երբ ոտքերը գետին դպան ձախ ոտքի դաստակին զօրաւոր ցաւ մը զգաց ու անկողնին վրայ ետ ինկաւ:Տարօրինակ բան. դաստակին վրայ վերք մը կար .կարծէք ոտքը անասունի մը կողմէ խածուած էր...:Ոտքը արիւն լուայ վիճակի մէջ էր: Բացաւ վերմակը ու տեսաւ որ սաւանն ալ արիւնի մէջ էր:Զէքի պահ մը վարանեցաւ:Երազն ու իրականութիւնը իրար էին խառնուած ...
<<Ինչպէ՞ս կարելի է այսպէս բան մը>> մտածեց ինքն իրեն:Յետոյ ելաւ անկողնէն, սաւանը ժողուեց ու կաղալով գնաց լուացարան:Արիւնոտ սաւանը անմիջապէս լուաց որպէսզի տնեցիք չանդրադառնան որովհետեւ պիտի չի կարենար իրենց որեւէ բացատրութիւն տալ: Զէքի ոտքն ալ լուաց ու թաշկինակով մը կապեց:Իր սենեակը վերադարձաւ շուտ մը հագուեցաւ ու իրենց տան դիմացի դեղարանը շտապեց դարման մը ճարելու յոյսով: Դեղագործը երբ տեսաւ վէրքը ըսաւ որ կը նմանէր շունի նման անասունի մը խածուածքին եւ զինք ազդարարեց ըսելով թէ պէտք էր ամիջապէս դիմէր հիւանդանոց որպէսզի կատաղութեան հիւանդութեան դէմ պատուաստուի, որովհետեւ զինք խածնող շունը կրնար կատղած ըլլալ:Այդ օրերուն այսպէս դէպքեր շատ կը պատահէին: Զէքի ոչ մէկ պատասխան տուաւ դեղագործին:Ինչպէ՞ս կրնար ըսել որ զինքը խածնողը գայլ մըն էր եւ դէպքը պատահած էր իր երազին մէջ:Եթէ այդպէս բան մը ըսէր դեղագործը զինքը խենդ պիտի համարէր:
Վէրքին դարմանումէն վերջ Զէքի գնաց իր գործատեղին ու իր առօրեայ աշխատանքը տարաւ, կարծէք թէ ոչինչ չէր պատահած բայց իր միտքը անհանգիստ էր:
<< Ինչպէս կարելի է այսպէս բան մը >> , կը հարցնէր ինքն իրէն բայց պատասխան մը չէր կրնար գտնել:
Օրերը կ'անցնէին բայց Զէքիի ոտքը փոխանակ բուժուելու աւելի կը վատանար: Զէքի վերջապէս որոշեց բժիշկի մը երթալ:Ընկերոջ մը միջոցաւ դիմեց ծանօթ բժիշկի մը եւ ըսաւ թէ զինք իր մէկ ընկերոջը շունը խածած էր :Բժիշկը անձամբ ըրաւ վէրքին դարմանումը եւ բաւական զօրաւոր մանրէասպան դեղ մը տուաւ որպէսզի վէրքը չորնայ :
Շաբաթներ այսպէս անցան բայց ոտքը երթալէն աւելի կը վատանար:Այլեւս վրան չէր կրնար կոխել ու անթացուպով կը քալէր:Զէքի այս անգամ որոշեց իրենց թաղի հոճային դիմել : Ներկայացաւ անոր ու իր գլխէն անցածները եղածին պէս պատմեց հոճային: Հոճան տարեց եւ իմաստուն անձ մըն էր , յարգուած իրենց թաղին մէջ ու շատ լաւ կը ճանչնար թաղի բոլոր ընտանիքները:Շատեր իր ձեռքին մէջ մեծցած էին : Ան լսած էր նաեւ Զէքիի ծայրայեղութեանց եւ քանի մը ամիս առաջ պատահած դէպքերուն իր գործօն մասնակցութեան մասին:Լաւ մը զինք մտիկ ընելէ վերջ պատասխանեց:
<<Տղաս, քու բռնած ճամբադ ուղիղ ճամբայ մը չէ այս պատճառաւ է որ քու մէջդ պատերազմ մը կայ , քու ինքնութեանդ եւ մտայնութեանդ միջեւ:Եկուր դուն ինծի մտիկ ըրէ եւ բոլոր քաղաքական շարժումներէ հեռու կեցիր ապա թէ ոչ շատ պիտի տուժես >> :
Զէքի, քիչ մը շուարած եւ քիչ մըն ալ զայրացած պատասխանեց հոճային:
<<Ի՞նչ ըսել կ 'ուզես հոճա էֆենտի, իմ ոտքիս վէրքին հետ իմ քաղաքական գործունէութիւնս ի՞նչ կապ ունի:Մենք մեր հայրենիքին ծառայելու համար ապրող մարդիկ ենք >>:
<<Տղաս, հայրենիքն ծառայելու համար շատ աւելի արդար ու պատուաւոր միջոցներ կան:Անմեղ եւ քեզի ոչ մէկ վնաս պատճառող հայրենակիցները հալածել, անոնց տուները, խանութները քանդել հայրենիքին ծառայել չի կրնար նկատուիլ ոչ այս աշխարիս ոչ ալ յաւիտենական աշխարհին մէջ:Ես քեզ այս խրատը կ 'ուտամ իբր կրօնաւոր, իբր Աստծոյ պաշտօնեայ :Այս ձեր վարմունքը խորթ է նաեւ մեր սուրբ գիրքին >>:
Զէքիի երեսը յանկարծ կաս կարմիր կտրեց:Կը զգար որ իր արիւնը գլուխը կը խուժէր այդ պահուն:Բայց դիմացինը տարիքոտ, շատ իմաստուն եւ իրենց թաղին մէջ սիրուած ու յարգուած հոճա մըն էր, ուստի կրցածին չափ ինզինք զսպելով ոտքի ելաւ եւ սկսաւ պոռալ հոճային երեսն ի վեր:
<< Հոճա, հոճա դուն աղօթէ որ հոճա մըն ես եւ իմ մեծ հօրս տարիքը ունիս ապա թէ ոչ ես շատ լաւ գիտեմ քեզի պէս մարդոց հետ ինչպէս վարուիլ:Գիտցիր , որ երբ խօսքը հայրենիքին կը վերբերի՝ մնացածը անիմաստ շատախօսութիւն է:Մենք մեր այս սուրբ դատին համար , եթէ անհրաժեշտ է կրնանք նոյնիսկ մեռնիլ կամ մեռցնել >>:
Հոճան պահ մը մտածեց ու յետոյ պատասխանեց:
<< Տղաս, դուն ինծի եկար եւ քու անհանգիտութեանդ համար ինձմէ դարման խնդրեցիր:Ես բժիշկ չեմ , հոգեւորական մըն եմ, ուստի քեզ բժշկական դարմանում մը չեմ կրնաք առաջարկել:Կը տեսնեմ նաեւ թէ քու անհանգստութիւնդ հոգեկան է: Քու - անիմաստ շատախօսութիւն - նկատած արժէքները իմ կեանքիս աղբիւրը եղած է ,ես իմ բոլոր կեանքս այդ արժէքներով ապրած եմ եւ պիտի շարունակեմ ապրիլ >>:
Զէքի այլեւս չէր ուզեր մտիկ ընել: Զայրացած՝ կռնակը դարձուց եւ դէպի դուռ ուղղուեցաւ:Հոճան իր ետեւէն բարձրաձայն կանչեց որպէսզի իր վերջին խրատը տայ:
<<Տղաս, գիտցիր որ եթէ այսպէս շարունակես քու ինքնութիւնդ մտայնութեանդ զոհը պիտի ըլլայ: Պէտք է զղջաս գործած մեղքերուդ համար ու սիրաշահիս անոնք, որոնց վնաս պատճառած ես >> :
Զէքի լսեց հոճային վերջի նախադասութիւնը բայց ոչ մէկ իմաստ կրցաւ տալ այդ խօսքերուն:<<Ցնդեր է այլեւս:Յանցաւորը ես եմ որ այս ցնդած մարդուն եկայ կարծելով թէ կրնայ զիս բուժել կամ գաղափար մը տալ >> մտածեց ու փողոց ելաւ: Ջղայնացած, արագ արագ կը քալէր բայց ամէն մէկ քայլին իր ձախ ոտքին դաստակին վրայ ահռելի ցաւ մը կը զգար , որ պատճառ կ'ըլլար իր կաղելուն:
Շար.1
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Friday, August 26, 2011
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ -5– ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» յաջորդաբար հինգ անգամով հրապարակեց Քրիստափոր Միքայէլեանի «Միութիւն Թուրքերի Հետ» յօդուածը գրուած 1900 թուականին: Այդ 111 ամեայ յօդուածը առնչուած է մեր ներկայ պատմութեան հետ:Յուսով ենք որ ընթերցողը կարողացաւ զուգահեռներ գտնելմեր ներկան յուզող հարցերու հետ:
Շնորհակալութիւն
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Գալով միջոցների խնդրին, այստեղ եւս դրութիւնը անորոշ է: «Օսմանլին» միակ խումբն է որ յայտարարել է իրեն յեղափոխական, իսկ «Երիտասարդ Թուրքեր» են իրենց անուանում բոլոր բողոքողները, բոլոր դժգոհները: «Մեշվէրեթը»իրեն «կարգի եւ յառաջդիմութեան» կողմնակից համարելով՝ հանում է իր ծրագրից յեղափոխական միջոցները:Տամատ-Մահմուտ փաշան պարզ չի խօսում այն ձեւերի մասին, որոնցով կարելի է «ջնջել հայրենիքը կեղեքող բռնակալութիւնը» եւ՝ եթէ ներելի լինէր ենթադրութիւնների մէջ մտնել, միայն կարող էինք ասել, որ յամենայն դէպս նա «յառաջտիմութեան» կուսակցութիւնից շատ աւելի է յառաջադէմ:
Ո՞ր միջոցների վրայ պէտք է կայանայ միութիւնը:
Հայրենակիցներ, մենք խօսեցինք ամենայն անկեղծութեամբ, այնպէս, ինչպէս խօսում եմք ինքներս մեզ հետ եւ ինչպէս վայել է լուրջ հարցերի դիմաց:Եթէ տեղ տեղ մենք ստիպուած եղանք խիստ լեզու բանեցնել,դա բացատրւում է ոչ թէ մեր կոշտութեամբ, այլ միակ ցանկութեամբ՝ չթողնել ոչ ներկայի, ոչ ապագայի համար մութ, անորոշ կէտեր: Իսկ մի անգամ էլ ձեր առաջ մեր տրամաիդրութիւնները շեշտելու համար՝ աւելացնում ենք եւ հետեւեալը.
Թուրքեր, մենք չենք ձգտում ոչ հայ թագաւորութեան վերականգման, ոչ թէկուզ 100 մարդուց միայն բաղկացած ոեւէ ազգութեան սպառնացող գերիշխանութեան, ոչ էլ անպատճառ ձեր պետութիւնից անջատուելուն:Մեր դրութիւնը պարզ է. ինչպէս ձեզ վիճակուած է գործել ձեր ժողովրդի մէջ, նոյնպէս էլ մեզ համար աւելի յարմար է մեր ժողովրդի պէտքերին հետեւել:Եթէ մենք այսօր գոչում ենք բարձրաձայն՝ «Կեցցէ հայկական շարժումը», «կեցցէ հայ յեղափոխութիւնը», դա չի նշանակում , որ մենք միշտ պատրաստ չենք նոյն ոգեւորութեամբ նաեւ կոչելու՝ «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան յեղափոխութիւնը», «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան անկախութիւնը: « Աշխատաւոր տասակարգերը իրենց բնական եւ բազմակողմանի զարգացման համար կարիք ունեն իրենց ազգերի անկախութեան ոչ պակաս, քան ընդհանուր ձայնտւութեան, կապակցութիւնների եւ մամուլի ազատութեան». միջազգայնութիւնը չի հերքում ազգայնութիւնը, այլ նշանակում է միայն ազգերի ազատութիւն եւ հաւասարութիւն» ասում է յայտնի Կաուցկին:« Միջազգայնութիւնը նոյնքան հակառակ չէ ազգայնութեան, որքան ընկերվարութիւնը՝ անհատականութեան, այսինքն անհատի զարգացման». « առանձին ազգերի անհատականութիւնը մարդկութեան համար նոյնն է, ինչ որ հասարակութեան համար անձնաւորութիւնների անհատականութիւնը» պնտում է Լիփիկնեխտ, եւ մենք, ինչպէս տեսնում էք, չենք հակասում եւ պիտի չհակասենք միջազգայնութեան գաղափարին:
Այո, լինելով հայեր, գործելով հայերի մէջ, մենք մնում ենք մարտիկ եւ չենք կարող ուրիշներին պակասը ցանկալ, քան ուզում ենք մեզ համար:Ուրիշի հաշուով ապրողների կամ նրանց իրաւունքների սահմանափակման վրայ իրենց իրաւունքները հիմնողների վատութիւնը եթէ մենք չիմանայինք, սուլթանների տիրապետութիւնը միայն բաւական կը լինէր դրանում մեզ համոզելու համար:Տուէք մեզ որեւէ հաւաստիք, որ միանալով ձեր հետ՝ դրանով մենք չենք ապահովի միայն ձեր հանգստութիւնը՝ թէ հայկական հարցը յաջողաբար խեղդեցիք եւ որ այդ հարցից այլեւս վտանգ չկայ գերիշխանութեան եւ վաղեմի նրան աշխարհակալ փառքին , այլ դրանով ձեռք կը բերենք թուրք մտաւորականութեան մի արժանահաւատ ուժը, որ կարող է բարեփոխել մեր ժողովրդի դրութիւնը- եւ մենք յեղափոխականին վայել աւիւնով կը վազենք ձեր շարքերը ամրապնտելու:
Բայց ե՞րբ կը լինի այդ:
Շար. 5 , եւ վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ» յաջորդաբար հինգ անգամով հրապարակեց Քրիստափոր Միքայէլեանի «Միութիւն Թուրքերի Հետ» յօդուածը գրուած 1900 թուականին: Այդ 111 ամեայ յօդուածը առնչուած է մեր ներկայ պատմութեան հետ:Յուսով ենք որ ընթերցողը կարողացաւ զուգահեռներ գտնելմեր ներկան յուզող հարցերու հետ:
Շնորհակալութիւն
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Գալով միջոցների խնդրին, այստեղ եւս դրութիւնը անորոշ է: «Օսմանլին» միակ խումբն է որ յայտարարել է իրեն յեղափոխական, իսկ «Երիտասարդ Թուրքեր» են իրենց անուանում բոլոր բողոքողները, բոլոր դժգոհները: «Մեշվէրեթը»իրեն «կարգի եւ յառաջդիմութեան» կողմնակից համարելով՝ հանում է իր ծրագրից յեղափոխական միջոցները:Տամատ-Մահմուտ փաշան պարզ չի խօսում այն ձեւերի մասին, որոնցով կարելի է «ջնջել հայրենիքը կեղեքող բռնակալութիւնը» եւ՝ եթէ ներելի լինէր ենթադրութիւնների մէջ մտնել, միայն կարող էինք ասել, որ յամենայն դէպս նա «յառաջտիմութեան» կուսակցութիւնից շատ աւելի է յառաջադէմ:
Ո՞ր միջոցների վրայ պէտք է կայանայ միութիւնը:
Հայրենակիցներ, մենք խօսեցինք ամենայն անկեղծութեամբ, այնպէս, ինչպէս խօսում եմք ինքներս մեզ հետ եւ ինչպէս վայել է լուրջ հարցերի դիմաց:Եթէ տեղ տեղ մենք ստիպուած եղանք խիստ լեզու բանեցնել,դա բացատրւում է ոչ թէ մեր կոշտութեամբ, այլ միակ ցանկութեամբ՝ չթողնել ոչ ներկայի, ոչ ապագայի համար մութ, անորոշ կէտեր: Իսկ մի անգամ էլ ձեր առաջ մեր տրամաիդրութիւնները շեշտելու համար՝ աւելացնում ենք եւ հետեւեալը.
Թուրքեր, մենք չենք ձգտում ոչ հայ թագաւորութեան վերականգման, ոչ թէկուզ 100 մարդուց միայն բաղկացած ոեւէ ազգութեան սպառնացող գերիշխանութեան, ոչ էլ անպատճառ ձեր պետութիւնից անջատուելուն:Մեր դրութիւնը պարզ է. ինչպէս ձեզ վիճակուած է գործել ձեր ժողովրդի մէջ, նոյնպէս էլ մեզ համար աւելի յարմար է մեր ժողովրդի պէտքերին հետեւել:Եթէ մենք այսօր գոչում ենք բարձրաձայն՝ «Կեցցէ հայկական շարժումը», «կեցցէ հայ յեղափոխութիւնը», դա չի նշանակում , որ մենք միշտ պատրաստ չենք նոյն ոգեւորութեամբ նաեւ կոչելու՝ «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան յեղափոխութիւնը», «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան անկախութիւնը: « Աշխատաւոր տասակարգերը իրենց բնական եւ բազմակողմանի զարգացման համար կարիք ունեն իրենց ազգերի անկախութեան ոչ պակաս, քան ընդհանուր ձայնտւութեան, կապակցութիւնների եւ մամուլի ազատութեան». միջազգայնութիւնը չի հերքում ազգայնութիւնը, այլ նշանակում է միայն ազգերի ազատութիւն եւ հաւասարութիւն» ասում է յայտնի Կաուցկին:« Միջազգայնութիւնը նոյնքան հակառակ չէ ազգայնութեան, որքան ընկերվարութիւնը՝ անհատականութեան, այսինքն անհատի զարգացման». « առանձին ազգերի անհատականութիւնը մարդկութեան համար նոյնն է, ինչ որ հասարակութեան համար անձնաւորութիւնների անհատականութիւնը» պնտում է Լիփիկնեխտ, եւ մենք, ինչպէս տեսնում էք, չենք հակասում եւ պիտի չհակասենք միջազգայնութեան գաղափարին:
Այո, լինելով հայեր, գործելով հայերի մէջ, մենք մնում ենք մարտիկ եւ չենք կարող ուրիշներին պակասը ցանկալ, քան ուզում ենք մեզ համար:Ուրիշի հաշուով ապրողների կամ նրանց իրաւունքների սահմանափակման վրայ իրենց իրաւունքները հիմնողների վատութիւնը եթէ մենք չիմանայինք, սուլթանների տիրապետութիւնը միայն բաւական կը լինէր դրանում մեզ համոզելու համար:Տուէք մեզ որեւէ հաւաստիք, որ միանալով ձեր հետ՝ դրանով մենք չենք ապահովի միայն ձեր հանգստութիւնը՝ թէ հայկական հարցը յաջողաբար խեղդեցիք եւ որ այդ հարցից այլեւս վտանգ չկայ գերիշխանութեան եւ վաղեմի նրան աշխարհակալ փառքին , այլ դրանով ձեռք կը բերենք թուրք մտաւորականութեան մի արժանահաւատ ուժը, որ կարող է բարեփոխել մեր ժողովրդի դրութիւնը- եւ մենք յեղափոխականին վայել աւիւնով կը վազենք ձեր շարքերը ամրապնտելու:
Բայց ե՞րբ կը լինի այդ:
Շար. 5 , եւ վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ -5– ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» յաջորդաբար հինգ անգամով հրապարակեց Քրիստափոր Միքայէլեանի «Միութիւն Թուրքերի Հետ» յօդուածը գրուած 1900 թուականին: Այդ 111 ամեայ յօդուածը առնչուած է մեր ներկայ պատմութեան հետ:Յուսով ենք որ ընթերցողը կարողացաւ զուգահեռներ գտնելմեր ներկան յուզող հարցերու հետ:
Շնորհակալութիւն
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Գալով միջոցների խնդրին, այստեղ եւս դրութիւնը անորոշ է: «Օսմանլին» միակ խումբն է որ յայտարարել է իրեն յեղափոխական, իսկ «Երիտասարդ Թուրքեր» են իրենց անուանում բոլոր բողոքողները, բոլոր դժգոհները: «Մեշվէրեթը»իրեն «կարգի եւ յառաջդիմութեան» կողմնակից համարելով՝ հանում է իր ծրագրից յեղափոխական միջոցները:Տամատ-Մահմուտ փաշան պարզ չի խօսում այն ձեւերի մասին, որոնցով կարելի է «ջնջել հայրենիքը կեղեքող բռնակալութիւնը» եւ՝ եթէ ներելի լինէր ենթադրութիւնների մէջ մտնել, միայն կարող էինք ասել, որ յամենայն դէպս նա «յառաջտիմութեան» կուսակցութիւնից շատ աւելի է յառաջադէմ:
Ո՞ր միջոցների վրայ պէտք է կայանայ միութիւնը:
Հայրենակիցներ, մենք խօսեցինք ամենայն անկեղծութեամբ, այնպէս, ինչպէս խօսում եմք ինքներս մեզ հետ եւ ինչպէս վայել է լուրջ հարցերի դիմաց:Եթէ տեղ տեղ մենք ստիպուած եղանք խիստ լեզու բանեցնել,դա բացատրւում է ոչ թէ մեր կոշտութեամբ, այլ միակ ցանկութեամբ՝ չթողնել ոչ ներկայի, ոչ ապագայի համար մութ, անորոշ կէտեր: Իսկ մի անգամ էլ ձեր առաջ մեր տրամաիդրութիւնները շեշտելու համար՝ աւելացնում ենք եւ հետեւեալը.
Թուրքեր, մենք չենք ձգտում ոչ հայ թագաւորութեան վերականգման, ոչ թէկուզ 100 մարդուց միայն բաղկացած ոեւէ ազգութեան սպառնացող գերիշխանութեան, ոչ էլ անպատճառ ձեր պետութիւնից անջատուելուն:Մեր դրութիւնը պարզ է. ինչպէս ձեզ վիճակուած է գործել ձեր ժողովրդի մէջ, նոյնպէս էլ մեզ համար աւելի յարմար է մեր ժողովրդի պէտքերին հետեւել:Եթէ մենք այսօր գոչում ենք բարձրաձայն՝ «Կեցցէ հայկական շարժումը», «կեցցէ հայ յեղափոխութիւնը», դա չի նշանակում , որ մենք միշտ պատրաստ չենք նոյն ոգեւորութեամբ նաեւ կոչելու՝ «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան յեղափոխութիւնը», «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան անկախութիւնը: « Աշխատաւոր տասակարգերը իրենց բնական եւ բազմակողմանի զարգացման համար կարիք ունեն իրենց ազգերի անկախութեան ոչ պակաս, քան ընդհանուր ձայնտւութեան, կապակցութիւնների եւ մամուլի ազատութեան». միջազգայնութիւնը չի հերքում ազգայնութիւնը, այլ նշանակում է միայն ազգերի ազատութիւն եւ հաւասարութիւն» ասում է յայտնի Կաուցկին:« Միջազգայնութիւնը նոյնքան հակառակ չէ ազգայնութեան, որքան ընկերվարութիւնը՝ անհատականութեան, այսինքն անհատի զարգացման». « առանձին ազգերի անհատականութիւնը մարդկութեան համար նոյնն է, ինչ որ հասարակութեան համար անձնաւորութիւնների անհատականութիւնը» պնտում է Լիփիկնեխտ, եւ մենք, ինչպէս տեսնում էք, չենք հակասում եւ պիտի չհակասենք միջազգայնութեան գաղափարին:
Այո, լինելով հայեր, գործելով հայերի մէջ, մենք մնում ենք մարտիկ եւ չենք կարող ուրիշներին պակասը ցանկալ, քան ուզում ենք մեզ համար:Ուրիշի հաշուով ապրողների կամ նրանց իրաւունքների սահմանափակման վրայ իրենց իրաւունքները հիմնողների վատութիւնը եթէ մենք չիմանայինք, սուլթանների տիրապետութիւնը միայն բաւական կը լինէր դրանում մեզ համոզելու համար:Տուէք մեզ որեւէ հաւաստիք, որ միանալով ձեր հետ՝ դրանով մենք չենք ապահովի միայն ձեր հանգստութիւնը՝ թէ հայկական հարցը յաջողաբար խեղդեցիք եւ որ այդ հարցից այլեւս վտանգ չկայ գերիշխանութեան եւ վաղեմի նրան աշխարհակալ փառքին , այլ դրանով ձեռք կը բերենք թուրք մտաւորականութեան մի արժանահաւատ ուժը, որ կարող է բարեփոխել մեր ժողովրդի դրութիւնը- եւ մենք յեղափոխականին վայել աւիւնով կը վազենք ձեր շարքերը ամրապնտելու:
Բայց ե՞րբ կը լինի այդ:
Շար. 5 , եւ վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ» յաջորդաբար հինգ անգամով հրապարակեց Քրիստափոր Միքայէլեանի «Միութիւն Թուրքերի Հետ» յօդուածը գրուած 1900 թուականին: Այդ 111 ամեայ յօդուածը առնչուած է մեր ներկայ պատմութեան հետ:Յուսով ենք որ ընթերցողը կարողացաւ զուգահեռներ գտնելմեր ներկան յուզող հարցերու հետ:
Շնորհակալութիւն
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Գալով միջոցների խնդրին, այստեղ եւս դրութիւնը անորոշ է: «Օսմանլին» միակ խումբն է որ յայտարարել է իրեն յեղափոխական, իսկ «Երիտասարդ Թուրքեր» են իրենց անուանում բոլոր բողոքողները, բոլոր դժգոհները: «Մեշվէրեթը»իրեն «կարգի եւ յառաջդիմութեան» կողմնակից համարելով՝ հանում է իր ծրագրից յեղափոխական միջոցները:Տամատ-Մահմուտ փաշան պարզ չի խօսում այն ձեւերի մասին, որոնցով կարելի է «ջնջել հայրենիքը կեղեքող բռնակալութիւնը» եւ՝ եթէ ներելի լինէր ենթադրութիւնների մէջ մտնել, միայն կարող էինք ասել, որ յամենայն դէպս նա «յառաջտիմութեան» կուսակցութիւնից շատ աւելի է յառաջադէմ:
Ո՞ր միջոցների վրայ պէտք է կայանայ միութիւնը:
Հայրենակիցներ, մենք խօսեցինք ամենայն անկեղծութեամբ, այնպէս, ինչպէս խօսում եմք ինքներս մեզ հետ եւ ինչպէս վայել է լուրջ հարցերի դիմաց:Եթէ տեղ տեղ մենք ստիպուած եղանք խիստ լեզու բանեցնել,դա բացատրւում է ոչ թէ մեր կոշտութեամբ, այլ միակ ցանկութեամբ՝ չթողնել ոչ ներկայի, ոչ ապագայի համար մութ, անորոշ կէտեր: Իսկ մի անգամ էլ ձեր առաջ մեր տրամաիդրութիւնները շեշտելու համար՝ աւելացնում ենք եւ հետեւեալը.
Թուրքեր, մենք չենք ձգտում ոչ հայ թագաւորութեան վերականգման, ոչ թէկուզ 100 մարդուց միայն բաղկացած ոեւէ ազգութեան սպառնացող գերիշխանութեան, ոչ էլ անպատճառ ձեր պետութիւնից անջատուելուն:Մեր դրութիւնը պարզ է. ինչպէս ձեզ վիճակուած է գործել ձեր ժողովրդի մէջ, նոյնպէս էլ մեզ համար աւելի յարմար է մեր ժողովրդի պէտքերին հետեւել:Եթէ մենք այսօր գոչում ենք բարձրաձայն՝ «Կեցցէ հայկական շարժումը», «կեցցէ հայ յեղափոխութիւնը», դա չի նշանակում , որ մենք միշտ պատրաստ չենք նոյն ոգեւորութեամբ նաեւ կոչելու՝ «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան յեղափոխութիւնը», «կեցցէ ընդհանուր օթօմանեան անկախութիւնը: « Աշխատաւոր տասակարգերը իրենց բնական եւ բազմակողմանի զարգացման համար կարիք ունեն իրենց ազգերի անկախութեան ոչ պակաս, քան ընդհանուր ձայնտւութեան, կապակցութիւնների եւ մամուլի ազատութեան». միջազգայնութիւնը չի հերքում ազգայնութիւնը, այլ նշանակում է միայն ազգերի ազատութիւն եւ հաւասարութիւն» ասում է յայտնի Կաուցկին:« Միջազգայնութիւնը նոյնքան հակառակ չէ ազգայնութեան, որքան ընկերվարութիւնը՝ անհատականութեան, այսինքն անհատի զարգացման». « առանձին ազգերի անհատականութիւնը մարդկութեան համար նոյնն է, ինչ որ հասարակութեան համար անձնաւորութիւնների անհատականութիւնը» պնտում է Լիփիկնեխտ, եւ մենք, ինչպէս տեսնում էք, չենք հակասում եւ պիտի չհակասենք միջազգայնութեան գաղափարին:
Այո, լինելով հայեր, գործելով հայերի մէջ, մենք մնում ենք մարտիկ եւ չենք կարող ուրիշներին պակասը ցանկալ, քան ուզում ենք մեզ համար:Ուրիշի հաշուով ապրողների կամ նրանց իրաւունքների սահմանափակման վրայ իրենց իրաւունքները հիմնողների վատութիւնը եթէ մենք չիմանայինք, սուլթանների տիրապետութիւնը միայն բաւական կը լինէր դրանում մեզ համոզելու համար:Տուէք մեզ որեւէ հաւաստիք, որ միանալով ձեր հետ՝ դրանով մենք չենք ապահովի միայն ձեր հանգստութիւնը՝ թէ հայկական հարցը յաջողաբար խեղդեցիք եւ որ այդ հարցից այլեւս վտանգ չկայ գերիշխանութեան եւ վաղեմի նրան աշխարհակալ փառքին , այլ դրանով ձեռք կը բերենք թուրք մտաւորականութեան մի արժանահաւատ ուժը, որ կարող է բարեփոխել մեր ժողովրդի դրութիւնը- եւ մենք յեղափոխականին վայել աւիւնով կը վազենք ձեր շարքերը ամրապնտելու:
Բայց ե՞րբ կը լինի այդ:
Շար. 5 , եւ վերջ
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Wednesday, August 24, 2011
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ - 4– ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Իսկ ո՞րն է այն ծրագիրը , որ պէտք է համախմբէ տաճկահպատակ բոլոր նեղուող , բոլոր դժգոհ ու բողոքող տարրերին. Ի՞նչ պէտք է ընդունուի բոլորիս համար պարտաւորեցուցիչ նպատակ եւ որո՞նք են այն միջոցները, որ պէտք է հասցնեն մեզ մեր նպատակին:
«Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը», որի անունից միայն ի հարկէ մենք իրաւունք ունինք խօսելու, ըդհանրացնելով Տաճկահայաստանի վերաբերեալ իր ծրագիրը, կարող է առաջարկել համայն Տաճկաստանի համար մի կազմակերպութիւն, որ, միւս հաւասար պայմաններում, անշուշտ ընդունակ է միացնել բոլորին: դա ֆետերաթիվ (դաշնակցային) ռամկավարական կազմակերպութիւնն է , որի համաձայն տաճկահպատակ բոլոր ժողովուրդները կազմում են մի անխախտ ամբողջութիւն, բայց իւրաքանչիւրը իր ներքին, տեղական ինքնավարութեամբ: Երիտասարդ Թուրքերը դրա տեղ դնում են Միտհաթ փաշայի սահմանադրութիւնը ՝ կարծելով , որ դա միանգամայն բաւարարութիւն կը տայ բոլոր տարրերի կուլտուրական պահանջներին:
Մենք ի հարկէ այն տեսակ մտածողներիցը չենք, որոնք զանազանութիւն չեն գտնում սահմանադրական եւ միապետական կարգերի մէջ: Ոչ. Մենք ընդունում ենք առաջինի բոլոր բարեբեր առաւելութիւնները երկրորդի դիմաց: Բայց Տաճկաստանին հարկաւոր են not measures but men ( ոչ թէ միջոցներ այլ մարդիկ), ասել են Տաճկաստանը ճանաչող մարդիկ, եւ Հատտի- Շերիֆ- Գիւլխանէն 1839 թուին, տաճիկ կառավարութեան արած «ընդհանուր բարենորոգումների» անվերջ խոստումները 1844 ու 1850 թուերին , Հատտի Հումայունը 1856 թուին եւ Սահմանադրութիւնը 1876 թուին, իբրեւ կենդանի օրինակներ՝ գալիս են հաստատելու այդ հայեացքը: Այո , ամբողջ մի դարի ընթացքում բոլոր վերանորոգիչ փորձերը անցան Տաճկաստանի պատմութեան էջերով իբրեւ մեռած խօսքեր, իբրեւ կեանքի չվերածուելու համար ստեղծուած անբնական օրէնքներ,որովհետեւ տաճկաստանը կուլտուրական կեանքի համար անապատ է, որովհետեւ նրա ժողովուրդը դեռ եւս տգէտ է,իսկ տաճկական իշխող բիւրոկրատ մտաւորականութեան եւ հոգեւորականութեան մէջ տիրում է արեւելեան սպանիչ մթնոլորտը: Ահա ինչու մեր թուրք հայրենակիցները մեզ որեւէ յոյս ներշնչելու համար պէտք է մօտենան մեզի, թողնելով «ընդհանուր բարենորոգումների» հին երգերը, որոնք վաղուց արդէն խլացնում են մեր ականջները եւ որոնք սակայն մարդավայել կեանքի ձգտող տաճկահպատակ ժողովուրդներին մինչեւ այսօր ուրիշ ոչինչ չեն տուել բացի սիսթեմաթիք կոտորածներից:
Համաձայն վերոյիշեալ not measures but men բանաձեւին, Տաճկաստանում այն ժամանակ կը լինի որեւէ իրական փոփոխութիւն , երբ երկրում կը կազմուի մի համերաշխ քաղաքակիրթ ուժ, որ ընդունակ լինէր այս կամ այն կարգերը հաստատելու եւ պահպանելու: Ընդունելով ֆետերաթիվ պետական կազմակերպութեան նպատակը միայն՝ կարելի է ներկայումս կազմել մի այտպիսի ուժ:Այսօր կենդանի փաստեր են՝ հայկական, մակեդոնական,ալպանական, յունական, արաբական եւ ձեր շարժումները: պարզենք բոլորի դիմաց Օթոմանեան Դաշնակցութեան եղբայրական դրօշը.խրախուսենք այդ շարժումները բոլոր կարելի միջոցներով, անկեղծ գործակցութեամբ փոխադարձ վստահութիւն ներշնչենք, որ իւրաքանչիւր ժողովուրդի էական պահանջները գոհացում կը ստանան. տենդային ջանքերով պատռենք եւ ձեր ժողովուրդի գիտակցութիւնը պատող խաւարը, _ եւ մեզ կը յաջողուի համախմբել բոլոր տաճկահպատակ ժողովրդների առաջադէմ, օրինապահ եւ ազնիւ տարրերը, որոնք՝ միասին վերցրած՝կը տան երկրին այն ուժը որի կարիքը զգացուում է:Եւ եթէ վերջապէս դուք հաւատում էք սահմանադրութեան բարեբեր հետեւանքներին, թողէք նախ ընդհանուր նպատակի առաջ միանան, ի մի ձուլուեն բոլոր տարրերը, իսկ նրանից յետոյ կեանքի ընթացքը, ժամանակի պահանջները ինքնստինքեան ցոյց կուտան՝ թէ որքան անհրաժեշտ է մինչեւ Օթոմանեան Դաշնակցութեան հաստատուիլը՝ընդունիլ իբրեւ իջեւան, իբրեւ անցողական մի շրջան, ձեր փայփայած սահմանադրութիւնը:Բայց դուք՝ Երիտասարդ Թուրքերդ, հակառակ էք դրան, եւ մէկ սուլթանին խփելով՝պատրաստ էք մեզ ալ չխնայել:
Ինչպէ՞ս հետեւենք ձեզ ...............
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Իսկ ո՞րն է այն ծրագիրը , որ պէտք է համախմբէ տաճկահպատակ բոլոր նեղուող , բոլոր դժգոհ ու բողոքող տարրերին. Ի՞նչ պէտք է ընդունուի բոլորիս համար պարտաւորեցուցիչ նպատակ եւ որո՞նք են այն միջոցները, որ պէտք է հասցնեն մեզ մեր նպատակին:
«Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը», որի անունից միայն ի հարկէ մենք իրաւունք ունինք խօսելու, ըդհանրացնելով Տաճկահայաստանի վերաբերեալ իր ծրագիրը, կարող է առաջարկել համայն Տաճկաստանի համար մի կազմակերպութիւն, որ, միւս հաւասար պայմաններում, անշուշտ ընդունակ է միացնել բոլորին: դա ֆետերաթիվ (դաշնակցային) ռամկավարական կազմակերպութիւնն է , որի համաձայն տաճկահպատակ բոլոր ժողովուրդները կազմում են մի անխախտ ամբողջութիւն, բայց իւրաքանչիւրը իր ներքին, տեղական ինքնավարութեամբ: Երիտասարդ Թուրքերը դրա տեղ դնում են Միտհաթ փաշայի սահմանադրութիւնը ՝ կարծելով , որ դա միանգամայն բաւարարութիւն կը տայ բոլոր տարրերի կուլտուրական պահանջներին:
Մենք ի հարկէ այն տեսակ մտածողներիցը չենք, որոնք զանազանութիւն չեն գտնում սահմանադրական եւ միապետական կարգերի մէջ: Ոչ. Մենք ընդունում ենք առաջինի բոլոր բարեբեր առաւելութիւնները երկրորդի դիմաց: Բայց Տաճկաստանին հարկաւոր են not measures but men ( ոչ թէ միջոցներ այլ մարդիկ), ասել են Տաճկաստանը ճանաչող մարդիկ, եւ Հատտի- Շերիֆ- Գիւլխանէն 1839 թուին, տաճիկ կառավարութեան արած «ընդհանուր բարենորոգումների» անվերջ խոստումները 1844 ու 1850 թուերին , Հատտի Հումայունը 1856 թուին եւ Սահմանադրութիւնը 1876 թուին, իբրեւ կենդանի օրինակներ՝ գալիս են հաստատելու այդ հայեացքը: Այո , ամբողջ մի դարի ընթացքում բոլոր վերանորոգիչ փորձերը անցան Տաճկաստանի պատմութեան էջերով իբրեւ մեռած խօսքեր, իբրեւ կեանքի չվերածուելու համար ստեղծուած անբնական օրէնքներ,որովհետեւ տաճկաստանը կուլտուրական կեանքի համար անապատ է, որովհետեւ նրա ժողովուրդը դեռ եւս տգէտ է,իսկ տաճկական իշխող բիւրոկրատ մտաւորականութեան եւ հոգեւորականութեան մէջ տիրում է արեւելեան սպանիչ մթնոլորտը: Ահա ինչու մեր թուրք հայրենակիցները մեզ որեւէ յոյս ներշնչելու համար պէտք է մօտենան մեզի, թողնելով «ընդհանուր բարենորոգումների» հին երգերը, որոնք վաղուց արդէն խլացնում են մեր ականջները եւ որոնք սակայն մարդավայել կեանքի ձգտող տաճկահպատակ ժողովուրդներին մինչեւ այսօր ուրիշ ոչինչ չեն տուել բացի սիսթեմաթիք կոտորածներից:
Համաձայն վերոյիշեալ not measures but men բանաձեւին, Տաճկաստանում այն ժամանակ կը լինի որեւէ իրական փոփոխութիւն , երբ երկրում կը կազմուի մի համերաշխ քաղաքակիրթ ուժ, որ ընդունակ լինէր այս կամ այն կարգերը հաստատելու եւ պահպանելու: Ընդունելով ֆետերաթիվ պետական կազմակերպութեան նպատակը միայն՝ կարելի է ներկայումս կազմել մի այտպիսի ուժ:Այսօր կենդանի փաստեր են՝ հայկական, մակեդոնական,ալպանական, յունական, արաբական եւ ձեր շարժումները: պարզենք բոլորի դիմաց Օթոմանեան Դաշնակցութեան եղբայրական դրօշը.խրախուսենք այդ շարժումները բոլոր կարելի միջոցներով, անկեղծ գործակցութեամբ փոխադարձ վստահութիւն ներշնչենք, որ իւրաքանչիւր ժողովուրդի էական պահանջները գոհացում կը ստանան. տենդային ջանքերով պատռենք եւ ձեր ժողովուրդի գիտակցութիւնը պատող խաւարը, _ եւ մեզ կը յաջողուի համախմբել բոլոր տաճկահպատակ ժողովրդների առաջադէմ, օրինապահ եւ ազնիւ տարրերը, որոնք՝ միասին վերցրած՝կը տան երկրին այն ուժը որի կարիքը զգացուում է:Եւ եթէ վերջապէս դուք հաւատում էք սահմանադրութեան բարեբեր հետեւանքներին, թողէք նախ ընդհանուր նպատակի առաջ միանան, ի մի ձուլուեն բոլոր տարրերը, իսկ նրանից յետոյ կեանքի ընթացքը, ժամանակի պահանջները ինքնստինքեան ցոյց կուտան՝ թէ որքան անհրաժեշտ է մինչեւ Օթոմանեան Դաշնակցութեան հաստատուիլը՝ընդունիլ իբրեւ իջեւան, իբրեւ անցողական մի շրջան, ձեր փայփայած սահմանադրութիւնը:Բայց դուք՝ Երիտասարդ Թուրքերդ, հակառակ էք դրան, եւ մէկ սուլթանին խփելով՝պատրաստ էք մեզ ալ չխնայել:
Ինչպէ՞ս հետեւենք ձեզ ...............
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ - 4– ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Իսկ ո՞րն է այն ծրագիրը , որ պէտք է համախմբէ տաճկահպատակ բոլոր նեղուող , բոլոր դժգոհ ու բողոքող տարրերին. Ի՞նչ պէտք է ընդունուի բոլորիս համար պարտաւորեցուցիչ նպատակ եւ որո՞նք են այն միջոցները, որ պէտք է հասցնեն մեզ մեր նպատակին:
«Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը», որի անունից միայն ի հարկէ մենք իրաւունք ունինք խօսելու, ըդհանրացնելով Տաճկահայաստանի վերաբերեալ իր ծրագիրը, կարող է առաջարկել համայն Տաճկաստանի համար մի կազմակերպութիւն, որ, միւս հաւասար պայմաններում, անշուշտ ընդունակ է միացնել բոլորին: դա ֆետերաթիվ (դաշնակցային) ռամկավարական կազմակերպութիւնն է , որի համաձայն տաճկահպատակ բոլոր ժողովուրդները կազմում են մի անխախտ ամբողջութիւն, բայց իւրաքանչիւրը իր ներքին, տեղական ինքնավարութեամբ: Երիտասարդ Թուրքերը դրա տեղ դնում են Միտհաթ փաշայի սահմանադրութիւնը ՝ կարծելով , որ դա միանգամայն բաւարարութիւն կը տայ բոլոր տարրերի կուլտուրական պահանջներին:
Մենք ի հարկէ այն տեսակ մտածողներիցը չենք, որոնք զանազանութիւն չեն գտնում սահմանադրական եւ միապետական կարգերի մէջ: Ոչ. Մենք ընդունում ենք առաջինի բոլոր բարեբեր առաւելութիւնները երկրորդի դիմաց: Բայց Տաճկաստանին հարկաւոր են not measures but men ( ոչ թէ միջոցներ այլ մարդիկ), ասել են Տաճկաստանը ճանաչող մարդիկ, եւ Հատտի- Շերիֆ- Գիւլխանէն 1839 թուին, տաճիկ կառավարութեան արած «ընդհանուր բարենորոգումների» անվերջ խոստումները 1844 ու 1850 թուերին , Հատտի Հումայունը 1856 թուին եւ Սահմանադրութիւնը 1876 թուին, իբրեւ կենդանի օրինակներ՝ գալիս են հաստատելու այդ հայեացքը: Այո , ամբողջ մի դարի ընթացքում բոլոր վերանորոգիչ փորձերը անցան Տաճկաստանի պատմութեան էջերով իբրեւ մեռած խօսքեր, իբրեւ կեանքի չվերածուելու համար ստեղծուած անբնական օրէնքներ,որովհետեւ տաճկաստանը կուլտուրական կեանքի համար անապատ է, որովհետեւ նրա ժողովուրդը դեռ եւս տգէտ է,իսկ տաճկական իշխող բիւրոկրատ մտաւորականութեան եւ հոգեւորականութեան մէջ տիրում է արեւելեան սպանիչ մթնոլորտը: Ահա ինչու մեր թուրք հայրենակիցները մեզ որեւէ յոյս ներշնչելու համար պէտք է մօտենան մեզի, թողնելով «ընդհանուր բարենորոգումների» հին երգերը, որոնք վաղուց արդէն խլացնում են մեր ականջները եւ որոնք սակայն մարդավայել կեանքի ձգտող տաճկահպատակ ժողովուրդներին մինչեւ այսօր ուրիշ ոչինչ չեն տուել բացի սիսթեմաթիք կոտորածներից:
Համաձայն վերոյիշեալ not measures but men բանաձեւին, Տաճկաստանում այն ժամանակ կը լինի որեւէ իրական փոփոխութիւն , երբ երկրում կը կազմուի մի համերաշխ քաղաքակիրթ ուժ, որ ընդունակ լինէր այս կամ այն կարգերը հաստատելու եւ պահպանելու: Ընդունելով ֆետերաթիվ պետական կազմակերպութեան նպատակը միայն՝ կարելի է ներկայումս կազմել մի այտպիսի ուժ:Այսօր կենդանի փաստեր են՝ հայկական, մակեդոնական,ալպանական, յունական, արաբական եւ ձեր շարժումները: պարզենք բոլորի դիմաց Օթոմանեան Դաշնակցութեան եղբայրական դրօշը.խրախուսենք այդ շարժումները բոլոր կարելի միջոցներով, անկեղծ գործակցութեամբ փոխադարձ վստահութիւն ներշնչենք, որ իւրաքանչիւր ժողովուրդի էական պահանջները գոհացում կը ստանան. տենդային ջանքերով պատռենք եւ ձեր ժողովուրդի գիտակցութիւնը պատող խաւարը, _ եւ մեզ կը յաջողուի համախմբել բոլոր տաճկահպատակ ժողովրդների առաջադէմ, օրինապահ եւ ազնիւ տարրերը, որոնք՝ միասին վերցրած՝կը տան երկրին այն ուժը որի կարիքը զգացուում է:Եւ եթէ վերջապէս դուք հաւատում էք սահմանադրութեան բարեբեր հետեւանքներին, թողէք նախ ընդհանուր նպատակի առաջ միանան, ի մի ձուլուեն բոլոր տարրերը, իսկ նրանից յետոյ կեանքի ընթացքը, ժամանակի պահանջները ինքնստինքեան ցոյց կուտան՝ թէ որքան անհրաժեշտ է մինչեւ Օթոմանեան Դաշնակցութեան հաստատուիլը՝ընդունիլ իբրեւ իջեւան, իբրեւ անցողական մի շրջան, ձեր փայփայած սահմանադրութիւնը:Բայց դուք՝ Երիտասարդ Թուրքերդ, հակառակ էք դրան, եւ մէկ սուլթանին խփելով՝պատրաստ էք մեզ ալ չխնայել:
Ինչպէ՞ս հետեւենք ձեզ ...............
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«
Իսկ ո՞րն է այն ծրագիրը , որ պէտք է համախմբէ տաճկահպատակ բոլոր նեղուող , բոլոր դժգոհ ու բողոքող տարրերին. Ի՞նչ պէտք է ընդունուի բոլորիս համար պարտաւորեցուցիչ նպատակ եւ որո՞նք են այն միջոցները, որ պէտք է հասցնեն մեզ մեր նպատակին:
«Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը», որի անունից միայն ի հարկէ մենք իրաւունք ունինք խօսելու, ըդհանրացնելով Տաճկահայաստանի վերաբերեալ իր ծրագիրը, կարող է առաջարկել համայն Տաճկաստանի համար մի կազմակերպութիւն, որ, միւս հաւասար պայմաններում, անշուշտ ընդունակ է միացնել բոլորին: դա ֆետերաթիվ (դաշնակցային) ռամկավարական կազմակերպութիւնն է , որի համաձայն տաճկահպատակ բոլոր ժողովուրդները կազմում են մի անխախտ ամբողջութիւն, բայց իւրաքանչիւրը իր ներքին, տեղական ինքնավարութեամբ: Երիտասարդ Թուրքերը դրա տեղ դնում են Միտհաթ փաշայի սահմանադրութիւնը ՝ կարծելով , որ դա միանգամայն բաւարարութիւն կը տայ բոլոր տարրերի կուլտուրական պահանջներին:
Մենք ի հարկէ այն տեսակ մտածողներիցը չենք, որոնք զանազանութիւն չեն գտնում սահմանադրական եւ միապետական կարգերի մէջ: Ոչ. Մենք ընդունում ենք առաջինի բոլոր բարեբեր առաւելութիւնները երկրորդի դիմաց: Բայց Տաճկաստանին հարկաւոր են not measures but men ( ոչ թէ միջոցներ այլ մարդիկ), ասել են Տաճկաստանը ճանաչող մարդիկ, եւ Հատտի- Շերիֆ- Գիւլխանէն 1839 թուին, տաճիկ կառավարութեան արած «ընդհանուր բարենորոգումների» անվերջ խոստումները 1844 ու 1850 թուերին , Հատտի Հումայունը 1856 թուին եւ Սահմանադրութիւնը 1876 թուին, իբրեւ կենդանի օրինակներ՝ գալիս են հաստատելու այդ հայեացքը: Այո , ամբողջ մի դարի ընթացքում բոլոր վերանորոգիչ փորձերը անցան Տաճկաստանի պատմութեան էջերով իբրեւ մեռած խօսքեր, իբրեւ կեանքի չվերածուելու համար ստեղծուած անբնական օրէնքներ,որովհետեւ տաճկաստանը կուլտուրական կեանքի համար անապատ է, որովհետեւ նրա ժողովուրդը դեռ եւս տգէտ է,իսկ տաճկական իշխող բիւրոկրատ մտաւորականութեան եւ հոգեւորականութեան մէջ տիրում է արեւելեան սպանիչ մթնոլորտը: Ահա ինչու մեր թուրք հայրենակիցները մեզ որեւէ յոյս ներշնչելու համար պէտք է մօտենան մեզի, թողնելով «ընդհանուր բարենորոգումների» հին երգերը, որոնք վաղուց արդէն խլացնում են մեր ականջները եւ որոնք սակայն մարդավայել կեանքի ձգտող տաճկահպատակ ժողովուրդներին մինչեւ այսօր ուրիշ ոչինչ չեն տուել բացի սիսթեմաթիք կոտորածներից:
Համաձայն վերոյիշեալ not measures but men բանաձեւին, Տաճկաստանում այն ժամանակ կը լինի որեւէ իրական փոփոխութիւն , երբ երկրում կը կազմուի մի համերաշխ քաղաքակիրթ ուժ, որ ընդունակ լինէր այս կամ այն կարգերը հաստատելու եւ պահպանելու: Ընդունելով ֆետերաթիվ պետական կազմակերպութեան նպատակը միայն՝ կարելի է ներկայումս կազմել մի այտպիսի ուժ:Այսօր կենդանի փաստեր են՝ հայկական, մակեդոնական,ալպանական, յունական, արաբական եւ ձեր շարժումները: պարզենք բոլորի դիմաց Օթոմանեան Դաշնակցութեան եղբայրական դրօշը.խրախուսենք այդ շարժումները բոլոր կարելի միջոցներով, անկեղծ գործակցութեամբ փոխադարձ վստահութիւն ներշնչենք, որ իւրաքանչիւր ժողովուրդի էական պահանջները գոհացում կը ստանան. տենդային ջանքերով պատռենք եւ ձեր ժողովուրդի գիտակցութիւնը պատող խաւարը, _ եւ մեզ կը յաջողուի համախմբել բոլոր տաճկահպատակ ժողովրդների առաջադէմ, օրինապահ եւ ազնիւ տարրերը, որոնք՝ միասին վերցրած՝կը տան երկրին այն ուժը որի կարիքը զգացուում է:Եւ եթէ վերջապէս դուք հաւատում էք սահմանադրութեան բարեբեր հետեւանքներին, թողէք նախ ընդհանուր նպատակի առաջ միանան, ի մի ձուլուեն բոլոր տարրերը, իսկ նրանից յետոյ կեանքի ընթացքը, ժամանակի պահանջները ինքնստինքեան ցոյց կուտան՝ թէ որքան անհրաժեշտ է մինչեւ Օթոմանեան Դաշնակցութեան հաստատուիլը՝ընդունիլ իբրեւ իջեւան, իբրեւ անցողական մի շրջան, ձեր փայփայած սահմանադրութիւնը:Բայց դուք՝ Երիտասարդ Թուրքերդ, հակառակ էք դրան, եւ մէկ սուլթանին խփելով՝պատրաստ էք մեզ ալ չխնայել:
Ինչպէ՞ս հետեւենք ձեզ ...............
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Tuesday, August 23, 2011
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ – 3 - ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Անկասկած , հենց այդ նախնական աշխարհահայեացքով է բացատրուում եւ այն երեւոյթը, որ Երիտասարդ Թուրքերը, մեծից սկսած մինչեւ փոքրը,հայկական հարցի նկատմամբ միշտ ներշնչուած են միեւնոյն ոգով, այսինքն՝ հայկական հարցի համար, իբրեւ միջազգային խնդրի համար, ոչ մի արդարացուցիչ հանգամանք չտեսնելու հակումներով, հայերի կրած սարսափները նրանց թշուառ գլխին փաթաթելու պատրաստակամութեամբ, հայկական կոտորածները անուղղակի ձեւերով արդարացնելու տրամադրութիւններով եւ վերջապէս մի այնպիսի պահանջկոտութեամբ դէպի մեզ,որ կարծես թուրք ժողովուրդն է վնասուել հայերից եւ վերջիններս են, որ դեռ մի բան պարտական են նրան: Սա արդէն չարիքի գիտակցութիւն չէ, սա « առանց խտրութեան կրօնի եւ ազգի » խնդիրներ դնող եւ այդ խնդիրներով տանջուող գործիչների ընթացք չէ, այլ միմիայն թուլացող տաճկական պետութեան քաղաքական արտաքին դիրքը պահպանելու ճիգեր, որոնք իբրեւ թէ անպատճառ պահանջում են հայկական եւ ուրիշ հարցերի կատարեալ չէզոքացումը Տաճկաստանում: Ահա սրանք, այս մարդիկն են, որ այսօր միութեան ձեռք են մեկնում մեզ: Եւ եթէ մենք միշտ պատրաստ ենք ընդունել այնպիսի ձեռքեր, որոնք ընդունակ կը լինեն հայերին դիմելիս զգալ իրենց պատմական հրէշաւոր յանցանքը, ամաչել եւ սոսկալի այն անօրինակ ոճիրի դիմաց, որ կատարուեց հայերիս վերաբերմամբ իրենց դժոխք երկրում եւ իրենց ժողովուրդի աչքի առաջ, եթէ մենք պատրաստ ենք ձեռք մեկնելու այնպիսի թուրքերին, որոնք կը գիտակցեն ամէն րոպէ հայ ժողովրդի անօրինակ դժբախտութիւնը եւ քաղաքական համարձակութիւն կ'ունենան թէկուզ արար աշխարհի առաջ եւ ամէն հանգամանքներում բարձրաձայն գոչելու ՝ թէ այնպիսի մի սատանայական կառավարութեան դէմ , ինչպիսին տաճկականն է , հայերը իրաւունք ունէին եւ ունեն ինչ միջոցների էլ ասես դիմելու, ապա այդ գիտակցութիւնից եւ քաղաքացիական այդ զգացմունքից զուրկ ձեռք մեկնողների դիմաց մենք կարող ենք միայն բացականչել՝
Ինչպէ՞ս ընդունել այս ձեռքերը, որ ուզում են միայն մեր ձայները խեղդել...
Եւ յետոյ: Երիտասարդ Թուրքերը կարո՞ղ են ցոյց տալ մի խումբ, որ ընդունակ լինէր մեզ հաւատ ներշնչել դէպի իր բարոյականը նոյնիսկ այն փոքրիկ գործերում, ուր մենք միշտ կարող էինք համերաշխաբար ընթանալ: Քանի քանի շանթաժիստներ տեսանք մենք ներկայումս գոյութիւն ունեցող բոլոր կուսակցութիւնների , բոլոր խմբերի մէջ:Անուններ չտանք: Դրանք շատ լաւ յայտնի են մանաւանդ իրենց՝ թուրքերին: Միակ հայը, Անմեղեան անունով, որ ոտով գլխով յարել էր « Մեշւերէթ»ի խմբակին, նա էլ իր կարճատեւ թղթեայ գործունէութիւնը «Մեշւերէթ»ի մթնոլորտում վերջացրեց կաշառուելով սուլթանից եւ վերադարձաւ Պոլիս պաշտօնի: Ծանր է խոստովանել, որ «երիտասարդ թրքութիւն» այժմ ապրուստ ճարելու , անձնական ասպարէզ ստեղծելու մի հոմանիշ է դարձել Եւրոպայում:Չկան համոզուած մարդիկ , չկան անձնուրաց գործիչներ, չկան բարոյական մաքուր բնազդների տիպարներ, որոնց հետ միայն կարելի է կապուել յեղափոխական կռուի տատասկոտ ճանապարհին...
Ո՞ւմ հետ միանանք:
Շար. 3
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ – 3 - ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Անկասկած , հենց այդ նախնական աշխարհահայեացքով է բացատրուում եւ այն երեւոյթը, որ Երիտասարդ Թուրքերը, մեծից սկսած մինչեւ փոքրը,հայկական հարցի նկատմամբ միշտ ներշնչուած են միեւնոյն ոգով, այսինքն՝ հայկական հարցի համար, իբրեւ միջազգային խնդրի համար, ոչ մի արդարացուցիչ հանգամանք չտեսնելու հակումներով, հայերի կրած սարսափները նրանց թշուառ գլխին փաթաթելու պատրաստակամութեամբ, հայկական կոտորածները անուղղակի ձեւերով արդարացնելու տրամադրութիւններով եւ վերջապէս մի այնպիսի պահանջկոտութեամբ դէպի մեզ,որ կարծես թուրք ժողովուրդն է վնասուել հայերից եւ վերջիններս են, որ դեռ մի բան պարտական են նրան: Սա արդէն չարիքի գիտակցութիւն չէ, սա « առանց խտրութեան կրօնի եւ ազգի » խնդիրներ դնող եւ այդ խնդիրներով տանջուող գործիչների ընթացք չէ, այլ միմիայն թուլացող տաճկական պետութեան քաղաքական արտաքին դիրքը պահպանելու ճիգեր, որոնք իբրեւ թէ անպատճառ պահանջում են հայկական եւ ուրիշ հարցերի կատարեալ չէզոքացումը Տաճկաստանում: Ահա սրանք, այս մարդիկն են, որ այսօր միութեան ձեռք են մեկնում մեզ: Եւ եթէ մենք միշտ պատրաստ ենք ընդունել այնպիսի ձեռքեր, որոնք ընդունակ կը լինեն հայերին դիմելիս զգալ իրենց պատմական հրէշաւոր յանցանքը, ամաչել եւ սոսկալի այն անօրինակ ոճիրի դիմաց, որ կատարուեց հայերիս վերաբերմամբ իրենց դժոխք երկրում եւ իրենց ժողովուրդի աչքի առաջ, եթէ մենք պատրաստ ենք ձեռք մեկնելու այնպիսի թուրքերին, որոնք կը գիտակցեն ամէն րոպէ հայ ժողովրդի անօրինակ դժբախտութիւնը եւ քաղաքական համարձակութիւն կ'ունենան թէկուզ արար աշխարհի առաջ եւ ամէն հանգամանքներում բարձրաձայն գոչելու ՝ թէ այնպիսի մի սատանայական կառավարութեան դէմ , ինչպիսին տաճկականն է , հայերը իրաւունք ունէին եւ ունեն ինչ միջոցների էլ ասես դիմելու, ապա այդ գիտակցութիւնից եւ քաղաքացիական այդ զգացմունքից զուրկ ձեռք մեկնողների դիմաց մենք կարող ենք միայն բացականչել՝
Ինչպէ՞ս ընդունել այս ձեռքերը, որ ուզում են միայն մեր ձայները խեղդել...
Եւ յետոյ: Երիտասարդ Թուրքերը կարո՞ղ են ցոյց տալ մի խումբ, որ ընդունակ լինէր մեզ հաւատ ներշնչել դէպի իր բարոյականը նոյնիսկ այն փոքրիկ գործերում, ուր մենք միշտ կարող էինք համերաշխաբար ընթանալ: Քանի քանի շանթաժիստներ տեսանք մենք ներկայումս գոյութիւն ունեցող բոլոր կուսակցութիւնների , բոլոր խմբերի մէջ:Անուններ չտանք: Դրանք շատ լաւ յայտնի են մանաւանդ իրենց՝ թուրքերին: Միակ հայը, Անմեղեան անունով, որ ոտով գլխով յարել էր « Մեշւերէթ»ի խմբակին, նա էլ իր կարճատեւ թղթեայ գործունէութիւնը «Մեշւերէթ»ի մթնոլորտում վերջացրեց կաշառուելով սուլթանից եւ վերադարձաւ Պոլիս պաշտօնի: Ծանր է խոստովանել, որ «երիտասարդ թրքութիւն» այժմ ապրուստ ճարելու , անձնական ասպարէզ ստեղծելու մի հոմանիշ է դարձել Եւրոպայում:Չկան համոզուած մարդիկ , չկան անձնուրաց գործիչներ, չկան բարոյական մաքուր բնազդների տիպարներ, որոնց հետ միայն կարելի է կապուել յեղափոխական կռուի տատասկոտ ճանապարհին...
Ո՞ւմ հետ միանանք:
Շար. 3
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Monday, August 22, 2011
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ – 2 - ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.
Հայ յեղափոխականները վաղուց են հրապարակի վրայ եւ վարում են արդէն այն կռիւը, որի անունով մեզ հրաւիրում են միանալ: Իսկ ո՞ւր են թուրք-կռուողները...Մինչեւ այժմ մենք տեսանք անհատներ, խմբեր, թղթի փրոփականտայով պարապողներ, բայց չտեսանք գործով կռուողներ, գործի փրոփականտիստներ: Կտրուած բուն տաճիկ ժողովրդից եւ յենուած սակաւաթիւ թուրք մտաւորականութեան մի աննշան մասի վրայ, Երիտասարդ Թուրքերը մնում են դեռ եւս «յեղափոխութիւնը ի վերուստ» հասկցող քաղաքագէտներ, թոյլ, անկազմ եւ հետեւաբար դեռ եւս անգործ, խօսքի մարդիկ...
Խօսելու համար միանա՞նք:
Եւ երանի թէ գոնէ խօսքի փրոփականտը տանէին դրանք այն ճշմարիտ ուղղութեամբ, որ համապատասխանում է տաճիկ ժողովրդի ժամանակակից կուլտուրական պահանջներին:Թերթեցէք Երիտասարդ Թուրքերի հրատարակութիւնները, եւ դուք չէք գտնի նրանց մէջ ոչ մի կռիւ տաճկական կեանքի այն ներքին կաշկանդիչ գործոնների դէմ,որ մենք՝ հայ ժողովրդի կեանքում չենք խնայել երբեք եւ հարուածել ենք ոչ պակաս քան արտաքին թշնամուն: «Մեր պատմութիւնը Եւրոպականից բարձր է, մեր հաւատահամբերութիւնը աւելի» գրում է մէկը: «Չկայ Տաճկաստանում ոչ մի չարիք, որ աւելի մեծ չափերով գոյութիւն չունենար լուսաւորուած կոչուող Եւրոպայում» լրբաբար կրկնում է անդադար միւսը: Միակ չարիքը սուլթան Համիտի անձնաւորութիւնն է եւ քառորդ դարուան ամբողջ տաքգնապը՝միայն նրա քմահաճոյքների արդիւնք: Չլինի Համիտը, եւ Տաճկաստանը կը դառնայ օրինակելի երկիր, - ահա թէ ինչ են միաբերան կրկնում Երիտասարդ Թուրքերը, ահա զանազան ձեւերով համեմած ինչ հոգեւոր սնունդ են մատակարարում նրանք իրենց ժողովուրդին, ընկճուելով նրա անսահման տգիտութեան առաջ, խոնարհուելով նրա կոյր աւանդութիւնների, կրօնական եւ այլ սպանիչ նախապաշարումների դիմաց ու կամայ-ակամայ շոյելով նրա հակակուլտուրական հակումները...
Սրանց հետ միանա՞նք:
Շար 2
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.
Հայ յեղափոխականները վաղուց են հրապարակի վրայ եւ վարում են արդէն այն կռիւը, որի անունով մեզ հրաւիրում են միանալ: Իսկ ո՞ւր են թուրք-կռուողները...Մինչեւ այժմ մենք տեսանք անհատներ, խմբեր, թղթի փրոփականտայով պարապողներ, բայց չտեսանք գործով կռուողներ, գործի փրոփականտիստներ: Կտրուած բուն տաճիկ ժողովրդից եւ յենուած սակաւաթիւ թուրք մտաւորականութեան մի աննշան մասի վրայ, Երիտասարդ Թուրքերը մնում են դեռ եւս «յեղափոխութիւնը ի վերուստ» հասկցող քաղաքագէտներ, թոյլ, անկազմ եւ հետեւաբար դեռ եւս անգործ, խօսքի մարդիկ...
Խօսելու համար միանա՞նք:
Եւ երանի թէ գոնէ խօսքի փրոփականտը տանէին դրանք այն ճշմարիտ ուղղութեամբ, որ համապատասխանում է տաճիկ ժողովրդի ժամանակակից կուլտուրական պահանջներին:Թերթեցէք Երիտասարդ Թուրքերի հրատարակութիւնները, եւ դուք չէք գտնի նրանց մէջ ոչ մի կռիւ տաճկական կեանքի այն ներքին կաշկանդիչ գործոնների դէմ,որ մենք՝ հայ ժողովրդի կեանքում չենք խնայել երբեք եւ հարուածել ենք ոչ պակաս քան արտաքին թշնամուն: «Մեր պատմութիւնը Եւրոպականից բարձր է, մեր հաւատահամբերութիւնը աւելի» գրում է մէկը: «Չկայ Տաճկաստանում ոչ մի չարիք, որ աւելի մեծ չափերով գոյութիւն չունենար լուսաւորուած կոչուող Եւրոպայում» լրբաբար կրկնում է անդադար միւսը: Միակ չարիքը սուլթան Համիտի անձնաւորութիւնն է եւ քառորդ դարուան ամբողջ տաքգնապը՝միայն նրա քմահաճոյքների արդիւնք: Չլինի Համիտը, եւ Տաճկաստանը կը դառնայ օրինակելի երկիր, - ահա թէ ինչ են միաբերան կրկնում Երիտասարդ Թուրքերը, ահա զանազան ձեւերով համեմած ինչ հոգեւոր սնունդ են մատակարարում նրանք իրենց ժողովուրդին, ընկճուելով նրա անսահման տգիտութեան առաջ, խոնարհուելով նրա կոյր աւանդութիւնների, կրօնական եւ այլ սպանիչ նախապաշարումների դիմաց ու կամայ-ակամայ շոյելով նրա հակակուլտուրական հակումները...
Սրանց հետ միանա՞նք:
Շար 2
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ – 2 - ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.
Հայ յեղափոխականները վաղուց են հրապարակի վրայ եւ վարում են արդէն այն կռիւը, որի անունով մեզ հրաւիրում են միանալ: Իսկ ո՞ւր են թուրք-կռուողները...Մինչեւ այժմ մենք տեսանք անհատներ, խմբեր, թղթի փրոփականտայով պարապողներ, բայց չտեսանք գործով կռուողներ, գործի փրոփականտիստներ: Կտրուած բուն տաճիկ ժողովրդից եւ յենուած սակաւաթիւ թուրք մտաւորականութեան մի աննշան մասի վրայ, Երիտասարդ Թուրքերը մնում են դեռ եւս «յեղափոխութիւնը ի վերուստ» հասկցող քաղաքագէտներ, թոյլ, անկազմ եւ հետեւաբար դեռ եւս անգործ, խօսքի մարդիկ...
Խօսելու համար միանա՞նք:
Եւ երանի թէ գոնէ խօսքի փրոփականտը տանէին դրանք այն ճշմարիտ ուղղութեամբ, որ համապատասխանում է տաճիկ ժողովրդի ժամանակակից կուլտուրական պահանջներին:Թերթեցէք Երիտասարդ Թուրքերի հրատարակութիւնները, եւ դուք չէք գտնի նրանց մէջ ոչ մի կռիւ տաճկական կեանքի այն ներքին կաշկանդիչ գործոնների դէմ,որ մենք՝ հայ ժողովրդի կեանքում չենք խնայել երբեք եւ հարուածել ենք ոչ պակաս քան արտաքին թշնամուն: «Մեր պատմութիւնը Եւրոպականից բարձր է, մեր հաւատահամբերութիւնը աւելի» գրում է մէկը: «Չկայ Տաճկաստանում ոչ մի չարիք, որ աւելի մեծ չափերով գոյութիւն չունենար լուսաւորուած կոչուող Եւրոպայում» լրբաբար կրկնում է անդադար միւսը: Միակ չարիքը սուլթան Համիտի անձնաւորութիւնն է եւ քառորդ դարուան ամբողջ տաքգնապը՝միայն նրա քմահաճոյքների արդիւնք: Չլինի Համիտը, եւ Տաճկաստանը կը դառնայ օրինակելի երկիր, - ահա թէ ինչ են միաբերան կրկնում Երիտասարդ Թուրքերը, ահա զանազան ձեւերով համեմած ինչ հոգեւոր սնունդ են մատակարարում նրանք իրենց ժողովուրդին, ընկճուելով նրա անսահման տգիտութեան առաջ, խոնարհուելով նրա կոյր աւանդութիւնների, կրօնական եւ այլ սպանիչ նախապաշարումների դիմաց ու կամայ-ակամայ շոյելով նրա հակակուլտուրական հակումները...
Սրանց հետ միանա՞նք:
Շար 2
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն այս ուսանելի գրութիւնները : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.
Հայ յեղափոխականները վաղուց են հրապարակի վրայ եւ վարում են արդէն այն կռիւը, որի անունով մեզ հրաւիրում են միանալ: Իսկ ո՞ւր են թուրք-կռուողները...Մինչեւ այժմ մենք տեսանք անհատներ, խմբեր, թղթի փրոփականտայով պարապողներ, բայց չտեսանք գործով կռուողներ, գործի փրոփականտիստներ: Կտրուած բուն տաճիկ ժողովրդից եւ յենուած սակաւաթիւ թուրք մտաւորականութեան մի աննշան մասի վրայ, Երիտասարդ Թուրքերը մնում են դեռ եւս «յեղափոխութիւնը ի վերուստ» հասկցող քաղաքագէտներ, թոյլ, անկազմ եւ հետեւաբար դեռ եւս անգործ, խօսքի մարդիկ...
Խօսելու համար միանա՞նք:
Եւ երանի թէ գոնէ խօսքի փրոփականտը տանէին դրանք այն ճշմարիտ ուղղութեամբ, որ համապատասխանում է տաճիկ ժողովրդի ժամանակակից կուլտուրական պահանջներին:Թերթեցէք Երիտասարդ Թուրքերի հրատարակութիւնները, եւ դուք չէք գտնի նրանց մէջ ոչ մի կռիւ տաճկական կեանքի այն ներքին կաշկանդիչ գործոնների դէմ,որ մենք՝ հայ ժողովրդի կեանքում չենք խնայել երբեք եւ հարուածել ենք ոչ պակաս քան արտաքին թշնամուն: «Մեր պատմութիւնը Եւրոպականից բարձր է, մեր հաւատահամբերութիւնը աւելի» գրում է մէկը: «Չկայ Տաճկաստանում ոչ մի չարիք, որ աւելի մեծ չափերով գոյութիւն չունենար լուսաւորուած կոչուող Եւրոպայում» լրբաբար կրկնում է անդադար միւսը: Միակ չարիքը սուլթան Համիտի անձնաւորութիւնն է եւ քառորդ դարուան ամբողջ տաքգնապը՝միայն նրա քմահաճոյքների արդիւնք: Չլինի Համիտը, եւ Տաճկաստանը կը դառնայ օրինակելի երկիր, - ահա թէ ինչ են միաբերան կրկնում Երիտասարդ Թուրքերը, ահա զանազան ձեւերով համեմած ինչ հոգեւոր սնունդ են մատակարարում նրանք իրենց ժողովուրդին, ընկճուելով նրա անսահման տգիտութեան առաջ, խոնարհուելով նրա կոյր աւանդութիւնների, կրօնական եւ այլ սպանիչ նախապաշարումների դիմաց ու կամայ-ակամայ շոյելով նրա հակակուլտուրական հակումները...
Սրանց հետ միանա՞նք:
Շար 2
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Saturday, August 20, 2011
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ 1 – ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն ուսանելի գրութիւններ : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«
Ներկայ խնդրի մասին խօսելու մեզ առիթ է տալիս .դրօշակ»ի մէջ (1900 Սեպտեմբեր) տպագրած՝Տամատ Մահմուտ փաշայի նամակը՝ , որ հայերին ուղղած մի ընդհանուր կոչ է միանալու թուրքերի հետ: Մենք յարմար ենք համարում այդ նամակի առիթով յայտնել մեր կարծիքները նաեւ ընդհանրապէս բոլոր թուրք հակասուլթանական կամ աւելի ճիշդն ասած՝հակահամիտական տարրերի մասին, որովհետեւ՝ չնայելով այն բոլոր տարբերութիւններին եւ երբեմն նոյնիսկ փոխադարձ թշնամական յարաբերութիւններին, որ դիտւում են դրանց մէջ, այդ տարրերը բոլորն էլ , վերջին ժամանակներս, մեծ համերաշխութիւն են արտայայտում, երբ հարցը գալիս է հայերի հետ միանալու խնդրին:
Կար ժամանակ որ մենք էինք թուրքերին անդադար միացած կռուի հրաւիրում եւ զարմանում նրանց անտարբերութեան վրայ դէպի Տաճկաստանի ընդհանուր ողբալի վիճակը: Կար ժամանակ, որ մենք էինք նրանց բացատրում մարդկային ամենալայն գաղափարներով ներշնչուած մեր ծրագիրը, որպէսզի նրանք աներկիւղ մօտենան, հասկնան մեզ եւ աջակցեն ընդհանուր գործին: Կար վերջապէս ժամանակ, որ ամէն անգամ, երբ մեր կոչերին արձագանգ տուող որեւէ անկեղծ ձայն էինք լսում մեր թուրք հայրենակիցների բանակից, մենք ամբողջ յօդուածներ էինք նուիրում «Դրօշակ»ում՝ այդ առիթներով մեր հրճուանքը արտայայտելու համար: Իսկ այժմ...այժմ դերերը փոխուել են. Այժմ «միութեան» հրաւէրները անդադրում կերպով տեղում են թուրքերի կողմից, եւ մենք ենք որ չնայելով մեր ամենաբուռն համակրանքի դէպի սկզբունքը , այսօր տարաբախտաբար ստիպուած ենք անվճռողական դիրքի մէջ մնալ:
Պատճառը պարզ է: Ձայները այնտեղից չեն լսւում, որտեղից մենք վաղուց ի վեր շարունակ սպասում ենք, եւ այդ դիւթիչ ձայները չեն դրանք, որոնք ուժեր են կազդուրում, սրտեր են վառում, եղբայր եղբօր ճանաչեցնում... Ինչպէս միութեան գաղափարը (այն գաղափարը որ դեռ 10 տարի առաջ Դաշնակցութիւնը ընտրել է իբրեւ հիմնական կէտ իր ծրագրում) պահանջեց այսքան տարիներ Երիտասարդ Թուրքերի շրջաններում եւս համակրութիւն գտնելու համար , երեւի նոյնպէս տարիներ կը պահանջեն՝ մինչեւ որ կ'իրագործուի այդ միութիւնը՝ ազգով տարբեր, բայց միեւնոյն թշնամու դէմ կռուող տարրերի մէջ:
«Միանանք» ... գեղեցիկ միտք, բայց ո՞ւմ հետ եւ ինչպէ՞ս:
Շար. 1
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՄԻՈՒԹԻՒՆ ԹՈՒՐՔԵՐԻ ՀԵՏ 1 – ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ - 1900 թուական
Սիրելի Ընթերցող,
«Նշանակ» կը սկսի հրապարակել մեր ներկայ պատմութիւնը յուզող զանազան գրութիւններ, որոնք լոյս տեսած են հեռաւոր թէ մօտաւոր անցեալին ու ծառայած իբր փարոս լուսաւորելու համար մեր նախնիներու մտքերը: «Պատմական Խնդիրներ» ընդհանուր խորագրի տակ պարբերաբար լոյս պիտի տեսնեն ուսանելի գրութիւններ : Ընթերցողին պիտի թողունք ներկայի իրականութեանց հետ զուգահեռներ քաշելու «տաղտկալի» գործը:
«Նշանակ»
«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«
Ներկայ խնդրի մասին խօսելու մեզ առիթ է տալիս .դրօշակ»ի մէջ (1900 Սեպտեմբեր) տպագրած՝Տամատ Մահմուտ փաշայի նամակը՝ , որ հայերին ուղղած մի ընդհանուր կոչ է միանալու թուրքերի հետ: Մենք յարմար ենք համարում այդ նամակի առիթով յայտնել մեր կարծիքները նաեւ ընդհանրապէս բոլոր թուրք հակասուլթանական կամ աւելի ճիշդն ասած՝հակահամիտական տարրերի մասին, որովհետեւ՝ չնայելով այն բոլոր տարբերութիւններին եւ երբեմն նոյնիսկ փոխադարձ թշնամական յարաբերութիւններին, որ դիտւում են դրանց մէջ, այդ տարրերը բոլորն էլ , վերջին ժամանակներս, մեծ համերաշխութիւն են արտայայտում, երբ հարցը գալիս է հայերի հետ միանալու խնդրին:
Կար ժամանակ որ մենք էինք թուրքերին անդադար միացած կռուի հրաւիրում եւ զարմանում նրանց անտարբերութեան վրայ դէպի Տաճկաստանի ընդհանուր ողբալի վիճակը: Կար ժամանակ, որ մենք էինք նրանց բացատրում մարդկային ամենալայն գաղափարներով ներշնչուած մեր ծրագիրը, որպէսզի նրանք աներկիւղ մօտենան, հասկնան մեզ եւ աջակցեն ընդհանուր գործին: Կար վերջապէս ժամանակ, որ ամէն անգամ, երբ մեր կոչերին արձագանգ տուող որեւէ անկեղծ ձայն էինք լսում մեր թուրք հայրենակիցների բանակից, մենք ամբողջ յօդուածներ էինք նուիրում «Դրօշակ»ում՝ այդ առիթներով մեր հրճուանքը արտայայտելու համար: Իսկ այժմ...այժմ դերերը փոխուել են. Այժմ «միութեան» հրաւէրները անդադրում կերպով տեղում են թուրքերի կողմից, եւ մենք ենք որ չնայելով մեր ամենաբուռն համակրանքի դէպի սկզբունքը , այսօր տարաբախտաբար ստիպուած ենք անվճռողական դիրքի մէջ մնալ:
Պատճառը պարզ է: Ձայները այնտեղից չեն լսւում, որտեղից մենք վաղուց ի վեր շարունակ սպասում ենք, եւ այդ դիւթիչ ձայները չեն դրանք, որոնք ուժեր են կազդուրում, սրտեր են վառում, եղբայր եղբօր ճանաչեցնում... Ինչպէս միութեան գաղափարը (այն գաղափարը որ դեռ 10 տարի առաջ Դաշնակցութիւնը ընտրել է իբրեւ հիմնական կէտ իր ծրագրում) պահանջեց այսքան տարիներ Երիտասարդ Թուրքերի շրջաններում եւս համակրութիւն գտնելու համար , երեւի նոյնպէս տարիներ կը պահանջեն՝ մինչեւ որ կ'իրագործուի այդ միութիւնը՝ ազգով տարբեր, բայց միեւնոյն թշնամու դէմ կռուող տարրերի մէջ:
«Միանանք» ... գեղեցիկ միտք, բայց ո՞ւմ հետ եւ ինչպէ՞ս:
Շար. 1
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Monday, August 8, 2011
ՍՈՆԷԹՆԵՐ ՎԱՀԱՆ ԳԷՈՐԳԵԱՆ
Վահան Գէորգեան «Սոնէթներ» ու մէջ ընթերցողին կը ներկայացնէ հայու պատմութիւն՝ անցեալ,ներկայ,ապագայ. առա՞նցք ... լեռը Արարատ:
Մէկ շունչով կարդացուող այս պոէման իւրաքանչիւրիս մէջ տագնապ մը կը ստեղծէ թէ որպէս հայ եւ թէ որպէս մարդ: Ընթերցող , արդեօ՞ք ըսելիք ունիս Վահան Գէորգեանին:
«Նշանակ»
«»»«»«»«»««»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Կարոտում եմ քեզ հայրենի եզերք,
Քո հող ու ջրին, արևին հրկեզ,
Օտար երկրում աչքս միշտ արթուն,
Հոգիս ծո՜վ արյուն, օրը’ս չի՜ մթնում։
Անթև հավքեր են խոսքերս թվում,
Հույս ու երազանք մարում է մթում։
Օրերն են չվում տերևների պես
Հոսո՜ւմ, գնո՜ւմ է, ժամանակն անտես։
Աշնան օրերը դավերով լեցուն,
Երազախաբի կսկիծով անանց
Սիրտ են սողոսկում, երակով թույնե׃
Մտքերս մոլոր՝ զուրկ են թևերից,
Շուրթերիս փարված խոսքերի նման
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան։
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան
Արդեն հազար դար ես թափառական,
Գիծն հորիզոնի միշտ հեռվում մնաց,
Աչքս մաշեցի չհասա նրան …
Ամենուր եղա, երկրներ տեսա,
Դռները օտար իմ դեմ բացվեցին,
Տանտիրոջ կողքին հավասարի պես
Շենացըրեցի երկիրն հյուրնկալ׃
Եվ ամեն անգամ, և ամենուրեք
Կասկած ու կսկիծ սիրտս սողոսկեց
Պագշոտ կնոջ պես օրըս պղտորեց։
Ու շրջապատված բոլոր կողմերից
Մի կերպ դուրս պրծա որոգայթներից
Բախտից հալածված գազանի նման։
Բախտից հալածված գազանի նման
Ճակատագիրը ինձ բաժին թողեց՝
Հույսին միամիտ, հուսալով՝ հույսից
Դարեր շարունակ ապրեցի այսպես։
Ես ի՜նչ իմանամ, որ պապիս֊պապի
Ճամբան եմ հիմա վեր ու վար անում,
Երբ հորիզոնն է անվերջ հեռանում,
Մասիսն է միայն մերը մնայուն։
Խոսքերն ամենուր կուչ եկան անքեն
Մտքիս խորշերում քեզ եմ փնտրում,
Նման եմ հավքի՝ թևաթափ մոլոր։
Մայթերին դաջված աստղերն այստեղ
Դարձի ճամբեքին ական են ու արկ,
Գիծն հորիզոնի մթան մեջ կորավ։
Գիծն հորիզոնի մթան մեջ կորավ
Ականապատված ճամբան է լեցուն
Վառ աստըղերի սին անուններով
Նրանք լուսավոր՝ պաղ են ու օտար։
Մըրրկավ զարկված տղերքը ընկան։
Գնում են հաճախ ճամբով գերության
Հարս ու աղջիկներն հայրենի մեր տան,
Խաբվում են Դատարկ աղբ ու հուլունքով։
Քամիները հին նոր երգ են բերում,
Շրջանակի մեջ աշխարհն է օրվա՝
Աճուրդի հանվում որպես հին մասունք։
Եռաբլուրից մինչև Ավարայր,
Հայոց աշխարհի փառքերն են ընկած,
Արարատ լեռն է տերը տարածքի։
Արարատ լեռն է, տե՜րը տարածքի.
Իմ հայրենիքը հողմերից մաշված
Հարևաններից անվերջ հալածված
Ժայռածաղիկ է, արև’ հրկիզված։
Գալիս են գնում քարավանի պես՝
Սերունդներն անվերջ, ծե՜ս է երկունքի.
Լեռը՝ քրմերի քրմապետնը հավերժ,
Փոխում է գենը՝ օձ ու զեղունի։
Հորիզոնի դեմ Լեռան նայվածքից
Հայության հզոր ավազանի մեջ,
Վերածնվելով հառնում են հողից։
Թեև հայերեն չեն խոսում հաճախ,
Բայց հայանում են հողից աղդված՝
Նահատակների հայացքից գերված։
Նահատակների հայացքից գերված
Շողոմ ու թունոտ մոգում են հիմա
Նոր օտարները՝ հին երկիր մտած
Ու Արարատը խորհում է անձայն։
Մեր լինելության աստվածն հավետ,
Բախտի փոխարեն մեզ հույս նվիրեց։
Հույսի տաճար է լեռը Նաիրյան…
Եվ դարն է անցնում վայրկյանի նման։
Շատերս հիմա նավազներ հեռվում,
Կայմերը պարզած խախուտ լաստերով
Տնից հեռանում, տանը կարոտում։
Քշված հողմերից բաց տարածքներում.
Լոկ Արարատի պատկերն է մեր մեջ։
Գիծն հորիզոնի հեռու է անդարձ։
Գիծն հորիզոնի հեռու է անդարձ։
Մեր հողի համար մենք դարեր համառ
Թափեցինք արյուն, արցունք-քրտինքով
Հողին պահ տված ցորենն ենք արդար։
Ցորենն ենք արդար հույսերով լեցուն,
Թոնըրից ելած հացն հանապազոր։
Նման ենք վազին պոկված մայր հողից՝
Արմատ երկնող ակունքն է հզոր։
Հրաժարվում ենք օտար արմատից,
Ինքնության հզոր բնազդով կրկին
Արմատակալում, ճյուղ ենք արձակում։
Թե ուրիշներին թաղում են հողում,
Մենք հողին կպած՝ որթատո՜ւնկը հին
Վազն ենք խաղողի՝ արևով լեցուն։
Վազն ենք խաղողի՝ արևով լեցուն,
Մտքով սլացիկ՝ երկինք ենք ձգվում,
Երբ հողից հառնում, սահմանագիծը՝
Գիծ հորիզոնի մեզ տուն է կանչում։
Գինու գովքն ասում, հիշում ենք նրանց՝
Նահատակներին ճամբեքին զոհված,
Հաց ու գինով ենք սեղան զարդարում,
Արյուն-քրտինքով ՝ ողջերին օրհնում:
Մեր բաժին բախտը հույսով է լեցուն
Մասիսի նման մեզ էլ են կիսում,
Թղթե՜րի վրա, օտարն՝ ի՜ր մտքում
Հազար տարին էլ վայրկյան է թվում,
Մեր ապրած պահը չնչին ակնթարթ
Վկան հավերժող՝ լեռը Արարատ:
Վկան հավերժող լեռը Արարատ,
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան
Դեռ թափառում եմ գիշեր ու ցերեկ,
Բախտից հալածված գազանի նման։
Օրըս չի մթնում, հոգիս ծով արթուն,
Այս էլ քանի՜ դար, ղարիբ եմ պանդուխտ…
ճակատագի՜րը, ինձ նորից նետեց
Ականապատված երկիրն այս օտար։
Կասկած ու կսկիծ սիրտս սողոսկեց,
Մթում մարում է հույս ու երազանք
Ժամանակն անտես գնո՜ւմ է, սողում։
Հին քամիներին նոր շունչ են բերում,
Խոսքերը նորոգ՝ փոխված իմաստով
Աշխարհն են կրկին տանում աճուրդի։
Աշխարհն են կրկին տանում աճուրդի:
Հին քամիներին նոր շունչ են բերում,
Մարդացման ճամփին՝ մարդ արարածին՝
Հուսալքումի քարով են զարկում:
Մահվան, սարսափի շրջապտույտում,
Հրեշտակները փոխված սատանի՝
Նոր աստվածներ են անվերջ հորինում,
Խաղին խառնվում, լույս ու խավարի:
Եվ ամենուրեք արցունքի շիթեր,
Եվ ամեն անգամ քանդված երկիր,
Երգի փոխարեն դառնաղի արցունք:
Ցավից խելագար աշխարհն է դառնում
Խենթերն ամենուր՝ այրեր իմաստուն,
Ջրհորից բախտի քարերն են հանում:
Ջրհորից բախտի քարերն են հանում,
Ւնչպես հեքիաթում այս հին աշխարհի
Կրտսեր խելոքին մի օր հանեցին՝
Դիմազրկելով չար եղբայրներին:
Շատերն են հիմա ներքուստ պարծենում,
Իմաստուն այրի թիկնոցն ուսերին
Մանկան պես անմիտ նորից խառնվում
Լույս ու խավարի նույն մենամարտին:
Հայաստան աշխարհ հավիտենական,
Չորս գետերը քո գոտիդ արծաթյա՝
Ճարմանդի զարդն էլ Անին է ո՛ւ կա:
Արարչագործման հովիտն է փռված
Արագած լեռան չորս գլուխներին,
Արարատ լեռան հայացքի դիմաց:
Արարատ լեռան հայացքի դիմաց
Հին հազարամյա քաղաքն է մանուկ,
Որն հարյուրամյա ակնթարթ ապրեց
Շենշող ու հպարտ աշխարհին նայեց:
Ւմ խանդոտ սերը, իմ երազների
Լուսաշող տունը, ի՜մ Երևանը,
Հին՝ արևելքի, նոր՝ արևմուտքի
Ճամփեքին ներկա քարեղեն վարդը:
Մատենադարանը տաճարն է մտքի
Բեռը դարերի մագաղաթ է զառ՝
Վկան մեր ապրած բոլոր պահերի:
Փորձ ու գիտելիք մեզ փոխանցելով
Ականջալուր էին ձայնին երկնի
Մեր նախնիները մտքով իմաստուն:
Մեր նախնիները մտքով իմաստուն
Ուխտավոր անդուլ՝ լույս ու արևի,
Ծով ալիքների տենդը սրտի մեջ
Ալիքված գալիս ու ետ են դառնում:
Գիծն հորիզոնի պարզ է երևում
Երբ ծով ու երկինք իրար են փարվում
Մենք ծովից հեռու լեռներին թառած
Արծիվ ու բազե կապույտից գերված:
Միջատ ու մլակ, զեղուն ու սողուն
Կապույտի վրա բնավ չեն նստում
Թևազուրկ են, թո՜ւյլ ու՛ թույն մահացու:
Լեռների գրկում մեր Արարատյան
Դաշտն է բերքատու, մայր ու արարիչ.
Ականջալուր ենք մենք Արարատին:
Ականջալուր ենք մենք Արարատին:
Երկինք ու երկիր իրար են փարվում
Լեռան գրկի մեջ տապանն է հանգչում
Արարչագործման վկան է հավերժ:
Ինչքան էլ կիտվի խավարը խրթին,
Դաշտը ներխուժեն սողուն ու զեղուն,
Մեր կամքով համառ, հավատքով՝ անմար
Սահմանագիծն ենք բարի ու չարի:
Ու զավակները վեհ Արարատի
Գիտեն՝ արարել, երկնել գիտեն,
Շանթից էլ զորեղ, կործանել գիտեն:
Գիծն հորիզոնի չի մնա հեռվում
Հավասարության նժարն իմաստուն
Մեր երազների ակունքն է մաքրում:
Կարոտում եմ քեզ հայրենի եզերք,
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան
Բախտից հալածված գազանի նման՝
Գիծն հորիզոնի մթան մեջ կորավ:
Արարատ լեռն է տերը տարածքի
Նահատակների հայացքից գերված
Գիծն հորիզոնի հեռու է անդարձ
Վազն ենք խաղողի հավատով լեցուն:
Վկան՝ հավերժող լեռը Արարատ,
Աշխարհն են տանում կրկին աճուրդի,
Բախտի քարերն ենք ջրհորից հանում:
Ականջալուր ենք մենք Արարատին:
Մեր նախնիները մտքով իմաստուն
Մեր երազների ակունքն են մաքրում:
Օրս լեցուն է աշնան գույներով,
Երկինքն է շիկնում մրգի պես հասուն
Ծով կապույտի մեջ արևն է լողում,
Դավադիր քամին աչքով է անում:
Դավադիր քամին ծառի շվաքում
Օդի մեջ պահված ջահելի նման՝
Աչքը երկնքի կապույտին պարզած
Արեգակին է նույն խանդով նայում:
Աշուն է հասուն ու հողը շիկնած
Հոգնած ուժասպառ, հասցնում է դեռ
Մեկ առ մեկ հաշվել զառ տերևներին:
Ճյուղերից թափվող տերևների պես
Երազի նման վաղանցուկ, խելառ,
Անցա՜ն-գնացին, հույզերս բոլոր:
Անցան-գնացին հույզերս բոլոր:
Սիրտս թափուր է, մտքով թափառում
Դեռ վհատության ափին չհասած
Ծովի պես ծփում, ճոճվում եմ տեղում:
Հիշատակներս ցոլքեր են լուսե
Առաջվանը չեն կանայք էլ գերող,
Անկիրք, անկրակ, ապրում ենք, տնքում,
Պաղ աստըղի պես մտքում առկայծում:
Խանդի քարերն են հոգուս մեջ սուզվել
Հետքն է մնացել, վկա՜Ն հույզերի՝
Կնճիռ ու ծալքը, նոր զարդ են դեմքի:
Անցածը վաղուց ՝ երազ է անդարձ,
Գինուց էլ թունդ է, ծփում է սրտում:
Կյանքն էլ վազող ալիք է թվում:
Կյանքն էլ վազող ալիք է թվում
Անցած-գնացած օրերի շարքից
Ես իմ մանկության արևն եմ տենչում՝
Մորս պես անվերջ նա է իմ մտքում:
Երկիրն իմ հպարտ, արևով լեցուն,
Ուր տանիքներին՝ հարթ ու տափարակ
Արևից թաքուն, մրգերը հասուն
Գողանում էին լույս ու ջերմություն
Ձմռան երկարող գիշերվա գրկում
Տատ ու պապի պես տան առատություն
Արևով լեցուն չորացած մրգեր:
Տարիներն անցան, մենք բարին՝ չարից,
Ձեր տաք ափերով զատեցինք անցավ:
Աշխարհը տեսանք մտքի թևերով:
Աշխարհը տեսանք մտքի թևերով:
Ճնճղուկներին մանուկ տարիքում
Տան փշրանքներով միշտ կերակրում
Ծաղրում էինք անմիտ-միամի՜տ:
Ծիծաղում էինք, որ տանն են մնում,
Երկիրն հայրենի չեն լքում բնավ,
Քաղցից մարում են, տոկում են հպարտ,
Մայր հողում թաղվում ցրտից նահատակ:
Հիմա հիշում եմ ու սիրտս տրտում
Այս աշնան շեմին ո՜նց է արտասվում
Ճնճղուկի չափ չեղանք իմաստուն:
Անհեթե՜թ վերջից մենք շատ վախեցանք,
¬Թե՞ աշխարհն արար շրջելու թաքուն
Կիրքը հարատև մեր սիրտն էր լափում:
Կիրքը հարատև մեր սիրտն էր լափում,
Եվ ամենուրեք ողջախոհության
Սափորն ենք ջարդում գիշեր ու ցերեկ,
Ողորկ քարերով գայթակղության:
Մեր շուրջն ամենուր աշխարհն է փոխվում
Երեկվա փառքը օտարի տված՝
Չափ ու չափանիշ, գլխիվայր շրջվում,
Պարսավագիր է մեզ համար դառնում:
Խեղճ ու միամիտ՝ օտարին լսում,
Տանը, թե դրսում, չենք ամբողջանում
Կոտորակված ենք ու բազմաբևեռ:
Հյուսիս ու հարավ՝ լայնք ու երկայնքով,
Վերից ու վարից՝ ելք ու մուտք խառնում
Բազե-արծիվ ենք օտար երկնքում:
Բազե-արծիվ ենք օտար երկնքում,
Մեր գետերի պես գնում ենք կորչում
Օտար ծովերի պղտոր ջրերում:
Թե՛ ղեկապետ ենք, նավերն են օտար:
Թե տնատեր ենք, ունե՛նք դղյակներ,
Մեր ունեցածը՝ մերը չէ ավաղ,
Երկրից հեռու՝ օտար հողերում
Գայթելու անթիվ քարեր կան ողորկ:
Ջանք ու եռանդ ենք ամենուր վատնում
Մեր խռով հոգին անդորրի կարոտ
Սիրտ չի սփոփում, և զո՜ւր ենք տենչում:
Խաղաղ հանգրվան ու տուն երազում,
Դարձի ճամփեքին ահերով իր մութ
Թշնամին մեր հին՝ բնավ չի՜ փոխվում:
Թշնամին մեր հին՝ բնավ չի փոխվում,
Տագնապը սրտում խելագար խնդում,
Երկնքին նայող վանքերն է քանդում,
Հողի մեջ թաղում խաչքար ու քարեր:
Գիշերն իջնում է անգութ ու մթին
Ավեր երկրի որբ տարածքներում՝
Աստղերն օտար՝ վարձու զինվորներ,
Խոժոռ նայում են դավին անտարբեր:
Արձագանքում է կռինչը բուի,
Կսկիծն է սողում, գիշերը՝ սև օձ,
Հողն է ամլանում շնչից վիշապի:
Այնքան անխինդ են, արցունքի, ցավի
Երգերը մեր հին՝ մահ ու ավերի,
Երգերը տխուր իմ հայրենիքի:
Երգերը տխուր իմ հայրենիքի.
Մորմոք ու ճիչ են բնավեր հավքի,
Ամենուր փարված մեր բաց շուրթերին
Թևեր են տենչում ճամփեքից դարձի:
Մեզ տուն են կանչում՝ նման են լացի,
Երգերն հայրենի տարագիր-պանդուխտ
Հնչում են արդեն շուրջ հազար տարի
Շուրջ հազար տարի որբ ենք ու մոլոր:
Ւնչ որ մեզ տվեց թշնամին մի օր,
Գիտենք, որ նու՛յնը ճակատագիրը,
Նրան էլ կըտա անշուշտ լիաբուռ:
Ո՛չ, գութ չենք հայցում, կամ՝ կարեկցումի
Դրոշը պարզում, պարզապես հիմա
Հավատով ապրում ու մերն ենք զատում:
Հավատով ապրում ու մերն ենք զատում,
Հավատը հավետ մանուկ է մի խենթ,
Որ չի հասկանում թե ինչ է կասկած
Կամ որտեղից է սողոսկում նա ներս:
Եվ կասկածների կծիկը օձե
Անտարբեր, անհոգ, մանուկն իր ձեռքով
Խեղդում է ազատ, խնդում լիաթոք՝
Մեր դեմքին փարված սարսափի վրա:
Մենք հաշվենկատ ամոթից շիկնում
Երկինք ենք հայում շանթեր արարող
Անծիր Կապույտում տեղ ենք փնտրում:
Հողը կորցրած, երկնքում լազուր
Թևավոր հոգին ճախրում է ճչում
Նման ենք հավքին օտար ծովերում:
Նման ենք հավքին օտար ծովերում,
Մեզ մխիթարում, որ չունենք դադար:
Ծանր մարմինը հոգով է ճախրում:
Մահ է, կործանում, անդորր է թվում:
Մտքի մեղսավոր լաբիրինթներում
Հին աշխարհ կերտած հզոր հայերից
Տիգրանի փառքն ենք մերը համարում
Ու թագակիր ենք ամենքս մտքում:
Աշխարհն է լեցուն թագերով անթիվ,
Մերը միակն է հար ու հավիտյան
Մեր թագը բախտի լեռը Արարատ:
Ակնթարթի պես դարերն են չվում,
Ամեն ինչ փոխվում կորչում է անհետք
Աշխարհն ունայն է, մենք հանգիստ չունենք:
Աշխարհն ունայն է, մենք հանգիստ չունենք
Պատերազմներից ձեռնունայն դարձանք,
Թշնամու թողած ավարը, բաժին զինվորի
Անսալով խղճին ետ դարձրեցինք:
Հաղթող բանակի զինվորը հպարտ
Մուրացիկի պես իր զենքը փոխեց,
Թուրը հաղթության՝ խաչի ձև առավ
Խճճվեց կորավ խաչ-ա-թուր խաղում:
խաչ-ա-թուր խաղից խաչը մեզ մնաց
Թուրը միշտ կարող՝ դարձավ սաստող խաչ
Մենք մոլոր-շվար խաչին փարվեցինք:
Տե՜ր կերակրիր, մեր կարեկցանքը
Լեռներ է շարժում, մեր օրը արթուն,
Արդար վաստակի կարոտն է հսկում:
Արդար վաստակի կարոտն է հսկում,
Մեր քաղցած հոգին խաչին էր ձուլվել
Իսկ մեր թշնամին խնդում էր թաքուն
Նա մեզ խճճող Աստծուն էր գովում:
Խաչ-ա-թուր խաղից հոգնած ու շվար
Վանք ու խաչքարով աշխարհն ենք ծածկել
Զենք ու զրահը՝ խաչ ու բուրվառով
Փոխել ենք կորցրել քահանա դարձել:
Զինվոր-քահանա դե արի հիմա
Տե՜ր կարող, հզոր խաչերդ փրկիր
Մենք շաղ ենք տվել աշխարհում ունայն:
Քեզ նվիրել ենք ոչ միայն տաճար
Մենք քեզ ենք թողել երկիրը ավեր,
Մերը կորցրել, փեշիդ ենք փարվել:
Մերը կորցրել, փեշիդ ենք փարվել
Ինքդ էլ հաստատ մեր աղոթքներից
Զզվել ես, հոգնել, քեզ ենք մոտենում
Դու խուսափում ես հորիզոնի պես:
Գալիս ենք դարեր՝ պապ ու թոռներով
Ազգ ու բարեկամ երամ առ երամ
Ինքդ մեր երթից, մեր լաց ու կոծից
Շշմած ու մոլոր փախչում ես մեզնից:
Որտեղ որ մենք կանք, դու չկաս այդտեղ,
Հետին մուրացիկ աղերսողի պես
Խաչատուր դարձած քեզ ենք մոտենում:
Մեր երակներում մեր հազարամյա
Երազն է սառչում ու վանք ենք սարքում
Ներկա է վկան՝ լեռը Արարատ:
Ներկա է վկան՝ լեռը Արարատ:
Մեռնում-հառնում ենք ու կանք աշխարհում
Պարտական հավետ լեռանը միայն
Ինքնամաքրումի առասպելն է հին:
Վահագնից սերված Մհերը մի օր
Լեռան մեջ մտավ միամիտ հայեր,
Արդարությունը կորավ աշխարհում
Խաչ-ա-թուր խաղից խաբնված հայեր:
Պարտված զորքի զինվորներ արի
Դարձել էք հավքեր և ո՞ւր էք թևում
Աշխարհը ունայն՝ փառքը՝ վաղանցուկ:
Ինչքա՜ն խիզախներ մնացին անհայտ,
Խաչով խաչվեցին՝ զինվոր, զորապետ…
Փառքը աշխարհում թրով են կերտում:
Օրը լեցուն է աշնան գույներով
Անցան գնացին հույզերը բոլոր
Կյանքն էլ վազող ալիք է թվում
Աշխարհը տեսանք մտքի թևերով:
Կիրքը հարատև մեր սիրտն է լափում
Բազե-արծիվ ենք օտար երկնքում,
Թշնամին մեր հին, բնավ չի՜ փոխվում
Երգերն են տխուր իմ հայրենիքի:
Հավատով ապրում ու մերն ենք զատում,
Նման ենք հավքի օտար ծովերում,
Աշխարհում ունայն՝ մենք հանգիստ չունենք:
Արդար վաստակի կարոտն է հսկում
Հինը կորցրել փեշիդ ենք փարվել
Ներկա է վկան լեռը Արարատ:
Ես ամենուրեք քեզ փնտրեցի,
Մեծ քազաքների բանուկ մայթերին,
Տաք ժխորի մեջ սրճարանների,
Ամենուր եղա, բայց քեզ չըգտա…
Ինչպես դու կայիր իմ երազներում
Ես քեզ այդպիսին չգտա բնավ:
Ինքս քո մասին պատմում եմ անվերջ,
Ուրիշ ես անգի՜ն դու իմ մտքի մեջ:
Ինձ սիրողներին ժպիտ նվիրում,
Կասկածիս վրա լիաթոք խնդում,
Ոչինչ չես ասում քո սիրո մասին:
Մտերիմներիս դու չես անտեսում,
Սրտիս խորքերում ապրում ես ու կաս,
Մտքերս վաղուց քո շուրջն են դառնում:
Մտքերս վաղուց քո շուրջն են դառնում
Տարիների հետ ես՝ ինքս փոխվում
Սրտիս խորքերում դու նույնն ես մնում,
Ինչպես արևը՝ չես փոխվում բնավ:
Խենթ ու կանացի խաղերով լեցուն
Սրտիցս վազող ալիք ես դառնում,
Ինձնից խուսափում, և ո՞ւր ես թևում
Գիրկս միշտ թափուր քեզ եմ կարոտում:
Դու իմ մտքի մեջ, անունդ շուրթիս,
Հազար սրտերից՝ քո սիրտը թաքուն
Շրջմոլիկ դարձած ինձ է փնտրում:
Համրանքն օրերի խառնում է, խնդում,
Դու խենթ ու կրակ բոց ես ավերիչ՝
Սիրտս քամում ես ժպիտով թովիչ:
Սիրտս քամում ես, ժպիտով թովիչ:
Եվ իմ շուրթերը համբույրի կարոտ
Ծովդ երիզող ափեր են թվում՝
Դու ափից փախչող ալիք ես ընդմիշտ:
Դու սրտիս խորքում իմ սիրո ակունք,
Քո խենթ խաղերին՝ բերած ու տարած
Հույզերին բոլոր , թո՜ղ որ տիրանամ
Տենչերով անմար՝ արևն ես հուր-հեր:
Եվ նրա նման քո հեռվից անվերջ
Շուրջս պտտվում, ու չես մոռանում,
Չե՜ս թողնում մնամ՝ մոլոր ու մենակ:
Իմ երազները անվերջ նորոգում,
Սին կասկածներս անդարձ կորցնում,
Խանդի խաղերով օրս չես մաշում:
Խանդի խաղերով օրս չես մաշում,
Նմանըդ չկա արար աշխարհում:
Մտքումս անգին՝ ես քեզ հորինել
Քեզ համար անգամ անուն եմ գտել:
Եվ ամեն անգամ, երբ քո անունով
Կանչում եմ մեկին, ժպտում ես կրկին.
Ինքդ լավ գիտես ալիքը այդ նոր՝
Ծովացած սրտիս խորքում կմարի:
Դու ես ակունքը հույզերիս բոլոր,
Իմ ապրող երազ՝ հավերժող իմ սեր
Դու հրաշք աղջիկ, իմ բա՜խտի արև:
Շուրթերիս երգը, խի՜նդը օրերիս
Երկիրն արևի շուրջն է պտտվում,
Արցունքն ու աղն ես շաղի վերածում:
Արցունքն ու աղն ես շաղի վերսծում,
Ինձնից խուսափում, փախչում ես անգին,
Վաղ լուսաբացին պարտեզը մտած
Ծով ծաղիկների շուրթերին փարվում:
Հրապույրներիդ պաշարն անսպառ
Շռայլ ու շենշող փռում ես շուրջդ,
Ու ես ամենուր լցնում եմ օրս
Քո նշաններով իմ կարոտն է ծով:
Օրվա մեջ թողած ցոլքերդ լուսե
Մեկ առ մեկ գտնում, նորից մեկտեղում
Հույսերիս տունն եմ լույսովդ լցնում:
Իմ երգ, իմ երազ, լուսավոր իմ սեր,
Սիրտս քեզ համար վարդատուն, արի
Շուրթերդ նրբին՝ թերթեր են վարդի:
Շուրթերդ նրբին՝ թերթեր են վարդի
Ձեռքերդ ճերմակ՝ զույգ աղավնիներ,
Աչքերդ լեցուն կապույտով ծովի՝
Ինձ երկինք տանող հավքն են հեքիաթի:
Երկար չեմ մնա այս հողի վրա,
Օրերից մի օր կդառնամ ես հող,
Իմ երազներին դու տար ճախրանքի
Թող նրանք օրդ փոխեն հրաշքի:
Թող սերը հավետ ճախրի երկնքում
Համբույրի կարոտ շուրթերդ անգին
Արևածագի թովչանքն ունենան:
Իմը՝ աշխարհում, քո՛ սերը օրհնած
Արևածագով աշխարհն է հարբած
Արևն աշխարհին, դու իմն ես անգին:
Արևն աշխարհին, դու իմն ես անգին,
Երբ սերն է ծփում սրտերում թաքուն,
Սիրո ակունքում արևն է խայտում,
Արար աշխարհին՝ խինդ է պարգևում:
Սիրով լեցուն է երկինքը անհուն,
Թե խանդից անգամ՝ ամպում է, մթնում,
Սիրո ակունքում արևն է հարբում,
Տաք արցունքները երկիրն է կրում:
Աստղերի հետ, գիշերը արթուն
Քեզ բերող ճամփան մտքումս չափում
Քեզ համար անգին երգ եմ արարում:
Արար աշխարհում արևն է վկա
Դու ես ինձ համար հրաշքը ներկա,
Ես քեզ համար եմ օրերս վատնում:
Ես քեզ համար եմ օրերս վատնում,
Դու ամենուրեք կանթեղն ես լույսի,
Երազս՝ օրհնիր, սիրտս՝ բորբոքիր,
Բերկրանքով լցրու, սերս վառ պահիր:
Եվ ամեն անգամ երբ թվում է թե
Ինձ պիտի պարզես լույսերդ լեցուն,
Ցոլքերդ թողած ինչպես խենթ ալիք
Հեռու ես փախչում, ու չես մոտենում:
Կորչում է կանչս գիշերվա մթում
Սիրտս փոթորկված թափուր է մնում
Ես հողի վրա, դո՛ւ միշտ երկնքում:
Դո՛ւ ինձ չես հիշում, քո մտքում չկամ:
Իմ խինդը օրվա քո շուրջն է դառնում:
Ուրիշ ես անգին իմ երազներում:
Ուրիշ ես անգին իմ երազներում,
Աշխարհն է ունայն, չկա քեզ նման,
Երբ կրքով անափ իմ գիրկը եկար
Աստղը հույսի՛ քեզնի՛ց լույս առավ:
Տաք համբույրներով փարվեցիր դեմքիս
Սիրտս վարդի պես քեզ համար բացվեց:
Դու բախտիս արև, իմն ես հարատև,
Հույզերով լեցուն ծով ես արցունքի:
Հույսերիս ակունք, խինդը՝ օրերիս,
Սերդ ավետող՝ խոստումներդ ծով,
Բանալի տուր ինձ քո սիրտը բացող:
Գալիք անծանոթ ճափեքին օտար,
Իմ լույսի փարոս, երազներիս տուն,
Ես քեզանով եմ աշխարհին տիրում:
Ես քեզանով եմ աշխարհին տիրում,
Մտքերը անթիվ զինվորներ օրվա
Չեն մենամարտում ու կռիվ չկա,
Բայց խանդն է թաքուն նրանց սպանում:
Հիացումներից՝ հիասթափության
Ափերն է նետում, ինչպես խեցիներ,
Ու երգը սիրո մարում է արդեն
Ափին կարոտող ծփանքով անձայն:
Իմ սերը ծովի կապույտ ու մթին
Խորքերում կորած երազանքն է հին,
Ուր հորիզոնն է եզրագիծն անհաս:
Սիրտս ծովի պես փոթորկված կրկին՝
Ափերից ելած իր կուրծքն է ծեծում,
Իմ կարոտների ակունքն է ծփում:
Իմ կարոտների ակունքն է ծփում,
Եվ ծովի կապույտ հարթության վրա
Ճիչ ու աղմուկով արևին գրկած
Ճայերն են հիմա երկինք մխրճվում:
Ճերմակ ու թեթև ամպերն են սահում,
Կասկածն է նրանց գուրգուրում թաքուն,
Գիշերվա գրկում պիտի զորանան
Խանդի ցանցերով մեր սերը որսան:
Շարունակվում է կյանքը նորից,
Անձրևն հիմա գովքն է արևի
Երգով ավետում բացվում է լույսը:
Արևը չկա, բայց լույսը նրա
Խայտում է, խաղում, ջրերի վրա
Աչքս ջո՛ւր դառավ, ե՞րբ ես դու գալու:
Աչքս ջո՛ւր դառավ, ե՞րբ ես դու գալու,
Որերրորդ անգամ ինձ եմ հարցնում,
Ավաղ պատասխան մտքումս չկա…
Ինքդ էլ հիմա թաքուն արտասվում,
Գուցե կարծում ես, թե ես հեռացել
Ու մոռացել եմ, խորթացել քեզնից,
Հին կարոտներիս հրաժեշտ տվել
Օրս լցրել եմ նոր երազներով:
Անմիտ խաղերի խարդավանքի մեջ
Ես ու դու հիմա տանջում ենք իրար,
Աշխարհն ունայն է, մենք էլ անհամբեր:
Վատնում ենք ներկան, օրօրում հույսեր,
Գալիքն էլ անհայտ տագնապով է լի
Ապրում ենք անվերջ հուշով անցյալի:
Ապրում ենք անվերջ հուշով անցյալի…
Մենք այս կյանքում պիտի՞ հանդիպենք,
Թե մահից հետո կգտնենք իրար
Ինչպես արևը ծովին է գտնում…
Արևը մտավ, աստղերն արթուն
Գիշերվա համար լույս են արարում:
Երազի նման լույսն է առկայծում
Մեր ապրած օրը երազ էր թվում:
Մտքիս երազը լույսերով լեցուն
Քո դեմքն է բերում ու տեղավորում,
Հայացքիս դիմաց ամենուր դու կաս:
Քո շեկ վարսերի շուքն եմ օրորում,
Հուշերիս ծովում լողացող արև՝
Իմ երազներում դու ես հավերժում:
Իմ երազներում դու ես հավերժում
Քո սերն ամենուր ինձ խրախուսում,
Հուսալքումի պահերին թաքուն
Հարազատի պես հոգսերն է կիսում:
Ուրիշ ոչ մեկը չունեմ աշխարհում,
Դու ես միակը իմ մինուճարը,
Ծով երազներիս ճախրանքի տանում
Մեղանչումներիս ժպիտով փարվում:
Աստծուն աղերսում իմ օրվա համար,
Գիշեր ու ցերեկ իմ շուրջը դառնում
Իմ կարոտների ծովում ծավալվում:
Հիացմունքներիս ծփանքով հարբած
Շուրթերով վանում շուրթերիս փարված
Հիասթափության բաժակը լցված:
Ես ամենուրեք քեզ փնտրեցի
Մտքերս վաղուց քո շուրջն են դառնում,
Սիրտս քամում ես ժպիտով թովիչ
Խանդի խաղերով օրս չես մաշում:
Արցունք ու աղն ես շաղի վերածում:
Շուրթերդ նրբին թերթեր են վարդի,
Արևն՝ աշխարհին, դո՛ւ ի՛մն ես անգին,
Ես քեզ համար եմ օրերս վատնում:
Ուրիշ ես անգին իմ երազներում,
Ես քեզանով եմ աշխարհին տիրում:
Իմ կարոտների ակունքն է ծփում:
Աչքս ջուր դարձավ, ե՞րբ ես դու գալու
Ապրում եմ անվերջ հուշով անցյալի
Իմ երազներում դու ես հավերժում:
Կապույտ երկնքում լողում է ահա
Թեթև ու ճերմակ ամպը թափանցիկ,
Աչքս արևին նրան եմ խանդում
Իմ սերը անօգ հավք է երկնքում:
Աչքերիս փարված թախիծը վկա
Ակունքն հույզերիս, ակն է երազիս,
Իմ սերը անհոգ հավք է երկնքում,
Բախտիս արևն է, ամենո՜ւր ներկա:
Սիրահարի պես ծովում ծփացող՝
Երազներս ջինջ՝ ալիքներ անծիր,
Սիրո, կարոտի ափերին մարող:
Մտքումս հաճախ չափ ու ձև անում
Քեզ մոտենալու ելքն եմ փնտրում:
Սրտիս խորքերից երգ եմ արարում:
Սրտիս խորքերից երգ եմ արարում,
Կասկածի մթին ամպերին լքած,
Իմ երազների ակունքում ծնված՝
Հույզերս անվերջ դեմքիդ են փարվում:
Ես քեզ եմ կրկին մտքումս օրհնում,
Ինքդ էլ չգիտես, որ իմ կարոտը
Հազար սրտերից քոնն է փնտրում.
Նայիր աչքերիս իմ սիրտը վկա:
Երազանքը ծով՝ ալիքված ծփում,
Սրտումս ծնված բոց ու հրդեհը՝
Աչքերիդ խորքից դեմքիդ է փարվում:
Սուր թարթիչներիդ, շիկնած՝ շուրթերիդ,
Տարածքում կրկին մոլոր մանկան պես
Ես ինձ կորցրած ելք եմ փնտրում:
Ես ինձ կորցրած ելք եմ փնտրում,
Մանուկ տարիքում մայրս էր արթուն
Մութ ճամփաներին իմ ձեռքը բռնած
Միշտ խրախուսում, հավատս կոփում:
Տարիների հետ, երբ հասակ առա
Սերն ինձ այցելեց տեսքով աղջկա,
Ու շատերի պես սերն ինձ ուղենիշ
Նա էր լուսավոր փարոսը նավիս:
Երբ երազներիս ճամփեքով անցա,
Հիացումներից հիասթափության
Պահերն ապրեցի, սերն այլափոխվեց:
Մորս, կնոջս, սիրածիս անգամ
Հաճախ շրջանցեց ու սիրտս գերեց,
Զավակիս նման թանկ ես հարազատ:
Զավակիս նման թանկ ես հարազատ…
Սիրո կանթեղը միշտ վառ ես պահում
Ու բախտի ճամփին միամիտ սիրտս
Ձկնորսի նետած ուռկանն է մտնում:
Երբ ամեն անգամ օտար ջրերում
Ձկան պես ազատ լողում եմ անհոգ
Սերն հայրենիքի հմայքով թովիչ
Ինձ իմ մանկության երգով է գերում:
Իր հմայքներով հաղթում ամենուր
Ու չկա մի ուժ հավասար նրան
Ասում են անգամ մահին է գետնում:
Սերն հայրենիքի ակունքն է գոյի:
Սերն այլափոխվում ու ամենուրեք
Հույսն է արարման ճամփեքին բախտի:
Հույսն է արարման ճամփեքին բախտի,
Երբ թոթովախոս մանուկ ենք անգետ,
Աստծուց էլ հզոր մեր մայրը անգին՝
Մեր հայրենիքի պատկերն է կրում:
Երբ մոր շուրթերից վշտից ողբակոծ
Ճիչը բողոքի երկինք է թռչում՝
Հայրենի հողին կայծակն է զարկում՝
Սիրտը զավակի՝ թրի պես խոցում :
Եվ ամենուրեք չարին հանդուրժող
Աստծո դեմ հաճախ մայրն է ընդվզում
Աստվածն ինքն էլ մանուկ է դառնում:
Աերն՝ աստվածային, սերն է մայրական
Ու մանկան համար՝ մայրը սիրասուն
Ապրում է հավերժ ու չի ծերանում:
Ապրում է հավերժ ու չի ծերանում,
Ամեն պատանի իր մտքում արդեն
Հավատում է որ, էլ չի՜ ծերանա՜,
Իր սիրած յարից չի զատվի բնավ:
Սիրահարները չունեն ժամանակ,
Օրերն ակնթարթ ու կարճ են թվում,
Համբույրից թովիչ համբույրն է միայն
Եվ առանց սիրո աշխարհն է ունայն:
Ծանոթ-անծանոթ բոլոր հին ու նոր
Աստվածների շուրթերից պոկված
Սիրո խոսքերով տիեզերքն է լի:
Արևի նման սերն է հարատև
Աղքատ ու հարուստ և գոռոզ արքան
Գերված ենք քեզնով քո ճորտը հավետ:
Գերված ենք քեզնով, քո ճորտը հավետ,
Հրաշք է սերը աշխարհում համայն
Սիրո ճամփան է հավերժ ու անվե՜րջ,
Սերն Հայրենիքի՝ արև է անշեջ:
Մոր ու սիրածի, ո՛ւ սերը աստծո՝
Նույն ակը ունեն ու նույն ակունքը,
Ծնված օրվանից ներկա են նրանք,
Բայց Հայրենիքն է անբաժան մեզնից:
Կյանքի տարբեր պահերին հաճախ,
Գտնում, կորցնում, ապրում ենք ու կանք՝
Խինդ ու ցավն էլի ամենուր ներկա:
Ունայն ու սին է փառքը հերոսի
Երբ զավակները իր հայրենիքի
Օտար երկրում բախտ են որոնում:
Օտար երկրում բախտ են որոնում,
Ու տարված խաղով, մանուկ են թվում
Կարոտն ամենուր դռներն է խառնում
Կանչն հայրենիքի կորչում է մթում:
Կինը երեխա զավակ է տենչում
Այր մարդը մտքում մայր է որոնում
Սեր կոչված հույզը ալիքված գալիս
Ալեբախվում է, ծավալն է փոխում:
Ծափ ու ծիծաղով օրերն են չվում,
Խաբվում են խանդից, օտար խաղերից,
Սատանից հզոր խանդն է կախարդիչ:
Դատարկ ու սին է աշխարհը ունայն,
Երբ հայրենիքիդ զինվորն ես արթուն
Սերն հայրենիքի օվկիան է անհուն:
Սերն հայրենիքի օվկիան է անհուն
Թե որ սատանից չես գայթակղվում
Բնավ չի խաբի հմայքն օտարի
Քո հարենիքից դու չես օտարվի:
Օտարի սերը հպանցիկ ժամանց,
Օտար կնոջից զավակը ծնված
Տունդարձի համար պատնեշ է անանց
Քո հայրենիքից դու ես օտարված:
Մոր հայրենիքն է աշխարհը նրա
Քո հայրենիքում օտար է միշտ նա
Մայրն է զավակի աշխարհն հայրենի:
Թե մորդ փոխես՝ հայրենիք չունես,
Տղամարդն անվերջ մայր է որոնում,
Մոր աշխարհով է աշխարհը չափվում:
Մոր աշխարհով է աշխարհը չափվում
Մայրն իր մանկան, սերն է կաթոգին,
Փառքը հավիտյան, ծովն՝ հարստության
Ուժը իր բազկի՝ միտքն իմաստության:
Մոր շուրթից պոկված բառն է առաջին,
Մանկան սրտի մեջ ծիլեր արձակում
Եվ ապ ու պապի օրհնանքով արդեն
Ոչ մի թշնամի անպարտ չի թվում:
Հազար մարտերից հազար տարիներ
Հաճախ պարտվել տնից տարագիր,
Բայց միշտ դարձել են տունը հայրենի:
Աշխարհը մի ծով ու մենք նավազներ
Մրրիկ փոթորիկ մեր գլխով դարձան
Մայրը հավատն է ու լույսը մեր տան:
Մայրը հավատն է ու լույսը մեր տան
Մեր երազների արևն հավիտյան,
Վաչկատուն ցեղեր եկան ու անցան
Սրբեցին տարան հուշ ու հիշատակ:
Հողին խառնեցին մեր արյունը տաք,
Մեր երազն անվերջ մեռավ ու հառնեց
Ու մեր երազի պատկերն հարատև
Վիշապներ սանձող լեռն է Արագած:
Լանջերն ի վար աղբյուրներ հազար,
Աշխարհին հսկող լուսավոր մի աչք
Տունը շեն պահող բերդ ու ամրոց:
Մեր երազներում հավիտյան ներկա,
Դարձի ճամփեքին փարոսներ լույսի
Լեռները վկան Հայոց աշխարհի:
Լեռները վկան Հայոց աշխարհի
Մեր լեգենդների դիցերը անպարտ,
Մեզ հետ են նրանք դարեր շարունակ
Մեր մտքում արթուն ապրում են ու կան:
Նեմրութից՝ Վարագ, Սիփանից՝ Տավրոս,
Մեր նախնիների ձայներով լեցուն
Դաշտեր ու ձորեր անուն առ անուն
Հավերժ անդադրում մեզ տուն են կանչում:
Ով որ սիրտ ունի, բլթակն է հայի
Ականջալուր է երկինք պատռող
Շանթեր բեկանող կանչ ու որոտին:
Մեր թուրը արծաթ՝ սերված կայծակից
Զարկեր նվիրեց իր նենգ թշնամուն
Թուր էր դարձավ խաչ ու մենք խաչակիր:
Թուր էր դարձավ խաչ ու մենք խաչակիր
Աշխարհն էլ փոխվեց ու սերը խաչի
Տենչ ու երազանք անվերջ խճճեց՝
Զինվորը դարձավ խաչով քահանա:
Բերդի փոխարեն մատուռ ու խաչքար,
Մորը մոռացած՝ ներբողներ Աստծուն
Կարծես թե նա էր մեզ օրոր ասել
Մեր հայրենիքի մայրն էր սիրասուն:
Մեր հայրենիքի մայրն էր սիրասուն,
Անսքող վշտից աչքերով տրտում
Պատանքում էր մեզ ու ողբ էր ասում:
Պատանքում էր մեզ ու ողբ էր ասում,
Բուրվառ ու խնկով խաչին էր գամում՝
Սիրում էր նա մեզ ինչպես իր որդուն:
Սիրում էր նա մեզ ինչպես իր որդուն
Չնչին առիթով մեզ զոհաբերում
Խաչում, գլխատում ու չէ՜ր երկնչում,
Դեռ հորդորում էր որ մնանք արթուն:
Մեր սերմն ու գենը շաղ տանք աշխարհում,
Ամենուր հասնենք ու դառնանք թիկունք
Գազանին կրթենք, բորենուն անգամ
Խաչասերումով սիրտ տանք աղավնու:
Ապրենք աշխարհում ու երկրպագենք,
Մորից առավել նվիրվենք Աստծուն
Դրախտի ճամփեն հավերժ նորոգենք:
Եվ դարեր անվերջ և մինչև հիմա
Հոգևոր հաց ենք, սերմը բարության,
Աշխարհի ցավով մեր սիրտն է ցավում:
Սրտիս խորքերից երգ եմ արարում,
Եվ ինձ կորցրած քեզ եմ փնտրում:
Զավակիս նման թանկ ես հարազատ
Մեր բախտի միակ արևն ես լուսե:
Ապրում ես հավերժ ու չես ծերանում,
Գերված ենք քեզնով՝ քո ճորտը հավետ
Երկրում օտար բախտ ենք որոնում
Սերն հայրենիքի օվկիան է անհուն:
Մոր աշխարհով ենք աշխարը չափում
Մայրը հավատն է ու լույսը մեր տան
Լեռներն են վկան Հայոց աշխարհի:
Թուր էր դարձավ խաչ ու մենք խաչակիր
Սիրում էր նա մեզ ինչպես իր որդուն,
Աշխարհի ցավից մեր սիրտն է ցավում:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
Մէկ շունչով կարդացուող այս պոէման իւրաքանչիւրիս մէջ տագնապ մը կը ստեղծէ թէ որպէս հայ եւ թէ որպէս մարդ: Ընթերցող , արդեօ՞ք ըսելիք ունիս Վահան Գէորգեանին:
«Նշանակ»
«»»«»«»«»««»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«
Կարոտում եմ քեզ հայրենի եզերք,
Քո հող ու ջրին, արևին հրկեզ,
Օտար երկրում աչքս միշտ արթուն,
Հոգիս ծո՜վ արյուն, օրը’ս չի՜ մթնում։
Անթև հավքեր են խոսքերս թվում,
Հույս ու երազանք մարում է մթում։
Օրերն են չվում տերևների պես
Հոսո՜ւմ, գնո՜ւմ է, ժամանակն անտես։
Աշնան օրերը դավերով լեցուն,
Երազախաբի կսկիծով անանց
Սիրտ են սողոսկում, երակով թույնե׃
Մտքերս մոլոր՝ զուրկ են թևերից,
Շուրթերիս փարված խոսքերի նման
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան։
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան
Արդեն հազար դար ես թափառական,
Գիծն հորիզոնի միշտ հեռվում մնաց,
Աչքս մաշեցի չհասա նրան …
Ամենուր եղա, երկրներ տեսա,
Դռները օտար իմ դեմ բացվեցին,
Տանտիրոջ կողքին հավասարի պես
Շենացըրեցի երկիրն հյուրնկալ׃
Եվ ամեն անգամ, և ամենուրեք
Կասկած ու կսկիծ սիրտս սողոսկեց
Պագշոտ կնոջ պես օրըս պղտորեց։
Ու շրջապատված բոլոր կողմերից
Մի կերպ դուրս պրծա որոգայթներից
Բախտից հալածված գազանի նման։
Բախտից հալածված գազանի նման
Ճակատագիրը ինձ բաժին թողեց՝
Հույսին միամիտ, հուսալով՝ հույսից
Դարեր շարունակ ապրեցի այսպես։
Ես ի՜նչ իմանամ, որ պապիս֊պապի
Ճամբան եմ հիմա վեր ու վար անում,
Երբ հորիզոնն է անվերջ հեռանում,
Մասիսն է միայն մերը մնայուն։
Խոսքերն ամենուր կուչ եկան անքեն
Մտքիս խորշերում քեզ եմ փնտրում,
Նման եմ հավքի՝ թևաթափ մոլոր։
Մայթերին դաջված աստղերն այստեղ
Դարձի ճամբեքին ական են ու արկ,
Գիծն հորիզոնի մթան մեջ կորավ։
Գիծն հորիզոնի մթան մեջ կորավ
Ականապատված ճամբան է լեցուն
Վառ աստըղերի սին անուններով
Նրանք լուսավոր՝ պաղ են ու օտար։
Մըրրկավ զարկված տղերքը ընկան։
Գնում են հաճախ ճամբով գերության
Հարս ու աղջիկներն հայրենի մեր տան,
Խաբվում են Դատարկ աղբ ու հուլունքով։
Քամիները հին նոր երգ են բերում,
Շրջանակի մեջ աշխարհն է օրվա՝
Աճուրդի հանվում որպես հին մասունք։
Եռաբլուրից մինչև Ավարայր,
Հայոց աշխարհի փառքերն են ընկած,
Արարատ լեռն է տերը տարածքի։
Արարատ լեռն է, տե՜րը տարածքի.
Իմ հայրենիքը հողմերից մաշված
Հարևաններից անվերջ հալածված
Ժայռածաղիկ է, արև’ հրկիզված։
Գալիս են գնում քարավանի պես՝
Սերունդներն անվերջ, ծե՜ս է երկունքի.
Լեռը՝ քրմերի քրմապետնը հավերժ,
Փոխում է գենը՝ օձ ու զեղունի։
Հորիզոնի դեմ Լեռան նայվածքից
Հայության հզոր ավազանի մեջ,
Վերածնվելով հառնում են հողից։
Թեև հայերեն չեն խոսում հաճախ,
Բայց հայանում են հողից աղդված՝
Նահատակների հայացքից գերված։
Նահատակների հայացքից գերված
Շողոմ ու թունոտ մոգում են հիմա
Նոր օտարները՝ հին երկիր մտած
Ու Արարատը խորհում է անձայն։
Մեր լինելության աստվածն հավետ,
Բախտի փոխարեն մեզ հույս նվիրեց։
Հույսի տաճար է լեռը Նաիրյան…
Եվ դարն է անցնում վայրկյանի նման։
Շատերս հիմա նավազներ հեռվում,
Կայմերը պարզած խախուտ լաստերով
Տնից հեռանում, տանը կարոտում։
Քշված հողմերից բաց տարածքներում.
Լոկ Արարատի պատկերն է մեր մեջ։
Գիծն հորիզոնի հեռու է անդարձ։
Գիծն հորիզոնի հեռու է անդարձ։
Մեր հողի համար մենք դարեր համառ
Թափեցինք արյուն, արցունք-քրտինքով
Հողին պահ տված ցորենն ենք արդար։
Ցորենն ենք արդար հույսերով լեցուն,
Թոնըրից ելած հացն հանապազոր։
Նման ենք վազին պոկված մայր հողից՝
Արմատ երկնող ակունքն է հզոր։
Հրաժարվում ենք օտար արմատից,
Ինքնության հզոր բնազդով կրկին
Արմատակալում, ճյուղ ենք արձակում։
Թե ուրիշներին թաղում են հողում,
Մենք հողին կպած՝ որթատո՜ւնկը հին
Վազն ենք խաղողի՝ արևով լեցուն։
Վազն ենք խաղողի՝ արևով լեցուն,
Մտքով սլացիկ՝ երկինք ենք ձգվում,
Երբ հողից հառնում, սահմանագիծը՝
Գիծ հորիզոնի մեզ տուն է կանչում։
Գինու գովքն ասում, հիշում ենք նրանց՝
Նահատակներին ճամբեքին զոհված,
Հաց ու գինով ենք սեղան զարդարում,
Արյուն-քրտինքով ՝ ողջերին օրհնում:
Մեր բաժին բախտը հույսով է լեցուն
Մասիսի նման մեզ էլ են կիսում,
Թղթե՜րի վրա, օտարն՝ ի՜ր մտքում
Հազար տարին էլ վայրկյան է թվում,
Մեր ապրած պահը չնչին ակնթարթ
Վկան հավերժող՝ լեռը Արարատ:
Վկան հավերժող լեռը Արարատ,
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան
Դեռ թափառում եմ գիշեր ու ցերեկ,
Բախտից հալածված գազանի նման։
Օրըս չի մթնում, հոգիս ծով արթուն,
Այս էլ քանի՜ դար, ղարիբ եմ պանդուխտ…
ճակատագի՜րը, ինձ նորից նետեց
Ականապատված երկիրն այս օտար։
Կասկած ու կսկիծ սիրտս սողոսկեց,
Մթում մարում է հույս ու երազանք
Ժամանակն անտես գնո՜ւմ է, սողում։
Հին քամիներին նոր շունչ են բերում,
Խոսքերը նորոգ՝ փոխված իմաստով
Աշխարհն են կրկին տանում աճուրդի։
Աշխարհն են կրկին տանում աճուրդի:
Հին քամիներին նոր շունչ են բերում,
Մարդացման ճամփին՝ մարդ արարածին՝
Հուսալքումի քարով են զարկում:
Մահվան, սարսափի շրջապտույտում,
Հրեշտակները փոխված սատանի՝
Նոր աստվածներ են անվերջ հորինում,
Խաղին խառնվում, լույս ու խավարի:
Եվ ամենուրեք արցունքի շիթեր,
Եվ ամեն անգամ քանդված երկիր,
Երգի փոխարեն դառնաղի արցունք:
Ցավից խելագար աշխարհն է դառնում
Խենթերն ամենուր՝ այրեր իմաստուն,
Ջրհորից բախտի քարերն են հանում:
Ջրհորից բախտի քարերն են հանում,
Ւնչպես հեքիաթում այս հին աշխարհի
Կրտսեր խելոքին մի օր հանեցին՝
Դիմազրկելով չար եղբայրներին:
Շատերն են հիմա ներքուստ պարծենում,
Իմաստուն այրի թիկնոցն ուսերին
Մանկան պես անմիտ նորից խառնվում
Լույս ու խավարի նույն մենամարտին:
Հայաստան աշխարհ հավիտենական,
Չորս գետերը քո գոտիդ արծաթյա՝
Ճարմանդի զարդն էլ Անին է ո՛ւ կա:
Արարչագործման հովիտն է փռված
Արագած լեռան չորս գլուխներին,
Արարատ լեռան հայացքի դիմաց:
Արարատ լեռան հայացքի դիմաց
Հին հազարամյա քաղաքն է մանուկ,
Որն հարյուրամյա ակնթարթ ապրեց
Շենշող ու հպարտ աշխարհին նայեց:
Ւմ խանդոտ սերը, իմ երազների
Լուսաշող տունը, ի՜մ Երևանը,
Հին՝ արևելքի, նոր՝ արևմուտքի
Ճամփեքին ներկա քարեղեն վարդը:
Մատենադարանը տաճարն է մտքի
Բեռը դարերի մագաղաթ է զառ՝
Վկան մեր ապրած բոլոր պահերի:
Փորձ ու գիտելիք մեզ փոխանցելով
Ականջալուր էին ձայնին երկնի
Մեր նախնիները մտքով իմաստուն:
Մեր նախնիները մտքով իմաստուն
Ուխտավոր անդուլ՝ լույս ու արևի,
Ծով ալիքների տենդը սրտի մեջ
Ալիքված գալիս ու ետ են դառնում:
Գիծն հորիզոնի պարզ է երևում
Երբ ծով ու երկինք իրար են փարվում
Մենք ծովից հեռու լեռներին թառած
Արծիվ ու բազե կապույտից գերված:
Միջատ ու մլակ, զեղուն ու սողուն
Կապույտի վրա բնավ չեն նստում
Թևազուրկ են, թո՜ւյլ ու՛ թույն մահացու:
Լեռների գրկում մեր Արարատյան
Դաշտն է բերքատու, մայր ու արարիչ.
Ականջալուր ենք մենք Արարատին:
Ականջալուր ենք մենք Արարատին:
Երկինք ու երկիր իրար են փարվում
Լեռան գրկի մեջ տապանն է հանգչում
Արարչագործման վկան է հավերժ:
Ինչքան էլ կիտվի խավարը խրթին,
Դաշտը ներխուժեն սողուն ու զեղուն,
Մեր կամքով համառ, հավատքով՝ անմար
Սահմանագիծն ենք բարի ու չարի:
Ու զավակները վեհ Արարատի
Գիտեն՝ արարել, երկնել գիտեն,
Շանթից էլ զորեղ, կործանել գիտեն:
Գիծն հորիզոնի չի մնա հեռվում
Հավասարության նժարն իմաստուն
Մեր երազների ակունքն է մաքրում:
Կարոտում եմ քեզ հայրենի եզերք,
Չունեմ հանգրվան ու խաղաղ օրրան
Բախտից հալածված գազանի նման՝
Գիծն հորիզոնի մթան մեջ կորավ:
Արարատ լեռն է տերը տարածքի
Նահատակների հայացքից գերված
Գիծն հորիզոնի հեռու է անդարձ
Վազն ենք խաղողի հավատով լեցուն:
Վկան՝ հավերժող լեռը Արարատ,
Աշխարհն են տանում կրկին աճուրդի,
Բախտի քարերն ենք ջրհորից հանում:
Ականջալուր ենք մենք Արարատին:
Մեր նախնիները մտքով իմաստուն
Մեր երազների ակունքն են մաքրում:
Օրս լեցուն է աշնան գույներով,
Երկինքն է շիկնում մրգի պես հասուն
Ծով կապույտի մեջ արևն է լողում,
Դավադիր քամին աչքով է անում:
Դավադիր քամին ծառի շվաքում
Օդի մեջ պահված ջահելի նման՝
Աչքը երկնքի կապույտին պարզած
Արեգակին է նույն խանդով նայում:
Աշուն է հասուն ու հողը շիկնած
Հոգնած ուժասպառ, հասցնում է դեռ
Մեկ առ մեկ հաշվել զառ տերևներին:
Ճյուղերից թափվող տերևների պես
Երազի նման վաղանցուկ, խելառ,
Անցա՜ն-գնացին, հույզերս բոլոր:
Անցան-գնացին հույզերս բոլոր:
Սիրտս թափուր է, մտքով թափառում
Դեռ վհատության ափին չհասած
Ծովի պես ծփում, ճոճվում եմ տեղում:
Հիշատակներս ցոլքեր են լուսե
Առաջվանը չեն կանայք էլ գերող,
Անկիրք, անկրակ, ապրում ենք, տնքում,
Պաղ աստըղի պես մտքում առկայծում:
Խանդի քարերն են հոգուս մեջ սուզվել
Հետքն է մնացել, վկա՜Ն հույզերի՝
Կնճիռ ու ծալքը, նոր զարդ են դեմքի:
Անցածը վաղուց ՝ երազ է անդարձ,
Գինուց էլ թունդ է, ծփում է սրտում:
Կյանքն էլ վազող ալիք է թվում:
Կյանքն էլ վազող ալիք է թվում
Անցած-գնացած օրերի շարքից
Ես իմ մանկության արևն եմ տենչում՝
Մորս պես անվերջ նա է իմ մտքում:
Երկիրն իմ հպարտ, արևով լեցուն,
Ուր տանիքներին՝ հարթ ու տափարակ
Արևից թաքուն, մրգերը հասուն
Գողանում էին լույս ու ջերմություն
Ձմռան երկարող գիշերվա գրկում
Տատ ու պապի պես տան առատություն
Արևով լեցուն չորացած մրգեր:
Տարիներն անցան, մենք բարին՝ չարից,
Ձեր տաք ափերով զատեցինք անցավ:
Աշխարհը տեսանք մտքի թևերով:
Աշխարհը տեսանք մտքի թևերով:
Ճնճղուկներին մանուկ տարիքում
Տան փշրանքներով միշտ կերակրում
Ծաղրում էինք անմիտ-միամի՜տ:
Ծիծաղում էինք, որ տանն են մնում,
Երկիրն հայրենի չեն լքում բնավ,
Քաղցից մարում են, տոկում են հպարտ,
Մայր հողում թաղվում ցրտից նահատակ:
Հիմա հիշում եմ ու սիրտս տրտում
Այս աշնան շեմին ո՜նց է արտասվում
Ճնճղուկի չափ չեղանք իմաստուն:
Անհեթե՜թ վերջից մենք շատ վախեցանք,
¬Թե՞ աշխարհն արար շրջելու թաքուն
Կիրքը հարատև մեր սիրտն էր լափում:
Կիրքը հարատև մեր սիրտն էր լափում,
Եվ ամենուրեք ողջախոհության
Սափորն ենք ջարդում գիշեր ու ցերեկ,
Ողորկ քարերով գայթակղության:
Մեր շուրջն ամենուր աշխարհն է փոխվում
Երեկվա փառքը օտարի տված՝
Չափ ու չափանիշ, գլխիվայր շրջվում,
Պարսավագիր է մեզ համար դառնում:
Խեղճ ու միամիտ՝ օտարին լսում,
Տանը, թե դրսում, չենք ամբողջանում
Կոտորակված ենք ու բազմաբևեռ:
Հյուսիս ու հարավ՝ լայնք ու երկայնքով,
Վերից ու վարից՝ ելք ու մուտք խառնում
Բազե-արծիվ ենք օտար երկնքում:
Բազե-արծիվ ենք օտար երկնքում,
Մեր գետերի պես գնում ենք կորչում
Օտար ծովերի պղտոր ջրերում:
Թե՛ ղեկապետ ենք, նավերն են օտար:
Թե տնատեր ենք, ունե՛նք դղյակներ,
Մեր ունեցածը՝ մերը չէ ավաղ,
Երկրից հեռու՝ օտար հողերում
Գայթելու անթիվ քարեր կան ողորկ:
Ջանք ու եռանդ ենք ամենուր վատնում
Մեր խռով հոգին անդորրի կարոտ
Սիրտ չի սփոփում, և զո՜ւր ենք տենչում:
Խաղաղ հանգրվան ու տուն երազում,
Դարձի ճամփեքին ահերով իր մութ
Թշնամին մեր հին՝ բնավ չի՜ փոխվում:
Թշնամին մեր հին՝ բնավ չի փոխվում,
Տագնապը սրտում խելագար խնդում,
Երկնքին նայող վանքերն է քանդում,
Հողի մեջ թաղում խաչքար ու քարեր:
Գիշերն իջնում է անգութ ու մթին
Ավեր երկրի որբ տարածքներում՝
Աստղերն օտար՝ վարձու զինվորներ,
Խոժոռ նայում են դավին անտարբեր:
Արձագանքում է կռինչը բուի,
Կսկիծն է սողում, գիշերը՝ սև օձ,
Հողն է ամլանում շնչից վիշապի:
Այնքան անխինդ են, արցունքի, ցավի
Երգերը մեր հին՝ մահ ու ավերի,
Երգերը տխուր իմ հայրենիքի:
Երգերը տխուր իմ հայրենիքի.
Մորմոք ու ճիչ են բնավեր հավքի,
Ամենուր փարված մեր բաց շուրթերին
Թևեր են տենչում ճամփեքից դարձի:
Մեզ տուն են կանչում՝ նման են լացի,
Երգերն հայրենի տարագիր-պանդուխտ
Հնչում են արդեն շուրջ հազար տարի
Շուրջ հազար տարի որբ ենք ու մոլոր:
Ւնչ որ մեզ տվեց թշնամին մի օր,
Գիտենք, որ նու՛յնը ճակատագիրը,
Նրան էլ կըտա անշուշտ լիաբուռ:
Ո՛չ, գութ չենք հայցում, կամ՝ կարեկցումի
Դրոշը պարզում, պարզապես հիմա
Հավատով ապրում ու մերն ենք զատում:
Հավատով ապրում ու մերն ենք զատում,
Հավատը հավետ մանուկ է մի խենթ,
Որ չի հասկանում թե ինչ է կասկած
Կամ որտեղից է սողոսկում նա ներս:
Եվ կասկածների կծիկը օձե
Անտարբեր, անհոգ, մանուկն իր ձեռքով
Խեղդում է ազատ, խնդում լիաթոք՝
Մեր դեմքին փարված սարսափի վրա:
Մենք հաշվենկատ ամոթից շիկնում
Երկինք ենք հայում շանթեր արարող
Անծիր Կապույտում տեղ ենք փնտրում:
Հողը կորցրած, երկնքում լազուր
Թևավոր հոգին ճախրում է ճչում
Նման ենք հավքին օտար ծովերում:
Նման ենք հավքին օտար ծովերում,
Մեզ մխիթարում, որ չունենք դադար:
Ծանր մարմինը հոգով է ճախրում:
Մահ է, կործանում, անդորր է թվում:
Մտքի մեղսավոր լաբիրինթներում
Հին աշխարհ կերտած հզոր հայերից
Տիգրանի փառքն ենք մերը համարում
Ու թագակիր ենք ամենքս մտքում:
Աշխարհն է լեցուն թագերով անթիվ,
Մերը միակն է հար ու հավիտյան
Մեր թագը բախտի լեռը Արարատ:
Ակնթարթի պես դարերն են չվում,
Ամեն ինչ փոխվում կորչում է անհետք
Աշխարհն ունայն է, մենք հանգիստ չունենք:
Աշխարհն ունայն է, մենք հանգիստ չունենք
Պատերազմներից ձեռնունայն դարձանք,
Թշնամու թողած ավարը, բաժին զինվորի
Անսալով խղճին ետ դարձրեցինք:
Հաղթող բանակի զինվորը հպարտ
Մուրացիկի պես իր զենքը փոխեց,
Թուրը հաղթության՝ խաչի ձև առավ
Խճճվեց կորավ խաչ-ա-թուր խաղում:
խաչ-ա-թուր խաղից խաչը մեզ մնաց
Թուրը միշտ կարող՝ դարձավ սաստող խաչ
Մենք մոլոր-շվար խաչին փարվեցինք:
Տե՜ր կերակրիր, մեր կարեկցանքը
Լեռներ է շարժում, մեր օրը արթուն,
Արդար վաստակի կարոտն է հսկում:
Արդար վաստակի կարոտն է հսկում,
Մեր քաղցած հոգին խաչին էր ձուլվել
Իսկ մեր թշնամին խնդում էր թաքուն
Նա մեզ խճճող Աստծուն էր գովում:
Խաչ-ա-թուր խաղից հոգնած ու շվար
Վանք ու խաչքարով աշխարհն ենք ծածկել
Զենք ու զրահը՝ խաչ ու բուրվառով
Փոխել ենք կորցրել քահանա դարձել:
Զինվոր-քահանա դե արի հիմա
Տե՜ր կարող, հզոր խաչերդ փրկիր
Մենք շաղ ենք տվել աշխարհում ունայն:
Քեզ նվիրել ենք ոչ միայն տաճար
Մենք քեզ ենք թողել երկիրը ավեր,
Մերը կորցրել, փեշիդ ենք փարվել:
Մերը կորցրել, փեշիդ ենք փարվել
Ինքդ էլ հաստատ մեր աղոթքներից
Զզվել ես, հոգնել, քեզ ենք մոտենում
Դու խուսափում ես հորիզոնի պես:
Գալիս ենք դարեր՝ պապ ու թոռներով
Ազգ ու բարեկամ երամ առ երամ
Ինքդ մեր երթից, մեր լաց ու կոծից
Շշմած ու մոլոր փախչում ես մեզնից:
Որտեղ որ մենք կանք, դու չկաս այդտեղ,
Հետին մուրացիկ աղերսողի պես
Խաչատուր դարձած քեզ ենք մոտենում:
Մեր երակներում մեր հազարամյա
Երազն է սառչում ու վանք ենք սարքում
Ներկա է վկան՝ լեռը Արարատ:
Ներկա է վկան՝ լեռը Արարատ:
Մեռնում-հառնում ենք ու կանք աշխարհում
Պարտական հավետ լեռանը միայն
Ինքնամաքրումի առասպելն է հին:
Վահագնից սերված Մհերը մի օր
Լեռան մեջ մտավ միամիտ հայեր,
Արդարությունը կորավ աշխարհում
Խաչ-ա-թուր խաղից խաբնված հայեր:
Պարտված զորքի զինվորներ արի
Դարձել էք հավքեր և ո՞ւր էք թևում
Աշխարհը ունայն՝ փառքը՝ վաղանցուկ:
Ինչքա՜ն խիզախներ մնացին անհայտ,
Խաչով խաչվեցին՝ զինվոր, զորապետ…
Փառքը աշխարհում թրով են կերտում:
Օրը լեցուն է աշնան գույներով
Անցան գնացին հույզերը բոլոր
Կյանքն էլ վազող ալիք է թվում
Աշխարհը տեսանք մտքի թևերով:
Կիրքը հարատև մեր սիրտն է լափում
Բազե-արծիվ ենք օտար երկնքում,
Թշնամին մեր հին, բնավ չի՜ փոխվում
Երգերն են տխուր իմ հայրենիքի:
Հավատով ապրում ու մերն ենք զատում,
Նման ենք հավքի օտար ծովերում,
Աշխարհում ունայն՝ մենք հանգիստ չունենք:
Արդար վաստակի կարոտն է հսկում
Հինը կորցրել փեշիդ ենք փարվել
Ներկա է վկան լեռը Արարատ:
Ես ամենուրեք քեզ փնտրեցի,
Մեծ քազաքների բանուկ մայթերին,
Տաք ժխորի մեջ սրճարանների,
Ամենուր եղա, բայց քեզ չըգտա…
Ինչպես դու կայիր իմ երազներում
Ես քեզ այդպիսին չգտա բնավ:
Ինքս քո մասին պատմում եմ անվերջ,
Ուրիշ ես անգի՜ն դու իմ մտքի մեջ:
Ինձ սիրողներին ժպիտ նվիրում,
Կասկածիս վրա լիաթոք խնդում,
Ոչինչ չես ասում քո սիրո մասին:
Մտերիմներիս դու չես անտեսում,
Սրտիս խորքերում ապրում ես ու կաս,
Մտքերս վաղուց քո շուրջն են դառնում:
Մտքերս վաղուց քո շուրջն են դառնում
Տարիների հետ ես՝ ինքս փոխվում
Սրտիս խորքերում դու նույնն ես մնում,
Ինչպես արևը՝ չես փոխվում բնավ:
Խենթ ու կանացի խաղերով լեցուն
Սրտիցս վազող ալիք ես դառնում,
Ինձնից խուսափում, և ո՞ւր ես թևում
Գիրկս միշտ թափուր քեզ եմ կարոտում:
Դու իմ մտքի մեջ, անունդ շուրթիս,
Հազար սրտերից՝ քո սիրտը թաքուն
Շրջմոլիկ դարձած ինձ է փնտրում:
Համրանքն օրերի խառնում է, խնդում,
Դու խենթ ու կրակ բոց ես ավերիչ՝
Սիրտս քամում ես ժպիտով թովիչ:
Սիրտս քամում ես, ժպիտով թովիչ:
Եվ իմ շուրթերը համբույրի կարոտ
Ծովդ երիզող ափեր են թվում՝
Դու ափից փախչող ալիք ես ընդմիշտ:
Դու սրտիս խորքում իմ սիրո ակունք,
Քո խենթ խաղերին՝ բերած ու տարած
Հույզերին բոլոր , թո՜ղ որ տիրանամ
Տենչերով անմար՝ արևն ես հուր-հեր:
Եվ նրա նման քո հեռվից անվերջ
Շուրջս պտտվում, ու չես մոռանում,
Չե՜ս թողնում մնամ՝ մոլոր ու մենակ:
Իմ երազները անվերջ նորոգում,
Սին կասկածներս անդարձ կորցնում,
Խանդի խաղերով օրս չես մաշում:
Խանդի խաղերով օրս չես մաշում,
Նմանըդ չկա արար աշխարհում:
Մտքումս անգին՝ ես քեզ հորինել
Քեզ համար անգամ անուն եմ գտել:
Եվ ամեն անգամ, երբ քո անունով
Կանչում եմ մեկին, ժպտում ես կրկին.
Ինքդ լավ գիտես ալիքը այդ նոր՝
Ծովացած սրտիս խորքում կմարի:
Դու ես ակունքը հույզերիս բոլոր,
Իմ ապրող երազ՝ հավերժող իմ սեր
Դու հրաշք աղջիկ, իմ բա՜խտի արև:
Շուրթերիս երգը, խի՜նդը օրերիս
Երկիրն արևի շուրջն է պտտվում,
Արցունքն ու աղն ես շաղի վերածում:
Արցունքն ու աղն ես շաղի վերսծում,
Ինձնից խուսափում, փախչում ես անգին,
Վաղ լուսաբացին պարտեզը մտած
Ծով ծաղիկների շուրթերին փարվում:
Հրապույրներիդ պաշարն անսպառ
Շռայլ ու շենշող փռում ես շուրջդ,
Ու ես ամենուր լցնում եմ օրս
Քո նշաններով իմ կարոտն է ծով:
Օրվա մեջ թողած ցոլքերդ լուսե
Մեկ առ մեկ գտնում, նորից մեկտեղում
Հույսերիս տունն եմ լույսովդ լցնում:
Իմ երգ, իմ երազ, լուսավոր իմ սեր,
Սիրտս քեզ համար վարդատուն, արի
Շուրթերդ նրբին՝ թերթեր են վարդի:
Շուրթերդ նրբին՝ թերթեր են վարդի
Ձեռքերդ ճերմակ՝ զույգ աղավնիներ,
Աչքերդ լեցուն կապույտով ծովի՝
Ինձ երկինք տանող հավքն են հեքիաթի:
Երկար չեմ մնա այս հողի վրա,
Օրերից մի օր կդառնամ ես հող,
Իմ երազներին դու տար ճախրանքի
Թող նրանք օրդ փոխեն հրաշքի:
Թող սերը հավետ ճախրի երկնքում
Համբույրի կարոտ շուրթերդ անգին
Արևածագի թովչանքն ունենան:
Իմը՝ աշխարհում, քո՛ սերը օրհնած
Արևածագով աշխարհն է հարբած
Արևն աշխարհին, դու իմն ես անգին:
Արևն աշխարհին, դու իմն ես անգին,
Երբ սերն է ծփում սրտերում թաքուն,
Սիրո ակունքում արևն է խայտում,
Արար աշխարհին՝ խինդ է պարգևում:
Սիրով լեցուն է երկինքը անհուն,
Թե խանդից անգամ՝ ամպում է, մթնում,
Սիրո ակունքում արևն է հարբում,
Տաք արցունքները երկիրն է կրում:
Աստղերի հետ, գիշերը արթուն
Քեզ բերող ճամփան մտքումս չափում
Քեզ համար անգին երգ եմ արարում:
Արար աշխարհում արևն է վկա
Դու ես ինձ համար հրաշքը ներկա,
Ես քեզ համար եմ օրերս վատնում:
Ես քեզ համար եմ օրերս վատնում,
Դու ամենուրեք կանթեղն ես լույսի,
Երազս՝ օրհնիր, սիրտս՝ բորբոքիր,
Բերկրանքով լցրու, սերս վառ պահիր:
Եվ ամեն անգամ երբ թվում է թե
Ինձ պիտի պարզես լույսերդ լեցուն,
Ցոլքերդ թողած ինչպես խենթ ալիք
Հեռու ես փախչում, ու չես մոտենում:
Կորչում է կանչս գիշերվա մթում
Սիրտս փոթորկված թափուր է մնում
Ես հողի վրա, դո՛ւ միշտ երկնքում:
Դո՛ւ ինձ չես հիշում, քո մտքում չկամ:
Իմ խինդը օրվա քո շուրջն է դառնում:
Ուրիշ ես անգին իմ երազներում:
Ուրիշ ես անգին իմ երազներում,
Աշխարհն է ունայն, չկա քեզ նման,
Երբ կրքով անափ իմ գիրկը եկար
Աստղը հույսի՛ քեզնի՛ց լույս առավ:
Տաք համբույրներով փարվեցիր դեմքիս
Սիրտս վարդի պես քեզ համար բացվեց:
Դու բախտիս արև, իմն ես հարատև,
Հույզերով լեցուն ծով ես արցունքի:
Հույսերիս ակունք, խինդը՝ օրերիս,
Սերդ ավետող՝ խոստումներդ ծով,
Բանալի տուր ինձ քո սիրտը բացող:
Գալիք անծանոթ ճափեքին օտար,
Իմ լույսի փարոս, երազներիս տուն,
Ես քեզանով եմ աշխարհին տիրում:
Ես քեզանով եմ աշխարհին տիրում,
Մտքերը անթիվ զինվորներ օրվա
Չեն մենամարտում ու կռիվ չկա,
Բայց խանդն է թաքուն նրանց սպանում:
Հիացումներից՝ հիասթափության
Ափերն է նետում, ինչպես խեցիներ,
Ու երգը սիրո մարում է արդեն
Ափին կարոտող ծփանքով անձայն:
Իմ սերը ծովի կապույտ ու մթին
Խորքերում կորած երազանքն է հին,
Ուր հորիզոնն է եզրագիծն անհաս:
Սիրտս ծովի պես փոթորկված կրկին՝
Ափերից ելած իր կուրծքն է ծեծում,
Իմ կարոտների ակունքն է ծփում:
Իմ կարոտների ակունքն է ծփում,
Եվ ծովի կապույտ հարթության վրա
Ճիչ ու աղմուկով արևին գրկած
Ճայերն են հիմա երկինք մխրճվում:
Ճերմակ ու թեթև ամպերն են սահում,
Կասկածն է նրանց գուրգուրում թաքուն,
Գիշերվա գրկում պիտի զորանան
Խանդի ցանցերով մեր սերը որսան:
Շարունակվում է կյանքը նորից,
Անձրևն հիմա գովքն է արևի
Երգով ավետում բացվում է լույսը:
Արևը չկա, բայց լույսը նրա
Խայտում է, խաղում, ջրերի վրա
Աչքս ջո՛ւր դառավ, ե՞րբ ես դու գալու:
Աչքս ջո՛ւր դառավ, ե՞րբ ես դու գալու,
Որերրորդ անգամ ինձ եմ հարցնում,
Ավաղ պատասխան մտքումս չկա…
Ինքդ էլ հիմա թաքուն արտասվում,
Գուցե կարծում ես, թե ես հեռացել
Ու մոռացել եմ, խորթացել քեզնից,
Հին կարոտներիս հրաժեշտ տվել
Օրս լցրել եմ նոր երազներով:
Անմիտ խաղերի խարդավանքի մեջ
Ես ու դու հիմա տանջում ենք իրար,
Աշխարհն ունայն է, մենք էլ անհամբեր:
Վատնում ենք ներկան, օրօրում հույսեր,
Գալիքն էլ անհայտ տագնապով է լի
Ապրում ենք անվերջ հուշով անցյալի:
Ապրում ենք անվերջ հուշով անցյալի…
Մենք այս կյանքում պիտի՞ հանդիպենք,
Թե մահից հետո կգտնենք իրար
Ինչպես արևը ծովին է գտնում…
Արևը մտավ, աստղերն արթուն
Գիշերվա համար լույս են արարում:
Երազի նման լույսն է առկայծում
Մեր ապրած օրը երազ էր թվում:
Մտքիս երազը լույսերով լեցուն
Քո դեմքն է բերում ու տեղավորում,
Հայացքիս դիմաց ամենուր դու կաս:
Քո շեկ վարսերի շուքն եմ օրորում,
Հուշերիս ծովում լողացող արև՝
Իմ երազներում դու ես հավերժում:
Իմ երազներում դու ես հավերժում
Քո սերն ամենուր ինձ խրախուսում,
Հուսալքումի պահերին թաքուն
Հարազատի պես հոգսերն է կիսում:
Ուրիշ ոչ մեկը չունեմ աշխարհում,
Դու ես միակը իմ մինուճարը,
Ծով երազներիս ճախրանքի տանում
Մեղանչումներիս ժպիտով փարվում:
Աստծուն աղերսում իմ օրվա համար,
Գիշեր ու ցերեկ իմ շուրջը դառնում
Իմ կարոտների ծովում ծավալվում:
Հիացմունքներիս ծփանքով հարբած
Շուրթերով վանում շուրթերիս փարված
Հիասթափության բաժակը լցված:
Ես ամենուրեք քեզ փնտրեցի
Մտքերս վաղուց քո շուրջն են դառնում,
Սիրտս քամում ես ժպիտով թովիչ
Խանդի խաղերով օրս չես մաշում:
Արցունք ու աղն ես շաղի վերածում:
Շուրթերդ նրբին թերթեր են վարդի,
Արևն՝ աշխարհին, դո՛ւ ի՛մն ես անգին,
Ես քեզ համար եմ օրերս վատնում:
Ուրիշ ես անգին իմ երազներում,
Ես քեզանով եմ աշխարհին տիրում:
Իմ կարոտների ակունքն է ծփում:
Աչքս ջուր դարձավ, ե՞րբ ես դու գալու
Ապրում եմ անվերջ հուշով անցյալի
Իմ երազներում դու ես հավերժում:
Կապույտ երկնքում լողում է ահա
Թեթև ու ճերմակ ամպը թափանցիկ,
Աչքս արևին նրան եմ խանդում
Իմ սերը անօգ հավք է երկնքում:
Աչքերիս փարված թախիծը վկա
Ակունքն հույզերիս, ակն է երազիս,
Իմ սերը անհոգ հավք է երկնքում,
Բախտիս արևն է, ամենո՜ւր ներկա:
Սիրահարի պես ծովում ծփացող՝
Երազներս ջինջ՝ ալիքներ անծիր,
Սիրո, կարոտի ափերին մարող:
Մտքումս հաճախ չափ ու ձև անում
Քեզ մոտենալու ելքն եմ փնտրում:
Սրտիս խորքերից երգ եմ արարում:
Սրտիս խորքերից երգ եմ արարում,
Կասկածի մթին ամպերին լքած,
Իմ երազների ակունքում ծնված՝
Հույզերս անվերջ դեմքիդ են փարվում:
Ես քեզ եմ կրկին մտքումս օրհնում,
Ինքդ էլ չգիտես, որ իմ կարոտը
Հազար սրտերից քոնն է փնտրում.
Նայիր աչքերիս իմ սիրտը վկա:
Երազանքը ծով՝ ալիքված ծփում,
Սրտումս ծնված բոց ու հրդեհը՝
Աչքերիդ խորքից դեմքիդ է փարվում:
Սուր թարթիչներիդ, շիկնած՝ շուրթերիդ,
Տարածքում կրկին մոլոր մանկան պես
Ես ինձ կորցրած ելք եմ փնտրում:
Ես ինձ կորցրած ելք եմ փնտրում,
Մանուկ տարիքում մայրս էր արթուն
Մութ ճամփաներին իմ ձեռքը բռնած
Միշտ խրախուսում, հավատս կոփում:
Տարիների հետ, երբ հասակ առա
Սերն ինձ այցելեց տեսքով աղջկա,
Ու շատերի պես սերն ինձ ուղենիշ
Նա էր լուսավոր փարոսը նավիս:
Երբ երազներիս ճամփեքով անցա,
Հիացումներից հիասթափության
Պահերն ապրեցի, սերն այլափոխվեց:
Մորս, կնոջս, սիրածիս անգամ
Հաճախ շրջանցեց ու սիրտս գերեց,
Զավակիս նման թանկ ես հարազատ:
Զավակիս նման թանկ ես հարազատ…
Սիրո կանթեղը միշտ վառ ես պահում
Ու բախտի ճամփին միամիտ սիրտս
Ձկնորսի նետած ուռկանն է մտնում:
Երբ ամեն անգամ օտար ջրերում
Ձկան պես ազատ լողում եմ անհոգ
Սերն հայրենիքի հմայքով թովիչ
Ինձ իմ մանկության երգով է գերում:
Իր հմայքներով հաղթում ամենուր
Ու չկա մի ուժ հավասար նրան
Ասում են անգամ մահին է գետնում:
Սերն հայրենիքի ակունքն է գոյի:
Սերն այլափոխվում ու ամենուրեք
Հույսն է արարման ճամփեքին բախտի:
Հույսն է արարման ճամփեքին բախտի,
Երբ թոթովախոս մանուկ ենք անգետ,
Աստծուց էլ հզոր մեր մայրը անգին՝
Մեր հայրենիքի պատկերն է կրում:
Երբ մոր շուրթերից վշտից ողբակոծ
Ճիչը բողոքի երկինք է թռչում՝
Հայրենի հողին կայծակն է զարկում՝
Սիրտը զավակի՝ թրի պես խոցում :
Եվ ամենուրեք չարին հանդուրժող
Աստծո դեմ հաճախ մայրն է ընդվզում
Աստվածն ինքն էլ մանուկ է դառնում:
Աերն՝ աստվածային, սերն է մայրական
Ու մանկան համար՝ մայրը սիրասուն
Ապրում է հավերժ ու չի ծերանում:
Ապրում է հավերժ ու չի ծերանում,
Ամեն պատանի իր մտքում արդեն
Հավատում է որ, էլ չի՜ ծերանա՜,
Իր սիրած յարից չի զատվի բնավ:
Սիրահարները չունեն ժամանակ,
Օրերն ակնթարթ ու կարճ են թվում,
Համբույրից թովիչ համբույրն է միայն
Եվ առանց սիրո աշխարհն է ունայն:
Ծանոթ-անծանոթ բոլոր հին ու նոր
Աստվածների շուրթերից պոկված
Սիրո խոսքերով տիեզերքն է լի:
Արևի նման սերն է հարատև
Աղքատ ու հարուստ և գոռոզ արքան
Գերված ենք քեզնով քո ճորտը հավետ:
Գերված ենք քեզնով, քո ճորտը հավետ,
Հրաշք է սերը աշխարհում համայն
Սիրո ճամփան է հավերժ ու անվե՜րջ,
Սերն Հայրենիքի՝ արև է անշեջ:
Մոր ու սիրածի, ո՛ւ սերը աստծո՝
Նույն ակը ունեն ու նույն ակունքը,
Ծնված օրվանից ներկա են նրանք,
Բայց Հայրենիքն է անբաժան մեզնից:
Կյանքի տարբեր պահերին հաճախ,
Գտնում, կորցնում, ապրում ենք ու կանք՝
Խինդ ու ցավն էլի ամենուր ներկա:
Ունայն ու սին է փառքը հերոսի
Երբ զավակները իր հայրենիքի
Օտար երկրում բախտ են որոնում:
Օտար երկրում բախտ են որոնում,
Ու տարված խաղով, մանուկ են թվում
Կարոտն ամենուր դռներն է խառնում
Կանչն հայրենիքի կորչում է մթում:
Կինը երեխա զավակ է տենչում
Այր մարդը մտքում մայր է որոնում
Սեր կոչված հույզը ալիքված գալիս
Ալեբախվում է, ծավալն է փոխում:
Ծափ ու ծիծաղով օրերն են չվում,
Խաբվում են խանդից, օտար խաղերից,
Սատանից հզոր խանդն է կախարդիչ:
Դատարկ ու սին է աշխարհը ունայն,
Երբ հայրենիքիդ զինվորն ես արթուն
Սերն հայրենիքի օվկիան է անհուն:
Սերն հայրենիքի օվկիան է անհուն
Թե որ սատանից չես գայթակղվում
Բնավ չի խաբի հմայքն օտարի
Քո հարենիքից դու չես օտարվի:
Օտարի սերը հպանցիկ ժամանց,
Օտար կնոջից զավակը ծնված
Տունդարձի համար պատնեշ է անանց
Քո հայրենիքից դու ես օտարված:
Մոր հայրենիքն է աշխարհը նրա
Քո հայրենիքում օտար է միշտ նա
Մայրն է զավակի աշխարհն հայրենի:
Թե մորդ փոխես՝ հայրենիք չունես,
Տղամարդն անվերջ մայր է որոնում,
Մոր աշխարհով է աշխարհը չափվում:
Մոր աշխարհով է աշխարհը չափվում
Մայրն իր մանկան, սերն է կաթոգին,
Փառքը հավիտյան, ծովն՝ հարստության
Ուժը իր բազկի՝ միտքն իմաստության:
Մոր շուրթից պոկված բառն է առաջին,
Մանկան սրտի մեջ ծիլեր արձակում
Եվ ապ ու պապի օրհնանքով արդեն
Ոչ մի թշնամի անպարտ չի թվում:
Հազար մարտերից հազար տարիներ
Հաճախ պարտվել տնից տարագիր,
Բայց միշտ դարձել են տունը հայրենի:
Աշխարհը մի ծով ու մենք նավազներ
Մրրիկ փոթորիկ մեր գլխով դարձան
Մայրը հավատն է ու լույսը մեր տան:
Մայրը հավատն է ու լույսը մեր տան
Մեր երազների արևն հավիտյան,
Վաչկատուն ցեղեր եկան ու անցան
Սրբեցին տարան հուշ ու հիշատակ:
Հողին խառնեցին մեր արյունը տաք,
Մեր երազն անվերջ մեռավ ու հառնեց
Ու մեր երազի պատկերն հարատև
Վիշապներ սանձող լեռն է Արագած:
Լանջերն ի վար աղբյուրներ հազար,
Աշխարհին հսկող լուսավոր մի աչք
Տունը շեն պահող բերդ ու ամրոց:
Մեր երազներում հավիտյան ներկա,
Դարձի ճամփեքին փարոսներ լույսի
Լեռները վկան Հայոց աշխարհի:
Լեռները վկան Հայոց աշխարհի
Մեր լեգենդների դիցերը անպարտ,
Մեզ հետ են նրանք դարեր շարունակ
Մեր մտքում արթուն ապրում են ու կան:
Նեմրութից՝ Վարագ, Սիփանից՝ Տավրոս,
Մեր նախնիների ձայներով լեցուն
Դաշտեր ու ձորեր անուն առ անուն
Հավերժ անդադրում մեզ տուն են կանչում:
Ով որ սիրտ ունի, բլթակն է հայի
Ականջալուր է երկինք պատռող
Շանթեր բեկանող կանչ ու որոտին:
Մեր թուրը արծաթ՝ սերված կայծակից
Զարկեր նվիրեց իր նենգ թշնամուն
Թուր էր դարձավ խաչ ու մենք խաչակիր:
Թուր էր դարձավ խաչ ու մենք խաչակիր
Աշխարհն էլ փոխվեց ու սերը խաչի
Տենչ ու երազանք անվերջ խճճեց՝
Զինվորը դարձավ խաչով քահանա:
Բերդի փոխարեն մատուռ ու խաչքար,
Մորը մոռացած՝ ներբողներ Աստծուն
Կարծես թե նա էր մեզ օրոր ասել
Մեր հայրենիքի մայրն էր սիրասուն:
Մեր հայրենիքի մայրն էր սիրասուն,
Անսքող վշտից աչքերով տրտում
Պատանքում էր մեզ ու ողբ էր ասում:
Պատանքում էր մեզ ու ողբ էր ասում,
Բուրվառ ու խնկով խաչին էր գամում՝
Սիրում էր նա մեզ ինչպես իր որդուն:
Սիրում էր նա մեզ ինչպես իր որդուն
Չնչին առիթով մեզ զոհաբերում
Խաչում, գլխատում ու չէ՜ր երկնչում,
Դեռ հորդորում էր որ մնանք արթուն:
Մեր սերմն ու գենը շաղ տանք աշխարհում,
Ամենուր հասնենք ու դառնանք թիկունք
Գազանին կրթենք, բորենուն անգամ
Խաչասերումով սիրտ տանք աղավնու:
Ապրենք աշխարհում ու երկրպագենք,
Մորից առավել նվիրվենք Աստծուն
Դրախտի ճամփեն հավերժ նորոգենք:
Եվ դարեր անվերջ և մինչև հիմա
Հոգևոր հաց ենք, սերմը բարության,
Աշխարհի ցավով մեր սիրտն է ցավում:
Սրտիս խորքերից երգ եմ արարում,
Եվ ինձ կորցրած քեզ եմ փնտրում:
Զավակիս նման թանկ ես հարազատ
Մեր բախտի միակ արևն ես լուսե:
Ապրում ես հավերժ ու չես ծերանում,
Գերված ենք քեզնով՝ քո ճորտը հավետ
Երկրում օտար բախտ ենք որոնում
Սերն հայրենիքի օվկիան է անհուն:
Մոր աշխարհով ենք աշխարը չափում
Մայրը հավատն է ու լույսը մեր տան
Լեռներն են վկան Հայոց աշխարհի:
Թուր էր դարձավ խաչ ու մենք խաչակիր
Սիրում էր նա մեզ ինչպես իր որդուն,
Աշխարհի ցավից մեր սիրտն է ցավում:
«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»