Նամակ՝ Աւստրալիոյ Համազգայինի Շրջանային Վարչութեան Լրատուի Ա. Թիւի Հրատարակութեան Առիթով

 

 

Յարգարժան Համազգային

Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութեան

Աւստրալիոյ Շրջանային Վարչութիւն եւ

«Համազգային Աւստրալիոյ Լրատու»ի Խմբագրական Կազմ

Սիտնի

 

28 Մայիս 1928-ին, Գահիրէի մէջ, «Համազգային»ը ծնաւ

որպէս «Համազգային Հրատարակչական ու Մշակութային

Ընկերակցութիւն»: Հիմնադիրներուն համար յստակ էր որ

հրատարակչութիւնը կենսական էր մշակոյթի զարգացման

գործընթացին համար:

 

Հրատարակչական աշխատանքը շատ աշխուժ էր քսաներորդ

դարու մանաւանդ երկրորդ կիսուն: Դասագիրքերէն սկսեալ մինչեւ

վէպեր, պատմական թէ բանասիրական ուսումնասիրութիւններ,

Հայ արուեստին եւ ճարտարապետութեան նուիրուած կոթողային

հատորներ, գրական հանդէսներ, լրատուներ, պարբերաթերթեր կը

տպուէին Համազգայինի կողմէ, սեփական կամ այլ տպարաններու մէջ:

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԸ ԻՐ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԷՐ:

 

Քսանմէկերորդ դարու համաշխարհային հրատարակչական աշխատանքը, մշակութային զարգացումը արդիական այլ միջոցներով կը կատարուի: Պահելով աւանդականը, Համազգայինը իր հրատարակչական առաքելութիւնը կը շարունակէ յարմարելով արդի պայմաններուն:

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԸ ԻՐ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ Է՛:

 

Սիտնին ու Մելպուրնը հարաւային կիսագունդի տարբեր մշակոյթներու խաչմերուկ-քաղաքներ են:

Համազգայինը իր մասնաճիւղերով եւ միաւորներով կրթա-մշակութային գնահատելի եւ որակաւոր աշխատանք կը տանի: Մինչ Լրատուի հրապարակումը, ան կը թերանար իր ծաւալուն աշխատանքը Հայ հասարակութեան սեփականութիւնը դարձնելուն մէջ, չունենալով գրաւոր հաղորդակցութեան միջոց՝ կապ հաստատելու աւստրալահայ ինչպէս նաեւ հայրենի ու արտասահմանեան Հայ համայնքներուն հետ: Ուշացումով, Համազգայինի շրջանային վարչութիւնը հանդէս եկաւ լրատուով մը, որուն առաջին թիւին՝ Սեպտեմբեր 2021-ի բովանդակութիւնը, կը հաստատէ մեր վերը կատարած նշումը: Այսպիսով, Համազգայինը նախաքայլը կ’առնէ իր ծաւալած հարուստ գործունէութեան մասին տեղեակ պահելու ընթերցողները: Այս լրատուով Համազգայինը սկսաւ խօսիլ Հայ համայնքին

հետ: Մշակութասէր զանգուածներու համար աշխատանք ծաւալելու հրաւէ՛ր է լրատուն, ժրաջան համազգայնականին համար՝ «վարձքդ կատար»ն է լրատուն, շրջանային թէ այլ վարչութիւններու համար՝ մարտահրաւէր է լրատուն, Շանթի, Աղբալեանի եւ իրենց գործակիցներուն տեսլականին ջրաղացին ջո՛ւր է լրատուն:

ԻՐ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԿԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿԷ՛ ՄՆԱԼ ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԸ:

 

Թող այս լրատուին հրատարակութիւնը, առցանց թէ տպուած, շարունակական ըլլայ, աճի ու բարգաւաճի առանց ընդմիջումի եւ իր արժանաւոր տեղը գտնէ աւստրալահայ մամուլի շարքերուն մէջ:

Այս հրատարակութիւնը Աւստրալիոյ Համազգայինի մշակութային գործունէութեան դրսեւորման նոր շնչերակն է:

Պարզապէս գնահատելի ու շնորհաւորելի նախաձեռնութիւն:

 

Անկեղծ բարեմաղթանքով՝

Նշան Պասմաճեան

Օքլանտ - Նոր Զելանտա - 18 Հոկտեմբեր 2021_

 

 

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Եգիպտական մամուլ․ Հայաստանը Եւ Տարածաշրջանը… Անցեալի Դասերի Եւ Ապագայի Մարտահրաւէրների Խաչմերուկում

 

«Պատմութիւնը կրկնւում է»․ ոմանց կողմից շարունակ օգտագործուած, ոմանց կողմից էլ կասկածի տակ դրուած արտայայտութիւն, որը սակայն ակնյայտօրէն կիրառելի է Հայաստանի պարագայում․ տարածքային առումով փոքր, բայց պատմութեամբ, մշակոյթով եւ արուեստով հարուստ մի երկրի, որի աշխարհագրական դիրքն Հարաւային Կովկասում ստիպել է նրան իր պատմութեան ընթացքում տարածաշրջանային ուժերի հակամարտութիւնների եւ բախումների գերին մնալ։

Որոշ պատմական փաստերի քաղաքական դիտարկման շրջանակներում, որոնք խորը ազդեցութիւն են թողել Հայաստանի վրայ եւ առաջացրել այն իրավիճակը, որում վերջինս այժմ գտնւում է իր բոլոր բարդութիւններով հանդերձ, մայրաքաղաք Երեւանը վերջերս ականատես եղաւ «Հայաստանը եւ տարածաշրջանը… դասեր, գնահատականներ եւ տեսլականներ» խորագրով միջազգային խոշոր գիտաժողովի, որը կազմակերպել էր ՀՀ ԳԱԱ-ն, վերջինիս կազմում գտնուող Արեւելագիտութեան եւ Պատմութեան ինստիտուտները՝ 1921թ-ին Մոսկուայի եւ Կարսի պայմանագրերի՝ հարկադրաբար ստորագրման հարիւրամեակի կապակցութեամբ։ Հէնց այս երկու պայմանագրերն են համարւում այն բոլոր ճգնաժամերի իրական սկիզբը, որ ապրում է Հայաստանը մինչ օրս։

Այս ամէնն իրականացաւ Հայաստանից եւ հայկական սփիւռքից՝ Միացեալ Նահանգներից, Կանադայից, Լիբանանից մեծ թուով գիտնականների եւ հետազօտողների ներկայութեամբ ու մասնակցութեամբ, ինչպէս նաեւ Եգիպտոսի մասնակցութեամբ՝ Հայաստանում Եգիպտոսի արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Բահա Դիսուկիի եւ Եգիպտոսի «Մտքի եւ ռազմավարական հետազօտութիւնների կենտրոնի» տնօրէն պրոֆեսոր Խալեդ Օքաշայի եւ դոկտոր Արմէն Մազլումեանի ներկայութեամբ։

Հայկական կողմը բարձըր գնահատեց Եգիպտական կողմի մասնակցութիւնն, ոչ միայն Եգիպտոսի կշռի, այլ նաեւ Երեւանում Եգիպտոսի դեսպանի ակտիւ ներկայութեան, Արեւելագիտութեան ինստիտուտի եւ Եգիպտոսի «Մտքի եւ ռազմավարական հետազօտութիւնների կենտրոնի» գիտական համագործակցութեան, ինչպէս նաեւ երկու ժողովուրդների՝ պատմական եւ մարդկային կապերի տեսանկիւնից։

Երկու օրուայ ընթացքում ներկաները քննարկեցին երկու պայմանագրերին, դրանց բոլոր իրաւական, քաղաքական եւ պատմական խնդիրներին առնչուող բազմաթիւ հարցեր, տարածաշրջանում առկայ հակամարտութիւնների հետ դրանց փոխյարաբերութիւնները, տեղի ունեցող քաղաքական եւ ռազմական իրադարձութիւնները, այս երկու պայմանագրերի ստորագրումից մէկ դար անց դրանցից քաղած դասերը, ինչպէս նաեւ ներկայ պահին վերջիններիս իրաւաչափութիւնը եւ համապատասխանութիւնը միջազգային իրաւունքին։ Անդրադարձ եղաւ նաեւ տարածաշրջանային ուժերի նկրտումներին եւ ճնշումներին դիմակայելու տեսանկիւնից Հայաստանի խոցելի դրութեանը իրենց քաղաքական եւ տնտեսական շահերն ապահովելու նպատակով տարածաշրջանում իրենց վերահսկողութիւնն ու գերիշխանութիւնը հաստատելու համար այդ ուժերի խելայեղ մրցակցութեան լոյսի ներքոյ։ Քննարկուեցին նաեւ Հայաստանի մանեւրելու հնարաւորութիւնների սահմանները՝ տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական փոփոխութիւնների ֆոնին իր պատմական իրաւունքները չկորցնելու համար այն աշխարհաքաղաքական փոփոխութիւն- ների յորձանուտում, որոնք տեղի են ունենում ներկայումս։

Գիտաժողովի մեկնարկի առաջին իսկ պահից մասնակցին ակնյայտ էր, որ պատմութիւնը ոչ միայն գիտաժողովի նիստերում է, մասնակիցների խօսքերում եւ նրանց ներկայացրած հետազօտութիւններում, այլ կարող է գաղտնաբառ կամ բանալի լինել՝ բացատրելու Հայաստանի կրած եւ մինչ օրս շարունակուող տառապանքները։

Բոլորը լիովին համոզուած են, որ երկու պայմանագրերը, որոնք Հայաստանին պարտադրել են ստորագրել հարիւր տարի առաջ, եւ որոնց համաձայն այն ժամանակ ռուսական ճնշումներին ի պատասխան հայկական մեծ տարածքներ են օտարուել, մինչ օրս Հայաստանի սահմանային խնդիրների հիմնաքարն են (քանի որ այն հանդիսացել է նախկին խորհրդային հանրապետութիւնների մի մասը մինչեւ 1991թ. Խորհրդային Միութիւնից անկախանալը) եւ նոյնիսկ սփիւռքի վիճակի եւ հայկական ներգաղթի հիմնական պատասխանատուն։

Այս համատեքստում մասնակիցները քննարկեցին կովկասեան տարածաշրջանի պատմութիւնը, այն կտրուկ փոփոխութիւնները, որոնք վերջինս կրել է, ինչպէս նաեւ Հայաստանի սահմանների անարդար սահմանազատման քաղաքական եւ հումանիտար հետեւանքները, ինչը, նրանց կարծիքով, հանդիսանում է տարածաշրջանում ժամանակ առ ժամանակ զինուած հա- կամարտութիւնների բռնկման իրական պատճառը։

Մասնակիցների պնդմամբ, չնայած այս պայմանագրերից անցած այսքան երկար ժամանակահատուածը դրանք արդէն իրողութիւն է դարձրել, սակայն դա չի խանգարում խօսել մի շարք խնդիրների վերանայման կարեւորութեան մասին, յատկապէս՝ հաշուի առնելով Հարաւային Կովկասում ներկայումս ընթացող ուժերի վերաբաշխումն ու կտրուկ փոփոխութիւնները, ինչպէս նաեւ երկրի ներսում տիրող ծանր քաղաքական իրավիճակը, վերջին ճգնաժամը կառավարելու հարցում վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի յաջողութեան շուրջ հասարակական բանավէճը, ընդդիմութեան կողմից նրա որոշումների օրինականութեան եւ դրանց՝ երկրի շահերին ծառայելը կասկածի տակ դնելը։

Հետեւաբար, այդ վերանայումները ոչ միայն Հայաստանի պատմական իրողութիւնները պահպանելու համար են, այլեւ, ինչն աւելի կարեւոր է, փորձ են եւս մէկ անգամ զոհ չդառնալու եւ անցեալի սխալներից խուսափելու։ Այդ պատճառով, գիտաժողովի հիմնական նպատակը ոչ թէ հարիւր տարի առաջ տեղի ունեցածի քննարկումն էր, այլեւ ներկայիս իրավիճակից դուրս գալու այլընտրանքային ճանապարհ գտնելը։

Այս այլընտրանքների փնտռտուքի ճանապարհին, ներկայացուած գիտական զեկոյցները մանրամասն կերպով անդրադարձան տարածաշրջանային ուժերի դերակատարմանը՝ յատկապէս շեշտադրելով Ռուսաստանի դերակատարութիւնը։ Ներկաների մեկնաբանութիւններից ակնյայտ դարձաւ, որ մեծամասնութիւնը համոզուած է, որ գլխաւոր տարածաշրջանային խաղացողը Ռուսաստանն է՝ պայմանաւորւած պատմական քաղաքական ազդեցութեամբ, ներկայիս ռազմական հզօրութեամբ, իր խօսքը պարտադրելու եւ հակամարտութեանը վերջ դնելու կարողութեամբ, ինչը տեղի ունեցաւ վերջերս։

Գիտաժողովի վերջին օրուայ զգալի մասը նուիրուեց պայմանագրի ստորագրումից հարիւր տարի անց Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան եւ դիւանագիտութեան առջեւ ծառացած մարտահրաւէրների, առկայ փոփոխութիւնների ու զարգացումների լոյսի ներքոյ առաջարկուող հնարաւոր այլընտրանքների, տարբեր կողմերի միջեւ ապագայ փոխշահաւէտ պայմանաւորուածութիւնների անխուսափելիութեան վերաբերեալ քննարկումներին։

Ներկաները քննարկեցին տարածաշրջանի որոշ հատուածների միջեւ առեւտրային միջանցքների ստեղծման վերաբերեալ առաջ քաշուած գաղափարները՝ զգուշացնելով չհաշուար- կըւած որոշումներ ընդունելու վտանգից՝ Հայաստանում իրավիճակի հետագայ բարդացումից խուսափելու համար։ Ներկայացուած զեկոյցներից մէկը լոյս սփռեց որոշում կայացնողների համար հասանելի բոլոր դիւանագիտական գործիքների կիրառման կարեւորութեան վրայ․ նոյնիսկ եթէ դրանք ներկայ պահին արդիւնք չտան, ապագայում յաջողութիւն կ’ունենան՝ ընդգծելով անհրաժեշտ իրաւական ապացոյցների կիրառման անհրաժեշտութիւնը՝ իր սահմանների վերագծման վերաբերեալ ապագայ բանակցութիւններում Հայաստանի դիրքորոշումներին աջակցելու համար։

Զեկոյցն առաջարկում էր հակառակորդի հետ երկխօսութեան անհրաժեշտութեան գաղափարը՝ որպէս անխուսափելի երեւոյթ, ինչպէս նաեւ երկխօսութեան նոր մօտեցման որոնում՝ դաշնակից եւ աջակցող երկրների հետ (առաջին հերթին, իհարկէ, հիմնական շեշտադրումը Ռուսաստանի վրայ անելով՝ անցեալում տեղի ունեցած սխալներից խուսափելու համար, որոնք հնացած քաղաքականութեանը հետեւելու եւ նոր զարգացումները անտեսելու արդիւնք են), ինչպէս նաեւ աջակցող երկրների շրջանակ ստեղծելու եւ նրանց հետ կայուն գործընկերութեան ծրագրեր մշակելու անխուսափելիութիւնը՝ պահպանելով մշտական կապերը բարեկամ եւ դաշնակից երկրների հետ, որպէսզի հայկական հարցը շարունակի մնալ միջազգային ուշադրութեան կենտրոնում. նպատակ, որին ձգտում են բոլորը։

Թէեւ գիտաժողովի հիմնական առանձնայատկութիւնն ի սկզբանէ եղել է գիտական բնոյթը՝ նիստերի յաջորդականութեամբ եւ բարձրացուած հարցերին տարբեր մօտեցումներով, ակնյայտ դարձաւ, որ այս գիտաժողովների կարեւորութիւնը չի սահմանափակւում դրանց գիտականութեամբ կամ հետազօտութիւնների հարթակ հանդիսանալով՝ անդրադառնալով այն ճգնաժամին, որն ապրում է երկիրը մէկ դար ի վեր, այլեւ դրանց իրական արժէքը սխալներն ուսումնասիրելն ու դասեր քաղել է, որոնք օգուտ կբերեն նրա ներկային եւ ապագայի նկատմամբ հայեացքներ կը ձեւաւորեն՝ երաշխաւորելով, որ սխալները չեն կրկնուի, եւ որ «պատմութիւնը կրկնւում է» արտայայտութիւնը չի լինի սկիզբ ու վերջ չունեցող մի շրջան, որից հնարաւոր չի լինի ազատուել։

ԻՄԱՆ ԱՐԷՖ
«Ալ-Ահրամ», 10.11.2021

Թարգմ. Սոնա Տօնիկեան

 

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»

Մկրտիչ Մկրտիչեանի խօսքը՝ Յակոբ Կարապենցի նուիրուած միջազգային գիտաժողովին Յակոբ Կարապենց. Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւններ

 

Յակոբ Կարապենց սփիւռքահայ գրականութեան ամենէն հարազատ ներկայացուցիչներէն մէկը կը հանդիսանայ. աւանդական Թաւրիզի ծնունդ, հասունցած Իրանի հայկական միջավայրին մէջ, ուսման ծարաւով իր պատանեկութեան տարիներէն արդէն իսկ կուտակած հայագիտական պաշարով ինքզինք Միացեալ Նահանգներ նետած, հրապարակագրութեան եւ հոգեբանութեան գաղտնիքները համալսարաններու մէջ պեղած, արեւելեան իմաստութեան եւ Արեւմուտքի արդիական կեանքի բարիքներուն ու չարիքներուն քաջածանօթ՝ մշակած է իր գրականութիւնը, որուն քննարկման նուիրուած է մեր այսօրուան գիտաժողովը:

Սփիւռքահայ գրագէտը իր կոչումին նուիրուած եւ իր ապրուստը հոգալու համար ամէնօրեայ հիմնական այլ աշխատանքով զբաղած ըլլալով հանդերձ՝ միաժամանակ ինքնաբերաբար ազգային գործիչ է: Ատիկա անմիջական հետեւանքն է հայոց լեզուին հետ իր առնչութեան. ատոր ամենէն ցայտուն օրինակը Լեւոն Շանթն է, որ իր կեանքի սփիւռքեան հանգրուանին, իր գրական վաստակը հարստացնելու փոխարէն, զբաղեցաւ առաւելաբար կրթական գործով, մասնաւորաբար՝ հայոց լեզուի ու գրականութեան ուսուցումով, որպէսզի հայ գրականութիւնը ապագային ալ ընթերցող ունենայ: Ատկէ անկախ սակայն երիտասարդ Յակոբ Կարապենց-Կարապետեանը, դեռ իր կեանքի քսաներորդ տարին չթեւակոխած, համահիմնադիրը հանդիսացաւ Հայ պատանեկան մշակութային միութեան, որ կարճ հանգրուաններէ ետք յանգեցաւ մեր օրերու պատկառելի Հայ Մշակութային «Արարատ» Կազմակերպութեան:

Հետեւաբար, սփիւռքահայ ոեւէ գրագէտի կամ ընդհանրապէս մտաւորականի նման, Կարապենցի անունը եւս կը մտնէ Նիկոլ Աղբալեանի սահմանումով գործող մտաւորականի դասաւորումին մէջ, որուն համաձայն մտաւորականը այն մտածողն է, որ իր կարողութիւնները կը դնէ ի սպաս իր հասարակութեան բարոյական ու ոգեկան բարձրացման: Ի դէպ, ատիկա ընելու համար քաղաքական աշխատանքներով զբաղիլը պայման չէ. սփիւռքահայու հիմնական գործը նորահաս սերունդներուն հայկական ինքնութեան յատկանիշներուն հարազատ փոխանցումն է, նկատի ունենալով անշուշտ օտար միջավայրի ամէնօրեայ դրական ու ժխտական ազդեցութիւնները: Յ.Կարապենց, իր գրականութեան կողքին, տարած է նաեւ հրապարակագրական շօշափելի աշխատանք, ի մասնաւորի Հայաստանի, Արցախի, Սփիւռքի եւ անոնց փոխյարաբերութիւններու վերաբերող նիւթերու մասին:

Ներկայ առիթով տեղին կ’ըլլայ ներկայացնել Կարապենցի Սփիւռքի եւ Հայաստանի հետ անոր յարաբերութիւններու մասին անոր ողջամիտ տեսակէտները, Արցախը նկատելով Հայաստանի անբաժան մէկ մասնիկը. անոնց տեսակն ու խորքը դժբախտաբար փոխուած են Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութեան վրայ գտնուող քաղաքական հոսանքին հետ: Մինչդեռ բազմաթիւ պատճառներով, ազգային մեծ կարեւորութիւն ներկայացնող հարցերու պարագային, յաջողութեան հասնելու համար անհրաժեշտ է, որ առնչուող հայեցակարգերը բոլորին համար նոյնը ըլլային:

Անշուշտ՝ բացման խօսքի մը սահմանափակ ժամանակի բերումով կարելի չէ ներկայացնել մեր տաղանդաւոր հեղինակի բոլոր մտածումները. կը բաւականանք նմուշներ ներկայացնելով իր կարծիքներուն մէկ մասէն միայն. անոնք գաղափար մը կու տան ամբողջութեան մասին:

Իր հիմնական մտածումներէն մէկը Կարապենց արտայատած է Հայաստանի վերանկախացումէն բաւական առաջ՝ 1980-ին, երբ նուազագոյն հաւանականութիւնն իսկ հորիզոնին վրայ չէր երեւեր ազգային այդպիսի անկիւնադարձային փոփոխութեան մը համար. ան հանգամանօրէն կ’ըսէ.

«Հայաստանը եղել ու մնում է հայութեան միակ խարիսխը: …… Առանց Հայաստանի նիւթական ու հոգեկան գոյութեան, ուծացման է դատապարտուած սփիւռքահայութիւնը: …… Մի ամբողջ նախարարութիւն է հարկաւոր մէկ առ մէկ քննելու սփիւռքահայ գաղութների կացութիւնը, համապատասխան ծրագրեր մշակելու եւ տեղական մարմինների հետ համագործակցաբար փրկելու մնացորդացը՝ առաջին անվթար պահելու Հայոց Լեզուն:» (218)* :

Արդարեւ, Հայաստանի Հանրապետութիւնը ունեցաւ իր Սփիւռքի նախարարութիւնը անկախութեան հռչակումէն 17 տարիներ յետոյ, տասը տարի ետք կրկին անհետանալու համար: Ներկայիս Կարապենցի կողմէ նախարարութեան մը արժանի նկատուած ոլորտը յանձնուած է առանձին յանձնակատարի մը. բնական է, անիմաստ է բաղդատական կատարել փորձելը:

Կարապենց ունի նաեւ կարծիքներ արդի ընդհանուր քաղաքակրթական հանգրուանի հիմնական թերութիւններուն եւ միջին սփիւռքահայու ժխտական ու դրական յատկանիշներուն մասին: Արտայայտութիւնները ուժեղ են եւ հիմնաւորուած, հետեւաբար՝ համոզիչ.

«Բարգաւաճութիւնը իր հետ բերել է սպառողական ապրանքի որակի անկում, կրթական-մշակութային մակարդակի քայքայում եւ աժան հաճոյասիրութեան անծայր ասպարէզ: …… արդի քաղաքակրթութիւնը ստեղծել է միջակութիւնների սերունդ: Միջակութիւններ քաղաքականութեան մէջ: Միջակութիւն արուեստի բնագաւառում: Միջակութիւն հասարակական կեանքում: Ամբողջ աշխարհը ղեկավարւում է միջակութիւնների կողմից: …… Արդի քաղաքակրթութեան նպատակներից մէկն է անգրագիտութեան վերացումը: Դպրոցների, համալսարանների ու ակադեմիաների ցանց: Սակայն ի՞նչ է եղել արդիւնքը: Աշխարհը լեցուել է վտանգաւոր կիսագրագէտներով: …… Ընդհանուր գրաճանաչութիւնը ոչ միայն չի լուսաւորել զանգուածներին, այլ ընդհակառակն, իջեցրել է մշակութային մակարդակը»: (214-215)

Կարապենցի կարծիքով՝ սփիւռքահայը իբրեւ հայ փճանալու անվերադարձ ճամբան բռնած է, բայց դեռ վերջին խօսքը չէ ըսուած.

«Սփիւռքահայը տնտեսապէս բարգաւաճել է, սակայն հոգեպէս աղքատացել: Ստեղծել է բարւոք կեանքի պայմաններ, սակայն ապերջանիկ է: Հաստատուել է քաղաքում, սակայն մենակ է: Ստացել է բարձրագոյն կրթութիւն, սակայն մտաւորապէս բոպիկ է: …… Մեր վերջին պատուարը հայոց լեզուն է, որն աւա՜ղ, հին սերնդի հետ հետզհետէ հեռանում է մեզնից՝ խօսքի պակասը, իր հետ բերելով նաեւ ոգու պակաս:» (216)

Սակայն ամէն ինչ չէ վերջացած: Փիւնիկը կը վերածնի իր մոխիրներէն.

«Այսուհանդերձ տակաւին անյոյս չէ կացութիւնը: Այն պահին երբ անգոյն խորխորատը կուլ պիտի տար իրեն, յանկարծ սթափուել է նա՝ ապաւինելով իր յարատեւման դարաւոր բնազդներին: Եւ ինչպէս միշտ, այս անգամ էլ մի խումբ նուիրեալներ են, որոնք ջանում են նաւարկել լճացած ջրերում: Երեւոյթների ձեւականն ու ցուցականը, ի նկատի առնելով հանդերձ, արդէն իսկ նկատելի են ազգային գիտակցութեան վերազարթնումի առաջին նշանները, որոնք առկայծելով կարող են խարոյկի վերածուել, եթէ մեկուսի ճիգերը բազմապատկուեն ու ընդհանրանան:

Հայապահպանումից առաւել ազգապահպանումը պիտի լինի օրուան նշանախօսը:

…… Մեր կուսակցութիւնները լաւ կ’անեն, ընթացիկ զբաղումների փոխարէն իրենց ուշադրութիւնը կենտրոնացնեն ժողովրդի, մասնաւորապէս երիտասարդութեան, քաղաքական դաստիարակութեան վրայ՝ ազգայինի հետ միասին նոր սերնդի մէջ զարգացնելով քաղաքական գիտակցութիւնն ու աշխարհահայեցողութիւնը» (217-218):

Շուրջ քառասուն տարիներ առաջ սփիւռքահայութեան վերաբերող այս խօսքերը իրենց այժմէականութիւնը կը պահեն ցայսօր: Միակ տարբերութիւնը այն է, որ Կարապենց ատենին կը մտահոգուէր սփիւռքահայութեան ապագայով. այսօր նոյն մտահոգութիւնը ընդհանրացած է եւ ի զօրու է համահայկական հասարակութեան համար, եթէ հիմնուինք Կարապենցի հիմնական եւ իրաւացի հաւատամքին վրայ՝ «…… Ուրեմն, Սփիւռքի հետ՝ Հայաստանի համար, Հայաստանի հետ՝ Սփիւռքի համար» (230):

Ատենին, խորհրդային օրերուն, սովետական վարչակարգը յաճախ յատուկ ճիգով պառակտուած կը պահէր հայութիւնը եւ կը մտադրէր տժգունել մեր երկրի մշակութային ազգային առանձնայատկութիւնները: Այսօր հայութիւնը կրկին յատուկ՝ ակնբախ ճիգով պառակտումի ենթարկուած է, միջազգայնացած արեւմտեան մշակոյթը յատուկ քաղաքականութեամբ կը փորձէ փոխարինել ազգային մշակոյթը, կենցաղն ու աշխարհընկալումը: Կարապենց այսպիսի պարագաներու կոչ ուղղած է գիտակից դիմադրութեան, որ կը զարգանայ համապատասխան կրթութեամբ ու դաստիարակութեամբ:

Ասիկա՛ է ահա Յակոբ Կարապենցի յորդորը իր նմաններուն ու բոլորին:

Յաջողութիւն կը մաղթեմ ձեր աշխատանքներուն:


Մկրտիչ Մկրտիչեան
Համազգայինի Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ

Երեւան, 23 Սեպտեմբեր 2021

 

«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»