ՀԱՆԵԼՈՒԿՆԵՐ - ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ - 1

1984ին ընտանեօք այցելեցինք Հայաստան: Առաջին անգամն էր որ հայրենի հողն ու ջուրը կը դպչէին մեր շրթներուն: Ազգական ,բարեկամ , ընկեր գիրք կը նուիրէին ինծի : Գիրքերուս ծանրութիւնն էր 148 քիլօ: Այդ օրերուն Սփիւռքահայութեան Հետ Մշակութային Կապի Կոմիտէի ընդհանուր տնօրէնն էր Վարդգէս Համազասպեանը: Երբ իմացաւ գիրքերուս ծանրութեան եւ փոստին վճարելի գումարին մասին՝ հրահանգեց Գեղամ Ղարիպջանեանին, (որ անկախ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարութեան մէջ լուրջ պաշտօններ վարեց եւ կը վարէ) որ գիրքերս Տուպայ ուղարկէ Կոմիտէի հաշւոյն: Ինծի հասան երկու հարիւր քիլօ գիրքեր . յաւելեալ 52 քիլօ գիրքերը ինք ու Գեղամը նուիրած էին: Առիթն է, անգամ մը եւս շնորհակալութիւն յայտնելու Գեղամին իսկ յետ մահու՝ Համազասպեանին:

Այդ գիրքերուն մէջ սպրդած էր 32 էջնոց ,1984ին հրատարակուած, փոքր ծաւալով գրքոյկ մը ՝ «Ներսէս Շնորհալի – Հանելուկներ » խորագրով , նուէր ՝ Մինաս Քեռիին կողմէ (որ կնոջս կողմէ «ճանտան» ազգական մըն էր) տղուս Նարեկին , որ եօթ տարեկան էր այն ատեն: Այսօր գրադարանս կը դասաւորէի եւ ձեռքս դպաւ այդ գրքոյկին: Կարդացի հանելուկները եւ իսկոյն որոշեցի զանոնք հրապարակել : Գիրքը կազմած եւ տողային թարգմանութիւնը Միջին Հայերէնէ Արեւելահայերէնի՝ կատարած է Արշակ Մատոյեանը: Իսկ զայն Արեւելահայերէնէ Արեւմտահայերէնի վերածեցի ես , պահելով հանելուկներու հանգաւորումը:

Սիրելի ընթերցող, կը խնդրեմ որ այս հանելուկները սեփականութիւնը դարձնես քու զաւակներուդ , նոյնիսկ եթէ անոնք չափահաս են , քանզի անոնք ալ ձեր թոռնիկներուն կրնան կտակել զանոնք:
Բարի ընթերցում:
Նշան Պասմաճեան - « Նշանակ »
»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»
ՆԱԽԱԲԱՆ

Մեզմէ աւելի քան 9ՕՕ տարի առաջ ապրած եւ ստեղծագործած է մեծ մտածող , բանաստեղծ ու երգահան Ներսէս Շնորհալին (1098 – 1173),որ նշանաւոր Պահլաւունի տոհմէն էր: Ան մանուկներու համար բազմաթիւ գործեր գրած է, որոնցմով կարելի է ազատ ժամանակը հաճելի դարձնել եւ անհրաժեշտ գիտելիքներ ձեռք բերել: Այդպիսիներէն առանձնապէս արժէքաւոր են անոր երեք հարիւրի հասնող հանելուկները:

Ճոխ ու բազմաբովանդակ հայոց հին գրականութիւնը հարուստ է նաեւ հանելուկներով: Բաւական է յիշել , որ հինգերորդ դարու բանաստեղծ Դաւիթ Քերթողէն մինչեւ տասնըութերորդ դար ՝ հանելուկ գրած են շուրջ քառասուն հեղինակներ: Այդ մեծ, անչափելի հարստութեան մէջ կարեւորագոյն տեղը կը գրաւեն Շնորհալիի հանելուկները: Որոշակի ծրագրով ստեղծուած սրամիտ, գողտրիկ այդ բանաստեղծութեանց մէջ ան կը պատմէ կենդանական ու բուսական աշխարհի, բնական երեւոյթներու , կենցաղային ու արհեստագործական առարկաներու , գրականութեան ու մշակոյթի, առասպելական ու պատմական դէմքերու (Տորք Անգեղ, Տրդատ ու Վարազդատ թագաւորներ, Մովսէս Խորենացի եւ Դաւիթ Անյաղթ փիլիսոփայ) մասին:

Եթէ նախորդ շրջանին հանելուկ կը գրէին ազատ ոտանաւորներով, տարբեր չափ ու կշռոյթով, ապա Շնորհալին ստեղծեց ատոր դասական տիպը, որ այնուհետեւ դարձաւ ընդօրինակման առարկայ: Եւ մեծ բանաստեղծի հանելուկներու կաղապարով ուրիշները հանելուկ կը գրէին նաեւ իր մասին: Այսպէս՝

Տնտես մի կայր խիստ պատուական,
Ճաշեր կազմեր յոյժ զանազան,
Մանկունքս ուտեն եւ զուարճանան,
Եւ գիտութեամբ փարթամանան:
Ներսէս Շնորհալիի հանելուկները գրուած են ժամանակի խօսակցական լեզուով, որը հետագային դարձաւ հայ քնարերգութեան լեզուն եւ այսօր յայտնի է «միջին հայերէն» անունով:

Արշակ Մատոյեան

.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.«.««
ՀԱՆԵԼՈՒԿՆԵՐ


Կը ծնի ու կը մեծնայ,
Նոյն օրն ալ կը մահանայ,
Յետոյ նորէն կեանք առած
Պայծառ շորեր է հագած:
(Արեւ)

Ամբողջ օրը տուն կը մնայ,
Բեհեզ բարձին կը քնանայ,
Յանկարծ երբ ան մուկ կը տեսնէ,
Բազէի պէս ան որս կ'ընէ:
(Կատու)

Հող կը մտնէ, կը մահանայ,
Յետոյ դարձեալ կեանք կ'առնէ,
Աչքը յառած երկնքին,
Կը տարածուի , կը բազմանայ:
(Ցորեն)

Չորս ոտք ունի բայց շուն չէ,
Հաւկիթ կ'ածէ , թռչուն չէ,
Խոտ կ'ուտէ կովու պէս,
Պատեան ունի , բայց տուն չէ:
(Կրեայ)

Տուն է սպիտակ, լայնատարած,
Սեւ հաւիկներ մէջը թառած,
Կը խօսին ու զրոյց կ'ընեն՝
Մարդու նման լեզու առած:
(Գիրք)

Ամբողջ օրը քուն չունի,
Դաշտերուն մէջ տուն չունի,
Ծաղիկէ ծաղիկ կը թռչի,
Թեթակ ունի, բոյն չունի:
(Մեղու)

Արքայ չունին, սակայն արագ
Կը կազմեն մեծ, ահեղ բանակ,
Երբ կը մտնեն արտը հասած՝
Բերքը կը հնձեն առանց դանակ:
(Մորեխ)

Լոյս կուտայ ան գիշերով,
Ճիշտ մէկ ամիս ապրելով,
Կը կիսուի եւ կը նորանայ,
Աշխարհ կուգայ կլոր դէմքով:
(Լուսին)

Շարունակելի (1)




«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»«»