Յայտարարութիւն

Friday, July 13, 2012

ՍԲ. ԻԳՆԱՏԻՈՍ ԱՆՏԻՈՔԱՑԻ, «ՆԱՄԱԿՆԵՐ»

Այս ծանօթագրութիւնը արտատպուած է mashtoz.org էն
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«








ԳՐՔԻ ՄԱՍԻՆ



Եօթը նամակներ, գրուած՝ գրեթէ քսան դար առաջ, մահուան դատապարտուած մի Եպիսկոպոսի կողմից, քրիստոնէական մի քանի համայնքների, որոնց անունն անգամ այսօր դժուարութեամբ է յիշւում: Ի՞նչ արդիականութիւն կարող են ունենալ:

Այս հարցին իմաստալի պատասխան հնարաւոր է տալ միմիայն նամակներն իսկ ընթերցելուց յետոյ, ընթերցանութեամբ՝ որն հարկաւոր է կատարել պատշաճ ուշադրութեամբ ու խորհրդածութեամբ:

Առաջին իսկ պահից, յամենայն դէպս, օգտակար է յիշել, որ այս նամակների հեղինակը, Իգնատիոս Անտիոքացին, մարտիրոս է. մի մարդ, այսինքն, որ ամբողջ խորութեամբ ապրել է այն՝ ինչ գրել է եւ իր ուսուցումներին վկայել է սեփական կեանքի ընծայմամբ:

Այս առաջին ճշգրտումից յետոյ, ամենատարբեր բնոյթի կարող են լինել հետաքրքրութիւնները, որոնք կարող են արթնանալ այս նամակների ընթերցանութեամբ:

Պատմաբաններն այս գրութիւններում կարող են արժէքաւոր տեղեկութիւններ գտնել քրիստոնէական առաջին համայնքների վերաբերեալ: Աստուածաբանները կարող են բազմաթիւ վկայութիւններ գտնել իրենց քննարկումների համար: Հաւատաւոր անձինք կարող են հաղորդակցութեան մէջ մտնել արտայայտուած ճշմարտութիւնների ու որոշ գաղափարների հետ, որոնք կ'օժանդակեն զօրացնելու ու ամրապնդելու իրենց հաւատքը, եւ մանաւանդ՝ իրենց սէրն ու անձնական հաղորդութիւնը Տիրոջ հետ: Եւ այսպէս ամէն ոք կարող է այս նամակներին մերձենալ իր իւրայատուկ հետաքրքրութիւններով:

Ամէնքը, սակայն, համաձայն կը գտնուեն մի կէտի շուրջ: Իգնատիոս Անտիոքացու նամակներն ամենավաւերական վկայութիւններից են այն բանի, թէ ի՛նչ է նշանակում սիրել Աստծուն ամէն ինչից վեր: Ինչը որ, հաւատացեալի համար, միշտ էլ մնում է որպէս իր կեանքի ամենակարեւոր ու ամենաարդիական յանձնառութիւնը:

Իգնատիոսը Աստծուն սիրահարուած հոգի է. նրա համար միմիայն Աստծոյ մէջ է ամէն բան ստանում արժէք, մինչ Աստծուց դուրս ամէն բան անիմաստ է: Սիրել Աստծուն ամէն ինչից վեր, հետեւաբար՝ նաեւ սեփական կեանքից էլ վեր: Ահա այստեղից է ծնւում Աստծոյ հետ շուտով հանդիպելու իղձը, բաղձանքը՝ որքան կարելի է շուտով հասնել մարտիրոսութեանը, հասնելու համար Միակ Բարիքին: Այստեղից են ծնւում Իգնատիոսի անդադար յորդորները՝ պահպանելու եւ հոգատարութեամբ խնամելու Միութիւնը, քանի որ Աստուած Միութիւն է եւ Հաղորդութիւն: Այստեղից են տակաւին ծնւում խորհրդազգացական (միստիկ) այն զմայլելի սլացքն ու անզսպելի եռանդն ու հրայրքը, որոնցով այս Նամակները եզակի գլուխգործոցներ են դառնում համաշխարհային գրականութեան անմահ երկերի շարքում:

Ներկայ հրատարակութեան նպատակն է Քսանմէկերորդ դար մուտք գործած քրիստոնեային հնարաւորութիւն ընձեռել ծանօթանալու այս Նամակներին, իսկ Նամակների միջոցով՝ նրանց Հեղինակին եւ Քրիստոնէութեան առաջին տասնամեակներում տիրող եռանդուն հոգուն ու աստուածավառ իղձերին: Ներկայ աշխատանքն, ուստի, ծանրացուած չէ պատմա-բանասիրական քննութիւններով: Հետեւաբար, ե՛ւ ընդհանուր ներածութեան մէջ, ե՛ւ առանձին նամակների համառօտ ներկայացման ժամանակ, ե՛ւ ծանօթագրութիւններում ամբողջովին բացառել ենք քննական բնոյթի յղումներն ու նկատողութիւնները: Ընդգծել ենք, մինչդեռ, աստուածաբանական, հովուական եւ հոգեմարզական (ասկետիկ) բնոյթի այն տարրերը, որոնք օգտակար ենք նկատել ներկայ դարաշրջանում ապրող քրիստոնեայի համար:

Ընթերցողն այսպիսով – յուսով ենք – կը գտնի այս հրատարակութիւնը բաւականին ճկուն եւ դիւրընթեռնելի, առանց աւելորդ ծանրաբեռնումների, որոնք ուսումնասիրողների համար միայն կարող են ինչ որ հետաքրքրութիւն ներկայացնել: Սոյն հրատարակութեան նպատակն է ընթերցողին պարգեւել խաղաղ մտորումների ու խորհրդածութեան պահեր, որոնք իր մտքին խօսելուց առաջ՝ ընդունակ կը լինեն խօսելու իր սրտին:



ԳՐՔԻ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆԸ



Նախաբան


5

Ներածութիւն


10

Եփեսոսի քրիստոնեաներին


41
Մագնեզիայի քրիստոնեաներին
66
Թրալլիսի քրիստոնեաներին 81
Հռոմի քրիստոնեաներին 94
Ֆիլադելֆիայի քրիստոնեաներին 109
Զմիւռնիայի քրիստոնեաներին 122
Պողիկարպոսին 137
Բովանդակութիւն 151







Ա՛ՅԼ ՏՈՒԵԱԼՆԵՐ





Վերնագիր


« Նամակներ »

Հեղինակ


Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացի

Թարգմանիչ-Խմբագիր


Մաշտոց Վահէ Ղազարեան

Հրատարակիչ


«Ընդհանրական» Հրատարակչատուն

ISBN


978-9939-9019-8-5

Էջ


160

Չափս


14 x 19 սմ

Հրատ. Տեղ եւ Տարի


Երեւան, Դեկտեմբեր 2011



Գին


Հայաստանում՝ 1200 դրամ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՍԲ. ԻԳՆԱՏԻՈՍ ԱՆՏԻՈՔԱՑԻ, «ՆԱՄԱԿՆԵՐ»

Այս ծանօթագրութիւնը արտատպուած է mashtoz.org էն
«Նշանակ»
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«








ԳՐՔԻ ՄԱՍԻՆ



Եօթը նամակներ, գրուած՝ գրեթէ քսան դար առաջ, մահուան դատապարտուած մի Եպիսկոպոսի կողմից, քրիստոնէական մի քանի համայնքների, որոնց անունն անգամ այսօր դժուարութեամբ է յիշւում: Ի՞նչ արդիականութիւն կարող են ունենալ:

Այս հարցին իմաստալի պատասխան հնարաւոր է տալ միմիայն նամակներն իսկ ընթերցելուց յետոյ, ընթերցանութեամբ՝ որն հարկաւոր է կատարել պատշաճ ուշադրութեամբ ու խորհրդածութեամբ:

Առաջին իսկ պահից, յամենայն դէպս, օգտակար է յիշել, որ այս նամակների հեղինակը, Իգնատիոս Անտիոքացին, մարտիրոս է. մի մարդ, այսինքն, որ ամբողջ խորութեամբ ապրել է այն՝ ինչ գրել է եւ իր ուսուցումներին վկայել է սեփական կեանքի ընծայմամբ:

Այս առաջին ճշգրտումից յետոյ, ամենատարբեր բնոյթի կարող են լինել հետաքրքրութիւնները, որոնք կարող են արթնանալ այս նամակների ընթերցանութեամբ:

Պատմաբաններն այս գրութիւններում կարող են արժէքաւոր տեղեկութիւններ գտնել քրիստոնէական առաջին համայնքների վերաբերեալ: Աստուածաբանները կարող են բազմաթիւ վկայութիւններ գտնել իրենց քննարկումների համար: Հաւատաւոր անձինք կարող են հաղորդակցութեան մէջ մտնել արտայայտուած ճշմարտութիւնների ու որոշ գաղափարների հետ, որոնք կ'օժանդակեն զօրացնելու ու ամրապնդելու իրենց հաւատքը, եւ մանաւանդ՝ իրենց սէրն ու անձնական հաղորդութիւնը Տիրոջ հետ: Եւ այսպէս ամէն ոք կարող է այս նամակներին մերձենալ իր իւրայատուկ հետաքրքրութիւններով:

Ամէնքը, սակայն, համաձայն կը գտնուեն մի կէտի շուրջ: Իգնատիոս Անտիոքացու նամակներն ամենավաւերական վկայութիւններից են այն բանի, թէ ի՛նչ է նշանակում սիրել Աստծուն ամէն ինչից վեր: Ինչը որ, հաւատացեալի համար, միշտ էլ մնում է որպէս իր կեանքի ամենակարեւոր ու ամենաարդիական յանձնառութիւնը:

Իգնատիոսը Աստծուն սիրահարուած հոգի է. նրա համար միմիայն Աստծոյ մէջ է ամէն բան ստանում արժէք, մինչ Աստծուց դուրս ամէն բան անիմաստ է: Սիրել Աստծուն ամէն ինչից վեր, հետեւաբար՝ նաեւ սեփական կեանքից էլ վեր: Ահա այստեղից է ծնւում Աստծոյ հետ շուտով հանդիպելու իղձը, բաղձանքը՝ որքան կարելի է շուտով հասնել մարտիրոսութեանը, հասնելու համար Միակ Բարիքին: Այստեղից են ծնւում Իգնատիոսի անդադար յորդորները՝ պահպանելու եւ հոգատարութեամբ խնամելու Միութիւնը, քանի որ Աստուած Միութիւն է եւ Հաղորդութիւն: Այստեղից են տակաւին ծնւում խորհրդազգացական (միստիկ) այն զմայլելի սլացքն ու անզսպելի եռանդն ու հրայրքը, որոնցով այս Նամակները եզակի գլուխգործոցներ են դառնում համաշխարհային գրականութեան անմահ երկերի շարքում:

Ներկայ հրատարակութեան նպատակն է Քսանմէկերորդ դար մուտք գործած քրիստոնեային հնարաւորութիւն ընձեռել ծանօթանալու այս Նամակներին, իսկ Նամակների միջոցով՝ նրանց Հեղինակին եւ Քրիստոնէութեան առաջին տասնամեակներում տիրող եռանդուն հոգուն ու աստուածավառ իղձերին: Ներկայ աշխատանքն, ուստի, ծանրացուած չէ պատմա-բանասիրական քննութիւններով: Հետեւաբար, ե՛ւ ընդհանուր ներածութեան մէջ, ե՛ւ առանձին նամակների համառօտ ներկայացման ժամանակ, ե՛ւ ծանօթագրութիւններում ամբողջովին բացառել ենք քննական բնոյթի յղումներն ու նկատողութիւնները: Ընդգծել ենք, մինչդեռ, աստուածաբանական, հովուական եւ հոգեմարզական (ասկետիկ) բնոյթի այն տարրերը, որոնք օգտակար ենք նկատել ներկայ դարաշրջանում ապրող քրիստոնեայի համար:

Ընթերցողն այսպիսով – յուսով ենք – կը գտնի այս հրատարակութիւնը բաւականին ճկուն եւ դիւրընթեռնելի, առանց աւելորդ ծանրաբեռնումների, որոնք ուսումնասիրողների համար միայն կարող են ինչ որ հետաքրքրութիւն ներկայացնել: Սոյն հրատարակութեան նպատակն է ընթերցողին պարգեւել խաղաղ մտորումների ու խորհրդածութեան պահեր, որոնք իր մտքին խօսելուց առաջ՝ ընդունակ կը լինեն խօսելու իր սրտին:



ԳՐՔԻ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆԸ



Նախաբան


5

Ներածութիւն


10

Եփեսոսի քրիստոնեաներին


41
Մագնեզիայի քրիստոնեաներին
66
Թրալլիսի քրիստոնեաներին 81
Հռոմի քրիստոնեաներին 94
Ֆիլադելֆիայի քրիստոնեաներին 109
Զմիւռնիայի քրիստոնեաներին 122
Պողիկարպոսին 137
Բովանդակութիւն 151







Ա՛ՅԼ ՏՈՒԵԱԼՆԵՐ





Վերնագիր


« Նամակներ »

Հեղինակ


Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացի

Թարգմանիչ-Խմբագիր


Մաշտոց Վահէ Ղազարեան

Հրատարակիչ


«Ընդհանրական» Հրատարակչատուն

ISBN


978-9939-9019-8-5

Էջ


160

Չափս


14 x 19 սմ

Հրատ. Տեղ եւ Տարի


Երեւան, Դեկտեմբեր 2011



Գին


Հայաստանում՝ 1200 դրամ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Friday, July 6, 2012

Զարթի՛ր, լաօ -ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ

ԱՅՍ ԱՆԿԻՒՆԷՆ Եթէ այս սիւնակի ընթերցողներէն ոմանք երբեմն հեռաձայնելով, երբեմն ալ անձամբ գրողիս կը փոխանցեն իրենց տպաւորութիւնները, Դիմատետրը (Facebook), ուր կը զետեղուին այս գրութիւններս, առիթ կ՚ընծայէ ուրիշներու որ այնտե՛ղ արտայայտեն իրենց կարծիքները, այսպիսով նպաստելով, որ երկխօսութիւն ստեղծուի։ Երանի նոյնը ընէին նաեւ թերթին ընթերցողները, ու զարգանար նամականիի բաժին մը։ Յունիս 25-ի յօդուածս («Ի սէր Վահրամ Մավեանի») ստեղծեց նման առիթ, ու ընթերցող մը երկարօրէն արտայայտուեցաւ, արձագանգելով այնտեղ դրսեւորած մտահոգութիւններուս։ Անոնք երկուք էին գլխաւորաբար. առաջին՝ որ մեր մշակոյթին ու գրականութեան, յատկապէս հայ լեզուին հանդէպ նոր սերունդին մօտ հետաքրքրութիւնը կ՚անհետանայ, եթէ արդէն չէ անհետացած, եւ երկրորդ՝ մեր հանրութիւնը տակաւին կը յամենայ իր ժամանակավրէպ հատուածական տրամադրութիւններուն մէջ, նոյնիսկ եթէ անոնք այսօր երեւութապէս կորսնցուցած են իրենց նախկին սրութիւնը։ Խօսքս առաջին հերթին կը վերաբերէր Սփիւռքի, եթէ կ՚ուզէք, աւելի մասնաւորելով՝ մե՛ր գաղութին, սակայն նոյն հարցերը առկայ են նաեւ այլ գաղութներու մէջ, նոյնիսկ ի Հայաստան աշխարհի։ Դիմատետրի ընթերցողս՝ Աւետիս Հաճեան, Նիւ Եորքէն, մի քանի երեւոյթ կը տեսնէ ցաւալի այս իրողութիւններուն որպէս պատճառ. - Ձուլումը, որուն կ՚ենթարկուինք ամենուրեք, նաե՛ւ Միջին Արեւելքի մէջ. - Ունեւոր դասակարգի մէկ հատուածին մօտ շեշտուող այլախօսութիւնը, հետեւանք՝ մեծամտութեան կամ սնոպիզմի. - Հայերէնը սիրցնելու մեր ճիգերուն անբաւարարութիւնը կամ անարդիւնաւէտութիւնը. - Ազգային ընդհանուր ռազմավարութեան մը բացակայութիւնը. - Է՜ր երբեմնի միջկուսակցական պայքարները. - Քաղաքականացման վրայ դրած մեր շեշտը՝ ստորադասելով մշակութայնացմա՛ն, հայեցիացման անհրաժեշտութիւնը։ Բոլորն ալ քննարկման իրապէս արժանի հարցեր, որոնց շատերս բազմիցս անդրադարձած ենք տարբեր առիթներու, եւ որոնք միշտ պէտք է մնան մեր օրակարգին վրայ։ Շարունակելու համար մտքերու փոխանակութիւնը կ՚ուզեմ այստեղ արծարծել վերջին կէտը՝ մշակոյթի, գրականութեան ու հայերէնի տեղատուութեան նկատմամբ մեր հանդուրժողութեան, պարտուողականութեան կամ նոյնիսկ անտարբերութեան երեւոյթը։ Չեմ կրնար առարկել, որ այսօր ազգովին կը գտնուինք մեր գոյութենական խնդրին առջեւ։ Մեր հայրենիքը վտանգուած է, մեր ժողովուրդը աւելի քան երբեք ցիր ու ցան կը դառնայ, մեր Դատը լուծուելու հնարաւորութենէն աւելի ու աւելի կը հեռանայ։ Ուրեմն, առաւել քան երբեք քաղաքականացման կարգախօսը կը դառնայ հրատապ ու այժմէական։ Սակայն ինծի այնպէս կը թուի, թէ ազգի քաղաքականացման ռազմավարութիւնը կը շփոթուի քաղաքական յարաբերութիւններ պահելու, քաղաքական մարզի մէջ աշխատանք տանելու առաջադրանքին հետ։ Սխալ չհասկցուիմ, այդ աշխատանքներէն հրաժարելու հարց չեմ դներ։ Բայց քաղաքականացումը ուրիշ բան է։ «Ես հայ եմ» ըսե՛լը եւ անոր բոլոր հետեւանքները ստանձնե՛լը կը նշանակէ քաղաքականացած ըլլալ ։ Իսկ մեր քաղաքականացման ճիգը այդ կեցուածքը իւրաքանչիւր հայու կողմէ որդեգրուած տեսնելը պիտի եղած ըլլար ցարդ ու պէտք է ըլլայ ասկէ ետք։ Մնացեալը ինքնաբերաբար կու գայ։ Սակայն երբ «Ես հայ եմ»-ի փոխարէն «Ես հայ չեմ, պէտք չունիմ ըլլալու, չեմ ուզեր ըլլալ, կամ ի՞նչ օգուտ ունի ըլլալը»-ը կը դառնայ համոզում, այն ատեն ամբողջ շէնքը կը փլի։ Բայց «Ես հայ եմ» ըսել ու չգիտակցիլ հայերէնին, հայ գրականութեան ու մշակոյթին տէր կանգնելու անհրաժեշտութեան, հայ կեանքի մոմերը վառ պահելու կարեւորութեան, հայոց հողի՛ն ջուր տալու կենսականութեան՝ կը նմանի օդին մէջ արձակել փամփուշտը փոխանակ թշնամիին սրտին ուղղելու զայն։ Այստեղ կ՚ուզեմ մէջբերել յատկանշական հատուած մը Հաճեանի գրութենէն. «Եթէ ձեւը գտնենք — եւ ձեւը պէ՛տք է ըլլայ — հայերէնը հրապուրիչ դարձնելու, խնդրին մեծ մասը լուծած կ՚ըլլանք։ Ես ալ երբ փոքր էի Պուէնոս Այրէսի մէջ, առանց բացառութեան բոլոր դասընկերներս, նաեւ իրենց ծնողները, հայերէնը բացէ ի բաց կ՚արհամարհէին։ Նոր հարուստ գաղթականի ստորակայութեան բարդոյթներէ կը տառապէին։ Զարմանքով կը նկատեմ որ այդ ժամանակուան հայամերժ երախաները ու պատանիները այսօր հայութեամբ կ՚ոգեւորուին եւ կը փորձեն, իրենց սահմանափակ միջոցներով, հայաշունչ կեանք մը ապրիլ։ Կը փափաքին իրենց մոռցած, արհամարհած լեզուն ետ կեանքի կոչել, բայց արդէն ուշ է՝ գործ ունին, ընտանիք պէտք է պահեն եւ ժամանակ չկայ։ Ուրեմն իրենց յանցաւոր հայրենասիրութիւնը կ՚արտայայտեն մանկունակ ազգասիրութեան արտացոլումներով՝ տունը եւ օթոն եռագոյններով ծածկելով, աջ ու ձախ Արարատի նկարներ կախելով եւ լեհմեճուն ուտելով։ Լեզուն կորսնցուցած ըլլալով, հայրենի ինքնութեան հետ հասուն կապ հաստատելէ զրկուած են։ Գիտեն, բայց արդէն ուշ է։» Ահա խնդրին էութիւնը. հայրենասիրութիւնը, այլ խօսքով քաղաքականացած հայ ըլլալու յատկութիւնը դրօշներ ծածանելով ու խաբուսիկ խանդավառութիւն ստեղծելով չ՚ըլլար, այլ այդ դրօշը յաւերժ ծածանել կարենալու համար անձնական, անհատական պարտաւորութիւններ ունենալու գիտակցութեան սերմանումով կ՚ըլլայ։ Իսկ այդ արդէն հայեցիութեան հարցն է, հայեցիութեան առաջնահերթութեան հաւատալու հարցն է, հայեցիութեան մշակները պատրաստելու ու պահելու հարցն է։ Այդ մակարդակին վրայ, սակայն, հաւաքականութիւնն է պատասխանատուն։ Կուսակցութիւններ, եկեղեցիներ, միութիւններ, եւ մասամբ նորին։ Բայց այս մասին՝ առանձնաբար։ ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ Հորիզոն, 2012-07-09 (1723) «»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Զարթի՛ր, լաօ -ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ

ԱՅՍ ԱՆԿԻՒՆԷՆ Եթէ այս սիւնակի ընթերցողներէն ոմանք երբեմն հեռաձայնելով, երբեմն ալ անձամբ գրողիս կը փոխանցեն իրենց տպաւորութիւնները, Դիմատետրը (Facebook), ուր կը զետեղուին այս գրութիւններս, առիթ կ՚ընծայէ ուրիշներու որ այնտե՛ղ արտայայտեն իրենց կարծիքները, այսպիսով նպաստելով, որ երկխօսութիւն ստեղծուի։ Երանի նոյնը ընէին նաեւ թերթին ընթերցողները, ու զարգանար նամականիի բաժին մը։ Յունիս 25-ի յօդուածս («Ի սէր Վահրամ Մավեանի») ստեղծեց նման առիթ, ու ընթերցող մը երկարօրէն արտայայտուեցաւ, արձագանգելով այնտեղ դրսեւորած մտահոգութիւններուս։ Անոնք երկուք էին գլխաւորաբար. առաջին՝ որ մեր մշակոյթին ու գրականութեան, յատկապէս հայ լեզուին հանդէպ նոր սերունդին մօտ հետաքրքրութիւնը կ՚անհետանայ, եթէ արդէն չէ անհետացած, եւ երկրորդ՝ մեր հանրութիւնը տակաւին կը յամենայ իր ժամանակավրէպ հատուածական տրամադրութիւններուն մէջ, նոյնիսկ եթէ անոնք այսօր երեւութապէս կորսնցուցած են իրենց նախկին սրութիւնը։ Խօսքս առաջին հերթին կը վերաբերէր Սփիւռքի, եթէ կ՚ուզէք, աւելի մասնաւորելով՝ մե՛ր գաղութին, սակայն նոյն հարցերը առկայ են նաեւ այլ գաղութներու մէջ, նոյնիսկ ի Հայաստան աշխարհի։ Դիմատետրի ընթերցողս՝ Աւետիս Հաճեան, Նիւ Եորքէն, մի քանի երեւոյթ կը տեսնէ ցաւալի այս իրողութիւններուն որպէս պատճառ. - Ձուլումը, որուն կ՚ենթարկուինք ամենուրեք, նաե՛ւ Միջին Արեւելքի մէջ. - Ունեւոր դասակարգի մէկ հատուածին մօտ շեշտուող այլախօսութիւնը, հետեւանք՝ մեծամտութեան կամ սնոպիզմի. - Հայերէնը սիրցնելու մեր ճիգերուն անբաւարարութիւնը կամ անարդիւնաւէտութիւնը. - Ազգային ընդհանուր ռազմավարութեան մը բացակայութիւնը. - Է՜ր երբեմնի միջկուսակցական պայքարները. - Քաղաքականացման վրայ դրած մեր շեշտը՝ ստորադասելով մշակութայնացմա՛ն, հայեցիացման անհրաժեշտութիւնը։ Բոլորն ալ քննարկման իրապէս արժանի հարցեր, որոնց շատերս բազմիցս անդրադարձած ենք տարբեր առիթներու, եւ որոնք միշտ պէտք է մնան մեր օրակարգին վրայ։ Շարունակելու համար մտքերու փոխանակութիւնը կ՚ուզեմ այստեղ արծարծել վերջին կէտը՝ մշակոյթի, գրականութեան ու հայերէնի տեղատուութեան նկատմամբ մեր հանդուրժողութեան, պարտուողականութեան կամ նոյնիսկ անտարբերութեան երեւոյթը։ Չեմ կրնար առարկել, որ այսօր ազգովին կը գտնուինք մեր գոյութենական խնդրին առջեւ։ Մեր հայրենիքը վտանգուած է, մեր ժողովուրդը աւելի քան երբեք ցիր ու ցան կը դառնայ, մեր Դատը լուծուելու հնարաւորութենէն աւելի ու աւելի կը հեռանայ։ Ուրեմն, առաւել քան երբեք քաղաքականացման կարգախօսը կը դառնայ հրատապ ու այժմէական։ Սակայն ինծի այնպէս կը թուի, թէ ազգի քաղաքականացման ռազմավարութիւնը կը շփոթուի քաղաքական յարաբերութիւններ պահելու, քաղաքական մարզի մէջ աշխատանք տանելու առաջադրանքին հետ։ Սխալ չհասկցուիմ, այդ աշխատանքներէն հրաժարելու հարց չեմ դներ։ Բայց քաղաքականացումը ուրիշ բան է։ «Ես հայ եմ» ըսե՛լը եւ անոր բոլոր հետեւանքները ստանձնե՛լը կը նշանակէ քաղաքականացած ըլլալ ։ Իսկ մեր քաղաքականացման ճիգը այդ կեցուածքը իւրաքանչիւր հայու կողմէ որդեգրուած տեսնելը պիտի եղած ըլլար ցարդ ու պէտք է ըլլայ ասկէ ետք։ Մնացեալը ինքնաբերաբար կու գայ։ Սակայն երբ «Ես հայ եմ»-ի փոխարէն «Ես հայ չեմ, պէտք չունիմ ըլլալու, չեմ ուզեր ըլլալ, կամ ի՞նչ օգուտ ունի ըլլալը»-ը կը դառնայ համոզում, այն ատեն ամբողջ շէնքը կը փլի։ Բայց «Ես հայ եմ» ըսել ու չգիտակցիլ հայերէնին, հայ գրականութեան ու մշակոյթին տէր կանգնելու անհրաժեշտութեան, հայ կեանքի մոմերը վառ պահելու կարեւորութեան, հայոց հողի՛ն ջուր տալու կենսականութեան՝ կը նմանի օդին մէջ արձակել փամփուշտը փոխանակ թշնամիին սրտին ուղղելու զայն։ Այստեղ կ՚ուզեմ մէջբերել յատկանշական հատուած մը Հաճեանի գրութենէն. «Եթէ ձեւը գտնենք — եւ ձեւը պէ՛տք է ըլլայ — հայերէնը հրապուրիչ դարձնելու, խնդրին մեծ մասը լուծած կ՚ըլլանք։ Ես ալ երբ փոքր էի Պուէնոս Այրէսի մէջ, առանց բացառութեան բոլոր դասընկերներս, նաեւ իրենց ծնողները, հայերէնը բացէ ի բաց կ՚արհամարհէին։ Նոր հարուստ գաղթականի ստորակայութեան բարդոյթներէ կը տառապէին։ Զարմանքով կը նկատեմ որ այդ ժամանակուան հայամերժ երախաները ու պատանիները այսօր հայութեամբ կ՚ոգեւորուին եւ կը փորձեն, իրենց սահմանափակ միջոցներով, հայաշունչ կեանք մը ապրիլ։ Կը փափաքին իրենց մոռցած, արհամարհած լեզուն ետ կեանքի կոչել, բայց արդէն ուշ է՝ գործ ունին, ընտանիք պէտք է պահեն եւ ժամանակ չկայ։ Ուրեմն իրենց յանցաւոր հայրենասիրութիւնը կ՚արտայայտեն մանկունակ ազգասիրութեան արտացոլումներով՝ տունը եւ օթոն եռագոյններով ծածկելով, աջ ու ձախ Արարատի նկարներ կախելով եւ լեհմեճուն ուտելով։ Լեզուն կորսնցուցած ըլլալով, հայրենի ինքնութեան հետ հասուն կապ հաստատելէ զրկուած են։ Գիտեն, բայց արդէն ուշ է։» Ահա խնդրին էութիւնը. հայրենասիրութիւնը, այլ խօսքով քաղաքականացած հայ ըլլալու յատկութիւնը դրօշներ ծածանելով ու խաբուսիկ խանդավառութիւն ստեղծելով չ՚ըլլար, այլ այդ դրօշը յաւերժ ծածանել կարենալու համար անձնական, անհատական պարտաւորութիւններ ունենալու գիտակցութեան սերմանումով կ՚ըլլայ։ Իսկ այդ արդէն հայեցիութեան հարցն է, հայեցիութեան առաջնահերթութեան հաւատալու հարցն է, հայեցիութեան մշակները պատրաստելու ու պահելու հարցն է։ Այդ մակարդակին վրայ, սակայն, հաւաքականութիւնն է պատասխանատուն։ Կուսակցութիւններ, եկեղեցիներ, միութիւններ, եւ մասամբ նորին։ Բայց այս մասին՝ առանձնաբար։ ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ Հորիզոն, 2012-07-09 (1723) «»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Thursday, July 5, 2012

Շահան Գանտահարյան. Քաղաքացիական շարժումներ եւ արդյունքի նախադրյալներ

Շահան Գանտահարեանի յօդուածին մէջ լաւատեսութիւն կայ եւ իրապաշտութիւն: Իր այս հանգամանքին համար կը հրապարակենք այս յօդուածը , որով ազգային լուրջ մտահոգութեան մը փարատման դուռ բացող առաջադրութիւն կը նկատուի:
«Նշանակ»
»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

05.07.2012թ.

,,ՌԵՓՈՐԹ,,

www.report.am
"Հարսնաքարի"-ի ողբերգության դիմաց ստեղծված հասարակական ընդվզումի ալիքը կարեւոր հանգրվան նվաճեց երեքշաբթի օր, երբ Հայաստանի սակավապետական շրջանակներու ամենեն կարկառուն դեմքերեն Ռուբեն Հայրապետյանը հրաժարեցավ պատգամավորի իր պաշտոնեն: Կարելի է ըսել, որ այս իրադրությունը նույնիսկ աննախընթաց երեւույթ է Հայաստանի քաղաքական-պետական վերջին շրջանի կյանքին մեջ:

Հարցերու բնույթի եւ տարողության հիմնական տարբերությունները նկատի ունենալով` հասարակական ալիքի բարձրացման եւ խնդիրներու հանգուցալուծման ձեւերուն մեջ հասարակ հայտարարներ կնկատվին: Մտաբերենք Մաշտոցի պուրակին հետ կապված քաղաքացիական շարժումը, նախագահի միջամտությամբ հարցին հանկարծակի լուծումը: Եւ այս պարագային հայ սպայ-բժիշկին ծեծամահ ըլլալը, հասարակական համատարած ընդվզումի զարգացումը, սակավապետ Հայրապետյանի ապաշխարումն ու մանավանդ Ազգային ժողովեն հրաժարականը:

Այստեղ երկու կարեւոր օղակ կա, որոնց վրա պետք է կեդրոնանալ պահ մը: Նախ այս պարագային մեկ կողմը Ազգային ժողովի պատգամավորն է, մյուս կողմը պաշտպանության նախարարության կառույցները` տրված ըլլալով, որ ծեծամահ ընողը պատգամավորի թիկնապահն է եւ մահացողը պաշտպանության նախարարության սպա-բժիշկը: Երկրորդ, թեեւ Հայրապետյանը որեւէ ձեւով չի նշեր, որ ընդառաջած է նախագահի ցուցմունքին, այնուամենայնիվ պարզ է, որ իր հայտարարությունը կատարած է նախագահին հետ տեսակցութենեն ետք: Նույնքան պարզ է, որ առանց նախագահի կարգադրություններուն հարցի հանգուցալուծման կարեւոր այս կանգառը տեղի չէր ունենար:

Կսպասվի անշուշտ օրենքի խստագույն կիրարկման` հայ սպային նկատմամբ դաժանագույն կերպով վարվածներուն նկատմամբ: Թե' լրագրողական եւ թե' քաղաքական դաշտին մեջ կա անվստահելիության մթնոլորտ, կասկած` հանցավորները խստագույն պատիժի ենթարկելու կամքին նկատմամբ:

Առարկայական մոտեցում ցուցաբերած ըլլալու համար հիշելը լավ է, որ նախապես եղած են նման պատահարներ, բռնարարքներ, բռնության հետեւանքով մահ արձանագրված է, որոնց դիմաց հովանավորյալները չեն ստացած իրենց հանցանքի համապատասխան բաժինը: Հովանավորողները` երբեք: Այսօր, գեթ հովանավորը գին վճարած է: Թիկնապահները բանտարկված են. կակնկալվի' դատավարություն եւ հանցանքի համապատասխան պատժաչափեր:

Խնդիրը այս բոլորին մեջ ննման դեպքերու բացառումն է: Ավելի քաղաքական բառապաշարով` խորհրդարանի ապասակավապետականացման անհրաժեշտությունը, թիկնազորային օրենքի որդեգրումը, թիկնապահներու թիվի սահմանափակումը, անոնց գործառույթներու հստակացումը, բռնությունները` հարցերու լուծման համար օրենքով կանխարգիլելու հրամայականը:

Կար ի հարկե հարցի հանգրվանային լուծման այլ տարբերակ, երբ խորհրդարանը ի'նք զրկեր Հայրապետյանը անձեռնմխելիութենե` անուղղակի զինք առաջնորդելով դատարան: Այդ պարագային, խորհրդարանի մեծամասնական կուսակցությունը ստիպված պիտի ըլլար իր անդամին նկատմամբ կեցուածք որոշելու, եթե ի հարկե վերեւներեն նման կանաչ լույս ստանար:

Մեր երկիրը, ցավոք, ունի Ավետյաններու այլ օրինակներ: Ամենաթողության, անպատժելիության, հովանավորչության ժամանակները պիտի անցնին հայրենիքի վրայեն: Այսօր կա' խորհրդարանեն եւ պետական հաստատություններեն դուրս առողջ հասարակական շարժում, որ Երեւանի դիմագիծի պահպանման, հայրենիքի կենսոլորտին նկատմամբ ցուցաբերած նախանձախնդրությամբ եւ հիմա ալ հովանավորյալ անպատժելիության դեմ պայքարելու անտեղիտալիությամբ որոշած է փողոց դուրս գալ եւ պայքարիլ: Կթվի, որ այս առողջ շարժումն է, որ սկսած է իր արդյունքը տալ:

ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐՅԱՆ "Ազդակ"ի գլխավոր խմբագիր

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Շահան Գանտահարյան. Քաղաքացիական շարժումներ եւ արդյունքի նախադրյալներ

Շահան Գանտահարեանի յօդուածին մէջ լաւատեսութիւն կայ եւ իրապաշտութիւն: Իր այս հանգամանքին համար կը հրապարակենք այս յօդուածը , որով ազգային լուրջ մտահոգութեան մը փարատման դուռ բացող առաջադրութիւն կը նկատուի:
«Նշանակ»
»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

05.07.2012թ.

,,ՌԵՓՈՐԹ,,

www.report.am
"Հարսնաքարի"-ի ողբերգության դիմաց ստեղծված հասարակական ընդվզումի ալիքը կարեւոր հանգրվան նվաճեց երեքշաբթի օր, երբ Հայաստանի սակավապետական շրջանակներու ամենեն կարկառուն դեմքերեն Ռուբեն Հայրապետյանը հրաժարեցավ պատգամավորի իր պաշտոնեն: Կարելի է ըսել, որ այս իրադրությունը նույնիսկ աննախընթաց երեւույթ է Հայաստանի քաղաքական-պետական վերջին շրջանի կյանքին մեջ:

Հարցերու բնույթի եւ տարողության հիմնական տարբերությունները նկատի ունենալով` հասարակական ալիքի բարձրացման եւ խնդիրներու հանգուցալուծման ձեւերուն մեջ հասարակ հայտարարներ կնկատվին: Մտաբերենք Մաշտոցի պուրակին հետ կապված քաղաքացիական շարժումը, նախագահի միջամտությամբ հարցին հանկարծակի լուծումը: Եւ այս պարագային հայ սպայ-բժիշկին ծեծամահ ըլլալը, հասարակական համատարած ընդվզումի զարգացումը, սակավապետ Հայրապետյանի ապաշխարումն ու մանավանդ Ազգային ժողովեն հրաժարականը:

Այստեղ երկու կարեւոր օղակ կա, որոնց վրա պետք է կեդրոնանալ պահ մը: Նախ այս պարագային մեկ կողմը Ազգային ժողովի պատգամավորն է, մյուս կողմը պաշտպանության նախարարության կառույցները` տրված ըլլալով, որ ծեծամահ ընողը պատգամավորի թիկնապահն է եւ մահացողը պաշտպանության նախարարության սպա-բժիշկը: Երկրորդ, թեեւ Հայրապետյանը որեւէ ձեւով չի նշեր, որ ընդառաջած է նախագահի ցուցմունքին, այնուամենայնիվ պարզ է, որ իր հայտարարությունը կատարած է նախագահին հետ տեսակցութենեն ետք: Նույնքան պարզ է, որ առանց նախագահի կարգադրություններուն հարցի հանգուցալուծման կարեւոր այս կանգառը տեղի չէր ունենար:

Կսպասվի անշուշտ օրենքի խստագույն կիրարկման` հայ սպային նկատմամբ դաժանագույն կերպով վարվածներուն նկատմամբ: Թե' լրագրողական եւ թե' քաղաքական դաշտին մեջ կա անվստահելիության մթնոլորտ, կասկած` հանցավորները խստագույն պատիժի ենթարկելու կամքին նկատմամբ:

Առարկայական մոտեցում ցուցաբերած ըլլալու համար հիշելը լավ է, որ նախապես եղած են նման պատահարներ, բռնարարքներ, բռնության հետեւանքով մահ արձանագրված է, որոնց դիմաց հովանավորյալները չեն ստացած իրենց հանցանքի համապատասխան բաժինը: Հովանավորողները` երբեք: Այսօր, գեթ հովանավորը գին վճարած է: Թիկնապահները բանտարկված են. կակնկալվի' դատավարություն եւ հանցանքի համապատասխան պատժաչափեր:

Խնդիրը այս բոլորին մեջ ննման դեպքերու բացառումն է: Ավելի քաղաքական բառապաշարով` խորհրդարանի ապասակավապետականացման անհրաժեշտությունը, թիկնազորային օրենքի որդեգրումը, թիկնապահներու թիվի սահմանափակումը, անոնց գործառույթներու հստակացումը, բռնությունները` հարցերու լուծման համար օրենքով կանխարգիլելու հրամայականը:

Կար ի հարկե հարցի հանգրվանային լուծման այլ տարբերակ, երբ խորհրդարանը ի'նք զրկեր Հայրապետյանը անձեռնմխելիութենե` անուղղակի զինք առաջնորդելով դատարան: Այդ պարագային, խորհրդարանի մեծամասնական կուսակցությունը ստիպված պիտի ըլլար իր անդամին նկատմամբ կեցուածք որոշելու, եթե ի հարկե վերեւներեն նման կանաչ լույս ստանար:

Մեր երկիրը, ցավոք, ունի Ավետյաններու այլ օրինակներ: Ամենաթողության, անպատժելիության, հովանավորչության ժամանակները պիտի անցնին հայրենիքի վրայեն: Այսօր կա' խորհրդարանեն եւ պետական հաստատություններեն դուրս առողջ հասարակական շարժում, որ Երեւանի դիմագիծի պահպանման, հայրենիքի կենսոլորտին նկատմամբ ցուցաբերած նախանձախնդրությամբ եւ հիմա ալ հովանավորյալ անպատժելիության դեմ պայքարելու անտեղիտալիությամբ որոշած է փողոց դուրս գալ եւ պայքարիլ: Կթվի, որ այս առողջ շարժումն է, որ սկսած է իր արդյունքը տալ:

ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐՅԱՆ "Ազդակ"ի գլխավոր խմբագիր

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Tuesday, July 3, 2012

ՍՈՒՐԱՆԿԻՒՆ - Հայաստանի արեւմտեան դասատուները - ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ

Արեւմուտքը, Եւրոպան ու Ամերիկան ներշնչումի աղբիւր կը հանդիսանան թէ՛ Հայաստանի եւ թէ՛ զարգացման ճամբան բռնած շատ այլ երկիրներու համար։ Քաղաքակրթութեան բարձրագոյն մակարդակները հո՜ն կ՚որոնենք, մեր օրինակելի ու ընդօրինակելի տիպարները այդ կողմե՜րը կը փնտռենք, ամեն կերպ կը ջանանք նմանիլ անոնց, համարկուիլ անոնց մէջ, նոյնանալ անոնց հետ։ Կ՚երեւի սա մեր ճակատագիրն է։ Առաջ Հռոմն ու Բիւզանդիոնն էին։ Հիմա ալ՝ Միացեալ Նահանգները, Անգլիան ու Ֆրանսան եւ մասամբ նորին։
Բայց ի՞նչ է, որ կը պակսի մեզի ու այնքան ճիգ կ՚ընենք սորվելու, զարգանալու եւ քաղաքակրթուելու համար։
Ահա մի քանի մարզեր, ուր Հայաստան դեռ ճամբայ ունի կտրելիք՝ հասնելու համար այսօրուան միջազգային չափանիշներուն։
- Ինչպէ՞ս խուսափիլ շահատուրք վճարելէ, մեր սեփական քրտինքով վաստկածէն ինչպէ՞ս ընել՝ բաժին չհանելու համար պետութեան։
- Ինչպէ՞ս տիրանալ ուրիշին վաստկածին եւ ստացուածքին, մանաւանդ պետութեան ստացուածքին՝ առանց բռնուելու ու թալանողի տեղ անցնելու։
- Ինչպէ՞ս մենաշնորհ հաստատել, թոյլ չտալ, որ ուրիշը կարենայ մրցիլ քեզի հետ, յաճախորդներդ խլէ քեզմէ։
- Ինչպէ՞ս ապահովել հասութաբեր բարձր պաշտօններ, պետական թէ այլ, ու պայքարիլ, որ ոեւէ մէկը չկարենայ սպառնալ զայն ձեռքէդ առնելու։ Ընդհակառակն, հետամուտ ըլլալ, որ պաշտօնդ քեզմէ անցնի զաւկիդ, անկէ՝ թոռանդ, ու այդպէս շարունակաբար։
Անշուշտ դիւրին չեն այս բաները ընելը, զանոնք իրագործելու գաղտնիքներուն տիրանալը, ու զանոնք այնպիսի վարպետութեամբ իրագործելը, որ երբեք յանցագործութեան վրայ չբռնուիս։ Երկար տարիներու փորձառութիւն, հմտութիւն եւ հոտառութիւն պէտք է։
Սակայն բախտաւոր ենք, որովհետեւ Արեւմուտքի բազմաթիւ երկիրներ այսօր մեզի առիթը կը ստեղծեն այս մարզերուն մէջ բարձրագոյն վկայականներու տիրանալու՝ հետեւելով իրենց ջամբած դասաւանդութիւններուն։
Նորագոյն դասընթացքը Քեպէգի մէջ հաստատուած է՝ դատաւոր տիկին Ֆրանս Շարպոնոյի գլխաւորած յանձնաժողովին կողմէ։ Անոր առջեւ տրուող վկայութիւններէն կարելի է սորվիլ շինարարութեան ասպարէզի ճամբով պետութեան վրայ ճնշում բանեցնելու եւ զայն կողոպտելու լաւագոյն միջոցները։ Փոխադարձաբար՝ քաղաքական դէմքերու եւ կուսակցութիւններու կողմէ մարդոց նիւթապաշտութեան եւ ընչաքաղցութեան ձգտումներէն օգտուելով սեփական ընտրութիւնը ապահովելու եւ պաշտօնավարութիւնը տասնամեակներով երկարաձգելու արուեստը։
Սակայն, պէտք չէ բաւարարուիլ մեր անմիջական շրջապատով։ Եթէ աչք մը նետենք այս մարզին մէջ արտասահմանեան լաւագոյն համալսարաններու մատուցած դասընթացքներուն վրայ, որ Միջազգային թափանցիկութեան կազմակերպութիւնը ցանկագրեր է իր տարեկան տեղեկագրին մէջ, հետաքրքրական կարելիութիւններ կը բացայայտենք։
Այսպէս, հասարակական հսկողութեան անբաւարարութեան ու պետական կառավարման անարդիւնաւէտութեան, ապիկարութեան եւ կաշառակերութեան մարզերէն ներս առաջնակարգ դասեր կրնան տալ Յունաստանը, Իտալիան, Իրլանտան, Փորթուկալն ու Սպանիան, բայց ամենէն աւելի՝ Պուլկարիան եւ Ռումանիան։ Այս տեսակէտէն ամենէն յետամնացներն են Սկանտինաւեան երկիրները։ Սակայն, անոնցմէ Շուէտն ու Դանիան, ինչպէս նաեւ Զուիցերիան, Գերմանիան ու Անգլիան քաղաքական կուսակցութիւններու ֆինանսաւորման մարզին մէջ հանդուրժողութեան ինչպէս նաեւ անկանոնութիւններու նկատմամբ աչք գոցելու տեսակէտէն բաւական յառաջդիմական գործելակերպեր կը պարզեն։
Միշտ ըստ նոյն Միջ-Թափ կազմակերպութեան, եւրոպական 25 երկիրներու 300 ազգային հիմնարկութիւններ լաւապէս կը յաջողին իրենց հանրային նիւթական գործառնութիւնները անբաղձալի աչքերէ հեռու, իսկ նուիրատուները (կաշառատուները) պաշտպանութեան տակ ու հետապնդումներէ զերծ պահել։
Վերջապէս, 12 երկիրներ քաղաքական կուսակցութիւններուն կ՚ապահովեն անսահման նուիրատուութիւն ստանալու իրաւունքը, 17 երկիրներ ոչ մէկ կաշկանդում կը դնեն իրենց երեսփոխաններու վարմունքին կամ հարստութեան կուտակման համար, իսկ 20 երկիրներ թոյլ չեն տար որ նման մարզերու մէջ տեղեկութիւնները բացայայտուին ու նուիրատու (կաշառատու) ազնիւ քաղաքացիները որեւէ դժուարութեան մատնուին։
Միայն չար լեզուներն են (եւրոպացիներու 74%-ը), որոնք կաշառակերութիւնը մեծ խնդիր կը նկատեն իրենց երկիրներուն մէջ, իսկ միայն նենգամիտները կապակցութիւն մը կը տեսնեն այժմու տնտեսական տագնապներուն ու իրենց երկիրներու կառավարման գործելակերպին միջեւ։ Այս բոլորին մասին կրնաք յաւելեալ լուսաբանութիւններ ստանալ Մոնթրէալի Le Devoir օրաթերթի 7 յունիսի թիւէն։
Հայաստան պէտք չունի հաւատալու նման չար լեզուներուն կամ նենգամիտներուն։
Սակայն, եթէ շատ վստահութիւն չտածէ իր արեւմտեան կուռքերուն նկատմամբ, ի հարկէ միշտ ալ իր հայեացքը կրնայ դարձնել Հիւսիս, Հարաւ կամ Արեւելք, ուր ներշնչման աւանդական աղբիւրներ չեն պակսիր իրեն համար...
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2012-07-02 (1722)

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՍՈՒՐԱՆԿԻՒՆ - Հայաստանի արեւմտեան դասատուները - ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ

Արեւմուտքը, Եւրոպան ու Ամերիկան ներշնչումի աղբիւր կը հանդիսանան թէ՛ Հայաստանի եւ թէ՛ զարգացման ճամբան բռնած շատ այլ երկիրներու համար։ Քաղաքակրթութեան բարձրագոյն մակարդակները հո՜ն կ՚որոնենք, մեր օրինակելի ու ընդօրինակելի տիպարները այդ կողմե՜րը կը փնտռենք, ամեն կերպ կը ջանանք նմանիլ անոնց, համարկուիլ անոնց մէջ, նոյնանալ անոնց հետ։ Կ՚երեւի սա մեր ճակատագիրն է։ Առաջ Հռոմն ու Բիւզանդիոնն էին։ Հիմա ալ՝ Միացեալ Նահանգները, Անգլիան ու Ֆրանսան եւ մասամբ նորին։
Բայց ի՞նչ է, որ կը պակսի մեզի ու այնքան ճիգ կ՚ընենք սորվելու, զարգանալու եւ քաղաքակրթուելու համար։
Ահա մի քանի մարզեր, ուր Հայաստան դեռ ճամբայ ունի կտրելիք՝ հասնելու համար այսօրուան միջազգային չափանիշներուն։
- Ինչպէ՞ս խուսափիլ շահատուրք վճարելէ, մեր սեփական քրտինքով վաստկածէն ինչպէ՞ս ընել՝ բաժին չհանելու համար պետութեան։
- Ինչպէ՞ս տիրանալ ուրիշին վաստկածին եւ ստացուածքին, մանաւանդ պետութեան ստացուածքին՝ առանց բռնուելու ու թալանողի տեղ անցնելու։
- Ինչպէ՞ս մենաշնորհ հաստատել, թոյլ չտալ, որ ուրիշը կարենայ մրցիլ քեզի հետ, յաճախորդներդ խլէ քեզմէ։
- Ինչպէ՞ս ապահովել հասութաբեր բարձր պաշտօններ, պետական թէ այլ, ու պայքարիլ, որ ոեւէ մէկը չկարենայ սպառնալ զայն ձեռքէդ առնելու։ Ընդհակառակն, հետամուտ ըլլալ, որ պաշտօնդ քեզմէ անցնի զաւկիդ, անկէ՝ թոռանդ, ու այդպէս շարունակաբար։
Անշուշտ դիւրին չեն այս բաները ընելը, զանոնք իրագործելու գաղտնիքներուն տիրանալը, ու զանոնք այնպիսի վարպետութեամբ իրագործելը, որ երբեք յանցագործութեան վրայ չբռնուիս։ Երկար տարիներու փորձառութիւն, հմտութիւն եւ հոտառութիւն պէտք է։
Սակայն բախտաւոր ենք, որովհետեւ Արեւմուտքի բազմաթիւ երկիրներ այսօր մեզի առիթը կը ստեղծեն այս մարզերուն մէջ բարձրագոյն վկայականներու տիրանալու՝ հետեւելով իրենց ջամբած դասաւանդութիւններուն։
Նորագոյն դասընթացքը Քեպէգի մէջ հաստատուած է՝ դատաւոր տիկին Ֆրանս Շարպոնոյի գլխաւորած յանձնաժողովին կողմէ։ Անոր առջեւ տրուող վկայութիւններէն կարելի է սորվիլ շինարարութեան ասպարէզի ճամբով պետութեան վրայ ճնշում բանեցնելու եւ զայն կողոպտելու լաւագոյն միջոցները։ Փոխադարձաբար՝ քաղաքական դէմքերու եւ կուսակցութիւններու կողմէ մարդոց նիւթապաշտութեան եւ ընչաքաղցութեան ձգտումներէն օգտուելով սեփական ընտրութիւնը ապահովելու եւ պաշտօնավարութիւնը տասնամեակներով երկարաձգելու արուեստը։
Սակայն, պէտք չէ բաւարարուիլ մեր անմիջական շրջապատով։ Եթէ աչք մը նետենք այս մարզին մէջ արտասահմանեան լաւագոյն համալսարաններու մատուցած դասընթացքներուն վրայ, որ Միջազգային թափանցիկութեան կազմակերպութիւնը ցանկագրեր է իր տարեկան տեղեկագրին մէջ, հետաքրքրական կարելիութիւններ կը բացայայտենք։
Այսպէս, հասարակական հսկողութեան անբաւարարութեան ու պետական կառավարման անարդիւնաւէտութեան, ապիկարութեան եւ կաշառակերութեան մարզերէն ներս առաջնակարգ դասեր կրնան տալ Յունաստանը, Իտալիան, Իրլանտան, Փորթուկալն ու Սպանիան, բայց ամենէն աւելի՝ Պուլկարիան եւ Ռումանիան։ Այս տեսակէտէն ամենէն յետամնացներն են Սկանտինաւեան երկիրները։ Սակայն, անոնցմէ Շուէտն ու Դանիան, ինչպէս նաեւ Զուիցերիան, Գերմանիան ու Անգլիան քաղաքական կուսակցութիւններու ֆինանսաւորման մարզին մէջ հանդուրժողութեան ինչպէս նաեւ անկանոնութիւններու նկատմամբ աչք գոցելու տեսակէտէն բաւական յառաջդիմական գործելակերպեր կը պարզեն։
Միշտ ըստ նոյն Միջ-Թափ կազմակերպութեան, եւրոպական 25 երկիրներու 300 ազգային հիմնարկութիւններ լաւապէս կը յաջողին իրենց հանրային նիւթական գործառնութիւնները անբաղձալի աչքերէ հեռու, իսկ նուիրատուները (կաշառատուները) պաշտպանութեան տակ ու հետապնդումներէ զերծ պահել։
Վերջապէս, 12 երկիրներ քաղաքական կուսակցութիւններուն կ՚ապահովեն անսահման նուիրատուութիւն ստանալու իրաւունքը, 17 երկիրներ ոչ մէկ կաշկանդում կը դնեն իրենց երեսփոխաններու վարմունքին կամ հարստութեան կուտակման համար, իսկ 20 երկիրներ թոյլ չեն տար որ նման մարզերու մէջ տեղեկութիւնները բացայայտուին ու նուիրատու (կաշառատու) ազնիւ քաղաքացիները որեւէ դժուարութեան մատնուին։
Միայն չար լեզուներն են (եւրոպացիներու 74%-ը), որոնք կաշառակերութիւնը մեծ խնդիր կը նկատեն իրենց երկիրներուն մէջ, իսկ միայն նենգամիտները կապակցութիւն մը կը տեսնեն այժմու տնտեսական տագնապներուն ու իրենց երկիրներու կառավարման գործելակերպին միջեւ։ Այս բոլորին մասին կրնաք յաւելեալ լուսաբանութիւններ ստանալ Մոնթրէալի Le Devoir օրաթերթի 7 յունիսի թիւէն։
Հայաստան պէտք չունի հաւատալու նման չար լեզուներուն կամ նենգամիտներուն։
Սակայն, եթէ շատ վստահութիւն չտածէ իր արեւմտեան կուռքերուն նկատմամբ, ի հարկէ միշտ ալ իր հայեացքը կրնայ դարձնել Հիւսիս, Հարաւ կամ Արեւելք, ուր ներշնչման աւանդական աղբիւրներ չեն պակսիր իրեն համար...
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2012-07-02 (1722)

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Thursday, June 28, 2012

Ի՞նչ Կ՚ ուզէ Վրաստանը Մեզմէ - Հայկ Նագգաշեան, Մոնթրէալ

Արտատպուած՝ ՌԱԿ Մամուլէն
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«


Տակաւին ոչ-հեռու անցեալին՝ 1987-ի Մայիսին Թիֆլիսի մէջ Սայեաթ Նովայի ծննդեան 275-ամեակի տօնակատարութեան մասնակցելու բախտը ունեցայ ես: Սայեաթ Նովայի ընծայուող այդ պատիւը Վրաստան իրեն վերապահած էր, սակայն հանդիսութեան կը նախագահէր Հայաստանի Գրողներու Միութիւնը, որուն պատուիրակութիւնը, փոխանորդաբար Վարդգէս Պետրոսեանին կը գլխաւորէր Սերօ Խանզադեանը:

Երեւանէն Թիֆլիս շուրջ 270 քլմ. Ճամբայ էր, որ կ'անցնէր Սեւանայ լիճէն, Դիլիճանի հիանալի բնութեան մէջէն, Իջեւանի վրայով հասնելու համար Վրաստան: Այս բոլորը տեսնելով անցնիլը չէր բաւարարեր Սպարապետը, որ ամէն գիւղի մուտքին, կամ պատմական վայրի մը առջեւ կենալով պատմութիւնը կը վերակենդանացնէր, առանց հոգ ընելու, որ այս ընթացքով անխուսափելիօրէն պիտի չկարենայինք ժամանակին հասնիլ հանդիսութեան: Բայց գիտէր նաեւ, որ առանց հայկական պատուիրակութեան չէր կրնար սկսիլ հանդիսութիւնը: Իր ստեղծած վիպական հերոսին նմանութեամբ Սպարապետ կոչեր էի զինք, որ ճշդօրէն կը բնորոշէր իր տիրական նկարագիրը:

Անկէ ի վեր անցեր է շուրջ քառորդ դար: Սովետական Միութեան քայքայումին հետեւանքով Վրաստան եւ Հայաստան եղան անկախ երկիրներ: Սակայն մինչ այդ քարոզուած միջազգային եղբայրութեան մեծ սուտ մը ըլլալը երեւան ելաւ, երբ Ազրպէյճան ազատ զգաց իր հայատեացութիւնը ցոյց տալու: Թուրքը նոյն թուրքը մնացեր էր: Բռնապետ Սթալինի կարգադրութեամբ Ազրպէյճանի նուիրուած Նախիջեւանը հայութենէ պարպուեցաւ: Գոյութիւն ունեցող վանքերը, խաչքարերը եւ մշակութային ու կրօնական այլ վկայարաններ քանդուեցան ու փճացուեցան: Անզօր զայրոյթով տեսանք թէ թուրքը նոյնն է մնացեր: Բայց աւելի խոր զայրոյթով ու մեծ ցաւով նկատեցինք, թէ Վրաստան եւս մեր բարեկամը չէ. կարծես չբաւէին բռնապետ Սթալինի եւ Բերիայի հակահայ ոճիրները՝ համայնավար յեղափոխութեան մէջ իրենց մրցակից Ստեփան Շահումեանին ու Հայկ Բժշկեանցին պէս ղեկավարներ մաքրագործելով, խնայելով միայն Անաստաս Միկոյեանը, որուն վայելած միջազգային վարկին ու դիւանագիտական կարողութեանց պէտք ունէին:

Բայց մեզ կը զարմացնէ ու ցաւ կը պատճառէ Վրաստանի հակահայ ընթացքը, ուրանալով եւ մոռնալով, որ Թիֆլիսը Թիֆլիս ընողը հայերն էին եւ որոնք դարաւոր մշակութային ու բարեկամական կապ ունեցեր էին Վրաստանի հետ: Յովհաննէս Թումանեանի 1914-ին հիմնած վարդատօնը հայ եւ վրացի մտաւորականներով եւ մշակութասէր ժողովրդային զանգուածներով կը տօնախմբուէր: Թիֆլիսի հայկական Ս. Գէորգ եկեղեցւոյ ծառազարդ բակին մէկ անկիւնը, Սայեաթ Նովայի դամբարանին կողքին կը հանգչին նաեւ Ռաֆֆիի, Թումանեանի, Նար-Դոսի, Ղազարոս Աղայեանի եւ Գաբրիէլ Սունդուկեանի շիրիմները, վկայելով այն իրականութեան մասին, որ Թիֆլիսը հայ գրականութեան ու մշակոյթի գլխաւոր կեդրոնն էր: Առաջին հայկական ֆիլմը՝ Պեպօն հոն պատրաստուած էր: Հակասելով այսպիսի անցեալի մը՝ այսօրուան Վրաստանի հակահայ ընթացքը զղջալու եւ ափսոսալու կը մղէ մեզ՝ մեր բարեմտութեան համար:

Ջաւախքահայութիւնը կը տառապի վրացական բռնատիրութեան տակ: Տիրող անտանելի կացութեան դէմ բողոքողները, ցոյց կատարողները կը դատապարտուին ու կը բանտարկուին: Բռնութիւնով եւ անիրաւութիւնով վրացական իշխանութիւնը կը ջանայ արտագաղթի մղել Ջաւախքի հայութիւնը, փոխարէնը ազերիներ եւ թուրքեր բնակեցնելու համար: Այս վիճակին մէջ մեծ դեր ունի թրքական եւ ազերիական դրամը, որ կ՚օգտագործուի պետական օժանդակութեան ձեւի տակ ու նաեւ որպէս կաշառք հակահայ վարձկաններուն: «Միասնական Ջաւախք» կազմակերպութեան ղեկավարներէն Վահագն Չախալեանը վերջերս անիրաւ անբաստանութիւններու տակ դատավարութենէ մը յետոյ 10 տարուան բանտարկութեան դատապարտուեցաւ: Սակայն, առանց պայքարին վերջ տալու, ան բաց նամակ մը ուղղեց նախագահ Սահակաշվիլիին, յատկապէս ըսելով.- «Ջաւախքահայութիւնը պատրաստ է երկխօսութեան: Մենք դեռեւս յոյս ունենք, որ ստիպուած չենք լինի երկու բարեկամ ժողովուրդներին վերաբերող խնդիրների լուծումը վաղը փնտռել եւրոպական եւ միջազգային ատեաններում: Մնում է միայն մէկ բան՝ որ ընդունէք երկխօսութեան հրաւէրը»:

Մտահոգիչ պարագայ է, որ հայկական ցեղասպանութեան քննարկումը պատճառ եղած է խորհրդարանին մէջ իրար ծեծելու: Խորհրդարանի նախագահը վերջ դրած է վիճաբանութեանց, յայտարարելով որ «այդ ցաւոտ հարցին քննարկումը կարող է ազդել հարեւանների հետ մեր յարաբերութիւններին վրայ»: Այսինքն, Վրաստան չ՚ուզեր իր շահերը վտանգել այդ պատճառով:

Տակաւին կարճ ատեն առաջ այս պատեհապաշտ եւ ապերախտ ժողովուրդը, երբ փորձեց Վրաստանը ամերիկեան ռազմախարիսխի մը վերածել, Ռուսիա պատժական յարձակումով մը արժանի դասը տուաւ անոր անխոհեմ ղեկավարութեան: Իսկ Հայաստանի իշխանութիւնը ձեռնածալ դիտեց եղածը: Բայց չենք դադրիր կրկնելէ, որ «Ջաւախքը մերն է, ջաւախքահայութիւնը կը տառապի վրացական բռնատիրութեան տակ» եւ այլն: Ո՞վ պիտի կարենար արգիլել որ ռուսական արշաւանքին ընթացքին, նոյնիսկ Ռուսիոյ հետ համախորհուրդ, մենք ալ Ջաւախքը ազատագրէինք: Մեր իրաւունքին տէր ըլլալու պահը ներկայացած էր, բայց մենք փախցուցինք առիթը, որ գուցէ անգամ մըն ալ չկրկնուի:

Ափսո՜ս, պատմութեան դասը չենք սորված:


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Ի՞նչ Կ՚ ուզէ Վրաստանը Մեզմէ - Հայկ Նագգաշեան, Մոնթրէալ

Արտատպուած՝ ՌԱԿ Մամուլէն
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«


Տակաւին ոչ-հեռու անցեալին՝ 1987-ի Մայիսին Թիֆլիսի մէջ Սայեաթ Նովայի ծննդեան 275-ամեակի տօնակատարութեան մասնակցելու բախտը ունեցայ ես: Սայեաթ Նովայի ընծայուող այդ պատիւը Վրաստան իրեն վերապահած էր, սակայն հանդիսութեան կը նախագահէր Հայաստանի Գրողներու Միութիւնը, որուն պատուիրակութիւնը, փոխանորդաբար Վարդգէս Պետրոսեանին կը գլխաւորէր Սերօ Խանզադեանը:

Երեւանէն Թիֆլիս շուրջ 270 քլմ. Ճամբայ էր, որ կ'անցնէր Սեւանայ լիճէն, Դիլիճանի հիանալի բնութեան մէջէն, Իջեւանի վրայով հասնելու համար Վրաստան: Այս բոլորը տեսնելով անցնիլը չէր բաւարարեր Սպարապետը, որ ամէն գիւղի մուտքին, կամ պատմական վայրի մը առջեւ կենալով պատմութիւնը կը վերակենդանացնէր, առանց հոգ ընելու, որ այս ընթացքով անխուսափելիօրէն պիտի չկարենայինք ժամանակին հասնիլ հանդիսութեան: Բայց գիտէր նաեւ, որ առանց հայկական պատուիրակութեան չէր կրնար սկսիլ հանդիսութիւնը: Իր ստեղծած վիպական հերոսին նմանութեամբ Սպարապետ կոչեր էի զինք, որ ճշդօրէն կը բնորոշէր իր տիրական նկարագիրը:

Անկէ ի վեր անցեր է շուրջ քառորդ դար: Սովետական Միութեան քայքայումին հետեւանքով Վրաստան եւ Հայաստան եղան անկախ երկիրներ: Սակայն մինչ այդ քարոզուած միջազգային եղբայրութեան մեծ սուտ մը ըլլալը երեւան ելաւ, երբ Ազրպէյճան ազատ զգաց իր հայատեացութիւնը ցոյց տալու: Թուրքը նոյն թուրքը մնացեր էր: Բռնապետ Սթալինի կարգադրութեամբ Ազրպէյճանի նուիրուած Նախիջեւանը հայութենէ պարպուեցաւ: Գոյութիւն ունեցող վանքերը, խաչքարերը եւ մշակութային ու կրօնական այլ վկայարաններ քանդուեցան ու փճացուեցան: Անզօր զայրոյթով տեսանք թէ թուրքը նոյնն է մնացեր: Բայց աւելի խոր զայրոյթով ու մեծ ցաւով նկատեցինք, թէ Վրաստան եւս մեր բարեկամը չէ. կարծես չբաւէին բռնապետ Սթալինի եւ Բերիայի հակահայ ոճիրները՝ համայնավար յեղափոխութեան մէջ իրենց մրցակից Ստեփան Շահումեանին ու Հայկ Բժշկեանցին պէս ղեկավարներ մաքրագործելով, խնայելով միայն Անաստաս Միկոյեանը, որուն վայելած միջազգային վարկին ու դիւանագիտական կարողութեանց պէտք ունէին:

Բայց մեզ կը զարմացնէ ու ցաւ կը պատճառէ Վրաստանի հակահայ ընթացքը, ուրանալով եւ մոռնալով, որ Թիֆլիսը Թիֆլիս ընողը հայերն էին եւ որոնք դարաւոր մշակութային ու բարեկամական կապ ունեցեր էին Վրաստանի հետ: Յովհաննէս Թումանեանի 1914-ին հիմնած վարդատօնը հայ եւ վրացի մտաւորականներով եւ մշակութասէր ժողովրդային զանգուածներով կը տօնախմբուէր: Թիֆլիսի հայկական Ս. Գէորգ եկեղեցւոյ ծառազարդ բակին մէկ անկիւնը, Սայեաթ Նովայի դամբարանին կողքին կը հանգչին նաեւ Ռաֆֆիի, Թումանեանի, Նար-Դոսի, Ղազարոս Աղայեանի եւ Գաբրիէլ Սունդուկեանի շիրիմները, վկայելով այն իրականութեան մասին, որ Թիֆլիսը հայ գրականութեան ու մշակոյթի գլխաւոր կեդրոնն էր: Առաջին հայկական ֆիլմը՝ Պեպօն հոն պատրաստուած էր: Հակասելով այսպիսի անցեալի մը՝ այսօրուան Վրաստանի հակահայ ընթացքը զղջալու եւ ափսոսալու կը մղէ մեզ՝ մեր բարեմտութեան համար:

Ջաւախքահայութիւնը կը տառապի վրացական բռնատիրութեան տակ: Տիրող անտանելի կացութեան դէմ բողոքողները, ցոյց կատարողները կը դատապարտուին ու կը բանտարկուին: Բռնութիւնով եւ անիրաւութիւնով վրացական իշխանութիւնը կը ջանայ արտագաղթի մղել Ջաւախքի հայութիւնը, փոխարէնը ազերիներ եւ թուրքեր բնակեցնելու համար: Այս վիճակին մէջ մեծ դեր ունի թրքական եւ ազերիական դրամը, որ կ՚օգտագործուի պետական օժանդակութեան ձեւի տակ ու նաեւ որպէս կաշառք հակահայ վարձկաններուն: «Միասնական Ջաւախք» կազմակերպութեան ղեկավարներէն Վահագն Չախալեանը վերջերս անիրաւ անբաստանութիւններու տակ դատավարութենէ մը յետոյ 10 տարուան բանտարկութեան դատապարտուեցաւ: Սակայն, առանց պայքարին վերջ տալու, ան բաց նամակ մը ուղղեց նախագահ Սահակաշվիլիին, յատկապէս ըսելով.- «Ջաւախքահայութիւնը պատրաստ է երկխօսութեան: Մենք դեռեւս յոյս ունենք, որ ստիպուած չենք լինի երկու բարեկամ ժողովուրդներին վերաբերող խնդիրների լուծումը վաղը փնտռել եւրոպական եւ միջազգային ատեաններում: Մնում է միայն մէկ բան՝ որ ընդունէք երկխօսութեան հրաւէրը»:

Մտահոգիչ պարագայ է, որ հայկական ցեղասպանութեան քննարկումը պատճառ եղած է խորհրդարանին մէջ իրար ծեծելու: Խորհրդարանի նախագահը վերջ դրած է վիճաբանութեանց, յայտարարելով որ «այդ ցաւոտ հարցին քննարկումը կարող է ազդել հարեւանների հետ մեր յարաբերութիւններին վրայ»: Այսինքն, Վրաստան չ՚ուզեր իր շահերը վտանգել այդ պատճառով:

Տակաւին կարճ ատեն առաջ այս պատեհապաշտ եւ ապերախտ ժողովուրդը, երբ փորձեց Վրաստանը ամերիկեան ռազմախարիսխի մը վերածել, Ռուսիա պատժական յարձակումով մը արժանի դասը տուաւ անոր անխոհեմ ղեկավարութեան: Իսկ Հայաստանի իշխանութիւնը ձեռնածալ դիտեց եղածը: Բայց չենք դադրիր կրկնելէ, որ «Ջաւախքը մերն է, ջաւախքահայութիւնը կը տառապի վրացական բռնատիրութեան տակ» եւ այլն: Ո՞վ պիտի կարենար արգիլել որ ռուսական արշաւանքին ընթացքին, նոյնիսկ Ռուսիոյ հետ համախորհուրդ, մենք ալ Ջաւախքը ազատագրէինք: Մեր իրաւունքին տէր ըլլալու պահը ներկայացած էր, բայց մենք փախցուցինք առիթը, որ գուցէ անգամ մըն ալ չկրկնուի:

Ափսո՜ս, պատմութեան դասը չենք սորված:


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Friday, June 22, 2012

Ի ՍԷՐ ՎԱՀՐԱՄ ՄԱՎԵԱՆԻ - ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ

Բախտը ունեցած եմ Վահրամ Մավեանը անձամբ ճանչնալու եւ հետը հարցազրոյց մըն ալ ունենալու։ Բայց ան ինծի համար արդէն մեր հանդիպումէն առաջ իսկ ծանօթ էր իր պատմուածքներով, որոնք մեծապէս տպաւորած էին զիս ու ազդած իմ ալ նիւթերու ընտութեան ու պատմելու ոճիս վրայ։ Եւ եթէ անուանի գրողը նաեւ վաստակաւոր դաստիարակ է եղած, ու ես առիթը չեմ ունեցած իր աշակերտներէն մէկը ըլլալու, կրնամ սակայն ամենայն վստահութեամբ զինք նկատել ուսուցիչներէս մէկը, յատկապէս «Ոստայն»ներս հիւսած ատեն...
Ուրեմն, շատ բնական էր, որ ներկայ գտնուէի Թէքէեան մշակութային միութեան կազմակերպած երեկոյեան՝ ի յարգանս գրողի յիշատակին։ Առիթը՝ Վահրամ Մավեանի ծննդեան 85-ամեակն էր (2011-ին) ու մահուան 30-ամեակը (2013-ին)։ Բովանդակալից դասախօսութեամբ մը, գրողին կեանքն ու գործը ամբողջական կերպով ներկայացուց Ապագայ շաբաթաթերթի երկարամեայ նախկին խմբագիրը՝ Արսէն-Նուպար Մամուրեան, իսկ գրողին գործերէն հատուածներ կարդացին Լենա Դաւիթեան ու Սիլվիա Ամատունի։ Պարոն Մամուրեան, իմ խնդրանքով, «Հորիզոն գրական»ին փոխանցեց իր դասախօսութիւնը (տեսնել յունիսի համարը, թերթիս այս թիւին մէջ)։ Ներկաները լիացած մեկնեցան սոյն գրական ձեռնարկէն։ Սակայն ոչ բոլորը։
Արդարեւ, ուրիշներու հետ ես ալ ափսոսացի, որ բացի մէկ-երկու բացառութիւններէ՝ երիտասարդութիւնը կը բացակայէր։ «Մեզի հետ ալ վերջ պիտի գտնեն նման ձեռնարկները» դիտել կու տային ինծի տարեկից թէքէեանականները, որոնք այս տեսակ ձեռնարկներու թէ՛ կազմակերպիչներն են թէ՛ ալ ներկաները։
Գուցէ ձեռնարկին լեզո՞ւն էր, հայերէ՛նը, որ հեռու կը պահէր երիտասարդները։ Սակայն քանի մը շաբաթ առաջ նոյն սրահին մէջ Աշոտ Մալաքեանի (այլապէս ծանօթ Հանրի Վերնէոյի) նուիրուած ու իր «Մայրիկ» շարժանկարի ցուցադրութեամբ կատարուած ձեռնարկը, ամբողջութեամբ ֆրանսերէն լեզուով, ոչ միայն չէր յաջողած նոր սերունդը ներգրաւել, այլ մեզիպէսներուն ալ անհանգստութիւն, չըսելու համար դժգոհութիւն պատճառած (հայերէնի բացակայութեան պատճառաւ)։
Ասիկա սակայն մէկ միութեան, մէկ մշակութային կազմակերպութեան ճակատագիրը չէ։ Նոյն այդ օրերուն էր, որ «Համազգային»ի կազմակերպութեամբ տեղի կ՚ունենար մեր սիրելի Գալուստ Պապեանի լուսանկարչական ալբոմին շնորհահանդէսը, ու պատկերը տարբեր չէր։ Իսկ այս պարագային եւս լեզուն չէր կրնար ըլլալ խոչընդոտը։ Մշակոյթի, մշակութայինի նկատմամբ անտարբերութիւն մը կը դրսեւորուի, մեր ժառանգութեան ու արժէքներուն նկատմամբ հետաքրքրութեան պակաս մը։ Աշխարհայնացումը իր աւերը կը գործէ, ու ոչ միայն այստեղ, ու ոչ միայն հայութեան պարագային։ Թերեւս կարելի է մխիթարուիլ, որ մեր երիտասարդներէն առաւել յանձնառուները որոշ եռանդ ցոյց կու տան քաղաքական գործունէութեան
մէջ, սակայն մշակութային գետնի վրայ անոնց բացակայութիւնը մեծապէս մտահոգիչ է։
Կայ նաեւ ուրիշ երեւոյթ մը եւս, որ կ՚անհանգստացնէ զիս։
Քիչեր, որ ներկայ կ՚ըլլան մեր մշակութային կազմակերպութիւններէն գրեթէ բոլորին ձեռնարկներուն, ցաւով կրնան նկատել, որ իւրաքանչիւր միութիւն ունի շրջանակ մը հաւատարիմներու, որոնցմէ գրեթէ ոչ ոք մէկ այլ կազմակերպութեան ձեռնարկներուն ալ ներկայ կ՚ըլլայ, գոնէ պարբերաբար։ Ամեն տեղ վերիվարոյ նոյն «յաճախորդ»ներն են, ա՛յդ վայրի կամ կողմի «յաճախորդ»ները։ Իսկ ասիկա՝ հակառակ անոր, որ հիմա շատ ձեռնարկներու յայտարարութիւնները բոլորին կը հասնին, ու երբեմն ալ մէկ միութեան ձեռնարկին գովազդը կը տեսնենք մէկ այլ միութեան ալ ցուցափեղկին մէջ, ինչ որ դրական երեւոյթ է, որ քանի մը տարի առաջ երեւակայել անգամ կարելի չէր։ Ինչո՞ւ կարելի չըլլայ բոլորին մասնակցութեամբ աւելի մեծ ներկայութիւն ապահովել այս ձեռնարկներուն, ուր եթէ 30-50 հոգի ներկայ ըլլան՝ յաջողութի՜ւն կը նկատուի ատիկա. ափսո՛ս։
Հոս եւս բարեփոխման կարիքը կայ։ Ինչո՞ւ չենք յաջողիր ստեղծել բոլոր ձեռնարկները միասնաբար ծանուցելու յարմար վայրերը, թերթերով թէ առցանց, նաեւ այնպէս կազմակերպուելու, որ նոյն հետաքրքրութիւնները ունեցող ազգայինները կարենան ըստ կամս օգտուիլ անոնցմէ, առանց որ անոնք զիրար խաչաձեւեն։ Եւ այս պարագային ներառելով յարանուանութիւններու ալ միջոցառումները։
Այո, եթէ Վահրամ Մավեանը կը սիրենք, այն գրողը, որ ամեն տեղ հայ կը փնտռէր, ապա շատ բան ունինք փոխելիք, որպէսզի գալիք Մավեաններն ալ կարենան հայեր գտնել տակաւին այստեղ եւ այլուր...
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2012-06-25 (1721)

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Ի ՍԷՐ ՎԱՀՐԱՄ ՄԱՎԵԱՆԻ - ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ

Բախտը ունեցած եմ Վահրամ Մավեանը անձամբ ճանչնալու եւ հետը հարցազրոյց մըն ալ ունենալու։ Բայց ան ինծի համար արդէն մեր հանդիպումէն առաջ իսկ ծանօթ էր իր պատմուածքներով, որոնք մեծապէս տպաւորած էին զիս ու ազդած իմ ալ նիւթերու ընտութեան ու պատմելու ոճիս վրայ։ Եւ եթէ անուանի գրողը նաեւ վաստակաւոր դաստիարակ է եղած, ու ես առիթը չեմ ունեցած իր աշակերտներէն մէկը ըլլալու, կրնամ սակայն ամենայն վստահութեամբ զինք նկատել ուսուցիչներէս մէկը, յատկապէս «Ոստայն»ներս հիւսած ատեն...
Ուրեմն, շատ բնական էր, որ ներկայ գտնուէի Թէքէեան մշակութային միութեան կազմակերպած երեկոյեան՝ ի յարգանս գրողի յիշատակին։ Առիթը՝ Վահրամ Մավեանի ծննդեան 85-ամեակն էր (2011-ին) ու մահուան 30-ամեակը (2013-ին)։ Բովանդակալից դասախօսութեամբ մը, գրողին կեանքն ու գործը ամբողջական կերպով ներկայացուց Ապագայ շաբաթաթերթի երկարամեայ նախկին խմբագիրը՝ Արսէն-Նուպար Մամուրեան, իսկ գրողին գործերէն հատուածներ կարդացին Լենա Դաւիթեան ու Սիլվիա Ամատունի։ Պարոն Մամուրեան, իմ խնդրանքով, «Հորիզոն գրական»ին փոխանցեց իր դասախօսութիւնը (տեսնել յունիսի համարը, թերթիս այս թիւին մէջ)։ Ներկաները լիացած մեկնեցան սոյն գրական ձեռնարկէն։ Սակայն ոչ բոլորը։
Արդարեւ, ուրիշներու հետ ես ալ ափսոսացի, որ բացի մէկ-երկու բացառութիւններէ՝ երիտասարդութիւնը կը բացակայէր։ «Մեզի հետ ալ վերջ պիտի գտնեն նման ձեռնարկները» դիտել կու տային ինծի տարեկից թէքէեանականները, որոնք այս տեսակ ձեռնարկներու թէ՛ կազմակերպիչներն են թէ՛ ալ ներկաները։
Գուցէ ձեռնարկին լեզո՞ւն էր, հայերէ՛նը, որ հեռու կը պահէր երիտասարդները։ Սակայն քանի մը շաբաթ առաջ նոյն սրահին մէջ Աշոտ Մալաքեանի (այլապէս ծանօթ Հանրի Վերնէոյի) նուիրուած ու իր «Մայրիկ» շարժանկարի ցուցադրութեամբ կատարուած ձեռնարկը, ամբողջութեամբ ֆրանսերէն լեզուով, ոչ միայն չէր յաջողած նոր սերունդը ներգրաւել, այլ մեզիպէսներուն ալ անհանգստութիւն, չըսելու համար դժգոհութիւն պատճառած (հայերէնի բացակայութեան պատճառաւ)։
Ասիկա սակայն մէկ միութեան, մէկ մշակութային կազմակերպութեան ճակատագիրը չէ։ Նոյն այդ օրերուն էր, որ «Համազգային»ի կազմակերպութեամբ տեղի կ՚ունենար մեր սիրելի Գալուստ Պապեանի լուսանկարչական ալբոմին շնորհահանդէսը, ու պատկերը տարբեր չէր։ Իսկ այս պարագային եւս լեզուն չէր կրնար ըլլալ խոչընդոտը։ Մշակոյթի, մշակութայինի նկատմամբ անտարբերութիւն մը կը դրսեւորուի, մեր ժառանգութեան ու արժէքներուն նկատմամբ հետաքրքրութեան պակաս մը։ Աշխարհայնացումը իր աւերը կը գործէ, ու ոչ միայն այստեղ, ու ոչ միայն հայութեան պարագային։ Թերեւս կարելի է մխիթարուիլ, որ մեր երիտասարդներէն առաւել յանձնառուները որոշ եռանդ ցոյց կու տան քաղաքական գործունէութեան
մէջ, սակայն մշակութային գետնի վրայ անոնց բացակայութիւնը մեծապէս մտահոգիչ է։
Կայ նաեւ ուրիշ երեւոյթ մը եւս, որ կ՚անհանգստացնէ զիս։
Քիչեր, որ ներկայ կ՚ըլլան մեր մշակութային կազմակերպութիւններէն գրեթէ բոլորին ձեռնարկներուն, ցաւով կրնան նկատել, որ իւրաքանչիւր միութիւն ունի շրջանակ մը հաւատարիմներու, որոնցմէ գրեթէ ոչ ոք մէկ այլ կազմակերպութեան ձեռնարկներուն ալ ներկայ կ՚ըլլայ, գոնէ պարբերաբար։ Ամեն տեղ վերիվարոյ նոյն «յաճախորդ»ներն են, ա՛յդ վայրի կամ կողմի «յաճախորդ»ները։ Իսկ ասիկա՝ հակառակ անոր, որ հիմա շատ ձեռնարկներու յայտարարութիւնները բոլորին կը հասնին, ու երբեմն ալ մէկ միութեան ձեռնարկին գովազդը կը տեսնենք մէկ այլ միութեան ալ ցուցափեղկին մէջ, ինչ որ դրական երեւոյթ է, որ քանի մը տարի առաջ երեւակայել անգամ կարելի չէր։ Ինչո՞ւ կարելի չըլլայ բոլորին մասնակցութեամբ աւելի մեծ ներկայութիւն ապահովել այս ձեռնարկներուն, ուր եթէ 30-50 հոգի ներկայ ըլլան՝ յաջողութի՜ւն կը նկատուի ատիկա. ափսո՛ս։
Հոս եւս բարեփոխման կարիքը կայ։ Ինչո՞ւ չենք յաջողիր ստեղծել բոլոր ձեռնարկները միասնաբար ծանուցելու յարմար վայրերը, թերթերով թէ առցանց, նաեւ այնպէս կազմակերպուելու, որ նոյն հետաքրքրութիւնները ունեցող ազգայինները կարենան ըստ կամս օգտուիլ անոնցմէ, առանց որ անոնք զիրար խաչաձեւեն։ Եւ այս պարագային ներառելով յարանուանութիւններու ալ միջոցառումները։
Այո, եթէ Վահրամ Մավեանը կը սիրենք, այն գրողը, որ ամեն տեղ հայ կը փնտռէր, ապա շատ բան ունինք փոխելիք, որպէսզի գալիք Մավեաններն ալ կարենան հայեր գտնել տակաւին այստեղ եւ այլուր...
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Հորիզոն, 2012-06-25 (1721)

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Wednesday, June 20, 2012

Վեց Աբեղաներու Ձեռնադրութիւնը` Յոյսի Նոր Աղբիւր - Յ. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ

Կիրակի, օր, Անթիլիասի մայրավանքը ականատես եղաւ հոգեպարար բացառիկ արարողութեան մը, որուն արգասիքն էր վեց երիտասարդ սարկաւագներու աբեղայական ձեռնադրութիւնը եւ միացումը Կիլիկեան դարաւոր միաբանութեան ծառայական առաքելութեան:

1957-էն ասդին առաջին անգամն էր, որ այս թիւով միաբաններու ձեռնադրութիւն կը կատարուի: 55 տարի առաջ 7 սարկաւագներու աբեղայական ձեռնադրութիւնը կատարուած էր երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. կաթողիկոսի օրով:

Թերեւս ըսուի, որ սովորական երեւոյթ է, որ ամէն տարի, դպրեվանքի շրջանաւարտներ քահանայագործման ձեռնադրութիւն ստանան եւ նետուին Հայաստանեայց եկեղեցւոյ եւ հայ ժողովուրդի հոգեւոր ծառայութեան մէջ: Անշո՛ւշտ, տրամաբանութեան բնական շղթան այլ տեղ չի կրնար առաջնորդել:

Այսուհանդերձ, տրամաբանութենէն եւ բնական արդիւնքէն անդին, Հայաստանեայց եկեղեցին, Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնն ու հայութիւնը, վեց նոր աբեղաներու ձեռնադրութեամբ եւ առանց չափազանցութեան կամ սովորամոլական շուկայիկ քարոզչութեան, դէմ յանդիման կը դրուին մտածումի գրգիռ հանդիսացող գնահատականներու:

Նախ եւ առաջ, երեւոյթը ինքն իր մէջ քաջալերական է:

Եկեղեցիէն, հոգեւոր արժէքներէն ու հաւատքէն հեռացումի ընդհանուր մթնոլորտին մէջ, վեց երիտասարդներու ուխտը հաւատքով, ինքնընծայումով եւ ծառայութեամբ միանալու եկեղեցւոյ, դրական ազդանշանը կու տայ նաեւ ամրացնելու այն համոզումը, թէ երբ կայ համապատասխան լուրջ աշխատանք, ապա կ՛ըլլայ անպայման լուրջ արդիւնք: Տեւաբար դժգոհելու, մեր շուրջը միշտ անապատ տեսնելու, սին շատախօսութիւններու երեւոյթներուն դիմաց, ահա՛ պատասխանը, թէ Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը իր դպրեվանքին ճամբով կրցաւ հայութեան նուիրել վեց եկեղեցականներ:

Երկրորդ` վեց երիտասարդներու հաւատքն ու վճռակամութիւնը դառնալու կուսակրօն քահանաներ եւ հրաժարելու աշխարհիկ հաճոյքներէ, շահերէ թէ փառքերէ: Որոշումը ինքնին ցոյց կու տայ, որ տակաւին մեր ժողովուրդին մէջ չէ մեռած հոգեւոր արժէքները պահպանելու եւ այդ արժէքներուն ի խնդիր զոհողութիւններ կատարելու պատրաստակամութիւնը: Առ այդ, մեզի կը մնայ այդ խանդն ու եռանդը, հաւատքն ու համոզումը խորացնելու եւ ամրապնդելու պատրաստակամութիւնն ու պատասխանատուութիւնը:

Երրորդ` ձեռնադրուած աբեղաներն ու ցարդ եկեղեցւոյ ծառայութեան միացած իրենց երէց հոգեւոր եղբայրները, պարտաւորութիւն ունին եկեղեցին դէպի ժողովուրդ տանելու առաքելութեան մէջ: Ճիշդ այնպէս, ինչպէս Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան գահակալը` Արամ Ա. վեհափառը կը յորդորէ, որ եկեղեցին քար ու շէնք չէ, այլ ժողովուրդն է, եւ եկեղեցականը պարտի երթալ ժողովուրդին, ապա մենք իբրեւ աշխարհականներ արդար իրաւունքը ունինք այս ակնկալութեան: Կը մնայ սակայն մէկ այլ բան. եկեղեցականը երբ կ՛երթայ դէպի ժողովուրդ, պարտի այնքան մը զգուշ ըլլալ, որ չվարակուի ժողովուրդի աշխարհիկ կեանքէն ու ապրելակերպէն եւ տեւաբար յիշէ, որ ինք այդ կեանքէն հրաժարելու ուխտ կատարած է: Իսկ ժողովուրդը ինք, երբ կ՛ակնկալէ արդարօրէն, որ եկեղեցին ու եկեղեցականը իր մօտ գան, անպայմանօրէն պարտի չաղաւաղել եկեղեցականը ու չգայթակղեցնել զայն աշխարհիկ բարքերով ու անցողակի հաճոյքներով:

Չորրորդ` կիրակի օր մայրավանքին մէջ տեղի ունեցած ձեռնադրութիւնը ժողովուրդէն առնուածը ժողովուրդին վերադարձնելու լաւագոյն արտայայտութիւնն էր: Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան եւ անոր դպրեվանքին նկատմամբ մեր բարերարներուն թէ ազնուասիրտ հայ քաղաքացիներուն նիւթական ու բարոյական զօրակցութիւնը յումպէտս չէ որ կը վատնուի: Այն ինչ որ կը տրուի, կը տնտեսուի այնպէս, որ բազմապատկուած արժէքով կը վերադարձուի մեր ժողովուրդին, որպէսզի ան իր կարգին շարունակէ նեցուկ կանգնիլ եւ աւելիով գուրգուրալ հոգեւոր, ազգային թէ հասարակական գործունէութիւն ծաւալող մեր հաստատութիւններուն:

Հինգերորդ` վեց աբեղաներու ձեռնադրութիւնը առիթ մըն էր նաեւ Ս. պատարագին ներկայ թէ հեռուէն հետեւող եկեղեցականներու ուխտի վերանորոգման: Արարողութեան ընթացքին կարելի եղած չափով փորձեցի վերյիշել անունները այն հոգեւորականներուն, որոնց բախտը ունեցած էի ճանչնալու փոքր տարիքէս: Անոնցմէ շատեր յաղթահասակ տողանցեցին, ուրիշներ տարբեր շուքով անցան, որոշ թիւ մը իրենց ուխտին մէջ ամուր չկարենալով մնալ հեռացան, սակայն ամուր մնաց Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան միաբանութիւնը, ու անսասան մնացին իրենց ուխտին մէջ անոնք, որոնք այսօր կաթողիկոսութեան միաբանութեան երէց թէ միջին սերունդի ներկայացուցիչներ են եւ որոնք վերանորոգելով իրենց ուխտը ժողովուրդի եւ եկեղեցւոյ ծառայութեան լաւագոյն օրինակը կու տան ու պարտին շարունակել տալ միաբանութեան միացած երիտասարդ սերունդին:

Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր տաճարին մէջ, երբ կը հետեւէի սրբազան արարողութեան, մեր եկեղեցւոյ եւ ժողովուրդին համար յոյսի ներշնչում կ՛ապրէի անտարակոյս: Յոյս մը, որ հակառակ մեզ շրջապատող մշուշին, հակառակ մութին ու մեզ տկարացնող տարաբնոյթ երեւոյթներուն, իբրեւ լոյս կու գար Ս. խորանէն համակելու մեր հոգիներն ու մեր ապագան:

Կիրակի օրուան ձեռնադրութիւնը սովորական եկեղեցական արարողութիւն չէր:

Պարտաւոր ենք անկէ դասեր քաղել: Դրական երեւոյթներ արտահանել: Մեր յառաջիկայի քայլերը ուղղել:

Թթխմորը գոյութիւն ունի:

Յաւելեալ գուրգուրանքով, ճիշդ ու տեղին սրբագրութիւններով եւ ուղղումներով մենք անպայման լայն ու տարածուն ովասիսներ կը յառաջացնենք երբեմն անապատացող մեր իրականութեան մէջ:

Արտատպուած Ազդակ Օրաթերթէն

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Վեց Աբեղաներու Ձեռնադրութիւնը` Յոյսի Նոր Աղբիւր - Յ. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ

Կիրակի, օր, Անթիլիասի մայրավանքը ականատես եղաւ հոգեպարար բացառիկ արարողութեան մը, որուն արգասիքն էր վեց երիտասարդ սարկաւագներու աբեղայական ձեռնադրութիւնը եւ միացումը Կիլիկեան դարաւոր միաբանութեան ծառայական առաքելութեան:

1957-էն ասդին առաջին անգամն էր, որ այս թիւով միաբաններու ձեռնադրութիւն կը կատարուի: 55 տարի առաջ 7 սարկաւագներու աբեղայական ձեռնադրութիւնը կատարուած էր երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. կաթողիկոսի օրով:

Թերեւս ըսուի, որ սովորական երեւոյթ է, որ ամէն տարի, դպրեվանքի շրջանաւարտներ քահանայագործման ձեռնադրութիւն ստանան եւ նետուին Հայաստանեայց եկեղեցւոյ եւ հայ ժողովուրդի հոգեւոր ծառայութեան մէջ: Անշո՛ւշտ, տրամաբանութեան բնական շղթան այլ տեղ չի կրնար առաջնորդել:

Այսուհանդերձ, տրամաբանութենէն եւ բնական արդիւնքէն անդին, Հայաստանեայց եկեղեցին, Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնն ու հայութիւնը, վեց նոր աբեղաներու ձեռնադրութեամբ եւ առանց չափազանցութեան կամ սովորամոլական շուկայիկ քարոզչութեան, դէմ յանդիման կը դրուին մտածումի գրգիռ հանդիսացող գնահատականներու:

Նախ եւ առաջ, երեւոյթը ինքն իր մէջ քաջալերական է:

Եկեղեցիէն, հոգեւոր արժէքներէն ու հաւատքէն հեռացումի ընդհանուր մթնոլորտին մէջ, վեց երիտասարդներու ուխտը հաւատքով, ինքնընծայումով եւ ծառայութեամբ միանալու եկեղեցւոյ, դրական ազդանշանը կու տայ նաեւ ամրացնելու այն համոզումը, թէ երբ կայ համապատասխան լուրջ աշխատանք, ապա կ՛ըլլայ անպայման լուրջ արդիւնք: Տեւաբար դժգոհելու, մեր շուրջը միշտ անապատ տեսնելու, սին շատախօսութիւններու երեւոյթներուն դիմաց, ահա՛ պատասխանը, թէ Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը իր դպրեվանքին ճամբով կրցաւ հայութեան նուիրել վեց եկեղեցականներ:

Երկրորդ` վեց երիտասարդներու հաւատքն ու վճռակամութիւնը դառնալու կուսակրօն քահանաներ եւ հրաժարելու աշխարհիկ հաճոյքներէ, շահերէ թէ փառքերէ: Որոշումը ինքնին ցոյց կու տայ, որ տակաւին մեր ժողովուրդին մէջ չէ մեռած հոգեւոր արժէքները պահպանելու եւ այդ արժէքներուն ի խնդիր զոհողութիւններ կատարելու պատրաստակամութիւնը: Առ այդ, մեզի կը մնայ այդ խանդն ու եռանդը, հաւատքն ու համոզումը խորացնելու եւ ամրապնդելու պատրաստակամութիւնն ու պատասխանատուութիւնը:

Երրորդ` ձեռնադրուած աբեղաներն ու ցարդ եկեղեցւոյ ծառայութեան միացած իրենց երէց հոգեւոր եղբայրները, պարտաւորութիւն ունին եկեղեցին դէպի ժողովուրդ տանելու առաքելութեան մէջ: Ճիշդ այնպէս, ինչպէս Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան գահակալը` Արամ Ա. վեհափառը կը յորդորէ, որ եկեղեցին քար ու շէնք չէ, այլ ժողովուրդն է, եւ եկեղեցականը պարտի երթալ ժողովուրդին, ապա մենք իբրեւ աշխարհականներ արդար իրաւունքը ունինք այս ակնկալութեան: Կը մնայ սակայն մէկ այլ բան. եկեղեցականը երբ կ՛երթայ դէպի ժողովուրդ, պարտի այնքան մը զգուշ ըլլալ, որ չվարակուի ժողովուրդի աշխարհիկ կեանքէն ու ապրելակերպէն եւ տեւաբար յիշէ, որ ինք այդ կեանքէն հրաժարելու ուխտ կատարած է: Իսկ ժողովուրդը ինք, երբ կ՛ակնկալէ արդարօրէն, որ եկեղեցին ու եկեղեցականը իր մօտ գան, անպայմանօրէն պարտի չաղաւաղել եկեղեցականը ու չգայթակղեցնել զայն աշխարհիկ բարքերով ու անցողակի հաճոյքներով:

Չորրորդ` կիրակի օր մայրավանքին մէջ տեղի ունեցած ձեռնադրութիւնը ժողովուրդէն առնուածը ժողովուրդին վերադարձնելու լաւագոյն արտայայտութիւնն էր: Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան եւ անոր դպրեվանքին նկատմամբ մեր բարերարներուն թէ ազնուասիրտ հայ քաղաքացիներուն նիւթական ու բարոյական զօրակցութիւնը յումպէտս չէ որ կը վատնուի: Այն ինչ որ կը տրուի, կը տնտեսուի այնպէս, որ բազմապատկուած արժէքով կը վերադարձուի մեր ժողովուրդին, որպէսզի ան իր կարգին շարունակէ նեցուկ կանգնիլ եւ աւելիով գուրգուրալ հոգեւոր, ազգային թէ հասարակական գործունէութիւն ծաւալող մեր հաստատութիւններուն:

Հինգերորդ` վեց աբեղաներու ձեռնադրութիւնը առիթ մըն էր նաեւ Ս. պատարագին ներկայ թէ հեռուէն հետեւող եկեղեցականներու ուխտի վերանորոգման: Արարողութեան ընթացքին կարելի եղած չափով փորձեցի վերյիշել անունները այն հոգեւորականներուն, որոնց բախտը ունեցած էի ճանչնալու փոքր տարիքէս: Անոնցմէ շատեր յաղթահասակ տողանցեցին, ուրիշներ տարբեր շուքով անցան, որոշ թիւ մը իրենց ուխտին մէջ ամուր չկարենալով մնալ հեռացան, սակայն ամուր մնաց Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան միաբանութիւնը, ու անսասան մնացին իրենց ուխտին մէջ անոնք, որոնք այսօր կաթողիկոսութեան միաբանութեան երէց թէ միջին սերունդի ներկայացուցիչներ են եւ որոնք վերանորոգելով իրենց ուխտը ժողովուրդի եւ եկեղեցւոյ ծառայութեան լաւագոյն օրինակը կու տան ու պարտին շարունակել տալ միաբանութեան միացած երիտասարդ սերունդին:

Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր տաճարին մէջ, երբ կը հետեւէի սրբազան արարողութեան, մեր եկեղեցւոյ եւ ժողովուրդին համար յոյսի ներշնչում կ՛ապրէի անտարակոյս: Յոյս մը, որ հակառակ մեզ շրջապատող մշուշին, հակառակ մութին ու մեզ տկարացնող տարաբնոյթ երեւոյթներուն, իբրեւ լոյս կու գար Ս. խորանէն համակելու մեր հոգիներն ու մեր ապագան:

Կիրակի օրուան ձեռնադրութիւնը սովորական եկեղեցական արարողութիւն չէր:

Պարտաւոր ենք անկէ դասեր քաղել: Դրական երեւոյթներ արտահանել: Մեր յառաջիկայի քայլերը ուղղել:

Թթխմորը գոյութիւն ունի:

Յաւելեալ գուրգուրանքով, ճիշդ ու տեղին սրբագրութիւններով եւ ուղղումներով մենք անպայման լայն ու տարածուն ովասիսներ կը յառաջացնենք երբեմն անապատացող մեր իրականութեան մէջ:

Արտատպուած Ազդակ Օրաթերթէն

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Դէմքեր,Դէպքեր եւ Յուշեր Տիկին Զուարթ Աբելեան, Լոս Անճելըս, 1994

Լիբանան, Պէյրութ, Պուրճ Համուտ:

Ո՞վ լսած չէ երբեք «Պուրճ Համուտ»ի մասին: Հայահոծ, հայաբնակ շրջան մը Պէյրութի հիւսիս-Արեւելեան շրջանին մէջ: Հայրենիքէն հեռու Հայաստան մը դարձած Պուրճ Համուտը: Ուրիշ խօսքով հայակերտումի հնոց մը: Հոն դարբնուեցաւ ու կերտուեցաւ հայ բանուորն ու կրօնաւորը, ուսուցիչն ու քարոզիչը: Այլ եւ այլ արհեստներու ու արուեստներու մէջ տաղանդ ցուցաբերող աշկերտն ու աշակերտը: Ուրիշ խօսքով՝ արտադրեց Պուրճ համուտը – նոյնիսկ դարձաւ անեկտոտ երիտասարդներու շրթներուն վրայ: Բացատրեմ .-
Երբ վրայ հասան Լիբանանի քաղաքական անկայուն օրերը, 70-ական թուականին, Պուրճ Համուտի տղամարդը, երիտասարդն ու տարեցը, հարկադրուեցան զէնք կրել իրենց շրջաններու պաշտպանութեան համար: Երբեմնի աշակերտը դարձաւ աշկերտը ինքնապաշտպանութեան մարզին իր ղեկավարին, լքելով ուսումնառութիւնը: Ուսման ակնարկումի պարագային երբ հարց դրուէր թէ արդեօք այս կամ այնինչ ուսանողը կրցա՞ւ իր B.A.-ն ստանալ ... պատասխանը կըլլար .- այդ չենք գիտեր, սակայն գիտենք որ ան B.H չստացաւ, այսինքն Պուրճ Համուտցի չեղաւ, չկրցաւ ըլլալ: Այս էր եւ է Լիբանանի Պուրճ Համուտը:

Ես ինքս ալ համարեա դարձայ Պուրճ Համուտցի, քառորդ դար ծառայելով Պուրճ Համուտի Նոր Մարաշ շրջանի մէջ հաստատուած Հայ Աւետարանական – Շամլեան-Թաթիկեան երկրորդական վարժարանէն ներս, որպէս հայ գրականութեան եւ հայոց պատմութեան դասատու: Բազմաթիւ ծանօթութեանց կողքին ճանչցայ նաեւ քոյր Նուարդ Տէմիրճեանը:

Պուրճ Համուտի, Նոր Մարաշ շրջանի մէջ գտնուող Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ Տիկնանց Միութիւնը՝ եկեղեցւոյ կողքին գործօն Միութիւն մըն էր, որ հոգեւոր ու ընկերաբարոյական ձեռնարկումներով զօրաւիգ կը կանգնէր եկեղեցապատկան զանազան կարիքներուն:

Վերոյիշեալ Եկեղեցասէր Տիկնանց Միութեան գործոն ու նուիրուած անդամներէն մէկն էր Նուարդ քոյր Տէմիրճեանը: Զինք կը կոչէին Նուարդ քոյր, քանզի քրոջական հարազատութիւն կը ցուցաբերէր անխտիր ոեւէ մէկուն: Հոգեւոր քոյր մըն էր, միշտ պատրաստ օգնութեան ձեռք երկարելու ուր որ իր կարողութիւնը կը ներէր:

Աստուածաշնչական խօսքով, իր ծառայասիրութեամբ միշտ մղոն մը աւելի ընթացող նուիրեալ մըն էր ան: Զգալի ներկայութիւն մըն էր նաեւ Եկեղեցասէր Տիկնանց Միութենէն ներս: Որեւէ գործունէութեան մէջ կամովին ու մեծ նուիրումով օժանդակող մըն էր ան տնտեսապէս թէ բարոյապէս: Իսկապէս հոգեւոր նուիրեալ մը:

Վարժարանը եկեղեցւոյ ծոցին մէջ ըլլալով, շատ անգամներ Տիկնանց Միութեան ձեռնարկներուն՝ երբ խօսելու կամ գեղարուեստական անմիջական յայտագրով մը մասնակցութիւնս բերելու պատեհութիւնը կը տրուէր ինծի, Նուարդ քոյր Տէմիրճեանը, ժպտադէմ ու հոգեկան մեծ բաւարարութեամբ մը կը դիմաւորէր զիս: Օրին մէկը խիստ մեծ փափաք յայտնեց որ իր տունը երթայի միասին բաժակ մը սուրճ առնելու: Գացի:
Համեստ, շատ համեստ բնակարան մըն էր վարժարանին ու եկեղեցւոյ թաղին մէջ: Նուարդ քրոջ չորս զաւակներն ալ, մեր ճշդապահ աշակերտներէն էին: Ճշդապահութեան հարցը այս այցելութեամբ լուծուեցաւ, տրուած ըլլալով որ վարժարանին շատ մօտիկը կը բնակէին: Իսկ ինչ էր ուրեմն Նուարդ քռոջ յարատեւ գոհունակ ժպիտը դէմքին վրայ, համեստ այս բնակարանէն դուրս կը մտածէի, եւ ումպ ումպ ըմբոշխած սուրճին կողքին այլ զրոյց ալ կը կատարէինք, ընդհանրապէս իր զաւակներուն ուսումնականէն զինք հետաքրքրող հարցերու շուրջ: Համարձակութիւնս հաւաքելով հարց տուի:

-- Տիկին Տէմիրճեան, Ինչ՞ գործով կը զբաղի ձեր ամուսինը:

-- Նկարիչ է: Տեսած ըլլալու էք, կը պատասխանէ:

-- Խանութ ունի՞, ու՞ր, ինչպէ՞ս է գործը:

-- Ո'չ խանութ չունի, բայց Տէրը կ'օգնէ: Ոտքի վրայ հոս-հոն կը նկարէ, կրկնեց Նուարդ քոյր անբացատրելի երջանկութեամբ: Ես ծարայ մըն եմ իմ Աստուծոյս, խաղաղ կը յարէ Նուարդ քոյր: Այդ օրէն մենք աւելի կապուեցանք իրարու, ինչպէս հարազատ քոյրեր:

* * *

Ժամանակի ընթացքին քոյր Նուարդին ամուսինը Վռամշապուհ դարձաւ մեր վարժարանին մնայուն նկարիչը: Հանդարտաբարոյ ու անտրտունջ մարդ էր նկարիչ Վռամշապուհը:

-- Ինչպէս՞ կըլլայ որ առաւօտեան այս ժամուն վարժարանին բակը կ'ըլլաք Պրն. Վռամշապուհ կը հարցնեմ:

-- Էհ, գործերուն ականջ մի կախէր իշտէ օր մըն է կանցնի, կը պատասխանէ:

-- Երկու շաբաթ սպասէ Պրն. Վռամշապուհ: Աշակերտական ձեռնարկ մը կը պատրաստեմ, դեր վերցնող աշակերտները մեծաթիւ են: Դուն ալ եկուր նկարէ: Մուտքի դրան մօտ սեղան մը կը դնենք, դադարին հոն նստէ, նկարները աշակերտներուն ծախելու համար: Անոնց համար գեղեցիկ յիշատակ պիտի մնայ այդ նկարները: Ուստի այսպէս, յաճախակի մեր ձեռնարկները, եռանդուն կեանք ստեղծեցին վարժարանէն ներս, ուր մեծապէս օգտակար եղաւ Պրն. Վռամշապուհը:

-- Օրերդ միշտ լուսաւոր ըլլան Տիկին Աբելեան, կը կրկնէր յաճախ մեր վարժարանին բարի նկարիչը, Պրն. Վռամշապուհը:

* * *

Տրուած ըլլալով որ պաշտօնակոչումի առաջին տարիէն իսկ մաս կը կազմէի հատուցման սնտուկին, որպէս կրթական մշակ, իմ ծառայութեան շրջանը իր լրումին հասաւ, Լիբանանի Կրթական Հատուցման Գրասենեակի սահմանումով: Այդ առթիւ հոգաբարձական մարմինը որոշած էր իմ քսան հինգ տարիներու ծառայութեանս առիթով զիս պարգեւատրել Հայոց Տիգրան Արքայի ոսկեայ շքանշանով:

Ներփակեալ՝ սրտի պարտք կը զգամ ըսել, որ շքադրումի ձեռնարկումի աշխատանքներուն կռուանը հանդիսացող Տիար Աբրահամ Թորոսեանին շնորհապարտ եմ: Ամէն անգամ որ առիթը ընծայուի խօսք առնելու այդ ուղղութեամբ, երախտագիտութեամբ կը յիշեմ իր անունը, ինչպէս նաեւ Տիկինը եւ զաւակները՝ Ռաֆֆին եւ Լենան, որոնք նոյնպէս մեր աշակերտներն էին: Պարգեւատրումը տեղի ունեցաւ Կիրակի առաւօտ մը Եկեղեցւոյ սրահին մէջ: Մեր նկարիչը այդ առիթով զիս նկարեր ու ապա նկարը մեծցուցեր, շրջանակի մէջ առնելով ու մակագրեր է ինծի նուիրելու համար:

Դժբախտաբար մեր բարի նկարիչին կեանքի թելը կտրուեցաւ անժամանակ: Իմ նկարներս որոնց մասին նոյնիսկ իր կողակից Նուարդ քոյրը տեղեակ եղած չէր, ինծի յանձնեց արցունքոտ աչքերով, երբ վշտակցութեան համար տունը այցելեցի: Մինչեւ օրս ալ գուրգուրանքով կը պահեմ այդ նկարները, միշտ յիշելով Պուրճ Համուտի մեր վարժարանին նուիրեալ նկարիչ՝ Վռամշապուհն ու իր կողակից՝ քոյր Նուարդ Տէմիրճեանները:

Հազիւ անակնկալ մահուան դառնագոյն վիշտը սպիանալու վրայ էր, երբ անսպասելիօրէն Լիբանանի քաղաքական առօրեան խանգարուեցաւ: Մեծապէս ցնցեց Լիբանանցի ժողովուրդը տնտեսապէս՝ եւ բարոյապէս: Վաղուան անորոշութիւնը պատճառ դարձաւ ժողովուրդին մեծ մասին քաղաքաթող ըլլալուն:

Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը տեղահան ըրաւ նաեւ քոյր Նուարդ Տէմիրճեանի ընտանիքը: Ալ զինք տեսնելու պատեհութիւնը չունեցայ: Վստահ եմ որ ան արմատահան եղած ծաղիկի մը նմանեցաւ որ, հակառակ բոլոր ջանքերուն ու ջրտուքին, չի տոկար օտար հողին ու տակաւ կը թառամի:

Երանելի են այն մեռեալները որոնք Տիրոջմով կը ննջեն. Անոնց աճիւնը իր հանգիտը կը գտնէ հողին ներքեւ, իսկ հոգին իր Տէրը փառաբանելու վայելքը կ'ունենայ յաւիտենականութեան մէջ:
Նուարդ քոյր «Բարի պատերազմը պատերազմեցաւ, ընթացքը կատարեց եւ հաւատքը պահեց:» (Բ. Տիմ. 4:7) Օրհնեալ ըլլայ իր յիշատակը:



«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Դէմքեր,Դէպքեր եւ Յուշեր Տիկին Զուարթ Աբելեան, Լոս Անճելըս, 1994

Լիբանան, Պէյրութ, Պուրճ Համուտ:

Ո՞վ լսած չէ երբեք «Պուրճ Համուտ»ի մասին: Հայահոծ, հայաբնակ շրջան մը Պէյրութի հիւսիս-Արեւելեան շրջանին մէջ: Հայրենիքէն հեռու Հայաստան մը դարձած Պուրճ Համուտը: Ուրիշ խօսքով հայակերտումի հնոց մը: Հոն դարբնուեցաւ ու կերտուեցաւ հայ բանուորն ու կրօնաւորը, ուսուցիչն ու քարոզիչը: Այլ եւ այլ արհեստներու ու արուեստներու մէջ տաղանդ ցուցաբերող աշկերտն ու աշակերտը: Ուրիշ խօսքով՝ արտադրեց Պուրճ համուտը – նոյնիսկ դարձաւ անեկտոտ երիտասարդներու շրթներուն վրայ: Բացատրեմ .-
Երբ վրայ հասան Լիբանանի քաղաքական անկայուն օրերը, 70-ական թուականին, Պուրճ Համուտի տղամարդը, երիտասարդն ու տարեցը, հարկադրուեցան զէնք կրել իրենց շրջաններու պաշտպանութեան համար: Երբեմնի աշակերտը դարձաւ աշկերտը ինքնապաշտպանութեան մարզին իր ղեկավարին, լքելով ուսումնառութիւնը: Ուսման ակնարկումի պարագային երբ հարց դրուէր թէ արդեօք այս կամ այնինչ ուսանողը կրցա՞ւ իր B.A.-ն ստանալ ... պատասխանը կըլլար .- այդ չենք գիտեր, սակայն գիտենք որ ան B.H չստացաւ, այսինքն Պուրճ Համուտցի չեղաւ, չկրցաւ ըլլալ: Այս էր եւ է Լիբանանի Պուրճ Համուտը:

Ես ինքս ալ համարեա դարձայ Պուրճ Համուտցի, քառորդ դար ծառայելով Պուրճ Համուտի Նոր Մարաշ շրջանի մէջ հաստատուած Հայ Աւետարանական – Շամլեան-Թաթիկեան երկրորդական վարժարանէն ներս, որպէս հայ գրականութեան եւ հայոց պատմութեան դասատու: Բազմաթիւ ծանօթութեանց կողքին ճանչցայ նաեւ քոյր Նուարդ Տէմիրճեանը:

Պուրճ Համուտի, Նոր Մարաշ շրջանի մէջ գտնուող Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ Տիկնանց Միութիւնը՝ եկեղեցւոյ կողքին գործօն Միութիւն մըն էր, որ հոգեւոր ու ընկերաբարոյական ձեռնարկումներով զօրաւիգ կը կանգնէր եկեղեցապատկան զանազան կարիքներուն:

Վերոյիշեալ Եկեղեցասէր Տիկնանց Միութեան գործոն ու նուիրուած անդամներէն մէկն էր Նուարդ քոյր Տէմիրճեանը: Զինք կը կոչէին Նուարդ քոյր, քանզի քրոջական հարազատութիւն կը ցուցաբերէր անխտիր ոեւէ մէկուն: Հոգեւոր քոյր մըն էր, միշտ պատրաստ օգնութեան ձեռք երկարելու ուր որ իր կարողութիւնը կը ներէր:

Աստուածաշնչական խօսքով, իր ծառայասիրութեամբ միշտ մղոն մը աւելի ընթացող նուիրեալ մըն էր ան: Զգալի ներկայութիւն մըն էր նաեւ Եկեղեցասէր Տիկնանց Միութենէն ներս: Որեւէ գործունէութեան մէջ կամովին ու մեծ նուիրումով օժանդակող մըն էր ան տնտեսապէս թէ բարոյապէս: Իսկապէս հոգեւոր նուիրեալ մը:

Վարժարանը եկեղեցւոյ ծոցին մէջ ըլլալով, շատ անգամներ Տիկնանց Միութեան ձեռնարկներուն՝ երբ խօսելու կամ գեղարուեստական անմիջական յայտագրով մը մասնակցութիւնս բերելու պատեհութիւնը կը տրուէր ինծի, Նուարդ քոյր Տէմիրճեանը, ժպտադէմ ու հոգեկան մեծ բաւարարութեամբ մը կը դիմաւորէր զիս: Օրին մէկը խիստ մեծ փափաք յայտնեց որ իր տունը երթայի միասին բաժակ մը սուրճ առնելու: Գացի:
Համեստ, շատ համեստ բնակարան մըն էր վարժարանին ու եկեղեցւոյ թաղին մէջ: Նուարդ քրոջ չորս զաւակներն ալ, մեր ճշդապահ աշակերտներէն էին: Ճշդապահութեան հարցը այս այցելութեամբ լուծուեցաւ, տրուած ըլլալով որ վարժարանին շատ մօտիկը կը բնակէին: Իսկ ինչ էր ուրեմն Նուարդ քռոջ յարատեւ գոհունակ ժպիտը դէմքին վրայ, համեստ այս բնակարանէն դուրս կը մտածէի, եւ ումպ ումպ ըմբոշխած սուրճին կողքին այլ զրոյց ալ կը կատարէինք, ընդհանրապէս իր զաւակներուն ուսումնականէն զինք հետաքրքրող հարցերու շուրջ: Համարձակութիւնս հաւաքելով հարց տուի:

-- Տիկին Տէմիրճեան, Ինչ՞ գործով կը զբաղի ձեր ամուսինը:

-- Նկարիչ է: Տեսած ըլլալու էք, կը պատասխանէ:

-- Խանութ ունի՞, ու՞ր, ինչպէ՞ս է գործը:

-- Ո'չ խանութ չունի, բայց Տէրը կ'օգնէ: Ոտքի վրայ հոս-հոն կը նկարէ, կրկնեց Նուարդ քոյր անբացատրելի երջանկութեամբ: Ես ծարայ մըն եմ իմ Աստուծոյս, խաղաղ կը յարէ Նուարդ քոյր: Այդ օրէն մենք աւելի կապուեցանք իրարու, ինչպէս հարազատ քոյրեր:

* * *

Ժամանակի ընթացքին քոյր Նուարդին ամուսինը Վռամշապուհ դարձաւ մեր վարժարանին մնայուն նկարիչը: Հանդարտաբարոյ ու անտրտունջ մարդ էր նկարիչ Վռամշապուհը:

-- Ինչպէս՞ կըլլայ որ առաւօտեան այս ժամուն վարժարանին բակը կ'ըլլաք Պրն. Վռամշապուհ կը հարցնեմ:

-- Էհ, գործերուն ականջ մի կախէր իշտէ օր մըն է կանցնի, կը պատասխանէ:

-- Երկու շաբաթ սպասէ Պրն. Վռամշապուհ: Աշակերտական ձեռնարկ մը կը պատրաստեմ, դեր վերցնող աշակերտները մեծաթիւ են: Դուն ալ եկուր նկարէ: Մուտքի դրան մօտ սեղան մը կը դնենք, դադարին հոն նստէ, նկարները աշակերտներուն ծախելու համար: Անոնց համար գեղեցիկ յիշատակ պիտի մնայ այդ նկարները: Ուստի այսպէս, յաճախակի մեր ձեռնարկները, եռանդուն կեանք ստեղծեցին վարժարանէն ներս, ուր մեծապէս օգտակար եղաւ Պրն. Վռամշապուհը:

-- Օրերդ միշտ լուսաւոր ըլլան Տիկին Աբելեան, կը կրկնէր յաճախ մեր վարժարանին բարի նկարիչը, Պրն. Վռամշապուհը:

* * *

Տրուած ըլլալով որ պաշտօնակոչումի առաջին տարիէն իսկ մաս կը կազմէի հատուցման սնտուկին, որպէս կրթական մշակ, իմ ծառայութեան շրջանը իր լրումին հասաւ, Լիբանանի Կրթական Հատուցման Գրասենեակի սահմանումով: Այդ առթիւ հոգաբարձական մարմինը որոշած էր իմ քսան հինգ տարիներու ծառայութեանս առիթով զիս պարգեւատրել Հայոց Տիգրան Արքայի ոսկեայ շքանշանով:

Ներփակեալ՝ սրտի պարտք կը զգամ ըսել, որ շքադրումի ձեռնարկումի աշխատանքներուն կռուանը հանդիսացող Տիար Աբրահամ Թորոսեանին շնորհապարտ եմ: Ամէն անգամ որ առիթը ընծայուի խօսք առնելու այդ ուղղութեամբ, երախտագիտութեամբ կը յիշեմ իր անունը, ինչպէս նաեւ Տիկինը եւ զաւակները՝ Ռաֆֆին եւ Լենան, որոնք նոյնպէս մեր աշակերտներն էին: Պարգեւատրումը տեղի ունեցաւ Կիրակի առաւօտ մը Եկեղեցւոյ սրահին մէջ: Մեր նկարիչը այդ առիթով զիս նկարեր ու ապա նկարը մեծցուցեր, շրջանակի մէջ առնելով ու մակագրեր է ինծի նուիրելու համար:

Դժբախտաբար մեր բարի նկարիչին կեանքի թելը կտրուեցաւ անժամանակ: Իմ նկարներս որոնց մասին նոյնիսկ իր կողակից Նուարդ քոյրը տեղեակ եղած չէր, ինծի յանձնեց արցունքոտ աչքերով, երբ վշտակցութեան համար տունը այցելեցի: Մինչեւ օրս ալ գուրգուրանքով կը պահեմ այդ նկարները, միշտ յիշելով Պուրճ Համուտի մեր վարժարանին նուիրեալ նկարիչ՝ Վռամշապուհն ու իր կողակից՝ քոյր Նուարդ Տէմիրճեանները:

Հազիւ անակնկալ մահուան դառնագոյն վիշտը սպիանալու վրայ էր, երբ անսպասելիօրէն Լիբանանի քաղաքական առօրեան խանգարուեցաւ: Մեծապէս ցնցեց Լիբանանցի ժողովուրդը տնտեսապէս՝ եւ բարոյապէս: Վաղուան անորոշութիւնը պատճառ դարձաւ ժողովուրդին մեծ մասին քաղաքաթող ըլլալուն:

Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը տեղահան ըրաւ նաեւ քոյր Նուարդ Տէմիրճեանի ընտանիքը: Ալ զինք տեսնելու պատեհութիւնը չունեցայ: Վստահ եմ որ ան արմատահան եղած ծաղիկի մը նմանեցաւ որ, հակառակ բոլոր ջանքերուն ու ջրտուքին, չի տոկար օտար հողին ու տակաւ կը թառամի:

Երանելի են այն մեռեալները որոնք Տիրոջմով կը ննջեն. Անոնց աճիւնը իր հանգիտը կը գտնէ հողին ներքեւ, իսկ հոգին իր Տէրը փառաբանելու վայելքը կ'ունենայ յաւիտենականութեան մէջ:
Նուարդ քոյր «Բարի պատերազմը պատերազմեցաւ, ընթացքը կատարեց եւ հաւատքը պահեց:» (Բ. Տիմ. 4:7) Օրհնեալ ըլլայ իր յիշատակը:



«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Tuesday, June 19, 2012

ԾԱՆՕԹՈՒԹԻՒՆ ՝ ԶԱՒԷՆ ԽՏԸՇԵԱՆԻ ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑԻ ԵՒ ՃՈՐՃ ԱԲԷԼԵԱՆԻ ՄԱՍԻՆ

ԱՅՍ ԾԱՆՕԹՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ԱՐՏԱՏՊՈՒԱԾ ԵՆ ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԵԱՆ ԿԱՅՔԷՋԷՆ:
ՆՇԱՆԱԿ

»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»

Զաւէն Խտըշեան
Ծնած է 1932-ին, Պէյրութ, Լիբանան։ ՈՒՍՈՒՄ.- 1949-1952՝ Պէյրութի Գեղարուեստներու ակադեմիան, 1952-1958՝ Փարիզի Ազգային Բարձրագոյն արուեստներու դպրոցը, ուրկէ վկայուած։ 1954-1956՝ Մարսէլ Ժիմօնի հետ-դիմաքանդակ։ 1956-1958՝ Ալֆրէտ Ժանիոյի հետ-Բարձրաքանդակ եւ Կոթողական քանդակագործութիւն։ Բազմաթիւ ցուցահանդէսներ կազմակերպած է Լիբանանի եւ այլ երկիրներու մէջ։ Տիրացած է հետեւեալ մրցանակներուն՝ Առաջին մրցանակ լուսանկարչութեան «Վէնսենի Անտառը» (1954), Առաջին Մանսիոն-Փարիզի Գեղարուեստի դպրոց (1955), Առաջին Մրցանակ–Սթրանտ Կեդրոն (1965), Երկրորդ Մրցանակ-«Լ՚Օրիան» օրաթերթի (Թիւֆէնկճեան)(1965), Առաջին Մրցանակ–Սիւրսոք թանգարանի աւազանին համար արձան մը (1973), 1954-1955 տարեշրջաններու կրթաթոշակ՝ յատկացուած Կրթական Նախարարութեան կողմէ՝ յետ մրցանքի։ Իր գործերէն են՝ Հայկական Ցեղասպանութեան յուշարձանը՝ Պիքֆայա (լիբանան), Սուրբ Շարպէլ՝ Անայա (Լիբանան), Գարեգին Նժդեհի կիսանդրին (Պօսթըն), Զարեհ Ա. Վեհափառի կիսանդրին (Հալէպ), Շաւարշ Միսաքեանի կիսանդրին՝ Այնճար (Լիբանան), Սիմոն Վրացեանի կիսանդրին՝ Ճեմարան (Պէյրութ), Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի կիսանդրին, համանուն պարտէզին մէջ (Լիբանան), Յուշարձան Հանրի Ֆարաօնի (Պէյրութ), Յուշարձան-«Պաշտպանութիւն»՝ Պուրճ Համուտի հրապարակը, Յուշարձան-«Ընդվզում»՝ Մթէյն (Լիբանան), Յուշարձան-«Աղօթքը»՝ Պիպլոս (Լիբանան)։ 2010-ին ստացած է Համազգայինի շքանշանը եւ 2012-ին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Արամ Ա.ի կողմէ՝ «Ս. Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանը»։ Հեղինակն է ֆրանսերէն լեզուով պատրաստուած տեսաերիզի մը՝ նուիրուած հայկական ցեղասպանութեան։

«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.

Եղիշէ Չարենց (Սողոմոնեան) (1897-1937)
Ծնած է Կարս, 13 Մարտ, 1897-ին։ Նախնական եւ միջնակարգ ուսումը կը ստանայ Կարսի մէջ։ 18 տարեկանին (1915), մաս կը կազմէ հայ կամաւորական գունդերուն։ Ապա կը մեկնի Մոսկուա՝ ուսանելու։ 1919-ին կը վերադառնայ Երեւան, ուր կը մնայ այնուհետեւ։ Բացառիկ տաղանդով, ուժականութեամբ, խոյանքով եւ ինքնատպութեամբ լեցուն բանաստեղծ է Չարենցը։ Ոչ միայն հայ, այլեւ ամբողջ խորհրդային բանաստեղծութեան մեծագոյն դէմքերէն է ան։ Իր գլխաւոր գործերն են՝ «Տանթէեական առասպել»ը, «Երկիր Նայիրի» վէպը, «Էպիկական լուսաբաց»ը եւ «Գիրք Ճանապարհի»ն։ Վերջինի հրատարութենէն ետք կ՚ամբաստանուի իբրեւ ազգայնական եւ դաշնակցական։ 1936-ին կը ձերբակալուի։ Կը մահանայ Երեւանի բանտային հիւանդանոցին մէջ, 1937-ին։
Հանրի Վերնէօյ (Աշոտ Մալաքեան) (1920-2002)
Հանրի Վերնէօյ (բուն անունով՝ Աշոտ Մալաքեան) ծնած է 15 Հոկտեմբեր 1920-ին, Ռոտոսթոյի մէջ (Թուրքիա)։ Հայկական ցեղասպանութենէն ճողոպրելէ ետք, 1924-ին ան իր ընտանիքին հետ հաստատուած է Մարսէյ։ Կարճ շրջան մը իբրեւ լրագրող աշխատելէ ետք, 1947-ին Հանրի Վերնէօյ նուիրուեցաւ շարժապատկերի աշխարհին, 45 տարիներու ընթացքին բեմադրելով աւելի քան 30 ժապաւէններ, որոնցմէ ամէնէն նշանաւորներն են՝ «Մեղեդի ընդյատակին», «Սիկիլիացիներու ընտանիքը», «Կովը եւ բանտարկեալը», «Մայրիկ» եւ ուրիշներ։ Իր երկարատեւ գործունէութեան ընթացքին Հանրի Վերնէօյ գործակցած է Ժան Կուպէնի, Ալէն Տըլոնի, Ժան-Փօլ Պելմոնտոյի, Լինօ Վենթուրայի եւ նշանաւոր այլ դէմքերու հետ։ Իր գործերուն ամբողջութեան համար Հանրի Վերնէօյ 1992-ին արժանացած է Ֆրանսական Ակադեմիայի մեծ մրցանակին, իսկ 1996-ին՝ պատուոյ «Սեզար» մրցանակին։ Հայազգի նշանաւոր բեմադրիչը կը մահանայ 11 Յունուար 2002-ին, Փարիզ։

.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«.«.«.«.«.«.


Գէորգ (Ճորճ)Աբէլեան (1941-2011)
Հրապարակագրական-երգիծական յօդուածներով եւ «Ձիւնական» գրչանունով ծանօթ Գէորգ (Ճորճ) Աբէլեան ծնած է Քեսապի Քէօրքիւնա գիւղը` 1941-ին: Նախնական ուսումը ստացած է գիւղի` Քեսապի եւ Այնճարի Հայ աւետարանական վարժարաններուն մէջ, իսկ համալսարանական ուսումը՝ Հայկազեան համալսարանէն: Շուրջ 25 տարի ծառայած է կրթական ասպարէզին մէջ, ապա հիմնած է իր հաստատութիւնը` «ՍԱՎԱ» եւ զբաղած գրենական պիտոյքներու առեւտուրով, Այնճարի մէջ: Մասնակցութիւն բերած է կուսակցական, եկեղեցական եւ յատկապէս մշակութային մարզերուն: Տարբեր պաշտօններ ստանձնած է ՀՅԴ «Կարմիր լեռ» կոմիտէութեան մէջ, անդամակցած է Համազգային մշակութային միութեան, նաեւ` Ազունիէի Հայ ազգային բուժարանի խնամակալութեան: Աշակերտական տարիքէն իսկ գրելու հակումներ ցուցաբերած է: Աշխատակցած է Ս. Սիմոնեանի «Սփիւռք»-ին, «Բագին» գրական ամսագիրին, «Ազդակ» օրաթերթին, «Պատանեկան Արձագանգ»-ին եւ այլն: Հայոց ցեղասպանութենէն վերապրողներու, օտարացած, ապա իրենց ինքնութիւնը վերագտածներու, իսլամացածներու մասին պատմութիւններ ու վկայութիւններ հաւաքելու հետեւողական աշխատանք տարած է` այս բոլորը ամփոփելով զոյգ հատորներու մէջ: Իր գործերէն են. «Հելէ, Հելէ, Հելէ Քեսապ», «Աննա հարսը» (վէպ), «Ցկեանս նահատակութիւն», որ նաեւ լոյս տեսած է արաբերէնով եւ սպաներէնով «Պէյրութ», «Նետենք-բռնենք…» (մանկապատանեկան), «Աղբարի՜կ, ափիկ մը ջուր…» («Ցկեանս նահատակութիւն» շարքին երկրորդ հատորը), «Մաքարոնի թիլէկ-թիլէկ» եւ «Քոյրիկս մի՛ ծախեր, մա՜մ» պատանեկան հատորը («Ցկեանս նահատակութիւն» գիրքին շարքէն):


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ԾԱՆՕԹՈՒԹԻՒՆ ՝ ԶԱՒԷՆ ԽՏԸՇԵԱՆԻ ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑԻ ԵՒ ՃՈՐՃ ԱԲԷԼԵԱՆԻ ՄԱՍԻՆ

ԱՅՍ ԾԱՆՕԹՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ԱՐՏԱՏՊՈՒԱԾ ԵՆ ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԵԱՆ ԿԱՅՔԷՋԷՆ:
ՆՇԱՆԱԿ

»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»Օ»

Զաւէն Խտըշեան
Ծնած է 1932-ին, Պէյրութ, Լիբանան։ ՈՒՍՈՒՄ.- 1949-1952՝ Պէյրութի Գեղարուեստներու ակադեմիան, 1952-1958՝ Փարիզի Ազգային Բարձրագոյն արուեստներու դպրոցը, ուրկէ վկայուած։ 1954-1956՝ Մարսէլ Ժիմօնի հետ-դիմաքանդակ։ 1956-1958՝ Ալֆրէտ Ժանիոյի հետ-Բարձրաքանդակ եւ Կոթողական քանդակագործութիւն։ Բազմաթիւ ցուցահանդէսներ կազմակերպած է Լիբանանի եւ այլ երկիրներու մէջ։ Տիրացած է հետեւեալ մրցանակներուն՝ Առաջին մրցանակ լուսանկարչութեան «Վէնսենի Անտառը» (1954), Առաջին Մանսիոն-Փարիզի Գեղարուեստի դպրոց (1955), Առաջին Մրցանակ–Սթրանտ Կեդրոն (1965), Երկրորդ Մրցանակ-«Լ՚Օրիան» օրաթերթի (Թիւֆէնկճեան)(1965), Առաջին Մրցանակ–Սիւրսոք թանգարանի աւազանին համար արձան մը (1973), 1954-1955 տարեշրջաններու կրթաթոշակ՝ յատկացուած Կրթական Նախարարութեան կողմէ՝ յետ մրցանքի։ Իր գործերէն են՝ Հայկական Ցեղասպանութեան յուշարձանը՝ Պիքֆայա (լիբանան), Սուրբ Շարպէլ՝ Անայա (Լիբանան), Գարեգին Նժդեհի կիսանդրին (Պօսթըն), Զարեհ Ա. Վեհափառի կիսանդրին (Հալէպ), Շաւարշ Միսաքեանի կիսանդրին՝ Այնճար (Լիբանան), Սիմոն Վրացեանի կիսանդրին՝ Ճեմարան (Պէյրութ), Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի կիսանդրին, համանուն պարտէզին մէջ (Լիբանան), Յուշարձան Հանրի Ֆարաօնի (Պէյրութ), Յուշարձան-«Պաշտպանութիւն»՝ Պուրճ Համուտի հրապարակը, Յուշարձան-«Ընդվզում»՝ Մթէյն (Լիբանան), Յուշարձան-«Աղօթքը»՝ Պիպլոս (Լիբանան)։ 2010-ին ստացած է Համազգայինի շքանշանը եւ 2012-ին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Արամ Ա.ի կողմէ՝ «Ս. Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանը»։ Հեղինակն է ֆրանսերէն լեզուով պատրաստուած տեսաերիզի մը՝ նուիրուած հայկական ցեղասպանութեան։

«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.

Եղիշէ Չարենց (Սողոմոնեան) (1897-1937)
Ծնած է Կարս, 13 Մարտ, 1897-ին։ Նախնական եւ միջնակարգ ուսումը կը ստանայ Կարսի մէջ։ 18 տարեկանին (1915), մաս կը կազմէ հայ կամաւորական գունդերուն։ Ապա կը մեկնի Մոսկուա՝ ուսանելու։ 1919-ին կը վերադառնայ Երեւան, ուր կը մնայ այնուհետեւ։ Բացառիկ տաղանդով, ուժականութեամբ, խոյանքով եւ ինքնատպութեամբ լեցուն բանաստեղծ է Չարենցը։ Ոչ միայն հայ, այլեւ ամբողջ խորհրդային բանաստեղծութեան մեծագոյն դէմքերէն է ան։ Իր գլխաւոր գործերն են՝ «Տանթէեական առասպել»ը, «Երկիր Նայիրի» վէպը, «Էպիկական լուսաբաց»ը եւ «Գիրք Ճանապարհի»ն։ Վերջինի հրատարութենէն ետք կ՚ամբաստանուի իբրեւ ազգայնական եւ դաշնակցական։ 1936-ին կը ձերբակալուի։ Կը մահանայ Երեւանի բանտային հիւանդանոցին մէջ, 1937-ին։
Հանրի Վերնէօյ (Աշոտ Մալաքեան) (1920-2002)
Հանրի Վերնէօյ (բուն անունով՝ Աշոտ Մալաքեան) ծնած է 15 Հոկտեմբեր 1920-ին, Ռոտոսթոյի մէջ (Թուրքիա)։ Հայկական ցեղասպանութենէն ճողոպրելէ ետք, 1924-ին ան իր ընտանիքին հետ հաստատուած է Մարսէյ։ Կարճ շրջան մը իբրեւ լրագրող աշխատելէ ետք, 1947-ին Հանրի Վերնէօյ նուիրուեցաւ շարժապատկերի աշխարհին, 45 տարիներու ընթացքին բեմադրելով աւելի քան 30 ժապաւէններ, որոնցմէ ամէնէն նշանաւորներն են՝ «Մեղեդի ընդյատակին», «Սիկիլիացիներու ընտանիքը», «Կովը եւ բանտարկեալը», «Մայրիկ» եւ ուրիշներ։ Իր երկարատեւ գործունէութեան ընթացքին Հանրի Վերնէօյ գործակցած է Ժան Կուպէնի, Ալէն Տըլոնի, Ժան-Փօլ Պելմոնտոյի, Լինօ Վենթուրայի եւ նշանաւոր այլ դէմքերու հետ։ Իր գործերուն ամբողջութեան համար Հանրի Վերնէօյ 1992-ին արժանացած է Ֆրանսական Ակադեմիայի մեծ մրցանակին, իսկ 1996-ին՝ պատուոյ «Սեզար» մրցանակին։ Հայազգի նշանաւոր բեմադրիչը կը մահանայ 11 Յունուար 2002-ին, Փարիզ։

.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««.«.«.«.«.«.«.«.«.


Գէորգ (Ճորճ)Աբէլեան (1941-2011)
Հրապարակագրական-երգիծական յօդուածներով եւ «Ձիւնական» գրչանունով ծանօթ Գէորգ (Ճորճ) Աբէլեան ծնած է Քեսապի Քէօրքիւնա գիւղը` 1941-ին: Նախնական ուսումը ստացած է գիւղի` Քեսապի եւ Այնճարի Հայ աւետարանական վարժարաններուն մէջ, իսկ համալսարանական ուսումը՝ Հայկազեան համալսարանէն: Շուրջ 25 տարի ծառայած է կրթական ասպարէզին մէջ, ապա հիմնած է իր հաստատութիւնը` «ՍԱՎԱ» եւ զբաղած գրենական պիտոյքներու առեւտուրով, Այնճարի մէջ: Մասնակցութիւն բերած է կուսակցական, եկեղեցական եւ յատկապէս մշակութային մարզերուն: Տարբեր պաշտօններ ստանձնած է ՀՅԴ «Կարմիր լեռ» կոմիտէութեան մէջ, անդամակցած է Համազգային մշակութային միութեան, նաեւ` Ազունիէի Հայ ազգային բուժարանի խնամակալութեան: Աշակերտական տարիքէն իսկ գրելու հակումներ ցուցաբերած է: Աշխատակցած է Ս. Սիմոնեանի «Սփիւռք»-ին, «Բագին» գրական ամսագիրին, «Ազդակ» օրաթերթին, «Պատանեկան Արձագանգ»-ին եւ այլն: Հայոց ցեղասպանութենէն վերապրողներու, օտարացած, ապա իրենց ինքնութիւնը վերագտածներու, իսլամացածներու մասին պատմութիւններ ու վկայութիւններ հաւաքելու հետեւողական աշխատանք տարած է` այս բոլորը ամփոփելով զոյգ հատորներու մէջ: Իր գործերէն են. «Հելէ, Հելէ, Հելէ Քեսապ», «Աննա հարսը» (վէպ), «Ցկեանս նահատակութիւն», որ նաեւ լոյս տեսած է արաբերէնով եւ սպաներէնով «Պէյրութ», «Նետենք-բռնենք…» (մանկապատանեկան), «Աղբարի՜կ, ափիկ մը ջուր…» («Ցկեանս նահատակութիւն» շարքին երկրորդ հատորը), «Մաքարոնի թիլէկ-թիլէկ» եւ «Քոյրիկս մի՛ ծախեր, մա՜մ» պատանեկան հատորը («Ցկեանս նահատակութիւն» գիրքին շարքէն):


«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Sunday, June 17, 2012

ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ - (Ծաղկաքաղ) 21 - ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ - Թարգմանեց՝ Վազգէն Գէորգեան

Ողորմի´ր մահուան մեղապարտիս, տէ´ր,
Կենդանի շունչս փչելու պահին,
Երբ կողկողագին բարձունքիդ յառուի հայեացքս տարտամ,
Եւ տագնապահար մտքիս տեսութեամբ աչքիս դէմ բերեմ
Բազմավտանգ ու անճողոպրելի,
Անխուսափելի ընթացքիս ուղին:
Երբ յարկիս երդից շաւիղը ելքիս
Դիտելով՝ թշուառ կիսամեռութեամբ,
Այլայլուած դէմքով, մատներով դողդոջ,
Կարկամ հառաչմամբ, նուաղ հեծութեամբ, ձայնով կերկերուն,
Բազմատարակոյս թախծալից հոգով՝
Սրտիս խորքերից իմ արարքների համար հառաչեմ:
Բայց դու կարող ես, անշուշտ, բարեգո´ւթ,
Եւ այն ժամանակ զօրաւորապէս հրաշագործել
Ասելով ինձ, թէ «Թող առողջանայ խորտակուած հոգիդ»,
Եւ կամ «Թող ներուեն քո մեղքերը քեզ»,
Կամ «Գնա´ հանգիստ, սրբուած մեղքերից»:
Իսկ այն, ինչ որ ես չպիտի հասցնեմ այնժամ պաղատել
Ընդունի´ր այսօր մարդասիրաբար,
Եւ երկայնամիտ, բազմաշնորհ ու ամենակեցոյց:
Զի ես, որ այժմ այսպէս պերճախօս,
Խրոխտաձայն եմ, սիգաքայլ, հպարտ, բարձրապարանոց,
Այնժամ մեկնուած՝ պիտ պառկիմ որպէս
Անկենդան դիակ, անխօս, անլեզու,
Ձեռքերս կապուած, խեղանդամներով,
Շրթունքներս խուփ, աչքերս փակուած,
Իբր անշարժ տախտակ, կիսայրուած խանձող,
Անզգամ արձան անբարբառ պատկեր,
Անշունչ գոյութիւն, խղճալի տեսիլ,
Եղկելի կերպար, ողբալի տիպար,
Ողորմելի դէմք, արտասուելի տեսք, համրացած լեզու,
Խորշակահար խոտ, թօթափուած ծաղիկ,
Այլակերպուած գեղ, մարած մի կանթեղ,
Սնամէջ կոկորդ, խոպանացած սիրտ,
Գոց զգայարան, ցամաքած աղբիւր,
Դալկացած մարմին, նեխած որովայն,
Քանդուած տաղաւար, ջարդոտուած ոստեր, մասնատուած յօդեր,
Կտրատուած մի ծառ, սղոցուած արմատ, բարձի թողի տուն,
Հնձած անդաստան, արմատախիլ բոյս,
Մոռացուած պահեստ, օտար բարեկամ,
Թաղուած գարշութիւն, մերժուած ատելի,
Խափանուած արգելք, անարգուած կմախք,
Որպէս անպիտան դարձած ոտնակոխ,
Մի տարիքաւոր այլոց մաղթանքին,
Որոնք թշուառիս հաւատքի ձայնով՝
Հառաչախառն ու արտասուացող
Աղերսի երգեր ուղղելով մեծիդ բարեգթութեան՝
Բարձունքներն ի վեր պիտի տարածեն:
Նրանք զղջումով պիտի նուագեն
Դարձս դէպի քեզ, որը օրհնում եմ,
Խաչիդ փրկարար նշանը, որը երկրպագում եմ,
Ճշմարտութիւնը յարութեան, որին ես հաւատում եմ,
Յայտնութիւնը քո սուրբ փառքի, որը բարեբանում եմ,
Ահեղութիւնը դատաստանիդ որ խոստովանում եմ,
Կշտամբութիւնը խօսքերիդ, որից զարհուրում եմ,
Ուղեկցութիւնը սուրբ հոգուդ ինձ հետ, որը պաշտում եմ,
Մկրտութիւնը օծումիդ, որը ես համբուրում եմ,
Թագաւորելը քեզ հետ տէր Յիսո´ւս, որ պաղատում եմ:
Արդ, թէև լքուեց, մերժուեց, վերացաւ, փախաւ, սլացաւ,
Ու բաժանուելով՝ զրկուեց այս կեանքից գոյակցութիւնս,
Բայց քո պարգևած յոյսը պահում եմ ՝
Որպէս մնայուն ու անջնջելի յիշատակարան:

***
Տէ´ր ամենայնի, արքա´յ երկնաւոր,
Ամէնքի համար ամէն ինչի մէջ միշտ երկայնամիտ,
Անքնին որդի´ կենդանի Աստծու,
Այնտեղ իսկապէս պէտք է ողորմել,
Ուր չքացել է լիովին ամէն ակնկալութիւն.
Այն ժամանակ է բարեգործել պէտք,
Երբ տեսութիւնն է մտքի խափանուած.
Այնժամ պէտք է միշտ մարդասէր լինել,
Երբ տկարութեան վտանգը իսպառ
Տիրապետում է ներսից ու դրսից
Այն ժամանակ է լինում հարկաւոր
Բժշկութիւնը սրբազան ձեռքիդ,
Երբ բոլորովին տեղի է տալիս կենդանութիւնը
Մարդու էութեան բոլոր մասերում.
Այնտեղ պէտք է միշտ օգնութեան հասնել,
Ուր չկայ ելքի որևէ հնար:

Շար . 21 եւ Վերջ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ - (Ծաղկաքաղ) 21 - ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ - Թարգմանեց՝ Վազգէն Գէորգեան

Ողորմի´ր մահուան մեղապարտիս, տէ´ր,
Կենդանի շունչս փչելու պահին,
Երբ կողկողագին բարձունքիդ յառուի հայեացքս տարտամ,
Եւ տագնապահար մտքիս տեսութեամբ աչքիս դէմ բերեմ
Բազմավտանգ ու անճողոպրելի,
Անխուսափելի ընթացքիս ուղին:
Երբ յարկիս երդից շաւիղը ելքիս
Դիտելով՝ թշուառ կիսամեռութեամբ,
Այլայլուած դէմքով, մատներով դողդոջ,
Կարկամ հառաչմամբ, նուաղ հեծութեամբ, ձայնով կերկերուն,
Բազմատարակոյս թախծալից հոգով՝
Սրտիս խորքերից իմ արարքների համար հառաչեմ:
Բայց դու կարող ես, անշուշտ, բարեգո´ւթ,
Եւ այն ժամանակ զօրաւորապէս հրաշագործել
Ասելով ինձ, թէ «Թող առողջանայ խորտակուած հոգիդ»,
Եւ կամ «Թող ներուեն քո մեղքերը քեզ»,
Կամ «Գնա´ հանգիստ, սրբուած մեղքերից»:
Իսկ այն, ինչ որ ես չպիտի հասցնեմ այնժամ պաղատել
Ընդունի´ր այսօր մարդասիրաբար,
Եւ երկայնամիտ, բազմաշնորհ ու ամենակեցոյց:
Զի ես, որ այժմ այսպէս պերճախօս,
Խրոխտաձայն եմ, սիգաքայլ, հպարտ, բարձրապարանոց,
Այնժամ մեկնուած՝ պիտ պառկիմ որպէս
Անկենդան դիակ, անխօս, անլեզու,
Ձեռքերս կապուած, խեղանդամներով,
Շրթունքներս խուփ, աչքերս փակուած,
Իբր անշարժ տախտակ, կիսայրուած խանձող,
Անզգամ արձան անբարբառ պատկեր,
Անշունչ գոյութիւն, խղճալի տեսիլ,
Եղկելի կերպար, ողբալի տիպար,
Ողորմելի դէմք, արտասուելի տեսք, համրացած լեզու,
Խորշակահար խոտ, թօթափուած ծաղիկ,
Այլակերպուած գեղ, մարած մի կանթեղ,
Սնամէջ կոկորդ, խոպանացած սիրտ,
Գոց զգայարան, ցամաքած աղբիւր,
Դալկացած մարմին, նեխած որովայն,
Քանդուած տաղաւար, ջարդոտուած ոստեր, մասնատուած յօդեր,
Կտրատուած մի ծառ, սղոցուած արմատ, բարձի թողի տուն,
Հնձած անդաստան, արմատախիլ բոյս,
Մոռացուած պահեստ, օտար բարեկամ,
Թաղուած գարշութիւն, մերժուած ատելի,
Խափանուած արգելք, անարգուած կմախք,
Որպէս անպիտան դարձած ոտնակոխ,
Մի տարիքաւոր այլոց մաղթանքին,
Որոնք թշուառիս հաւատքի ձայնով՝
Հառաչախառն ու արտասուացող
Աղերսի երգեր ուղղելով մեծիդ բարեգթութեան՝
Բարձունքներն ի վեր պիտի տարածեն:
Նրանք զղջումով պիտի նուագեն
Դարձս դէպի քեզ, որը օրհնում եմ,
Խաչիդ փրկարար նշանը, որը երկրպագում եմ,
Ճշմարտութիւնը յարութեան, որին ես հաւատում եմ,
Յայտնութիւնը քո սուրբ փառքի, որը բարեբանում եմ,
Ահեղութիւնը դատաստանիդ որ խոստովանում եմ,
Կշտամբութիւնը խօսքերիդ, որից զարհուրում եմ,
Ուղեկցութիւնը սուրբ հոգուդ ինձ հետ, որը պաշտում եմ,
Մկրտութիւնը օծումիդ, որը ես համբուրում եմ,
Թագաւորելը քեզ հետ տէր Յիսո´ւս, որ պաղատում եմ:
Արդ, թէև լքուեց, մերժուեց, վերացաւ, փախաւ, սլացաւ,
Ու բաժանուելով՝ զրկուեց այս կեանքից գոյակցութիւնս,
Բայց քո պարգևած յոյսը պահում եմ ՝
Որպէս մնայուն ու անջնջելի յիշատակարան:

***
Տէ´ր ամենայնի, արքա´յ երկնաւոր,
Ամէնքի համար ամէն ինչի մէջ միշտ երկայնամիտ,
Անքնին որդի´ կենդանի Աստծու,
Այնտեղ իսկապէս պէտք է ողորմել,
Ուր չքացել է լիովին ամէն ակնկալութիւն.
Այն ժամանակ է բարեգործել պէտք,
Երբ տեսութիւնն է մտքի խափանուած.
Այնժամ պէտք է միշտ մարդասէր լինել,
Երբ տկարութեան վտանգը իսպառ
Տիրապետում է ներսից ու դրսից
Այն ժամանակ է լինում հարկաւոր
Բժշկութիւնը սրբազան ձեռքիդ,
Երբ բոլորովին տեղի է տալիս կենդանութիւնը
Մարդու էութեան բոլոր մասերում.
Այնտեղ պէտք է միշտ օգնութեան հասնել,
Ուր չկայ ելքի որևէ հնար:

Շար . 21 եւ Վերջ

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Saturday, June 16, 2012

ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ - (Ծաղկաքաղ) 20 - ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ - Թարգմանեց՝ Վազգէն Գէորգեան

Արդ, ու՞ր կարող եմ գտնել փրկութիւն,
Երբ սկզբնահայրն հաւատի անվերջ,
Յուսահատութեան այս անձուկ վայրում,
Իմ անգթութեան չարիքներն է միշտ յիշել տալիս ինձ.
Մարգարէների մէջն է անխնայ
Կոշկոռում սաստիկ խօսքի քարերով.
Արին բարեփառ նիզակ ու տէգով խոցաման անուս.
Բնաջնջում է ճշմարտի պատկերն Աքարի նման.
Վեհն աստուածարեալ յարդգողների վրէժին մատնում.
Կանխատեսողն է մարգարէածին
Ամաղակեցու նման սպաննում արարչի առաջ.
Վատնում է բոցով իր երկնատարափ՝ նախանձորդն Աստծու.
Հինի լրումն ու սկիզբը նորի
Հեծանոցով իր յանձնում է քամուն.
Առաքեալների պետը անողոք
Կենազրկում է Սափիրայի պէս.
Հոգեքննիչ քարոզն իսկ կենաց՝ մահ է ինձ բուրում:
Երբ անաչառ են իմ հանդէպ նաև
Կաճառներն ամբողջ երջանիկների,
Սպառազինուած վերնայնի սաստիկ հրամաններով.
Հրեշտակների հետ նաև մարդիկ,
Այս հողագնդի ու տիեզերքի հետ տարերքները ողջ,
Անզգաներն ու շարժուններն համայն,
Որ դատապարտած ինձ անլուր լլկանք ու տանջանքների,
Ազդարարում ու պատկերում են միշտ աչքերիս առաջ
Նաև ապագան առաւել դժխեմ:
Արդ, կորցրած այսպէս վստահութիւնն ու անդորրը կեանքիս,
Ալեկոծուում եմ սաստիկ հողմածեծ
Փոթորկայոյզ ու յաւերժ մրրկածուփ մի ծովի նման:
Եւ եթէ մէկը քննախոյզ լինի ուշիմ հայեացքով,
Կը տեսնի անթիւ, բիւր ու անհամար
Փոքր ու մեծամեծ, բազմատեսակ ու զանազանակերպ
Խմբեր լողացող կենդանիների,
Որոնք անհատնում ամեհի վտար ու երամներով
Եռում, զեռում են, սուրում, սլանում մարմնիս ծովի մէջ,
Ու կը հաստատի ճշմարտութիւնը գրած խօսքերիս:

***
Սաստի´ր քո ձեռքով ալեկոծումը մրրկայոյզ հոգուս,
Դադարեցրո´ւ սրտիս ծփանքի
Մոլեգին շարժման ծաւալումները,
Նուաճի´ր, զսպի´ր վայրագութիւնը ցնդած մտքերիս:
Թող հրամանով մեծիդ խաղաղուի
Ամենավարան բուքն այս սասանող.
Ջնջի´ր, խափանի´ր իսպառ ամօթի
Մութ գաղտնիքների անդամներն ահեղ՝
Այդ երկրակենցաղ աւազակների
Բազմակերպարան ուրուականները:
Համարի´ր աղօթք մի մշտամատոյց
Ողբիս մատեանի այս ողորմաղերս
Նոր տողերը, որ թախծագին ձայնով ընծայեցի քեզ.
Հա´ն անդունդների խորքերից մահուան
Եւ չքնաղ կեանքով ապրեցրո´ւ փրկուած մարգարէի պէս.
Ընդունի´ր սիրով խոստովանութիւնն իմ այս ինքնադատ
Եւ տուր սփոփանք դառն վշտերով
Ուժգին հեծեծող յուսահատուածիս:

***
...Չկայ որ մի մարդ այնքան մեղաւոր, այնքան անօրէն,
Այնքան ամբարիշտ, այնքան անիրաւ, այնքան չարագործ,
Այնքան մոլորուած, այնքան սխալուած, այնքան մոլեգնած,
Այնքան խարդախուած, այնքան շաղախուած, այնքան ամաչած
Ու դատապարտուած, որքան որ ես եմ.
Մի միայն ե´ս եմ, ու ուրիշ՝ ոչ ոք.
Ե´ս եմ համայնը, և ամէնքինն է պարփակուած իմ մէջ:
Ո´չ ամենևին հեթանոսները, որ անգէտ էին,
Ո´չ հրեաները, քանզի կուրացան
Ո´չ տգէտներն ու խաժամուժ մարդիկ,
Քանզի զուրկ էին իմաստութիւնից.
Միայն ե´ս, քանզի, որպէս իմ անձին ամբաստանութիւն,
Վարժապետ անուն նոյնիսկ կրեցի.
Կոչուեցի ռաբբի, ռաբբի, եղծելով գովեստն առ Աստուած.
Անուանուեցի և բարի, եղկութիւն ինձ ժառանգելով.
Մարդկանցից նաև սուրբ վկայուեցի.
Երբ անմաքուր եմ Աստուծոյ առաջ.
Դիտուեցի արդար, երբ ամբարիշտ եմ բոլոր կողմերով.
Գովասանքներով մարդկանց՝ հրճուեցի,
Որ Քրիստոսի ատեանում ձաղկուեմ.
Դեռ աւազանից կոչուեցի արթուն,
Սակայն ննջեցի մահաբեր քնով.
Հսկող յորջորջում նոյնիսկ ստացայ օրս փրկութեան,
Սակայն աչքերս փակեցի ամուր զգաստութեան դէմ:
Ահա և այժմ՝ արդար դատաստան, յանդիմանութիւն,
Նոր կշտամբանք, հին դատապարտութիւն,
Ամօթանք դէմքի ու հոգու տագնապ,
Քննութիւն՝ փոքր բաների համար,
Որ ունեն կշիռ մեծամեծների:

Շար . 20

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ - (Ծաղկաքաղ) 20 - ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ - Թարգմանեց՝ Վազգէն Գէորգեան

Արդ, ու՞ր կարող եմ գտնել փրկութիւն,
Երբ սկզբնահայրն հաւատի անվերջ,
Յուսահատութեան այս անձուկ վայրում,
Իմ անգթութեան չարիքներն է միշտ յիշել տալիս ինձ.
Մարգարէների մէջն է անխնայ
Կոշկոռում սաստիկ խօսքի քարերով.
Արին բարեփառ նիզակ ու տէգով խոցաման անուս.
Բնաջնջում է ճշմարտի պատկերն Աքարի նման.
Վեհն աստուածարեալ յարդգողների վրէժին մատնում.
Կանխատեսողն է մարգարէածին
Ամաղակեցու նման սպաննում արարչի առաջ.
Վատնում է բոցով իր երկնատարափ՝ նախանձորդն Աստծու.
Հինի լրումն ու սկիզբը նորի
Հեծանոցով իր յանձնում է քամուն.
Առաքեալների պետը անողոք
Կենազրկում է Սափիրայի պէս.
Հոգեքննիչ քարոզն իսկ կենաց՝ մահ է ինձ բուրում:
Երբ անաչառ են իմ հանդէպ նաև
Կաճառներն ամբողջ երջանիկների,
Սպառազինուած վերնայնի սաստիկ հրամաններով.
Հրեշտակների հետ նաև մարդիկ,
Այս հողագնդի ու տիեզերքի հետ տարերքները ողջ,
Անզգաներն ու շարժուններն համայն,
Որ դատապարտած ինձ անլուր լլկանք ու տանջանքների,
Ազդարարում ու պատկերում են միշտ աչքերիս առաջ
Նաև ապագան առաւել դժխեմ:
Արդ, կորցրած այսպէս վստահութիւնն ու անդորրը կեանքիս,
Ալեկոծուում եմ սաստիկ հողմածեծ
Փոթորկայոյզ ու յաւերժ մրրկածուփ մի ծովի նման:
Եւ եթէ մէկը քննախոյզ լինի ուշիմ հայեացքով,
Կը տեսնի անթիւ, բիւր ու անհամար
Փոքր ու մեծամեծ, բազմատեսակ ու զանազանակերպ
Խմբեր լողացող կենդանիների,
Որոնք անհատնում ամեհի վտար ու երամներով
Եռում, զեռում են, սուրում, սլանում մարմնիս ծովի մէջ,
Ու կը հաստատի ճշմարտութիւնը գրած խօսքերիս:

***
Սաստի´ր քո ձեռքով ալեկոծումը մրրկայոյզ հոգուս,
Դադարեցրո´ւ սրտիս ծփանքի
Մոլեգին շարժման ծաւալումները,
Նուաճի´ր, զսպի´ր վայրագութիւնը ցնդած մտքերիս:
Թող հրամանով մեծիդ խաղաղուի
Ամենավարան բուքն այս սասանող.
Ջնջի´ր, խափանի´ր իսպառ ամօթի
Մութ գաղտնիքների անդամներն ահեղ՝
Այդ երկրակենցաղ աւազակների
Բազմակերպարան ուրուականները:
Համարի´ր աղօթք մի մշտամատոյց
Ողբիս մատեանի այս ողորմաղերս
Նոր տողերը, որ թախծագին ձայնով ընծայեցի քեզ.
Հա´ն անդունդների խորքերից մահուան
Եւ չքնաղ կեանքով ապրեցրո´ւ փրկուած մարգարէի պէս.
Ընդունի´ր սիրով խոստովանութիւնն իմ այս ինքնադատ
Եւ տուր սփոփանք դառն վշտերով
Ուժգին հեծեծող յուսահատուածիս:

***
...Չկայ որ մի մարդ այնքան մեղաւոր, այնքան անօրէն,
Այնքան ամբարիշտ, այնքան անիրաւ, այնքան չարագործ,
Այնքան մոլորուած, այնքան սխալուած, այնքան մոլեգնած,
Այնքան խարդախուած, այնքան շաղախուած, այնքան ամաչած
Ու դատապարտուած, որքան որ ես եմ.
Մի միայն ե´ս եմ, ու ուրիշ՝ ոչ ոք.
Ե´ս եմ համայնը, և ամէնքինն է պարփակուած իմ մէջ:
Ո´չ ամենևին հեթանոսները, որ անգէտ էին,
Ո´չ հրեաները, քանզի կուրացան
Ո´չ տգէտներն ու խաժամուժ մարդիկ,
Քանզի զուրկ էին իմաստութիւնից.
Միայն ե´ս, քանզի, որպէս իմ անձին ամբաստանութիւն,
Վարժապետ անուն նոյնիսկ կրեցի.
Կոչուեցի ռաբբի, ռաբբի, եղծելով գովեստն առ Աստուած.
Անուանուեցի և բարի, եղկութիւն ինձ ժառանգելով.
Մարդկանցից նաև սուրբ վկայուեցի.
Երբ անմաքուր եմ Աստուծոյ առաջ.
Դիտուեցի արդար, երբ ամբարիշտ եմ բոլոր կողմերով.
Գովասանքներով մարդկանց՝ հրճուեցի,
Որ Քրիստոսի ատեանում ձաղկուեմ.
Դեռ աւազանից կոչուեցի արթուն,
Սակայն ննջեցի մահաբեր քնով.
Հսկող յորջորջում նոյնիսկ ստացայ օրս փրկութեան,
Սակայն աչքերս փակեցի ամուր զգաստութեան դէմ:
Ահա և այժմ՝ արդար դատաստան, յանդիմանութիւն,
Նոր կշտամբանք, հին դատապարտութիւն,
Ամօթանք դէմքի ու հոգու տագնապ,
Քննութիւն՝ փոքր բաների համար,
Որ ունեն կշիռ մեծամեծների:

Շար . 20

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»